Kadýn Nasýl Olmalý (Dede Korkut'tan)

[rasimm]

Kadýn Nasýl Olmalý (Dede Korkut'tan)




Bilindiði gibi, Dede Korkut Destaný, hikmet ve irfan pýrýltýlarýyla dolu müthiþ bir duâ ile baþlar; içinde müjdeler demeti bulunan, insanca yaþamanýn sýrlarýndan hevenk hevenk güldesteler ihtivâ eden bu yakarýþýn giriþi þöyledir:

(Allah Allah demeyince iþler onmaz;
Kadir Tanrý vermeyince er bayýlmaz;
Ezelden yazýlmayýnca kul baþýna kazâ gelmez;
Ecel vâde ermeyince kimse ölmez;
Ölen adam dirilmez;
Çýkan can geri gelmez;
Bir yiðidin kara dað yumrusunca malý olsa,
Yýðar,derer,talep eyler,
Nasîbinden fazlasýný yiyemez;
Uðuldaþan sular taþsa deniz olmaz;
Tekebbürlük eyleyeni Tanrý sevmez;
………………………)
Bu uzun yakarýþýn peþinden ve ilk hikâyeye baþlamadan önce kadýnlar dört gruba ayrýlarak, her birinden özenle bahsedilir:

1-Ev yapan sulp;
Evin dayaðý odur ki, yazýdan yabandan eve bir udlu konuk gelse, er adam evde olmasa, o onu yedirir, içirir, aðýrlar, azizler gönderir. O,Ayþe Fatma soyudur, Hâným, onun bebekleri bitsin, ocaðýna bunun gibi avrat gelsin!

2-Solduran sop;
Geldik o ki ‘’solduran soptur’’,sabahleyin yerinden kalkýp doðrulur, elini yüzünü yýkamadan dokuz bazlamaç ile bir küvlek yoðurt közler, doyuncaya kadar týka basa yer, elini böðrüne vurur:’’Bu evi harâb olasý ere vardýðýmdan beri karným doymadý, yüzüm gülmedi, ayaðým paþmak, yüzüm yaþmak görmedi,’’ der.’’Ah ne olaydý, bu er öleydi, birine daha varaydým, umduðumdan yahþý uyar olaydý,’’ der. Onun gibilerin Hâným,bebekleri bitmesin,ocaðýna bunun gibi avrat gelmesin!

[rasimm]

3-Dolduran top;
Geldik o ki dolduran toptur, kuþluk uykudan uyanýr kalkar, silkinip yerinden doðrulur, elini yüzünü yýkamadan obanýn o ucundan bu ucuna çarpýþdurdu, kov kovladý, din dinledi, sabahtan öðlene kadar gezdi. Öðleden sonra evine geldi, gördü ki uðru köpek, yige dana evini birbirine katmýþ,tavuk kümesine,sýðýr damýna çevirmiþ.Komþularýna çaðýrýr ki,’’Kýz Zeliha,Zübeyde,Ürüveyde,Can Kýz,Can Paþa,Ayna Melek,Kutlu Melek,ölmeye yimeye gitmemiþtim,yatacak yerim yine bu harâb olasýydý;ne olaydý benim evime bir lâhza bakaydýnýz,komþu hakký Tanrý hakký deyü söylerler,’’ der.Bunun gibinin Hâným,bebekleri bitmesin,ocaðýna bunun gibi avrat gelmesin!

4-Nice söylersen bayaðýdýr;
Geldik o ki nice söylersen bayaðýdýr, evine yazýdan yabandan bir udlu konuk gelse, er adam evde olsa ona dese ki:’’Kalk, ekmek getir,biz de yiyelim,bu da yesin’’ dese:’’Piþmiþ ekmeðin bekasý olmaz,yemek gerektir;Neyleyeyim,bu yýkýlacak evde un yok,elek yok,deve deðirmenden gelmedi,’’der.Ne gelirse benim saðrýma gelsin deyü elini götüne vurur,yönün eyer ve saðrýsýný erine döndürür.Bin söylersen birisini tutmaz,erin sözünü kulaðýna koymaz.O,Nuh Peygamber’in eþeðinin soyundandýr,ondan da sizi Hâným,Allah saklasýn,ocaðýnýza bunun gibi avrat gelmesin!)
***
Dede Korkut’un,söze kadýnlarla baþlamasý ve ortaya koyduðu sýnýflandýrma,üzerinde çok yönlü ve uzun uzadýya durulmasý gereken bir husustur.Bunun rastgele olduðunu söylemek ise aslâ mümkün deðildir.Bugün elimizde mevcut bulunan Dede Korkut’a âit on iki adet hikâyenin neredeyse tamâmýnda kadýn unsurunun ana temayý belirlemesine hiçbir akýl sâhibi ‘’tesâdüf’’ deyip geçemez.Hikâyelerdeki kadýn tipleri hakkýnda araþtýrma yapan,eserler veren ilim adamlarý mes’eleye bu açýdan da bakýp;Türk Kültür ve Edebiyâtý’nýn nirengi noktasýný teþkîl eden ‘’Dede Korkut Þifrelerini’’ çözecek himmeti gösterirlerse,bizden sonra gelecek olan nesiller bu þifrelerden mutlaka istifâde edecektir.Esâsen buna,ülkemizin içinde bulunduðu mevcut þartlarda fazlasýyla muhtâç olduðumuz da meydandadýr.
Üstteki dört kadýn tipi öyle açýk ve net þekilde resmedilmiþtir ki; her erkek,tereddütsüz,bu karakterlerden birinciyi,yâni,’’Ev Yapan Sulp’’ sýnýfýna giren hanýmlarý tercih eder.Çünkü,akýl bunu gerektirir ve gene çünkü bu gruba giren bir kadýn,yeni kurulan âilenin -adýndan açýkça anlaþýlacaðý gibi-‘’Omurgasý’’ný,’’ Belkemiði’’ni teþkîl edecektir.Burada,Yüce Peygamberimiz’in,’’Kadýn,erkeðin yarýsýdýr.’’ Buyruðunu, nasýl anladýðýmýz hususu, mühimdir. Destandaki hikâyeler, bu buyruðun nasýl anlaþýlmasý gerektiðini de açýkça belirtiyor. Bu anlayýþý kýsaca ifâde etmeye çalýþýrsak, þunu söyleyebiliriz:’’Kadýn, erkeði tamamlayan, erkeðin bir diðer yarýsýdýr.’’

[rasimm]

Nitekim, meselâ ‘’Dirse Han Oðlu Boðaç Han’’ destanýnda, Bayýndýr Han’ýn ziyâfetine gittiðinde -henüz çocuðu olmadýðý için- Kara Çadýr’a oturtulan Dirse Han, buna çok sinirlenir ve yiðitlerini toplayýp hýþýmla eve gelir, hanýmýna þöyle çatar:

(Han kýzý, yerimden kalkayým mý?
Yakanla boðazýndan tutayým mý?
Kaba ökçem altýna alayým mý?
Kara Polat öz kýlýcýmý elime alayým mý?
Öz gövdenden baþýný keseyim mi?
Can tatlýsýný sana bildireyim mi?
Alca kanýn yeryüzüne dökeyim mi?
Han kýzý, sebebi nedir, desene bana,
Yoksa, çok hýþmederin þimdi sana?)

Fakat, bu sözlere üzülen Dirse Han’ýn Hâtunu aðlamaya baþlar ve:
(Hâným, ne sendendir ne benden, üstümüzde kaim olan Allah’tandýr.
Aç görsen doyursana,
Yalýncak görsen donatsana.
Borçluyu borcundan kurtarsana!
Tepe gibi et yýð,
Göl gibi kýmýz saðdýr,
Ulu toy eyle, hâcet dile!
Ola ki bir aðzý duâlýnýn alkýþýyla,
Tanrý bize bir erdemli çocuk verir!) der.
Hikâyesine,’’Dirse Han,diþi ehlinin sözüyle ulu toy eyledi,hâcet diledi….’’ Diye devâm eden Dede Korkut,ismi,nice sonra Boðaç Han olacak çocuðun doðumunu anlatýr.Peki,bundan ne gibi bir sonuç çýkar?
Her þeyden önce, öfkelenen ve ‘’bizim neden çocuðumuz olmuyor, ben bu yüzden ne diye aþaðýlanýyor ve protokolde en son sýraya konuyorum?’’ diye gazaplanan þahýs; hanýmýnýn sözleriyle bir anda nasýl iknâ oluveriyor sorusunu sormak gerekiyor.Þu da var ki;bu derece öfkelenip,karýsýný öldürmeyi bile göze alan bu adam,sýradan biri deðil,bir Han’dýr.Ýþte bu noktada,Hazret-i Mevlânâ’nýn þu sözü,üstteki sualin –özetle- cevâbýdýr:
‘’Câhil erkek, kadýnýna gâliptir;âkil erkek ise,kadýnýna maðlûptur.’’
Evet,Dirse Han âkil,yâni akýllý olduðu için hanýmýnýn kendisine karþý duruþuna boyun eðmiþ ve O’nun ‘’yarým görüþü’’ hanýmýnýn tutumu ve müdâhalesiyle ‘’tamamlanmýþ’’týr.Bu noktada Hazret-i Mevlânâ’nýn,Mesnevî’sinde kadýnlardan söz ederken,onlarý bâzen rûha ve bâzen de neden nefse benzettiði üzerinde durulmalýdýr.Dirse Han’ýn hanýmý,Mesnevî’deki mânen olgun ve dünyâya geliþ sebebini idrâk etmiþ,en azýndan ana prensipleri kavramýþ,bu sebepten dolayý da ‘’rûh’’ benzetmesine lâyýk görülen bir kadýn tipidir.Dikkat edilirse,kocasýna tavsiye ettiði þeyler,hep de Tanrý’nýn rýzâsý dâhilindeki iþlerdir.Dede Korkut, ‘’bayaðý’’ diye nitelendirdiði dördüncü tip kadýn için, ‘’O,Nuh Peygamber’in eþeðinin soyundandýr.’’ Derken, gene rastgele bir benzetme yapmýyor. Eþek, bir binek hayvanýdýr ve tasavvufda dâimâ ‘’insan nefsi’’nin rumuzudur. Destanda medhedilmeyen, tersine ‘’Ocaðýnýza böyle avrat gelmesin’’ denilen;’’onlarýn bebekleri bitmesin’’ diye,bir de genlerinde bu negatiflikleri taþýyan bir nevî ‘’canavarlarýn’’ dünyâya gelmemesi için temennîde bulunulan diðer iki grupdaki kadýn için de ayný düþünceler geçerlidir. Ýþte, Hazret-i Mevlânâ’nýn bâzen ruh ve bâzen de nefse benzettiði kadýn tipleri, Dede Korkut’un þânýnda böyle mânâsýný bulmuþ oluyor.
Diðer hikâyelerdeki kadýnlar da enine boyuna ele alýnýp incelenirse, çok çarpýcý sonuçlarýn çýkacaðý þüphesizdir.
Biz, aklýmýzýn yettiði kadarýný söylemiþ olalým ve sözü daha fazla uzatmayalým. Bunun ötesi, yetkili ve meraklý akademisyenlerin himmetiyle baþarýlacak bir güzel hizmettir.


Onmak: Felâh bulmak, refah görmek.
Tekebbürlük: Böbürlenme.
Sulp: Omurga, Belkemiði.
Yazýdan-yabandan: Dýþarýdan, Ovadan.
Udlu konuk: Edepli misâfir.
Sop: Soy, Sülâle, Irk.
Küvlek: Süt saðmak için aðaç kova.
Paþmak: Ayakkabý, Terlik.
Top: Yuvarlak nesne.
Yahþý: Güzel, Ýyi,Mükemmel.
Kov Kovlamak: Dedikodu, Gýybet etmek.
Saðrý: Sýrt
Yige : Yarý vahþî hayvan





- Görmüþ hatta ermiþ bir dede ile konuþurken sordum;
- Dede ailenin baþý erkek midir kadýn mý?
- Erkek baþtýr.
- Peki kadýn nedir?
- Kadýn boyundur baþý nereye isterse oraya çevirir…

[YakisikliAntika]

Kadin Taktin mi koluna yakismali vurdun mu duvara yapismali )
saka saka saka saka

[müslüm bozkurt]

Eþ seçmek kitap seçmeye benzer.Ýyi tasarlanmýþ kapak ve cilt ilgini çekebilir. Ama içeriði saðlam olmadýkça sonunu getiremezsin.

[KalpsizAdam]

Kadinda quzellik cokta onemli deqildir,onemli olan icsel quzelliqidir.
Ben quzele quzel demem quzel benim olmayinca diyede bir atasozumuz vardir.