Zeytin zararlýlarý ve mücadelesi

[Bölükbaþý]

ZEYTÝN GÜVESÝ [Prays oleae Bern. (Lep.:Hyponomeutidae)]

Zeytin güvesi, özellikle izole edilmiþ zeytin alanlarýnda ve belirli mikroklimalarda, önceki yýllarda yoðun ilaçlamalarýn yapýldýðý ve doðal dengenin bozulduðu zeytin alanlarýnda sorun olmaktadýr.

Tanýmý, yaþayýþý ve zarar þekli :

Ergin kelebeðin boyu 7-8 mm, kanat açýklýðý ise 13-16 mm kadardýr. Genel görünüþü gümüþi renklidir. Ön kanatlarýn üzerinde siyah renkli lekeler ve kenar uçlarýnda ise gümüþi saçaklar bulunur. Antenler 3-4 mm uzunluðunda ve kýl gibidir





Zeytin güvesi(Prays oleae) yaprak dölünün, yapraklardaki larvasý.

Diþilerin vücudu, erkeklerden daha tombul yapýlýdýr. Yumurta, 0.25 mm çapýnda ve basýk kubbe biçiminde olup, üzerinde arý peteðini andýran desenler bulunur. Yeni býrakýlan yumurta önce þeffaf, açýlmaya yakýn ise kirli beyaz ve sarýmsý renk alýr.

Zeytin güvesi larvalarý, genellikle kirli beyaz ve sarýmtýrak renkte olup, olgun larvanýn boyu 8-10 mm kadardýr. Vücudun iki yanýnda, boydan boya koyu renkli birer bant bulunur. Larvalar genellikle bol kýllýdýr. Bazen kýlsýz olanlara da rastlanýlabilir. Pupa dýþtan görülebilen seyrek dokulu beyaz bir kokon içinde bulunur.

Zeytin güvesi yýlda üç döl verir. Her döl, zeytin aðacýnýn ayrý bir fenolojik döneminde zararlý olur. Her döl, zarar yaptýðý fenolojik döneme göre; "Yaprak dölü", "Çiçek dölü", "Meyve dölü" þeklinde isimlendirilir.

a) Yaprak dölü(=Phyllophagous):

Meyvelerde beslenen larva-lardan oluþan erginler, eylül-aralýk döneminde çýkarak, yapraklarýn genellikle üst yüzeylerine yumurta býrakýr. Yumurtalar, sýcaklýða baðlý olarak, 8-16 günde açýlýr. Yumurtadan çýkan genç larvalar, hemen yumurta kabuðunun altýndan, yaprak epidermisine girer. Burada iki epidermis arasýndaki etli kýsýmda beslenerek, 2-3 mm boyunda bir oyuk açar ve bu oyuk içinde kýþý geçirir. Larvalar, bölgelere göre deðiþmekle beraber, þubat sonundan baþlayarak, kýþladýklarý odacýk-tan çýkar. Taze sürgün uçlarý ve yapraklarla beslenirler. Olgunlaþan larvalar, ya iki yapraðý birbirine yapýþtýrarak, ya bir yapraðý bükerek, ya da uç yapraklarda bir kokon örerek pupa olurlar. Mart sonu, nisan baþýndan itibaren de ergin çýkýþlarý baþlar.

Yaprak dölü zararý

b) Çiçek dölü(=Anthophagous):

Yaprak dölünden oluþan ergin-ler, yumurtalarýný nisan-mayýs aylarýnda, henüz oluþmuþ çiçek tomurcuklarýna ve tomurcuk saplarýna býrakýrlar. 8-10 günde açýlan yumurtalardan çýkan larvalar, çiçek tomurcuklarýnýn içine girerek beslenirler. Bir larva, 10-15 gün süren geliþmesi boyunca, 30-40 tomurcuða zarar verebilmektedir. Geliþmesini tamamlayan larvalar, salgýladýklarý iplikçiklerle, tomurcuklarý birbirine bir að þeklinde baðlayarak, içinde pupa olurlar. Bu pupalardan 7-10 gün içinde kelebekler çýkar.



Çiçek dölü zararý

c) Meyve dölü(Carpophagous):

Zeytin danelerinin iri karabiber büyüklüðünü aldýðý, mayýs sonu ile haziran ayý baþlarýnda, çiçek dölünde meydana gelen erginler, meyvelerin çanak yapraklarý üzerine yumurta býrakýrlar. Bir haftada açýlan yumurtalardan çýkan larvalar, yumurta kabuðu altýndan, meyve sapý dibinden meyvenin içine girerler ve çekirdeðe doðru yol alýrlar. Larvalar meyveye girerken, sapla meyvenin baðlantýsýný bozarlar. Bu tür meyveler buruþup kararýr ve dökülür. Bunlara "karabiber dökümü" denir. Meyve içine giren larvalar, önceleri çekirdek evinin iç yüzünde, daha sonra tohum teþekkül etmeye baþlayýnca, tohumla beslenerek geliþmelerini sürdürürler.



Meyve dölü zararý

Larvalar, bölge ve iklim koþullarýna göre, 2.5-3.5 ayda olgunlaþa-rak geliþmelerini tamamlar. Pupa olmak üzere, meyvenin içinden ve yine sapa yakýn bir yerden dýþarý çýkarlar. Bu çýkýþ esnasýnda, sap dibinde gözle görülebilecek büyüklükte bir delik açarlar.Bu çýkýþ deliði, genellikle sapla meyveyi ayýrdýðýndan, bu meyveler bir kaç gün içinde dökülür. Bazen aðaç üzerinde dökülmemiþ ve larva çýkýþý olmayan meyvelere de rastlamak mümkündür. Meyvelerden çýkan larvalar, aðaçlarýn kabuklarý altýnda ve çeþitli yerlerinde pupa olurlar. Pupa süresi, bölgelere göre 10 gün kadardýr. Ergin çýkýþlarý, eylül-aralýk aylarýnda olur. Çýkan erginler yapraklara yumurta býrakýr. Bu þekilde, Zeytin güvesi yýlda 3 döl verir.

Zeytin güvesi, yalnýz larva döneminde zararlý olmaktadýr. Zeytin güvesi larvalarý, zeytin aðaçlarýnýn 3 farklý fenolojik döneminde zarara neden olurlar. Yaprak dölü larvalarý, yapraðýn iki epidermisi arasýnda açtýklarý galerilerle ve yaprak ile sürgün uçlarýnda beslenmeleri ile zararlý olurlar. Çiçek dölü larvalarý, çiçek salkýmlarý arasýnda beslenerek, salkýmlardaki çiçek ve tomurcuklarý yok ederek meyve tutumunu engellerler.Meyve dölü larvalarý ise meyve sapý dibinden meyve içine girerek, meyve ile meyve sapýnýn birleþtiði kýsmý yok eder ve meyvelerin dökülmesine neden olur. Meyve içine giren larvalar ise meyve çekirdeðinde beslendikten sonra pupa olmak için, meyve sapý dibinden dýþarý çýkar. Bu sýrada, meyve sapý ile meyve eti baðlantýsýný yok ederek, bu tür meyvelerin dökülmesine neden olurlar. Bu meyveler henüz yaðlanmadýklarý için deðerlendirilemez.



Konukçularý: Zeytin güvesinin konukçusu zeytindir. Ancak zey-tingillerden Akça kesme(Phyllyrea sp.) üzerinde de zararý görülmüþtür.

Doðal düþmanlarý :

Ülkemizde yapýlan çalýþmalarda, Zeytin güvesinin birçok doðal düþmaný saptanmýþtýr. Ancak bunlar yeterince etkili deðildir.

Parazitoitler :

Bracon variegator Spinole.(Hym.:Braconidae)

Chelonus cingulipes Niez.(Hym.:Braconidae)

Chelonella depressa Thom.(Hym.:Braconidae)

Chelonus oculator Panz.(Hym.:Braconidae)

Phanerotomella kerteszii Szepl.(Hym.:Braconidae)

Aganiaspis fuscicollis praysincola Silvestri(Hym.:Chalcididae)

Elasmus albipensis Thom.(Hym.:Elasmidae)

Elasmus flabelletus Fons.(Hym.:Elasmidae)

Oomyzus sempronius Erd.(Hym.:Eulophidae)

Gelis areator Panz.(Hym.:Ichneumonidae)

Lissonata proxima Fons.(Hym.:Ichneumonidae)

Avcý böcek :

Chrysoperla carnea Steph.(Neur.:Chrysopidae)

Mücadelesi :

a) Biyoteknolojik mücadele

Zeytin tomurcuklarýnýn kabarmaya baþladýðý mart sonu nisan baþlarýnda, 3 zeytin aðacýna bir delta tipi eþeysel tuzak (kitlesel tuzaklama) asýlarak bu zararlý ile etkili bir mücadele yapýlabilir.

b) Kimyasal mücadele

Zararlýnýn tercihen sadece meyve dölüne karþý ilaçlama yapýlmalý-dýr. Kontrol edilen mercimek büyüklüðündeki zeytin danelerinin %10’unda canlý “yumurta + larva” olmasý halinde ilaçlama yapýlmalýdýr. Ancak zararlýnýn mevsim baþýnda yaprak ve yeni sürgünlerde %10’dan yüksek düzeylerde zarar yapmasý halinde çiçek dölünde, ilk kelebeklerin yakalanmasýndan 7-10 gün sonra, böcek geliþme engelleyici preparatlarla ilaçlama yapýlmalýdýr. Zeytin güvesinin özellikle çiçek dölünde, yoðun bir avcý ve parazitoit kompleksi bulunduðu için, bu dönemde ilaçlama gerekmesi halinde, sadece böcek geliþme engelleyicisi preparatlar kullanýlmalýdýr.

Gerek Ayvalýk yaðlýk ve gerekse Gemlik sofralýk zeytin çeþitlerinde, zararlýnýn çok yüksek popülasyon yoðunluklarýnýn olduðu zeytinlikler dýþýnda, vejetasyon dönemi sonunda birim sürgün uzunluðunda(örnek 20 cm) elde edilen meyve adetleri göz önüne alýndýðýnda, sadece meyve dölüne karþý bir uygulama yapýlarak, zararlý baský altýna alýnabilir ve yeterli ürün elde edilebilir. Bu nedenle çok yüksek olmayan popülasyon düzeylerinde, zararlýnýn sadece meyve dölüne karþý bir ilaçlama yapýlmasý yeterlidir.

[b]Etkili Madde Adý ve Oraný[/b]
Öncelikli olarak tavsiye edilen ilaçlar

* Diflubenzuron , % 25 WP 40 g Çiçek nesline karþý
* Triflimuron , % 25 WP 40 g Çiçek nesline karþý
* Beta Cyflutrin, 25 g/l EC 25 ml Çiçek ve meyve nesline karþý

Ýkinci derecede tavsiye edilen ilaçlar

* Cyfluthrin, 50 g/l EC 25 ml Çiçek ve meyve nesline karþý
* Deltamethrin, 25 g/l EC 25 ml Çiçek ve meyve nesline karþý
* Diazinon, 185 g/ EC 150 ml Meyve nesline karþý
* Fenthion, 525 g/l EC 150 ml Çiçek ve meyve nesline karþý

[Bölükbaþý]

ZEYTÝN SÝNEÐÝ [Bactrocera oleae (Gmel.) (Dip.:Tephritidae)]

Zeytin sineði, ülkemizdeki hemen bütün zeytin alanlarýnda bulunan ve zeytinin ana zararlýsý olan bir böcektir.

Tanýmý, yaþayýþý ve zarar þekli :

Ergin, 4-6 mm boyunda, parlak kahve ve bal renklidir. Baþ ve antenler sarý, göðüs üzerinde 3 adet açýk kahve renginde bantlar vardýr. Diþilerde karýn geniþ yapýlý olup, sonunda yumurta koyma iðnesi bulunur.



Konukçularý: Zeytin sineðinin baþta gelen konukçusu, kültür zeytini adý verilen Olea europaea L.’dir. Yabani zeytin(Oleae oleaster L.) ve Akça kesme(Phyllyrea sp.)'de de zararlý olmaktadýr.

Doðal düþmanlarý :

Ülkemizde saptanan Zeytin sineði parazitoidleri aþaðýda verilmiþtir:

Aprostocetus epicharmus Walk.(Hym.:Chalcididae)

Cyrtoptyx dacicida Masi.(Hym.:Pteromalidae)

Cyrtoptyx latipes Rond.(Hym.:Pteromalidae)

Eurytoma parvula(Thom.)(Hym.:Eurytomidae)

E. strigrifrons(Thom.)(Hym.:Eurytomidae)

E. tibialis Boh.(Hym.: Eurytomidae)

Eupelmus urozonus Dalm.(Hym.:Eupelmidae)

Metaphycus silvestrii Sug.(Hym.:Encyrtidae)

Opius concolor Szelp.(Hym.:Braconidae)

Pnigalio mediterraneus(Fer. and Del.)(Hym.:Eulophidae)

Zaglyptus multicolor Grav.(Hym.:Ichneumonidae)

Mücadelesi :

a) Kültürel önlemler

Pupalarýn yok edilmesi için, kýþ aylarýnda topraðýn derince sürülmesi ve zarar periyodu boyunca 3-4 günde bir, kurtlu zeytinlerin toplanarak zeytinlikten uzaklaþtýrýlmasý gerekmektedir. Ayrýca Zeytin sineðinin, sonbahardaki yoðun zararýnýn önlenmek için, erken hasat yapýlmalýdýr.

b) Biyolojik mücadele

Ege ve Akdeniz bölgelerinde yapýlmýþ çalýþmalarda, Zeytin sineðinin pek çok parazitoiti ve avcýsý saptanmýþtýr. Ancak bunlar, doðada zararlýyý tek baþýna kontrol altýna alacak yoðunluk ve etkinlikte deðildir. Bu yüzden, özellikle yaðlýk çeþitlerde yapýlacak ilaçlamalarda, doðal dengeye daha az zararlý olan preparatlar seçilmelidir.

Zeytin sineðinin parazitoiti O.concolor, bazý ülkelerde kitle halinde üretilerek, zeytin bahçelerine salýnmak suretiyle biyolojik mücadelede kullanýlmaktadýr.

Bu parazitoitin kitle halinde üretilerek, Zeytin sineðinin biyolojik mücadelesinde kullanýlmasý için Bornova Zirai Mücadele Araþtýrma Enstitüsü’nde 2001 yýlýnda bir çalýþma baþlatýlmýþtýr.

c) Biyoteknolojik mücadele

Kitlesel tuzaklama metodu kullanýlarak Zeytin sineði ile baþarýlý bir þekilde mücadele mümkün olmaktadýr. Zeytin sineðine karþý Ülkemizde ruhsat alan tuzak bulunmaktadýr . Kitlesel tuzakla-ma sistemlerinin, ilaçlamalarla kombine edilmesi ile ilaçlama sayýsýnýn azaltýlmasý mümkündür.

d) Kimyasal mücadele

Ergin çýkýþ zamanlarý iklim, toprak karakteri, çeþit vb. gibi etkenlere baðlý olarak deðiþmeler göstermektedir. Bölge farklýlýklarý dikkate alýnarak, örnekleme yöntemlerinde belirtildiði þekilde ve meyvelerin yumurta koyma olgunluðuna geldiði dönemde vuruk sayýmlarý yapýlarak, yeterli vuruk ve tuzaklarda yakalanan Zeytin sineði ergin artýþlarýnýn saptanmasý halinde ilaçlamaya geçilmelidir. Ergin artýþlarýnýn belirlenmesi amacýyla, içinde %2 diamonyum fosfat eriyiði olan McPhail tuzaklar ile vertikal sarý yapýþkan feromon tuzaklar kullanýlmaktadýr.

Yapýlan sayýmlar sonucu, salamuralýk çeþitlerde %1 vuruk, yaðlýk çeþitlerde ise %6-8 vuruk saptandýðýnda, yer aletleri ile zehirli yem kýsmi ilaçlamasý veya kaplama ilaçlama yapýlmalýdýr.Doðal dengenin ve faydalý türlerin daha az zarar görmesi için Zehirli yem kýsmi ilaçlamasý tercih edilmelidir.

Zehirli yem kýsmi ilaçlamasýnda amaç, erginleri belirli bir noktaya çekerek öldürmektir. Bunun için “ilaç + cezbedici” karýþýmý, aðaçlarýn Güneydoðu yönlerindeki 1m2’lik alana, 150–200 ml zehirli yem karýþýmý düþecek þekilde atýlýr. Bu yöntem dýþ bulaþmalarýn olmayacaðý bahçelerde daha etkili olmaktadýr. Ýlaçlamalar 10 günde bir tekrarlanarak, hasada 20 gün kalana kadar devam edilir. Kurak ve yaðýþsýz dönemlerde ilaçlama aralýðý, ergin ve vuruk sayýmlarýna dayanýlarak uzatýlabilir.

Zehirli yem kýsmi ilaçlama, düþük basýnçlý ve içinde karýþtýrýcý bulunan sýrt pülverizatörleri kullanýlmalý, 2–3 numaralý meme ile mahlûlün iri damlalar halinde yaprak ve meyvelerde tutunmasý saðlanmalýdýr.

Kaplama ilaçlamada, aðaçlarýn her tarafý içten dýþa ve dýþtan içe olmak üzere iyice ilaçlanýr. Bu ilaçlamada, bilhassa meyvelerin ýslatýlmasýna dikkat edilmelidir.

Kaplama ilaçlamada yüksek basýnçlý motorlu pülverizatörler en uygun ilaçlama aleti olup, sýfýr numaralý meme kullanýlýr.

Etkili Madde ve Oraný

* Cyfkuthrin 50g/l EC 30 ml
* Deltamethrin 25g/l EC 25 ml
* Deltamethrin +H.protein 5+850g/l ULV 11/aðaç zehirli yem

Kýsmi ilaçlama

* Deltamethrin+Pheromon TUZAK 1 adet/aðaç
* Dimethoate 400g/l EC 150 ml
* Trichlorphon %80 SP 125 g
* Alphacypermeth 100g/l EC 25 ml
* Fenthion+ 525g/l E.H.Protein 850g/L EC 500 ml + 1–4 l (Zeh. Yem kýs. Dal ilaç)
* Triazophos 420g/ EC 150 ml(Kaplama ilaçlama)

ZEYTÝN KARA KOÞNÝLÝ (Saissetia oleae Olivier)

Taným:

Zeytin kara koþnilinin 7 ayrý biyolojik dönemi vardýr.

Yumurtalar diþinin kabuðu altýnda olup, uzunca oval þekildedir. Ýlk anda parlak krem renkli olup, embriyonun olgunlaþmasýyla turuncu renkte görülür.



Aktif larva, hareketli ve turuncuya yakýn sarý renktedir. Baþýnýn iki yanýnda nokta halinde siyah bir çift göz ve bunlarýn önünde 6 segmentli antenler bulunur.

Birinci dönem larva, bitkiye tutunduðu için hareketsiz ve yassý yapýlýdýr. Rengi önce sarý olup, sonradan koyulaþmakta, sýrtta boydan boya omurilik gibi bir çýkýntý belirmektedir. Antenler ve bacaklar vücuda yapýþarak, hareketliliðini kaybetmiþtir.

Ýkinci dönem larva, sarýmsý bej renkte olup, sýrtta “H” harfi þeklinde bir yapý belirmekte ve çevresinde koyu kahverengi leke oluþmaktadýr. Birinci dönem larvaya oranla, vücut yüksekliði artmýþtýr.




Üçüncü dönem larva, kremsi bej renktedir. Enine ve boyuna daha çok geliþmiþ, yükseklik artmýþ ve “H” harfi þeklindeki yapý iyice belirginleþmiþtir. .

Yumurtasýz ergin diþi, baþlangýçta mat gri renkte olup, olgunlaþtýkça kirli gri renk almaktadýr. Yükseklik yarým küre þeklinde, “H” harfine benzeyen yapýnýn çevresi iyice çukurlaþmýþ, mum tabakasý iyice belirmiþtir.



Yumurtalý ergin diþi, mat siyahýmsý koyu kahve renktedir. Akýntý ile bulaþtýðý zaman parlak görünüþlüdür. Yüksekliði tam yarým küre þeklini almýþ, “H” harfine benzer yapýnýn görüntüsü daha az belirli ve mum tabakasý sertleþmiþtir.

[Bölükbaþý]

Yaþayýþý ve zararý:

Zeytin karakoþnili, kýþý genellikle yapraklarda ikinci ve üçüncü dönem larva halinde geçirmektedir. Bu arada diðer dönemlere de rastlanmaktadýr. Kýþý geçiren larvalar, havalarýn ýsýnmasý ile sürgünlere göç etmekte, buralarda geliþerek yumurtasýz diþi dönemine girmektedirler. Yumurtalý diþi dönemine geçiþ, Akdeniz bölgesinde nisan sonlarýnda, Ege Bölgesinde mayýs sonlarýnda, Marmara ve Karadeniz Bölgelerinde ise temmuz ayýndadýr. Yumurtadan ilk larvanýn çýkýþý, Akdeniz Bölgesinde mayýsta, diðer bölgelerde haziranda meydana gelir. Yumurtadan çýkýþ periyodu, 1–3 ay kadar sürer. Yumurtalar ana kabuðu altýnda açýlýr ve aktif larvalar ana kabuðu altýndan çýkarak, yaprak, sürgün gibi yeþil aksamlara daðýlýrlar. Yaz boyunca çýkan aktif larvalar, 1–7 gün yaprak ve sürgünlerde dolaþarak, kendilerine elveriþli yer bulduktan sonra buralara yerleþir ve birinci dönem larva haline geçerler. Yaz sonlarýna doðru, ikinci ve üçüncü dönem larva olurlar ve kýþa bu durumda girerler. Ancak, bazý bireyler, yaz boyunca geliþmelerini tamamlayarak, sonbaharda tekrar aktif larva vermekte, böylece kýsmen ikinci bir döl görülmektedir.

Zeytin kara koþnilinin üreme gücü yüksektir. Bir ana kabuðu altýnda 500–3000 civarýnda yumurta bulunur. Ancak kýþýn sýcaklýk, 5–6 gün 0°C altýna düþtüðünde, yaz aylarýnda kuru sýcaklarýn etkisiyle önemli ölçüde doðal ölüm görülmektedir.

Zeytin karakoþnili larva ve ergin dönemlerinde aðacýn özsuyunu emerek beslenir ve ayný zamanda salgýladýðý tatlý maddeler, bütün aðacý sarar. Bu tatlý madde üzerinde, saprofit funguslar ürer ve "Karaballýk hastalýðý(=fumajin)" meydana gelir. Bir yandan özsuyun emilmesi, diðer yandan karaballýðýn fotosenteze engel olmasý, aðaçlarý zayýflatýr ve verimde azalma olur. Koþnilin yoðunluðu arttýkça, yaprak ve meyve dökümleri ile dallarda kurumalar baþlar. Böyle zamanlarda, ürün kaybý %60–70 kadardýr. Daha sonraki yýllarda aðaçlar hiç meyve vermez ve çalýlaþmalar görülür.

Doðal düþmanlarý :

Zeytin karakoþnilinin doðal düþmanlarý, çok fazla ve etkili olup, bütün bölgelerde rastlanmaktadýr. Bunlar, kimyasal mücadele yapýlma-yan bahçelerde, zararlýyý baský altýnda tutacak yoðunlukta bulunmaktadýr. Ülkemizde, aþaðýdaki doðal düþmanlar saptanmýþtýr:

En çok rastlanan avcý böcekler :
Chilocorus bipustulatus L. (Col.:Coccinellidae)

Exochomus quadripustulatus L. (Col.:Coccinellidae)

Symnus apetzi Muls. (Col.:Coccinellidae)

Chrsoperla carnea (Steph) (Neur.:Chrysopidae)

En önemli parazitoitler :

Scutellista cyanea Motsch. (Hym.:Pteromalidae),

Metaphycus meteolus Timberlayt (Hym.:Encyrtidae)

M.lounsburgi (Hym.:Encyrtidae)

Çanakkale ve Balýkesir’de yapýlan çalýþmalarda, Metaphycus spp’nin ilaçlama yapýlmayan bahçelerde zararlýyý baský altýna alabileceði saptanmýþtýr.

Mücadelesi :

a) Kültürel önlemler

Zeytin karakoþnili, kuvvetli aðaçlarda daha az yaþama þansý bulabildiðinden, çeþitli sebeplerle zayýf düþmüþ aðaçlarý kuvvetlendirmek gerekir. Bu amaçla kuruyan dallarýn kesilmesi, aðaçlarýn iç kýsýmlarýnýn hava ve ýþýk almasýný saðlayacak þekilde budanmasý ve gübrelenmenin tekniðine uygun olarak yapýlmasý gerekmektedir. Zeytin kara koþnili mücadelesinde, budama önemli bir rol oynar. Bunun için, bölgelere ve yýllara göre deðiþim gösteren, son don ve kýraðýdan sonra budama yapýlarak, zararlý popülasyonu düþürülmeli ve kimyasal ilaçlamalar olabildiðince azaltýlmalýdýr.

b) Biyolojik mücadele

Zeytin karakoþnilinin Ülkemizde, çok fazla ve etkili doðal düþ-manlarý bulunmaktadýr. Bunlar korunmalý ve etkinliklerinin arttýrýlmasý için, gerekli tedbirler alýnmalýdýr. Avcý ve parazitoit sayýmlarý ve örneklemesi yapýlarak, %50’nin üzerinde parazitlenme görülen ve fumajin saptanmayan bahçelerde ilaçlama yapýlmamalýdýr.

c) Kimyasal mücadele

Mevsim baþýnda yapýlacak kontrollerde, parazitoitlenmenin %50’nin üzerinde olduðu bahçelerde, Zeytin karakoþniline karþý ilaçlama yapýlmamalýdýr.

Doðal düþmanlarýn zararlýyý baský altýna alamadýðý ve parazitoitlenmenin %50’nin altýnda bulunduðu yerlerde, bu zararlýya karþý ilaçlama yapýlabilir. Ýlaçlama zamaný, aktif larva çýkýþýna göre saptanýr. Bu amaçla, ilaçlama yapýlacak bahçelerde, bahçeyi temsil edecek sayýda aðacýn 4 ayrý yönünden 20-25 cm uzunluðundaki sürgünler üzerinde bulunan, o yýla ait yumurtalý diþiler kontrol edilerek, yumurtalardan aktif larva çýkýþý saptanýr. Yumurtalarýn %50’sinin açýldýðý devrede birinci, %90’nýnýn açýldýðý devrede ise ikinci ilaçlama yapýlýr. Yapýlacak ilaçlamalarda, öncelikle zeytin ekosistemindeki faydalý faunaya en az zararlý olan preparatlara (özellikle, yazlýk beyaz yaðlara) aðýrlýk verilmelidir.Kýþlýk mücadele, ergin oranýnýn %10'dan az olduðu bahçelerde hasattan sonra aralýk-þubat aylarýnda don olasýlýðý olmayan günlerde tek uygulama þeklindedir. ilaçlama sýrasýnda aðacýn uyanmamýþ olmasý, ve hava sýcaklýðýnýn 4-14 oC olmalýdýr.

Etkili Madde ve Oraný

* Beta Cyfluthrin 25g/l EC 50 ml
* Chlorfenvinphos 240g/l EC 175 ml
* Cyfluthrin 50g/l EC 50 ml
* Deltamethrin 25g/l EC 25 ml
* Deltamethrin 120g/l EC 5,5 ml
* Methidathion 426g/l EC 100 ml
* Omethoate 565g/l SL 100 ml
* Phenthoate 500g/l EC 100 ml
* Yazlýk yað 700g/l EM 1,5 l
* Yazlýk yað 850g/l EM 1,2 l

ZEYTÝN KABUKLU BÝTÝ [Parlatoria oleae (Colvèe) (Hom.iaspididae)]

Tanýmý:

Zeytin kabuklu biti genelde tozlu, parazitoit faaliyetinin olmadýðý, öncelikle salamuralýk zeytinliklerde(örneðin: Domat çeþidinde), ekonomik önemde zararlara neden olabilmektedir. Meyvelerin salamuralýk özelliklerini azalttýðý için ikinci dölünün meyvedeki zararý büyük önem taþýr.

Ergin diþinin kabuðu ovalimsi yuvarlak þekilde ve kubbelidir. Rengi, beyazýmsý krem renginden koyu kül rengine kadar deðiþir. Koyu yeþil veya siyahýmsý olan larva kabuðu, diþi kabuðunun kenar kýsmýnda veya dýþýna taþmýþ durumdadýr. Kabuk boyu 2–2,5 mm’dir. Ergin diþinin vücudu, oval þekilde olup, koyu eflatun veya mor renktedir. Erkek, pembemsi eflatun renkte, 1 mm uzunluðunda, narin yapýlý ve bir çift kanatlýdýr.

Yumurta, koyu eflatun veya mor renkte olup, düzgün oval biçimindedir. Yumurtalar, diþinin kabuðu altýnda, birbirleri üzerine yýðýlmýþ bir þekilde dururlar.

Yumurtadan çýkan ve hareketli olan larva, basýk oval görünümlü ve eflatun renklidir. Bu dönemin sonlarýna doðru genç larvanýn üzerinde, mum salgýlarýndan oluþan kabuk örtüsü meydana gelerek hareketsiz dönem baþlar.



Yaþayýþý ve zararý:

Zeytin kabuklu biti, kýþý ergin, bazen de nimf döneminde geçirir. Yumurtalarýný o yýlýn iklim koþullarýna göre, nisan ayýnýn ilk yarýsý veya mayýs ayýnýn ilk haftasýnda býrakmaya baþlar. Yumurtlama, 2 aya yakýn süre devam eder. Mayýs ayý ortalarý veya sonlarýna doðru görülen hareketli larvalar; dallara, yaprak ve meyvelere giderek, kendilerini uygun bir yere tespit eder ve beslenmeye baþlarlar. Ýkinci döle ait yumurtalar, temmuz ortalarý veya sonlarýnda görülür. Ýkinci dölün erginleri genellikle kýþlamaya çekilir. Zararlý yýlda 2–3 döl verir.

Zeytin kabuklu biti, zeytin aðaçlarýnýn gövde, dal, sürgün, yaprak ve meyvelerinde zarar yapar. Bitki özsuyunu emerek aðaçlarý zayýflatýr, verimlerinin azalmasýna ve kurumalarýna neden olur. Dallar emgi sonucu çatlar, yapraklarda kývrýlmalar olur ve vaktinden önce dökülür. Bunu yaný sýra, zararlýnýn zeytin daneleri üzerinde beslenirken salgýladýðý toksik madde sonucunda, 3–4 mm çapýnda kýrmýzý ve mor lekeler ve deformasyonlar meydana gelmektedir. Özellikle salamuralýk çeþitlerde meyvelerin kalitesi düþmekte ve önemli ekonomik kayýplar meydana gelmektedir.





Konukçularý : Zeytin kabuklubiti, polifag bir zararlýdýr. Ülkemiz-de zeytin, elma, þeftali, kiraz, viþne, erik, kayýsý, yeni dünya, muþmula, ahlat, üvez, ceviz, bað, kestane ve süs bitkilerinde zararlýdýr.

Doðal düþmanlarý :

Zararlýnýn ülkemizde bugüne kadar saptanan doðal düþmanlarý önem sýrasýna göre aþaðýda verilmiþtir.

Parazitoitler :

Aphytis maculicornis (Masi) (Hym.:Aphelinidae)

Aphytis proclia (Walker) (Hym.:Aphelinidae)

Aphytis mytilaspidis (Le Baron) (Hym.:Aphelinidae)

Aspidiophagus citrunus (Hym.:Aphelinidae)

Avcý böcekler :

Chilocorus bipustulatus (L.) (Col.:Coccinellidae)

Exochomus quadripustulatus (L.) (Col.:Coccinellidae)

Cybocephalus fodori (E.Y.) (Col.:Cybosephalidae)

Symnus apetzi Mulz. (Col.:Coccinellidae)

Lestodiplogis sp. (Dip.:Cecidomyiidae)

Pullus sp. (Col.:Coccinellidae)

Typhlodromus sp. (Acarina:Phytoseiidae)

Ambyliseius sp. (Acarina:Phytoseiidae)

Allothrombium sp. (Acarina:Trombidiidae)

Mücadelesi:

[Bölükbaþý]

a) Kültürel önlemler

Zeytin kabuklu biti, genellikle nem oraný yüksek sahil kesimleri ile sulanan bahçelerde yer alan ve yeþil sofralýk olarak deðerlendirilen zeytin çeþitlerini daha çok tercih eder. Bunun yaný, sýra tozlu yol kenarlarý, sýk olarak tesis edilmiþ, budama ve aralama yapýlmayan, güneþlenmenin ve hava akýmýnýn az, orantýlý nemin yüksek olduðu, etrafý kapalý çukur bahçelerde zararlý yoðunluðunun yüksek olduðu bilinmektedir.

Bu nedenle, kuruyan dallar kesilmeli, aðaçlarýn havalanmasý ve güneþlenmesi için budama ve aralama yapýlmalý, toprak iþlemesi, sulama ve gübrelemeye önem verilmeli, fazla sulamadan kaçýnýlmalýdýr.

b) Biyolojik mücadele

Zeytin kabuklu bitinin doðal düþmanlarý, zararlý popülâsyonunu sýnýrlayýcý öneme sahiptir. Bunlar, özellikle ilk döle ait ergin diþi ve ikinci döle ait ikinci dönem nimfler üzerinde oldukça etkilidir. Bu durum göz önüne alýnarak, zararlýya karþý yapýlacak mücadelelerde, önce parazitlenme durumlarý saptanmalý ve gerekiyorsa ilaçlý mücadeleye karar verilmelidir. Eðer %50 gibi yüksek parazitlenme varsa, ikinci döle karþý kimyasal mücadele yapýlmamalýdýr.

c) Kimyasal mücadele

Zeytin kabuklu bitinin yaprak ve sürgünlerde zarar yapan birinci dölüne karþý, çok yüksek popülâsyonlarýn dýþýnda, ilaçlama yapýlmamalýdýr. Böylece, bu dönemde zarar yapan Kara koþnil ve Zeytin sineði gibi zararlýlara karþý da ilaçlama yapýlmadýðý için, bahçedeki doðal düþmanlar korunmuþ olacaktýr.

Zararlýnýn ikinci dölünde ise, bahçedeki zararlý yoðunluðu ve parazitlenme oraný göz önüne alýnmalýdýr. Zararlý yoðunluðunun yüksek, parazitlenme oranýnýn da %50’den düþük olduðu bahçelerde, larvalara karþý kimyasal mücadele yapýlmalýdýr. Bunun için, temmuz sonu aðustos baþlarýndan itibaren, yumurtalý diþiler kontrol edilecek ve yumurtalarýn %50’sinin açýldýðý (ikinci döl ergin oranýnýn %70-80’i bulduðu) zaman, ilaçlama yapýlacaktýr. Ýlaçlamalarda, olabildiðince seçici ilaçlara aðýrlýk verilmelidir.

Etkili Madde Adý ve Oraný

* Azinphos-methyl %25 WP 200g
* Azoxystrobin 50g/ EC 50ml
* Chlorpyrifos 480g/l EC 100ml
* Ethion 500g/l EC 150ml
* Malathion 190g/ EC 500ml
* Malathion 650g/l EC 150ml
* Methidathion 426g/l EC 100ml

ZEYTÝN PAMUKLU BÝTÝ [Euphyllura olivina Costa. (Hom.: Psyllidae)]

Tanýmý:
Ergin pamuklu bitinin genel rengi kirli sarý, kanatlarý saydam, damarlarý belirli üzerinde küçük kirli lekeler bulunur. Baþ önde geniþ olarak çýkýntýlý, yassý, antenler 10 segmentli, sarýmsý, son iki segmenti koyu renkte, gözler belirgin ve kýrmýzý renktedir. Vücudu küçük bir Aðustos böceðini andýrýr, boyu 2-3 mm kadardýr. Hortum iyi geliþmiþtir.

Nimfleri olgunlaþtýðýnda 2 mm kadar olur. Renkleri yeþilimsidir. Genç nimfler, genel olarak sarý veya açýk yeþildir. Nimfler, vücutlarýndan çok ince iplikçiklerden meydana gelmiþ, balýmsý bir madde çýkarýrlar. Bu iplikçikler, bir pamuk yýðýný gibi toplanarak kümelenirler.

Yumurta karþýdan bakýldýðýnda minyatür bir bademi andýrýr. Sapý oldukça kalýndýr. Yeni býrakýldýðýnda açýk sarýmsý renkte olan yumurta zamanla koyulaþýr ve daha sonra koyu kirli sarý renge dönüþür.

Yaþayýþý ve zararý:
Zeytin pamuklubiti kýþý ergin olarak, aðaçlarýn kabuk altlarýnda, yarýk ve çatlaklarýnda hatta sürgün koltuklarýnda geçirir. Erginler mart ayý baþlarýndan itibaren aktif duruma geçerek, önceleri sürgün uçlarýna ve uç yapraklarýna yumurta býrakýrlar. Daha sonra çiçek tomurcuklarýnýn oluþmasý ile yumurtalarýný tomurcuk saplarýna býrakýrlar. Yumurtalar 4–6 günde açýlýr. Çýkan nimfler yassý bir görünümde olup, çýkardýklarý tatlýmsý pamuk gibi bir madde ile vücutlarýný örterler. Tomurcuklara girerek beslenirler. Zeytin pamuklubiti, yýlda 3–4 döl verir.

Zeytin pamuklubitinin nimfleri, zeytin somaklarýnda, tomurcuk saplarý ve sürgün uçlarýnda bitkinin öz suyunu emerek, aðaçlarýn ve sürgünlerin zayýflamasýna, çiçek ve çiçek tomurcuklarýnýn dökülmesine neden olurlar. Zararlýnýn yoðunluðu arttýkça zarar oraný da yükselir. Düþük yoðunluklardaki zararý pek hissedilmez.

Zeytin pamuklubiti, Ülkemizde zeytin yetiþtirilen bütün bölgelerinde yaygýndýr.






Konukçularý: Zeytin pamuklubiti, yalnýzca zeytinde zararlýdýr.

Doðal düþmanlarý

Zeytin pamuklubitinin doðal düþmanlarý aþaðýda verilmiþtir:

Parazitoitler :

Aphytis spp. (Hym.:Aphelinidae)

Psyllaephagus euphyllurae Silv.. (Hym.:Encyrtidae)

Mücadelesi:

a) Kültürel önlemler

Koþnillerde olduðu gibi, Zeytin pamuklu biti zararýný önlemek için, aðaçlar daima saðlýklý tutulmalý, bol güneþ almasýna ve havalanmasýna dikkat edilmelidir. Tekniðine uygun bir budama yapýlarak, bu böceðin zarar yapmasý önlenebilir.

b) Kimyasal mücadele

Zeytin pamuklu biti, genelde ilkbahar aylarýnýn yaðýþlý geçtiði nemli ve budama yapýlmamýþ zeytinliklerde, zeytinin çiçeklenme döneminde zararlý olabilmektedir.

Ayný dönemde zararlý olan Zeytin güvesinin çiçek nesline karþý bir ilaçlama yapýlmýþsa, bu zararlýyý hedefleyen ayrý bir ilaçlamaya gerek yoktur. Zeytin güvesi zararýnýn önemli olmadýðý bahçelerde ise, aðaçlarýn sadece yoðun zarar görmüþ somaklarý ilaçlanmalýdýr. Böylece doðal düþmanlarýn fazla zarar görmesi önlenecek ve bunlar, somaklardaki zararlý ile beslenecekleri için, bahçedeki doðal denge korunmuþ olacaktýr.

Ýlaçlamanýn mutlaka gerekli olmasý halinde, Zeytin pamuklu bitinin en uygun mücadele zamaný, sürgün uçlarýnda ilk pamuklanma görüldükten 10 gün sonra baþlamak üzere, çiçeklenme zamanýna kadar olan dönemdir.

Etkili Madde Adý ve Oraný

* Azinphos-methyl 230g/l EC 100 ml
* Cyfluthrin 50g/l EC 30 ml
* Diazinon 185g/l EC 200 ml
* Dimethoate 400g/l EC 150 ml
* Fenthion 525g/l EC 150 ml
* Parathion-methyl 360g/l EC 100 ml

Kaynak : www.tagem.gov.tr