Hatmi

[Hasan Göktekin]

Ebegümeciler ailesinden otsu, sarý köklü bitki. Akdeniz kökenli bir bitki, ancak Avrupa'dan Sibirya'ya kadar uzanan geniþ bir alanda yetiþir ve birçok çeþitleri vardýr: Týbbi hatmi, gülhatmi, kýllý hatmi ülkemizde yetiþen türleridir. Temmuz ve aðustos aylarýnda çiçek verir. Çiçek ve yapraklarý da bu aylarda toplanýr. Ekim ve kasým aylarýnda da kökleri çýkarýlýr. Her bölümünden tedavi amaçlý yararlanýlan bitkinin özellikleri:

• Bitkinin tamamý çok miktarda müsilaj taþýr,
• Köklerinde nýþasta, sakkaroz, galaktoz, pektin, yað ve tanen ile asparagin bulunur,
• Bitki haricen ve dahilen yumuþatýcý olarak kullanýlýr.
• Üst solunum yollarýnda, öksürükte ve balgam sökücü olarak kökleri kaynatýlýp içildiðinde yararlýdýr,
• Hatmi kökü iç ve dýþ iltihaplarda, solunum yollarý, boðaz ve akciðer hastalýklarýnýn tedavisinde etkilidir,
• Karýn aðrýsý, ishal, peklik gibi baðýrsak bozukluklarýnda yararlýdýr,
• Mide ülserlerinde ve idrar yollarý taþlarýnda etkilidir.
• Kökleri kaynatýlarak gargara yapýlýr. Gargarasý pamukçuk ve diþetleri apselerine iyi gelir.
• Köklerinin kaynatýlarak elde edilen suyundan pansuman yapýlýr.

Nil Otova http://www.eczanemonline.com.tr/bitkiler_hatmi.shtml

HATMÝLER

Orjinal AdýAlthaea türleriDiðer AdlarýTýbbi hatmi, GülhatmiBilgi Ebegümecigiller familyasýndandýr. Anayurdunun Çin olmasýna karþýn hatmi türleri Eski Dünya'nýn tüm ýlýman iklim bölgelerine yayýlmýþtýr. Türlerine göre bir, iki ya da çokyýllýk bitki olan hatmiler, 10 cm. ile 2 m. arasýnda boylanabilir. Süs bitkisi olarak yetiþtirildiði gibi, doðada kendiliðinden de yetiþirler. Gövdesi yuvarlak kesitli, kadifemsi görünüþlü ve açýk yeþil renklidir, iri ve kalýn yapraklarý kadifemsi dokulu, kenarlarý diþli, gözyaþý biçimli ve gri-yeþil renklidir. Türlerine göre beyaz, sarý, turuncu, kýrmýzý, pembe ve mor renkte açan çiçekleri 7,5-10 cm. geniþlikte ve gösteriþlidir. Uzun ve kalýn kökü lifli dokulu ve yapýþkan bitki sývýlýdýr. Açýk kahverengi tohumlarý disk biçimlidir. Hatmi türleri tohumuyla; gövde çelikleriyle ya da bitki tabanýnýn bölünmesiyle çoðaltýlýr.

Týbbi hatmi (A. offidnalis)'ýn kökü % 25-35 oranýnda bitki sývýsý, niþasta, sakkaroz, tanen, pektin ve asparin; yapraklarý yapýþkan sývý ile eser miktarda esans içerir. Bazý yerlerde hatmi çiçekleri ve körpe yapraklan salatalara katýlýr. Körpe yapraklarý sebze gibi haþlanarak yenilir.
Tibbi Etkileri ve KullanýmýKimi zaman týbbi yararlarý için yerine Gülhatmi (A. rosea) türünün kullanýldýðý Týbbi hatminin bu týbbi etkileri ve onlardan yararlanma yöntemleri aþaðýda özetlenmiþtir:

• Mideyi yatýþtýrýr, baðýrsaklarý yumuþatýr.

• Ýdrar söktürücüdür.
• Nezleyi hafifletir. Göðsü yumuþatýr ve balgamý söktürür.
Bu etkilerinden yararlanýlmak üzere, hatminin çiçek açýþýndan sonra toplanan yapraklarý, gölge ve havadar bir yerde kurutulur, 1 tatlý kaþýðý kurumuþ yaprak, 1 bardak su içinde kaynama noktasýna kadar ýsýtýlýr, sonra ateþ kýsýlarak 10-15 dakika daha ýsýtma iþlemi sürdürülür. Böylece hazýrlanan dekoksiyondan günde üç kez birer bardak içilir.
• Hatmi sakinleþtiricidir.
• Aðýz, boðaz ve diþ diplerindeki ülserlere iyi gelir.
Bu durumlar için, yukarýda anlatýldýðý þekilde kurutulan hatmi yapraklarýndan 1 -2 tatlý kaþýðý alýnýp üzerine 1 bardak kaynar su dökülerek ve 10 dakika demlendirilerek bir infüzyon hazýrlanýr. Sakinleþtirici etkisi için günde üç kez birer bardak infüzyon içilir. Ayný infüzyonla yapýlan gargara, aðýz ülserlerine iyi gelir.
• Ayrýca hatmi bedendeki yaralarý iyileþtirir.
Bunun için, hatmi yapraklarý ezilerek bir yara lapasý hazýrlanýr. Bu lapa yaralara dýþtan uygulanýr. http://www.yemekicmek.com

[Subutay]

Babam bu bitkinin þifasýný çok gördü. Hatta bu yüzden evimizin bahçesine ekti. Ama þunu belirtmekte fayda var. Bu bitkinin çayý eðer boðaz rahatsýzlýklarý için kullanýlacaksa çayýn içilmesinin yerine ýlýk olarak gargara yapýlmasý tavsiye ediliyor.