Damýzlýk Gebe Düve Ýthalatý Hakkýndaki Görüþler

[alikaygisiz]

Perþembe, 24 Ocak 2008

Prof.Dr Ali KAYGISIZ

Bakanlar Kurulu tarafýndan alýnan karar gereði gerek damýzlýk gebe düve ithalatý gerekse hayvansal ürünler ithalatý Aðustos 1996 tarihinden itibaren yasaklanmýþtýr.Gelinen bu günkü durum itibarýyla gebe

düve ithalatýný tekrar baþlatmak düþünülmeyecek kadar sakýncalý bir durumdur. Çünkü;
1. 1987-1996 yýllarý arasýnda toplam 291387 baþ gebe düve yaklaþýk 333 milyon dolar ödenerek ithal edilmiþ ve yetiþtiricilere daðýtýlmýþtýr. Gebe düvelerin % 31'ini (yaklaþýk 88 bin baþ) Tarým ve Köy iþleri Bakanlýðý, geri kalanýný çeþitli özel sektör kuruluþlarý ithal etmiþlerdir. Ancak, ithal edilen bu gebe düveler maalesef hak eden yetiþtiricilere verilmemiþtir. Eðer önceki yýllardaki gebe düve ithalatýndaki protokol' un gerekleri yerine getirilseydi bugün yaklaþýk 539 bin inek ve 150 bin düveden oluþan bir damýzlýk populasyonu oluþturulmuþ olacaktý. Her bir iþletmede 10 baþ inek olacaðý varsayýlsa Türkiye genelinde 50 binden fazla damýzlýkçý iþletme kurulmuþ olmasý gerekirdi. Bu nedenle iþletmeler bazýnda gerekli alt yapýlar hazýrlanmadan yapýlacak ithalat, ya binlerce dövizle getirilen hayvanlarýn yok olmasýna, yada istenilen verimin alýnmamasýna neden olacaktýr.
2. Türkiye'de 1996 yýlýndan itibaren, kuruluþ amacý ülkedeki sýðýr varlýðýný genetik açýdan iyileþtirmek, verim seviyesini yükseltmek ve baþta kendi üyeleri olmak üzere sýðýr yetiþtiricilerinin damýzlýk ihtiyacýný karþýlamak üzere "Damýzlýk Sýðýr Yetiþtiricileri Birlikleri" kurulmuþtur. Kuruluþlarýnýn üzerinden henüz çok kýsa bir zaman geçmiþ olmasýna raðmen sadece 2005 yýlýnda Damýzlýk Sýðýr Yetiþtiricileri Birlikleri tarafýndan belgelendirilerek satýþa sunulan gebe düve sayýsý 217718 baþ olarak gerçekleþmiþtir. Ayrýca birlikler tarafýndan yetiþtirilen gebe düvelerin ithal edilecek gebe düvelerden daha iyi olduklarý ileri sürülebilir. Birliklerden düve alanlardan kayda deðer bir þikayetin gelmemiþ olmasý bunun en açýk kanýtýdýr. Gebe düve ithalatýnýn yasaklanmasý ile birliklerimiz önemli bir fýrsatý yakalamýþtýr. En azýndan yeni kurulan birliklere gebe düve satma imkaný doðmuþ ve birliðe kayýtlý iþletmelerin karlýlýðý artýrýlarak yeni iþletmelerin birliðe kayýt olmalarý saðlanmýþtýr.
3. Son istatistiklere göre Türkiye'de sadece Siyah Alaca kültür ýrklarýnýn miktarý 2 milyonu aþmýþtýr. Trakya ve Ege Bölgesinde bu iþle uðraþan çiftçiler hem populasyon bakýmýndan hem de edindikleri tecrübe bakýmýndan damýzlýk yetiþtirebilen nüve iþletmeler durumuna gelmiþlerdir. Bu iþletmelerin uygulamaya konacak olan "Ulusal Islah Programý " ile tam entegre olmalarý halinde hiçbir þekilde düve ithalatýna gerek kalmayacaðý aþikardýr. Yerli iþletmelerdeki envanter sayýlarak Türkiye ihtiyacýnýn karþýlanmasý, hem yerli üreticileri sýkýntýdan kurtaracak, hem de geniþ destekleme alan batýlý üreticilere kendi yetiþtiricimiz sýrtýndan kaynak aktarýmýnýn önüne geçilecektir.
4. "Damýzlýk Sýðýr Yetiþtiricileri Birlikleri", ithalata saðlanan her türlü desteðin kaldýrýlmasý þartýyla ithalata karþý deðildir. Devlet desteði yapýlmadýðý takdirde, yapýlacak ithalatýn birliklere zarar verme ihtimali yok denecek kadar azdýr. Eðer gebe düve ithalatý açýlacak ise, her türlü devlet desteðinin önlenmesi için ilgililerin uyarýlmasý ve onlarla iþbirliði yapýlmasý gerekir.
5. Dünya da sadece ithalatla populasyonunu kültür ýrký haline sokan bir ülke mevcut deðildir. Yukarýda bahsedilen nüve iþletmelere, Avrupa'nýn seçkin boðalarýndan alýnmýþ ve mutlak denetim altýnda ithal edilmiþ spermlerin verilerek bu iþletmelerdeki seçilmiþ boðalarýn yurt sathýndaki ekstansif hayvancýlýk yapan küçük iþletmelere daðýtýlmasý çok faydalý ve rasyoneldir..Damýzlýk Sýðýr Yetiþtiricileri Birliklerinin önderliðinde uygulamaya konan "Ulusal Islah Proðramý" ile ihtiyaç duyulan damýzlýklarýn yurt içinden karþýlanmasý imkan dahiline girecektir. Ulusal Islah Proðramýnýn aþamalarý þöylece özetlenebilir;

• a. Soy kütüðe kayýtlý 17.525 baþ inek içerisinden "305 günde % 4 yaðlý 7.000 kg süt verebilen, uzun ömürlü (en az 3 laktasyon), ergin yaþta 750 kg canlý aðýrlýða ve 145 cm saðrý yüksekliðine ulaþan, saðlam yapýlý ve saðlýklý, hayvana rahat hareket yeteneði saðlayacak ayak ve týrnak yapýlý, makine ile saðýma elveriþli ve kolay saðýlabilen, kapasiteli memeye sahip" en yüksek damýzlýk deðerine sahip inekler boða anasý olarak belirlenecektir.
• b. Boða anasý olarak adlandýrýlan bu inekler yurt dýþýndan ithal edilen denenmiþ boða spermalarý ile tohumlanacaktýr.
• c. Amaçlý çiftleþtirme olarak adlandýrýlan bu tohumlamalardan elde edilecek erkek buzaðýlar Merkez Birliði ve ilgili il birliði uzmanlarý tarafýndan, doðumlarýný izleyen 2 ay içerisinde bizzat görülecek, aralarýndan en saðlýklý, en iyi geliþme gösteren buzaðýlar belirlenerek yetiþtiriciden satýn alýnacak ve tohumlama istasyonuna götürülecektir.
• d. Diðer yandan bu amaçlý çiftleþmelerden elde edilen diþiler doðrudan damýzlýk olarak kullanýlacaklardýr.

Sonuç olarak : Sýðýrcýlýðýmýzýn geliþtirilmesi açýsýndan yetiþtirici birlikleri dýþýnda bir çözüm yolu aramak gereksizdir. Kar amaçlý sermaye þirketleri ve yetiþtiricilerin katýlýmýnýn olmadýðý devlet kuruluþlarý eliyle ýslah çalýþmalarýnýn yapýlmasý mümkün deðildir. Gebe düve ithalatýný özendirerek gündeme getirmek kesinlikle yanlýþtýr. Ýthalatý özendiren ve yurda fazla sayýda hayvan getirecek politikalardan vazgeçilmeli bunun yerine bir yandan ulusal ýslah programýnýn bir an önce tüm yurt çapýnda uygulanmasý yaygýnlaþtýrýlmalý diðer yandan da üstün vasýflý hayvanlarýn birlikler tarafýndan ithal edilmesi ve birlik üyelerinin yetiþtirmesine imkan saðlanmalýdýr. Aksi halde politik çýkar uðruna ithal edilecek olan düveler ülke hayvancýlýðýnýn geliþmese deðil gerilemesine neden olacaktýr. 07.12.2007

Prof. Dr. Ali KAYGISIZ
KSU. Ziraat Fakültesi, Zootekni Bölümü Öðretim Üyesi