Fatalizm, kadercilik ve yazgýcýlýk ayný anlamda kullanýlan terimlerdir. Bütün olgularýn, olaylarýn, durumlarýn önceden belirlendiði ve asla deðiþtirilemeyeceði tezinden yola çýkarak insan iradesini yok sayan bir felsefi görüþü anlatýr.
Ýlginçtir, bu akýmý savunanlar, irade yok sayýlýrsa inanmanýn ya da inanmamanýn bir anlamý kalmaz, diye düþünmemiþler. Kuþkusuz çarpýk bir düþüncedir kadercilik, bu nedenle þiddetle eleþtirilmiþ ve yýpratýlmýþtýr. Günümüzde adý anýlmaz olmuþtur artýk.
Oysa doðru kader inancýna sahip bir insan, “Nasýlsa kaderim deðiþmeyecek, ne yapsam nafile, çalýþmak anlamsýz” deyip oturamaz. Hiçbir gayret göstermeden beklemek tevekkül deðil, tembelliktir.
Ýradesini kullanýr, sebeplere teþebbüs eder, çalýþýr, çabalar, sonra da elinden gelen her þeyi yapmýþ olmanýn gönül rahatlýðýyla sonucu bekler. Çünkü bilir ki, insan seçim yapabilir, çaba harcayabilir ama sonucu yaratamaz. Bu konuda eli kýsadýr. Bekleneni vermek ya da vermemek Rahmanýn iradesine baðlýdýr.
Fakat çoðunlukla çalýþýp çabalama biçimindeki duanýn sonuçsuz kalmayacaðýný da bilir. Mesela, tarlasýný sürer, eker, sular ve bekler. Bilir ki, bitkileri yaratmak yaratýcýnýn elindedir.
Evet, yeri gelince, “Kaderim böyleymiþ” demeyi de bilir. Ne zaman olur bu? Baþýna bir bela geldiðinde, olaylar olup bittikten sonra, baþka bir deyiþle, elinden hiçbir þey gelmediði, sonucu asla deðiþtiremeyeceði durumlarda. “Kader” der, teslim olur. Bu teslimiyet, ümitsizliðin, karamsarlýðýn ve üzüntünün ilacýdýr.
Yoksa günah iþleyen bir adam, “Kaderimde günah iþlemek varmýþ, ne yapayým, ben hep böyle yaþamaya mecburum” diyemez. Tembel bir talebe, “Belli oldu, tembellik benim kaderimmiþ” deyip oturamaz. Çünkü insan geleceði önceden bilemez.
“Ýnananlar kadercidir” diyen adam, ya kadere imanýn ne olduðunu bilmiyor, ya da biliyor ama iftira ediyor. Sahih kader inancýyla kimi inananlarýn kendine özgü yanlýþ tavrý birbirine karýþtýrýlmamalý.
Sözün kýsasý, inanmýþ kiþi kaderin ve iradenin tanýmý gereði “kaderci” ya da “yazgýcý” deðildir, ancak “kadere iman etmiþ” bir insandýr. Bu ince farký görmek gerekir.