ÝSLÂM’DA FÝTRE NEDÝR, YÜKÜMLÜLÜK ÞARTLARI NELERDÝR?
Posted Ocak 30th, 2007 by merhaleSerbest Kürsü Para RIZIK Bir kimsenin fitre yükümlüsü olmasý için þu þartlarýn bulunmasý gerekir:

a) Müslüman olmak.

b) Nisap miktarý mala sahip bulunmak: Hanefilere göre fitre sadakasý ile yükümlü sayýlmak için, kiþinin ramazan bayramýnýn birinci günü, temel ihtiyaçlarý dýþýnda nisap miktarý mala sahip olmasý gerekir. Zekât nisabýndan farklý olarak, sahip olunan malýn “artýcý (nâmî)” özellikte olmasý ve üzerinden bir yýl geçmiþ bulunmasý gerekmez. Temel ihtiyaçlar mesken, elbise, ev eþyasý, binit, silah, hizmetçi, ailenin bir yýllýk geçim masraflarýdýr. Hesaplamada, ayrýca kesin alacaklarý eklemek ve borçlarý düþmek de gerekir. Nisap miktarý iki yüz dirhem gümüþ veya yirmi miskal altýn veya bunlarýn kýymetine denk bir maldýr. Þâfiî, Mâlikî ve Hanbelî mezheplerine göre ise, fýtýr sadakasýnýn vücûbu için, zenginlik ölçüsü olan nisaba mâlik olmak þart deðildir. Temel ihtiyaçlarýn dýþýnda, bayram gün ve gecesinde yetecek kadar azýða sahip olmak yeterlidir.

c) Ehliyet: Ebû Hanife, Ebû Yûsuf ve diðer üç mezhep imamýnýn ortak görüþüne göre, fýtýr sadakasýnýn mâlî yönü aðýr bastýðý için, bununla yükümlülük için akýllý ve ergen olmak þart deðildir. Bu yüzden küçüðün ve akýl hastasýnýn malýndan da velisinin fitre vermesi gereklidir. Fitre’nin ibadet yönünü üstün kabul eden, Hanefilerden Ýmam Muhammed ve Züfer’e göre ise, küçüklerin ve akýl hastalarýnýn malýndan fýtýr sadakasý gerekmez.

d) Velâyet ve bakmakla yükümlülük: Bir kimsenin, kendi dýþýndaki kiþinin fýtýr sadakasý ile yükümlü sayýlmasý için, bu kiþinin onun velâyeti altýnda olan ve bakmakla yükümlü bulunduðu kiþilerden olmasý gerekir. Buna göre bir kimse velâyeti altýnda bulunan küçük çocuklarýnýn veya akýl hastasý olan yakýnlarýnýn fitresini vermekle yükümlüdür.

e) Vakit: Hanefilere göre, fýtýr sadakasý ramazan bayramýnýn 1. günü fecrin doðuþu ile vâcip olur. Çünkü fitre bayrama ait kýlýnmýþtýr. Hanefîler dýþýnda üç mezhep imamýna göre fitre Ramazan ayýnýn son akþamý güneþin batmasýndan itibaren vacip olur. Bayramdan sonraya geri býrakýlmasý caiz deðildir. Ancak özürlü olmasý durumu müstesnadýr. Bununla birlikte geri býrakma fitreyi düþürmez ve kazasý gerekir. Bir özür yüzünden oruç tutamayan müslüman da fitre ile yükümlü olur. Hasta, yolcu ve çok yaþlý kimseler gibi. Bir kimse kendi yanýnda otursalar bile ana-babasýnýn fitresini vermekle yükümlü deðildir. Ancak babasýnýn yoksul ve akýl hastasý olmasý durumu müstesnadýr.

Fitre kimlere verilebilir?

Fitre, verileceði yerler bakýmýndan her durumda zekâtýn benzeridir. Fitre, niyet edilerek fakirlere temlik suretiyle verilir, mübah kýlma tarzýnda fitre olmaz. Niyet, fitreyi ayýrýrken veya verirken yapýlabilir. Ancak fakire verirken bunun fitre olduðunu söylemek gerekmez. Bir kimse fitresini eþine, usul ve fürûuna yani anne veya babasýna, çocuk ve torunlarýna veremez. Ebû Yûsuf ile Ýmam Þâfiî’ye göre yoksul olan zimmîye (Ýslâm ülkesi vatandaþý olan gayri müslim) de verilemez. Fetvaya esas olan görüþ budur. Çünkü fitrenin amacý, bayram gününde yoksul müslümanlarýn ihtiyaçlarýný karþýlamak, onlarýn bayram sevincine katýlmalarýný saðlamak ve rahat ibadet yapmalarýna imkan hazýrlamaktýr. Zimmîlere fitre vermekle bu amaç gerçekleþmiþ olmaz. Bir kimse fitresini bir veya bir kaç yoksula verebilir. Birden çok kimseler de fitrelerini bir kaç yoksula veya tek yoksula verebilirler. Fakat bir görüþe göre bir fitre, birden çok yoksula daðýtýlamaz. Çeþitli kimselere ait fitreler karýþtýrýlarak da yoksullara daðýtýlabilir. Bununla birlikte fitrelerin ayrý ayrý verilmesi daha uygundur. Fitre yükümlünün bulunduðu yerdeki yoksullara verilmelidir. Baþka yerlere gönderilmesi mekruhtur.

Fitre miktarlarýnýn kiþinin bir günlük yiyecek ihtiyacýný karþýlamayý hedeflediðinde açýklýk vardýr. Nitekim yemin kefâretinin “ailesine yedirdiðinin ortalamasýndan 10 yoksulu doyurmak” ve oruç fidyesinin de “oruca güç yetiremeyenlerin bir yoksul doyumu kadar fidye vermekle yükümlü” tutulmasý, fýtýr sadakasýnýn miktarý konusunda ortalama bir ölçü getirmektedir. Bu da yoksulun bir günlük yiyecek ihtiyacýnýn karþýlanmasýdýr. Fitre mal olarak deðil de, para olarak verilecekse günün þartlarýna göre, yükümlülerin durumu dikkate alýnarak bir tespitin yapýlmasý daha uygun olur. Bu, hadislerde belirtilen gýda maddelerinin ortalama deðerlerini almakla da gerçekleþebilir.