Avukat Esma Zeryan Öztaþ, yayýnladýðý makalesinde bu konulara açýklýk getirdi. Öztaþ, Ülkemizde her yýl trafik kazasý sebebiyle binlerce insanýmýzý kaybetmekteyiz ve binlerce insanýmýz sakat kalmaktadýr. Trafik kazalarý nedeniyle bedensel zararlar meydana gelebildiði gibi malvarlýðýna da zarar verebilmektedir. Hukuk sistemimiz yaþanan bu zararlarýn giderilebilmesi açýsýndan zarar gören tarafa maddi manevi tazminat alma hakký tanýmýþtýr.
Ancak bu tazminatlarýn alýnmasý bazý unsurlarýn varlýðýný þart koþmaktadýr. Peki nedir bu unsurlar ? Gelin beraber inceleyelim;
Trafik kazasý nedeniyle maddi ve manevi tazminat davasý, en az bir motorlu aracýn katýldýðý bir kazada ölüm, yaralanma gibi bedensel zararlar ile üçüncü kiþilere ait ev, araba gibi malvarlýklarýnda meydana gelen zararlarýnýn giderilmesi amacýyla zarara uðrayan kiþiler tarafýndan trafik kazasýnda sorumluluðu bulunanlara karþý açýlan bir tazminat davasý türüdür.
Trafik Kazasýndan kaynaklý maddi ve manevi tazminat isteme süresi
Trafik kazasý nedeniyle tazminat davasý açmadan önce, dava açma süresine dikkat etmek gerekir. Trafik kazasýnýn meydana geldiði, yani haksýz fiilin iþlendiði gün, tazminat davasý zamanaþýmý süresi iþlemeye baþlar. Trafik kazalarý nedeniyle tazminat davasý zamanaþýmý süreleri þunlardýr:
-Tazminat Davasý Zamanaþýmý Süresi: Trafik kazasý nedeniyle zarar görenin, zararý ve faili öðrendiði tarihten itibaren 2 yýl, bunlarý bilmemesi halinde 10 yýl geçmekle zamanaþýmýna uðrar. (KTK md.109). Bu tarihler geçtiði halde trafik kazasý nedeniyle tazminat davasý açýlamayacaktýr. Trafik kazalarýnda da tüm haksýz fiillere uygulanan iki zamanaþýmý süresinden hangisi davacýnýn lehine ise, o zamanaþýmý süresi uygulanýr.
-Ceza Zamanaþýmý Süresi: Trafik kazasý nedeniyle bir suç iþlenmiþse ceza zamanaþýmý süreleri de uygulanýr (KTK 109/2). Yaralanmalý trafik kazalarýnda süre kaza tarihinden itibaren 8 yýldýr. Ölümlü trafik kazalarýnda ise süre kaza tarihinden itibaren 15 yýl olup eðer ayný olayda hem ölü, hem yaralý varsa tümü için tazminat isteme süresi 15 yýl olacaktýr.
Trafik Kazasý Nedeniyle maddi ve manevi Tazminat Davasýný Kimler Açabilir?
Trafik kazasýnda yaralanma meydana gelmiþse, yaralanan þahsýn bizzat kendisi maddi ve manevi tazminat davasý açabilir. Yaralanan kiþi sakatlanmýþsa çalýþamayacak duruma gelmiþse; çalýþma hayatý boyunca uðrayacaðý iþgücü kaybý nedeniyle maddi tazminat; trafik kazasý nedeniyle yaþadýðý acý ve üzüntü nedeniyle de manevi tazminat talep edebilir.
Trafik kazasý nedeniyle aðýr bedensel bir yaralanma oluþmuþsa , yaralanan kiþinin yakýnlarý (anne, baba, eþ, çocuklar, niþanlý) da sadece “manevi tazminat davasý” açabilirler (BK md.56).
Yargýtay uygulamasýnda “aðýr bedensel yaralanma”, yaralanan kiþinin uzuv kaybý yaþamasý veya hayati fonksiyonlarýný yerine getirememesi olarak kabul edilmektedir. Örneðin; kol veya ayaklardan birinin kesilmesi vb. gibi haller aðýr bedensel yaralanma olarak deðerlendirilmektedir.
Ölümlü trafik kazalarýnda ise, ölenden yaþarken destek alan herkes maddi ve manevi tazminat davasý açabilir.
*Ölümlü Trafik Kazasýnda talep edilebilecek zararlar
Ölümlü trafik kazasý tazminat davasý, maddi ve manevi tazminat davasýnýn bir türüdür. Ölümlü trafik kazalarý nedeniyle açýlan tazminat davalarýnda tazminat sorumlularýndan aþaðýdaki zararlar talep edilebilir ;
-Manevi tazminat: Ölenin yakýnlarý ölüm neticesinde duyduklarý acý ve ýzdýrap duygularý sebebiyle manevi tazminat talep edebilirler
-Her türlü cenaze gideri,
-Ölmeden önceki tedavi giderleri,
-Destekten Yoksun Kalma Tazminatý: Destekten yoksun kalma tazminatý, ölenin hayat boyu desteðinden mahrum kalan kiþilerin açtýðý bir maddi tazminat davasý türüdür. Destekten yoksun kalanlar, tahmini destek süresi boyunca ölenden elde edebilecekleri menfaati sorumlularýndan talep ederler. Ölen evliyse eþi ve çocuklarýna, bekar ise anne ve babasýna destek verdiði kabul edilir. Ölenin bunlar dýþýndaki yakýnlarýnýn (amcasý, dayýsý…) destekten yoksun kalma tazminatý talep edebilmesi için ölen kiþiden yaþarken destek aldýklarýný ispatlamalarý gerekir.
*Yaralamalý Trafik Kazasýnda talep edilebilecek zararlar
Yaralanmalý trafik kazasý tazminat davasý, yaralanan kiþinin tazminat sorumlularýna karþý açtýðý bir maddi ve manevi tazminat türüdür. Yaralanan kiþinin yakýnlarý hiçbir þekilde maddi tazminat talebinde bulunamazlar. Ancak, yaralanan kiþi aðýr bedensel bir yaralanma veya uzuv kaybýna maruz kalmýþsa; yaralanan kiþinin yakýnlarý manevi tazminat talebinde bulunabilirler. Yaralanmalý trafik kazasý tazminat davalarýnda tazminat sorumlularýndan aþaðýdaki zararlar talep edilebilir ;
-Manevi Tazminat: Yaralanan kiþinin bizzat kendisi manevi tazminat talebinde bulunabilir. Yaralanan kiþinin yakýnlarý ise ancak aðýr bedensel bir yaralanma veya uzuv kaybý söz konusu ise manevi tazminat talep edebilirler.
- her türlü tedavi gideri,
- Yaralanan kiþinin kazanç kaybý: çalýþamadýðý için uðrayacaðý kazanç kaybýný talep edebilir
- Çalýþma gücünün azalmasýndan yada yitirilmesinden doðan kayýplar
- Ekonomik geleceðin sarsýlmasýndan doðan kayýplar.
Trafik Kazasý Nedeniyle Tazminat Davasý Kime veya kimlere Karþý Açýlýr
Trafik kazasý nedeniyle açýlacak olan maddi ve manevi tazminat davasý haksýz fiil sorumlularýna karþý açýlýr. Bilinmelidir ki, trafik kazalarýnda haksýz fiili iþleyenler dýþýnda da tazminat sorumlularý vardýr.
- Aracýn Sürücüsü: (BK md.49)
- Aracýn Sahibi: Aracýn sahibi (KTK md.3) kural olarak aracýn iþleteni olarak kabul edildiðinden trafik kazasý nedeniyle tazminat sorumluluðu vardýr (2918 sayýlý KTK md.85/1)
- Aracýn Ýþleteni: Trafik kazasýna karýþan aracýn iþleteni de oluþan her türlü zarardan sorumlu olduðundan iþletene de maddi ve manevi tazminat davasý açýlabilir (2918 sayýlý KTK md.85/1)
- Sigorta Þirketi: Trafik kazasýna karýþan aracýn Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortasý (Trafik Sigortasý) veya poliçe kapsamýna göre Ýhtiyari Mali Mesuliyet Sigortasý (Kasko Sigortasý) hangi sigorta þirketi tarafýndan yapýlmýþsa, o sigorta þirketi de ölüm, yaralama veya diðer zararlardan sorumludur (KTK md.91
Trafik Kazalarý Tazminat Davasýnda Görevli Mahkeme
Ölümlü veya yaralamalý trafik kazalarý nedeniyle açýlacak maddi ve manevi tazminat davalarýnda görevli mahkeme kural olarak Asliye Hukuk Mahkemesi’dir (HMK md.2/1) Ancak trafik sigortasýný yapan þirkete açýlacak tazminat davasýna bakmaya görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesi’dir (6102 sayýlý TTK md. 4/1-a, md.5/1).
Trafik Kazasý Tazminat Davasý Yetkili Mahkeme
Trafik kazasý nedeniyle tazminat davasýna bakmaya yetkili mahkemeler þunlardýr:
-Davalýlardan herhangi birisinin ikametgahýnýn bulunduðu yer mahkemesinde tüm sorumlululara maddi ve manevi tazminat davasý açýlabilir (HMK md.6).
-Trafik kazasýnýn meydana geldiði yer mahkemesinde tazminat davasý açýlabilir (HMK md.16/1).
-Zarar görenin, yani davacý olan kiþin ikametgahýnýn bulunduðu yer mahkemesinde de açýlabilir (HMK md.16/1).
-Son olarak Trafik sigortasý þirketinin merkezinin bulunduðu yer mahkemesinde de açýlabilir (HMK md.14/2)
Trafik Kazalarýnda Tazminatýn belirlenmesi nasýl olur?
*Manevi Tazminat Belirlenirken; Mahkeme Ölümlü veya yaralamalý trafik kazalarý nedeniyle hükmedilen manevi tazminatý belirlerken amacý zarara uðrayanda bir huzur duygusu yaratmak olmalý, Manevi tazminat ile davacýnýn zenginleþmesi söz konusu olmamalýdýr. Tazminat belirlenirken genellikle þu hususlar dikkate alýr:
- Taraflarýn sosyal ve ekonomik durumu,
- Olayýn meydan geliþ þekli,
- Taraflarýn kusur durumu,
- BK madde 4 gereðince hak ve nesafet kurallarý. ( Nesafet; yazýlý kurallarýn sert yönlerini yumuþatarak akla ve vicdana uygun hale getirmek için kullanýlan yazýsýz hukuk ilkesidir.)
Örneðin; bir kazada hayatýný kaybeden 60 yaþýndaki bir kiþinin yakýnýna ödenecek tazminat ile 20 yaþýnda kazada hayatýný kaybeden kiþinin yakýnlarýna ödenecek tazminat farklý olacaktýr.
*Maddi Tazminat Belirlenirken; Maddi tazminatýn miktarýný doðrudan uðranýlan zarar ve kusur oraný belirlemektedir. (örn; maluliyet oraný vs…)
Kaza yapan aracýn trafik sigortasý bulunmuyorsa ne olur?
Araç sahiplerinin KTK 85. Maddesi gereði araçlarýna sigorta yapmalarý zorunludur. Zorunlu Sigortasýný yaptýrmayan araçlarýn trafiðe çýkmasý yasaktýr. Bu sigortayý yaptýrmayan kiþiler için idari para cezasý uygulanmaktadýr. Yasak olmasýna raðmen Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortasý yaptýrmayan ve kazaya karýþan araçlar için “Güvence Hesabý” adý verilen bir fon oluþturulmuþtur. Bu araçlarýn verdiði zararlardan dolayý üçüncü kiþilerin zarar görmesi durumunda maðdur olunmasýný engellemek amacýyla bu güvence hesabý kurulmuþtur. Böylelikle kazaya sebebiyet veren tarafýn trafik sigortasý bulunmasa dahi güvence hesabýndan söz konusu kayýplarýnýn tazminini talep edebilir.
Trafik kazalarýndan kaynaklý tazminatlar için önce Sigorta Þirketine Baþvurma Zorunluluðu
Trafik kazalarýndan kaynaklanan tazminatlar için 2918 sayýlý kanun’un 97. maddesinde yapýlan deðiþiklikle, zarar görenlerin dava açmadan önce ilgili sigorta þirketine söz konusu zararla ilgili bir baþvuru yapmasý gerekiyor. Bu baþvuruya 15 gün içinde cevap verilmediði ya da baþvurunu reddedilmesi durumunda tazminat davasý açýlabilecektir. Bu baþvuru mahkemelerce dava þartý olarak deðerlendir. Yani baþvuru yapýlmadan açýlan tazminat davalarý “dava þartý yokluðu” nedeniyle usulden reddedilebilir.
Tam kusurlu þekilde kaza yaparak ölen sürücünün yakýnlarý tazminat alabilir mi ?
Tam kusurlu þekilde kaza yaparak ölen sürücülerin yakýnlarý (eþ, çocuk, anne ve babasý) tazminat alabilirler. Daha önce vefat eden þahýs tam kusurlu olduðunda yakýnlarýna tazminat ödenmiyordu. Ancak daha sonra Yargýtay’ýn bu konudaki içtihadýný deðiþtirme kararý neticesinde tam kusurlu olan sürücülerin vefatlarý halinde ailelerinin destekten yoksun kalma tazminatý almalarý mümkün oldu.
Trafik Kazasýndan Kaynaklý Araç deðer kaybý zararý alýnýr mý ?
Karþý tarafýn kusuruyla trafik kazasý sonucunda aracýn satýþ fiyatý düþtü ise araç deðer kaybý tazminatý alma hakkýnýz bulunmaktadýr. Bu tazminatýn tutarý ise hasarýn niteliðine, aracýn üretim yýlýna, marka, model ve kilometresine göre deðiþiklik göstermektedir. Araç deðer kaybý tazminatý talepleri Yargýtay kararlarý gereðince sigorta poliçesi teminatý kapsamýndadýr.
Yabancý plakalý araçlarýn karýþtýðý trafik kazalarýnda tazminat nasýl alýnýr ?
Yabancý plakalý araç kazalarý sonucunda maðdur olan kiþilerin maddi ve manevi tüm zararlarý, gerçek kiþilerin muhatap alýnmasýna gerek kalmaksýzýn, yurt dýþý sigorta þirketlerinden talep edilebilmektedir. Yabancý plakalý aracýn kusurlu olarak karýþtýðý bir kazada, yabancý plakalý aracýn Yeþil Kart (Green Card) sigortasý var ise, Türkiye’de geçerli Zorunlu Trafik Sigortasý düzenlenmiþ gibi deðerlendirilmektedir. Yeþil Kart sigortasý, uluslararasý geçerliliði olan Zorunlu Trafik Sigortasýdýr. Maðdurlar, kaza sonrasý Türkiye Motorlu Taþýtlar Bürosunu muhatap alarak tazminat taleplerinde bulunabilirler.
* tek taraflý ölümlü kazalarda tazminat verilmeyecek.