Bir Zamanlar Nizip Uzunçarþý

[Kemal Cengiz]

1960’lý, 50’li, 40’lý ve daha eski tarihlerdeki Nizip
Uzunçarþý’ya yapýlan nostaljik bir zaman yolculuðu…

45 yýlý aþkýn bir süredir yaþý yetmiþin, seksenin
üzerinde ki yaþlý (kadýn olsun, erkek olsun) insanlarýmýzdan,
çocukluk, gençlik ve olgunluk dönemlerinden kalma Nizip ve
Nizipliler hakkýndaki hatýralarýný (görüp yaþadýklarýný ve
kendilerinden yaþlý yakýnlarýndan duyduklarýný ) öðrenme
ve dinleme merakým vardýr.
Ben sorarým, onlar anlatýr, ben not tutarým.
Yaþadýðým kentin tarihsel geçmiþini, etnik ve inanç zenginliðini
ve de onlarýn (ýrksal, dinsel, sýnýfsal ve zümresel) iliþki kurma
biçimlerini, insan profillerini, geçmiþ yýllardaki kent dokumuzu,
yakýn atalarýmýzýn yaþam standartlarýný, iþ ve komþuluk
iliþkilerinde ki (sevgi-saygý, yardýmlaþma ve dayanýþma) düzeyini,
sosyo-politik, sosyo-kültürel ve kentsel konulara yaklaþýmlarýný,
deðiþim ve yenilikler karþýsýndaki tavýr ve davranýþlarýný, tepki ve
benimseme kriterlerini; kiþilik ve arkadaþlýk bazýnda huylarýný-huslarýný
öðrenmek beni heyecanlandýrýr; kâh hüzünlendirir, kâh sevindirir
ve de ‘geçmiþimize dair’ ziyadesiyle bilgi birikimi edinmemi saðlardý.
Dünümüz ile bugümüz arasýndaki sosyal, ekonomik ve kültürel
farklýlýklarý emin aðýzlardan (Ali Rýza Muallimi (Aydeniz), Ýzzet
Fadil (Oðuz) Hacý Ahmet Hüseyin (Sayýn), Asaf Mahmut (Oðuz),
Kara Yahya (Cengiz), Hacý Mithat Uygur, Ahmet Ýmamoðullarý,
Kemal Sayýn, Yüzbaþý Mehmet (Öztekin), Tenekeci Ökkeþ
Akdoðdu ve daha birçok saygýn büyüklerimden) öðrenmek ve
dünümüz ile bugünümüz koþullarýný mukayese etme imkaný
bulmak; onlarýn geçmiþe dönük anlattýklarýyla nereden
nereye geldiðimizi görmek, beni hayretlere düþürür, olgunlaþtýrýr
ve de yarýnlarda bizi bekleyen kentsel sorunlara karþý
cevaplar üretebilmek için fikirsel ve birikimsel tecrübeler edinmemi
saðlar ve de bakýþ açýmý zenginleþtirip, ufkumu açardý.
Nizip’in dünü hakkýnda not tuttuðum bu anlatýlarýn bir kýsmýný
deðiþik tarihlerde, birçok yerel gazete ve dergide yayýnlanan
yazýlarýmla günümüz genç kuþaklarýna ulaþtýrmaya çalýþtým.
Bu yazýmda, 1950’li, 40’lý ve daha eski yýllara ait
anlatýsal notlarýmýn arasýnda bulduðum Uzunçarþý’nýn altmýþ,
yetmiþ, seksen yýl önceki iþlevsellik durumunu sizlerle
paylaþmak istedim… Çünkü, bu dergide (Gaziantep KIRKAYAK’ta)
‘’özellikle Nizipli’’ okurlar olarak bu yazýmý okuyunca, 1930’lu, 40’lý,
50’li yýllarýn Nizip’ine sizler de zamanda bir yolculuk yapýyormuþ gibi,
þöyle bi gidip gelin; uzak yakýn hatýralarýnýzý canlý tutun, istedim.

Burasý Uzunçarþý
Esnaf ahi yoldaþý
Siftahý paylaþýrlar
Dosta düþmana karþý…


Uzunçarþý, Nizip’in en ünlü mekanýdýr… Küçük çaplý
iþliklerin, meslek erbaplarýnýn, zanaatkarlarýn ve genel manada
onlarca esnaf türünün bir arada hizmet sunduðu bir alýþ-veriþ
merkezidir, Uzunçarþý… Sabancýsý, çulcusu, semercisi, tenekecisi,
ibrikçisi, kalaycýsý, býçakçý-çarkçýsý, gaz yaðcýsý, tütüncüsü,
haphapcýsý (takunyacýsý), üdürgücüsü (dülgercisi), hasýrcýsý, kilimcisi,
þurupçusu, nalbantý, yemenicisi, köþkeri, müsbahcýsý (gusülhane),
þalvarcýsý, eþekçi hanlarý ve eþekçi kahveleri, mahzereleri, sarraflarý,
hem diþçi, hem sünnetçi, hem de berber olanlarý, þurupçularý,
þerbetçileri, ciðercileri, kasaplarý, zembilcileri, tandýrcýlarý, külekçileri,
attarlarý, bakkallarý, manifaturacýlarý, tahta darabacýlarý,
tornacýlarý-tamircileri vb ile ünlüydü Uzunçarþý…
Ve yüzlerce yýl öncesinden, son kýrklý yýllara kadar Nizip’in
alýþ-veriþ yapýlan tek mekanýydý. Günümüz Uzunçarþý’sý; düne
göre birçok iþ birimini ve birçok tarihi binasýný kaybetmiþ olsa da
hâla aktif bir þekilde varlýðýný ve iþlerliðini sürdürmektedir
Uzunçarþý esnafýnýn iþ ahlaký:
Ahilik Kültürü uzun süre (baþlangýcýndan 70’li yýllara kadar)
Uzunçarþý esnafýnca yaþatýlmýþtýr. Sabah namazýndan sonra
dükkanýný açan ve birbirine yakýn esnaflar, komþularýný gezerek
‘’siftah benden, bereket Allah’tan’’ deyip, tezgaha, teraziye ya
da zemine bir-iki kuruþ býrakýlardý. Borca alýþ-veriþ
yapanlar (hatta, veresiye defterinde çok yer kaplayanlar dahi)
siftah alýþveriþini peþin yaparlardý. Siftahýný yapan esnaf,
müþterisinin (kendinde bulunan) diðer ihtiyaç isteðini, kibar
bir ifadeyle ‘’Ben siftah yaptým. Onu da komþumdan alýrsan
iyi olur’’ diyerek meslektaþýna yönlendirirdi. Ýstisnai hata ve
dalgýnlýklarýn haricinde, eksik tartan ve ölçen esnafa rastlanmazdý.
Hileli ve bozulmuþ ürünleri kimse dükkanýna koymaz ve yalan-
yanlýþ ifadelerle kimse müþterisini aldatmazdý. Kimse baþkasýnýn
müþterisini çevirmez ve de ‘’bende da iyisi ve ucuzu var’’ diyerek
rekabet ortamý oluþturmazdý. Esnaflar, mal temini ve karþýlýðýnda
yapacaklarý ödemeler için (ayný iþi yapanlar dahi) birbirlerine
arka çýkar, sýkça birbirlerinden borç alýr, borç verirlerdi.
Kýrsal kesimden gelen müþterilerin çokluðundan ötürü,
cuma günleri Uzunçarþý esnafýnýn bayram arifesi
günü gibi bereketli olur, Uzunçarþý müþterilerle dolar taþardý.
XXX

Kentsel bir yerleþim mekanýn ünü, sosyo-ekonomik iþlevsel
hizmetinden, yerleþim merkezine olan yakýnlýðýndan,
çok yönlü yararýndan ve vazgeçilmez olmasýndan ötürüdür.
Günümüzden elli, altmýþ, yetmiþ yýl önce‘’Nizip’’ denince
çevre illerinde, ilçelerinde, beldelerinde ve köylülerinde
yaþayanlarýn aklýna ilk gelen ‘’Uzunçarþý’’ olurdu. Çünkü o
yýllarýn Nizip’inde büyüklü küçüklü tüm iþyerleri (Kuzey’den
Güney’e uzanan) ince-uzun bu çarþýyla sýnýrlýydý.
Nizip kentsel yerleþimi, binlerce yýl önce Nizip Çayý’nýn doðu
havzasýnda baþlamýþtýr. Nizip Çayý ile Uzunçarþý’nýn arasýndaki
mesafe (yer yer) beþyüz ile bin metre arasýnda deðiþir. Nizip’in evleri
uzunca bir zaman dilimi içinde Uzunçarþý’nýn doðusunda ve
batýsýnda konuþlanmýþtý. Yani o günlerin Uzunçarþý’sýný Nizip’in
merkezi olarak addetmemizde konumsal bir sakýnca yoktur, diyebiliriz.
Yakýn tarihimizde, yeni yerleþim alanlarý kentin doðusuna
doðru yayýlmaktadýr. Bunun baþlýca nedeni (o günlerin imar
anlayýþýyla) kentsel yerleþim alanýnýn batýsýnda yer alan
Nizip Çayý ile Taþbaþ Daðý’nýn bir engel olarak addedilmesiydi.
Kentin batýsý hâla 40’lý, 50’li yýllardaki sýnýrlarda kalmýþ,
ama þu gün için her biri baþlý baþýna birer tarih mirasý ve
ibretle gezilip görülecek birer kültür abidesi olarak kalmasý
gereken yapýlar, havara taþtan, kerpiçli, oymalý ve ahþam
yapýlar, ‘ne yazýk ki’ varlýklarýný (sývalý-sývasýz, boyalý-boyasýz)
betonarmelere býrakmýþtýr.

[fsoyarik]

Devamý bekliyoruz üstad yüreginize saðlýk
Selamlar

[Kemal Cengiz]

Burasý Uzunçarþý
Ýki ucu yokuþ baþý
Düþküne el verirler
Dosta düþmana karþý…

Uzunçarþý, Þýhlar Camisi’nden baþlar, Sabancýlar
Çarþýsý’nda sona erer. Kuzeyden güneye doðru uzanan
ve takriben 1,5 km uzunluðunda olan bu çarþý, 20’li, 30’lu,
40’lý ve çok daha eski yýllarda Nizip’in doðusunu ve batýsýný
ortadan bölen bir þerit konumundaydý.
O yýllarda (1960’lý yýllardan önce) Uzunçarþý’daki iþ
yerlerinin tamamý havara taþtan yapýlardý. Nizipliler,
iþ yerlerine ‘’dükkan’’ ve bu dükkanlarda iþ yapan
küçük sermaye sahiplerine de ‘’esnaf’’ derlerdi.
Uzunçarþý’daki bu dükkanlarýn çoðunluðu (12, 14 metrekare
ebadýnda) küçük ölçekli yerlerdi. 20, 25 metrekare olan
dükkanlar da vardý. Bu dükkanlarýn ‘neredeyse tümü’
tek katlýydý; birçoðunun tavanlarý kemerli, tavan üstleri ise
toprak damlýydý. Uzunçarþý’da (kepenk olarak) camlý-
camekanlý dükkan yok denecek kadar azdý. Açýp kapatmak
için dükkanlarýn çoðunda tahta daraba bulunurdu.
Bu darabalar, dükkanlarýn enine göre iki ya da üç kanatlý
olur ve de bir ya da iki demir çubuk muhafazasýnýn
birer ucuna takýlan köstekli anahtarlarla kilitlenirdi.
Uzunçarþý’nýn oluþum baþlangýcýný tarihlendirmek zordur.
Týpký, Nizip’in yerleþik bir nüfusa sahip olmazdan önce
‘’þu tarihte kentsel yerleþim baþlamýþtýr’’ diyemeyeceðimiz gibi.
Nizip, milattan binlerce yýl öncelere dayanan bir yerleþim
merkezidir. Sayýsýz göçler ve iskanlarla beslenmiþ; birçok
medeniyete ev sahipliði yapmýþ, birçok devlet ve
imparatorluklar tarafýndan istila edilmiþ; yaðmalanmýþ,
yakýlýp yýkýlmýþ ama, tekrar yeniden yapýlanmýþtýr.
Bu yaðma ve yýkýmlardan (þayet, 2 yýl kadar önce,
Menderes Mahallesi, Ak Evler sentinde bulunan ve kitabelerde
M.S.420 tarihi yazýlý olan, Nisibyn / Ad Zociandem antik
kentinin içinde yer alan manastýr kalýntýlarý, vaftiz havuzu ve
taban mozaikleri ile Fevkani Kilisesi’nin varlýðý, Nizip’in o
yýllarda da büyük bir yerleþim birimi olduðunun kanýtýdýr.
Þayet o yýllarda da Uzunçarþý var idiyse) Uzunçarþý da
‘sürekli olarak’ bu yýkým ve yaðmalardan nasibini almýþtýr.
Yani, Uzunçarþý, zaman içinde ‘yer yer’ büyümüþ ve de küçülmüþtür.

[Kemal Cengiz]

Burasý Uzunçarþý
Esnaflar karþý karþý
Çulsuzu da sayarlar
Dosta düþmana karþý…

50’li, 40’lý, 30’lu (ve belki de daha eski) yýllarda bu
çarþýda esnaflýk ve zanaatkarlýk (el emeði aðýrlýklý iþ)
yapanlarýmýzý (iþtigal alanlarýný da belirterek) belirli alanlarý
göz önüne alarak hatýrlamaya ve sýralamaya çalýþalým.
Uzunçarþý’nýn nihayetinden (Sabancýlar Pazarýndan) baþlayarak,
Uzunçarþý’nýn baþlangýç alaný olan Þýhlar Camisi’ne kadar gidelim.
Kavþaklarda mola verip, doðu ve batý sokaklarýndaki, ara cadde ve
bulvarlardaki (Uzunçarþý’nýn uzantýsý olan) esnaflarý da hatýrlatmýþ olalým.
Uzunçarþý’nýn birçok giriþ (ulaþým) yolu vardý. Bu yollarýn kimi
mahalle ve sokaklara açýlýrken, kimi de kavþaklarla ara caddelere
ve Atatürk Bulvarýna baðlanýrdý. Uzunçarþý’nýn bu baðlantý
konumlarýný da göz önüne alarak, daha saðlýklý bir anlatým
yapmak için Uzunçarþý’yý bölümler halinde anlatmayý daha
uygun buldum.



1-Sabancý Pazarý…
Uzunçarþý’nýn nihayeti olarak addettiðimiz Sabancý Pazarý,
çarþýnýn batýsýnda bulunan Arap Yahya’nýn yeri ile doðu
köþesini baz alarak, Hacý Ýsmail’in yaptýrdýðý ve uzun yýllar kahve
olarak hizmet sunduðu köþe ve onun karþý köþesindeki Hüseyin
Akgül’ün yerine (ki, 60’lý yýllara kadar, bu yerin üst katý çalgýlý saz
olarak kalmýþtýr) kadar olan alandaki esnaflarýmýzý,
meslekleri ile sýralayalým:
Sabancý Bayram (Deniz) usta. Sabancý Öbeh Mamet. Sabancý
beli kýllý Mustafa. Hancý ve direkçi, Hancý Mamet (Mehmet
Özyurtseven). Býçakçý, çütçü, soðuk demirci Abdurrahman usta.
Tandýrcý, rafçý külekçi Mustafa. Demirci Hösün (Hüseyin).
Demirci Sato Müslüm. Basmahaneci (Sabuncu) Sarraf Mahmut (
Uygur). Kahveci Arif Usta. Berber Asker. Bakkal Þekerci Ali.
Berber Yusuf. Haphapçý Ýt Ali. Berber Hösün. Zembilci Hasan
Emmi. Baharatçý Mamet Ali Usta. Çulcu Bayram. Kalaycý Nuru.
Kalaycý Halil. Kalaycý Ýmam. Kalaycý Eyup. Kalaycý Mustafa.
Nalbant Mustafa. Hasso Kadirin Haný. Neco’nun Kahvesi.
Direkçiler ve diðer esnaflar tarafýndan kullanýlan Kahraman
Kadriyesi’nin harabasý. Çulcu mamet. Kilimci Gülha Mamet.
Tenekeci, ibrikçi Hakký. Üdürgücü Mamed.
Bu alanda, evlerin haricinde, çarþý esnafýnýn yararlandýðý iki su
kuyusu vardý; biri Sarraf Mahmut’un, diðeri Hancý Mamed’in yerindeydi.
2- Hacý Ýsmail’in dükkanlarýndan Evliya Ahmet’in (Öðüt) köþesi
ve karþýsý:
Þimdiki Turan Bakkaliyesi ile Yýldýz Hamamý’nýn köþesi
(doðu tarafý) ve de karþýsýndaki Kasap Mustafa ile Nizipli
Mehmet’in köþesine (batý tarafý) kadar olan alanda bulunan
1950’li, 40’lý, 30’lu ve daha eskilerin Uzun Çarþý esnaflarý…
Doðu Tarafý: Küçük Ali, tekel bayi. Adiley Habeþ (Özcan),
lokantacý. Bakkal Zekeriya. Çivi Habeþ (Erenler), bakkal. Kom
Hösün, toptan bakkaliye. Mahmudo oðlu Mahmut, kuru yemiþçi.
Doktor Þakir, önce sabancý, sonra bakkaliye. Saraç Müslüm,
kabzimal. Birecikli Hamdi, kuru bakkaliye. Hama Yayla, yoðurtçu,
peynirci. Berber Arif (Erdal), berber.
Batý tarafý; Berber Salih. Tuzcu Abdo. Kör Celal, attar.
Toptancý Þefik. Berber Mustafa (Tosun). Kürt Müslüm, zahireci.
Muhacýr Eþref, kabzimal. Antepli Mustafa, kuru yemiþ.
Fellah Mustafa’nýn Fýrýný. Hüseyin Sönmez, Attar. Çivi Mamet, bakkal.
Tandýrcý Salih, tekel bayi. Ayrancý Bekir, manav.
Apo Hilmi, toptancý. Hacý Lahonun oðlu mamet, terzi.
Þekerci Abdullah (Kýlýç), þekerlemeci.

[Kemal Cengiz]

Burasý Uzunçarþý
Helal ekmeði aþý
Ýzzet ikram kesmezler
Dosta düþmana karþý…

3- Eski Nizip Belediyesi’nin altýndaki ile onun karþýsý:

a-) Eski Belediye’nin doðuya bakan kýsmýndaki esnaflar:
Manifaturacý, Mehmet Özmen. Attar, Yaprak Hüseyin. Manifaturacý,
Bilal Çeker. Bakkal, Pala Seyit. Attar, Hacý Abdülselam Özerol.
Köþker, Ýmam Kurban. Bakkal, Beygir Hösün. Manifaturacý,
Muhacir Ýhsan. Manifaturacý, Hüseyin Sönmez. Bakkal, Jandarma
Mustafa. Helvacý, Gavur Murat.
b-) Karþý adanýn batý tarafýndakiler:
Attar, Kör Musa (Dertli). Manifaturacý, Hacý Yusuf
Þýh Müslüm. Attar, Çulcu Ýsmail (Erbay). Attar, Bastacý
Mamet. Attar, H. Muhittin Özerol. Attar, Hacý Havanta.
Lastikçi, Köþker Hasan. Manifaturacý, Þýh Müslüm Marufoðlu.
Bakkal, Sülov Mamet. Bakkal, Micov Kemal (Aksoy). Manifaturacý,
Kani Nuri. Manifaturacý, Ali Çavuþun Mustafasý.


4- Yüce Kahve’nin (dört cepheli) altýndaki esnaflar:
Terzi Vasfi. Terzi Edip. Camcý Abdürahman. Akçakentli
Terzi Ýsmet. Manifaturacý ve þapkacý Kara Mustafa. Hasýrcý
Kör Cemil. Topal Hösün. Manifaturacý Kemal Aksoy,
Kabzýmal Silo Mahmut (Ümit). Manifaturacý Þýh Müslim Öztekin.
Kunduracý Mýhtat dayý. Marangoz Abdurrahman (Özköse)
Philips ve singer bayi. Tenekeci ve su tesisatçýsý Badýlý Mýndýk.

5- Köþker Pazarý:
Uzunçarþý’nýn yan sokaðý olarak addedilen Köþker Pazarý,
Yüce Kahve’nin arka taraf karþýsýnda bulunan Çarþý Camisi’nin
güney tarafýndaydý. Bir çok esnaf türüne uzun yýllar hizmet
sunmuþ bir mekandý. Yüce Kahve gibi ‘maalesef’ o da tarih oldu.
Köþker Hanifi, Köþker Hösün, köþker Borsöken Reþat,
Köþker Kel Þakir, Kunduracý Ahmet (Savaþçý). Tahta tornacý,
Çubukçu Osman. Kunduracý Sülük Necip. Tenekeci ve su
tesisatçýsý Ökkeþ (Akdoðdu). Hinci Celal (Yaþar). Çilinðir
Halil Aða. Kebapçý Kör Musa Dertli (daha sonra atarlýk
yapmýþtýr). Kahveci Vezir Ahmet. Þerbetçi Faik, sütçü ve
lokantacý. Kabzimalcý Hüseyin (Þeker). Þekerci Mahmut
(Tuncer), sabuncu. Fýrýncý, Aziz’in oðlu Ahmet. Týhna Halil’in
haný.Sakar Sadin (Atik), Köþker Ahmet. Tornacý
Kürt Mustafa, Lastikçi Seyit, Tornacý-elektrikçi
ve tamirci Ceyran Kesen Mamet (Mehmet Demirdöven),
Çilingir Ömer (Polat). Terzi, Emin Kuzudiþli. Terzi, Koltuk
Mustafa (Baðcý). Kahveci, Ali Kavas. Müsbahçý, Hasan Emmi,
Müsbahçý (berber ve gusülhane iþletmecisi). Çerkez Ahmet.
Tayfur abo’nun Haný. Lastikçi, SeyitBenzer. Çorbacý,
Sütçü Hösün. Kahkeci, Antepli Hösün. Kahveci Davut.
Diþçi, Avþar Ali (Avþaroðlu).

XXX

Bu bölümü, saðlý sollu (karþýlýklý) olarak yazalým ki,
yapmakta olduðumuz zaman yolculuðunda siz Nizipliler,
kimin yeri nerede idi (çarþýnýn doðusunda mý, batýsýnda mý?)
sorusunu düþünsün ve bu yolculukta emeði geçsin, istedim

6- Þýhlar Camisi ile karþýsýndaki Cumakerey’in (Öztürk)
köþesinden baþlayarak, Ýzzet Fadil (Oðuz) Vakfý ile karþýsýndaki
Kör Mamed’in fýrýnýna kadar olan alan:
Cumakerey (Öztürk), manifaturacý. Hacý Hasan Akpek, sabuncu.
Hacý Keklik Mustafa (Sarýoðlu), manifaturacý. Hacý Müslim Akpek,
bakkal. Kahveci Ýsmail, kahveci. Çulcu Kasým-Hüseyin, çulcu.
Alpaylar’ýn, Mollanýn Kahvesi. Tayfur Mamed, hancý. Kör Enver (Okan),
devlüpçü-fýstýkçý. Tevfik Öðüt, berber. Ethem Temiz, berber.
Pamuk mamed (Mehmet Cengiz), tüccar. Zerdeðümlü Mamed
(Þahin), tüccar. Önce eþekçi evi (haný), sonra Maruf beylerin
evi ve iþ yerleri. Tilmiyenli Nahsen (Bozar), fýstýkçý. Boyacý
Süleyman, kuru bakkaliye. Þaban Seyit (Bölükbaþý), manifaturacý.
Mehmet Sait Okan, manifaturacý. Havanta Hacý (Saip Yurtseven),
bakkal. Ömer Ercan, tüccar. Mehmet Çapan (Ýbrahim Çapan’ýn babasý),
manifaturacý. Dayý Ali, Attar. Serçe Yusuf, manifaturacý. Muhacýr Ýhsan
Temiztaþ, manifaturacý. Hacý Veyis Beþir (Özyurt), manifaturacý.
Mustafa Dikici, köþker. Müezzin Fahri, bakkal. Seyit Hoca (Altýntaþ),
bakkal. Bilal ve Abdullah Özpolat, manifaturacý. Gani Mustafa
(Yurtseven), þapkacý.

[Kemal Cengiz]

7- Seyit Ahmet Bedesteni:
1890’lý yýllarda, iki kapýlý ve iki katlý; (birinci katýnda 20 dükkan
içte, beþ dükkan çarþý yönünde. Ýkinci katýnda biraz daha büyükçe
sekiz iþ yeri ve üç tuvalet ve lavabolu ihtiyaç yeri) olarak yapýlan
Seyit Ahmet Bedesteni, Aðustos 1966 yýlýnda, sahiplerinden satýn
alýnanlar tarafýndan yýktýrýlmýþtýr. Ýkinci katýn 1930 ile 40 yýllarý arasýnda,
bir göz doktorunun olduðu ‘’göz ve trahom hastanesi’’ olarak
kullanýlmýþtýr. Ayný yerde, daha sonra Çapan Ýbrahim’ler çorap
imalatçýlýðý yapmýþtýr.
Bedesten (yapýldýðý günden, yýkýldýðý 1966 yýlýna kadar),
Uzunçarþý’nýn en gözalýcý yapýsýydý. 1915 yýllarýna kadar, Bedesten’de
esnaflýk yapanlarýn içinde Ermeni nüfusu, yerli esnaflarýmýzdan daha
çok olduðu söylenir.. Ýsimlerini bir türlü teyit ettiremediðim bu Ermeni
esnaflar, Bedesten’de kuyumculuk, sarraflýk, dikiþ makinesi gibi teknik
alet tamirciliði, bakýr iþçiliði ve halý ticareti türünden esnaflýklar yapmýþlar.
Bedesten içinde ve dýþý tarafýnda esnaflýk yapanlarýmýz: 1 çay ocaðý.
4 hasýrcý vardý. Bunlar, daha sonra (1960’larda ve öncesinde) Yüce
Kahve’nin altýndaki (çarþý Camisi’ne bakan tarafýndaki) iþ yerlerine
taþýnmýþlardýr. Pekmez Habeþ, manifaturacý. Cevat Özdemir, terzi.
Haþim Akpek, terzi. Habeþ Taþçý, þapkacý. Mehmet Özdemir, terzi.
3 kilimci, 2 çulhacý.
Uzunçarþý ile baðlantýlý bulvar, ara cadde ve sokak giriþlerindeki
esnaflarýmýzý ikinci yazýmda (Atatürk Bulvarý, Postane Caddesi,
Buðday Arasasý, Kasaphane ve Sebze Hali, Kabaltý ve Orhan Sayýn’ýn
dükkanlarý, Saha Mahallesi giriþi ile Uzunçarþý arasýnda bulunan
esnaflarýmýzý ele alacaðým.

XXX


60 yýllýk ömrümde ‘’sosyal çevre olumsuzluklarý konusunda’’ Nizip’te gördüðüm en acý þeylerin baþýnda, tarihsel ve kültürel yapýlarýmýzýn bir bir yýktýrýlmalarýna þahitlik etmiþ olmamdýr. Þayet, varlýklarýný sürdürmüþ olsalardý, þu gün için paha biçilemeyecek deðerde olan bu yapýlar; Eski Belediye Binasý, Kasaphane, Yüce Kahve, Bedesten, Büyük Hamam, Sülo Süleyman’ýn evi ve sokaklarýyla birlikte bir çok ev ve hatta taþtan köprülerimiz, mahzerelerimiz ve de kadrini kýymetini bilip kirliliðini önleyebilseydik, ýslah edip çevre düzenlemesini yapsaydýk, Nizip Çayý ile bile ilçemizin bir turizm merkezi olmasýný saðlardýk. Fevkani Kilisesi, Zeugma ve Akevler mozaikleri de bu turizmin balý kaymaðý olurdu. Ama olmadý. Yaþ aðaca balta vuran doða katliamcýlarý gibi, kentsel doku belgelerimizden olan bu tarihi kültür hazinelerimizi (ki çoðu sapasaðlam iken), betonarmelere tercih edip yýktýk da yýktýk…

Tarihsel ve kültürel manada sosyal çevre katliamcýlýðý yaptýk. Torunlarýmýza göstereceðimiz anýtsal ve yapýsal bir deðer býrakamadýðýmýz için, onlarý dünsüz (tarihsiz) býraktýk. Ne yazýk ki, þu saatten sonra özür dilemek dahi bizleri, torunlarýmýzýn mirassýzlýðýndan kurtaramayacaktýr.

Kemal Cengiz

[makin]

Kemal abi eline saðlýk , yazýnýn tamamýný okumam 2-3 dakkika mý aldý almadý, bizi gençliðimizin çocukluðumuzun geçtiði yýllara götrüdün bir nefeste , tekrar tekrar eline saðlýk. Ben uzun çarþýnýn eski ve yeni halini hatýrlayýnca hep hüzünlenirim , keþke olduðu gibi koruyabilseydik diye çok düþünmüþümdür.

[müslüm akpek]

Kemal abi çok duygulandým, bu çarþýyý bedesteni yýkanlara bir kere daha lanet okudum.

[fsoyarik]

Kemal abi çok güzel çalýþma ellerinize saglýk
Sizde nizip sabuncularý,ustalarý kýsaca imalatçýlarýnýn tariçesi vardýr Nede olsa RAHMETLÝ PAMMUK MAMET amcamýzýn oðlusunuz
Bekliyoruz aðabey
Selamlar

[yalnýz kurt]

Uzun zamandýr siteye girmiyordum Kemal bey çok güzel çalýþma ellerinize saðlýk Þimdi Uzun Çarþýdaki Bedesteni yýkanlara bir daha kýzdým

[emrah63]

ben hiç birini hatýrlamýyorum malesef

[Kemal Cengiz]

Sayýn Fatih Soyarýk'a, Makin'e, Müslüm Akpek'e ve Yalnýz Kurt'a duyarlýlýk yüklü ilgi ve alakalarýna teþekkür eder, sevgi ve saygýlar sunarým.
Sayýn Fatih Soyarýk'ýn ''Nizip sabunculuðunun tarihi ve sabun ustalarý'' konulu bir yazý isteði, yerinde ve elzem bir öneri. Önümüzdeki aylarda bu konuda bir çaliþma yapacaðýmdan emin olabilirsiniz.

[müslüm akpek]

Köþker Bilal'ý unutmak mümkün mü. Allah Rahmet eylesin bütün ayakkabýlarýmý yemenimi çarýklarýmý kendisi dikerdi, ramazanlarda öðleye kadar oruç tutar sonra yemek yer daha sonra iftara kadar oruç tutardým, sonrada gidip Köþker Bilal amcaya emmi benim oruçlarý diksene derdim, oda bir derinin üzerine dikiþ atar bana verirdi bende sevinç içinde eve gider anama babama gösterirdim. Þimdi yerinde yeller esiyor.

[fsoyarik]

Kemal abi çok teþekkür ederiz gereçekten güzel çalýþmalara imaza atan birisiniz önemli konularý ciddi çalýþmalar ile hakkýný vererek yazan bir kiþisiniz
Þu eskimeyen amma eski olan yer isim ve tarihimizi tek tek isim isim atlamadan yazmak gerçekten bir çalýþmanýn eseri
Bedesten ve eskimeyen amcalarý hatýrlattýðýnýz için çok teþekkür
Selamar

[M.KÜÇÜK]

Tarih oldu þimdi yerinde yeller esiyor,þöyle bir hatýrlýyorumda ne kadar da güzeldi...