Gaziantep tahrir defteri

[Canbey]

görülür. 17. yüzyýlda Belkýs köyü kurulur.12

Ýslâm’ýn ilk yýllarýnda Bizanslýlar’la temasa geçen Müslüman Araplar, ikinci
halife Hz. Ömer zamanýnda bütün Suriye’yi alarak bölgeye kadar gelmislerdir. Suriye
cephesi komutaný Ebu Ubeyde’nin komutasýndaki ordu M.S. 639 yýlýnda, bölgeyi savas

yapmadan vergi ödemek kaydýyla Arap devletine baglamýslardýr.13 Dört Halife

devrinden sonra bölge Emevi idaresine geçmistir. Ancak slâm devleti içinde baslayan

ayaklanma ve iç savaslar karsýsýnda Bizanslýlar, hareketsiz kalmamýslar ve bölgeyi geri

almýslardýr.14

Abbasi Halifesi Harun Resit, bu bölgeyi 780 yýlýnda tekrar fethetmistir.15 Bölge

Abbasiler zamanýnda, bir süre Musul ve Halep’te (925-1013 yýllarý arasýnda) hüküm

süren Hamdaniler’in eline geçmis, ancak ardýndan Bizanslýlar tarafýndan geri alýnmýstýr.16

Türkler’in bölgede görülmesi 11. yüzyýlýn ilk yarýsýndadýr. Selçuklu Sultaný
Alpaslan’ýn komutanlarýndan Afsin Bey, bölgede bulunan Dülük’e kadar gelerek
burasýný karargâh yapmýstýr.17 Bölge Selçuklu idaresinde iken Haçlý Seferleri baslamýs,
Haçlý ordularýnýn güzergâhýndaki Nizip de birkaç kere el degistirmistir. Önce 1098’de
Urfa’da kurulan Edez Kontlugu çevreyi egemenligi altýna almýstýr. Edez Kontlugu’nun
1150’ye dogru yýkýlmasý ile bölge Selçuklu Sultaný Mesut ve damadý Musul
Atabeylerinden Nurettin Mahmut Zengi tarafýndan geri alýnmýstýr.18 Bölge bir ara
Fatimiler’e geçmis, son Haçlý seferleri sýrasýnda Hristiyanlar tarafýndan 1187 yýlýnda
Eyyubi topraklarýna katýlmýstýr.19

Bölgeye Memluklular hakim olunca XII. yüzyýlýn ortalarý, yöre için bir kalkýnma
çagý olmustur.20 Ancak Memluklular devri de zaman zaman bazý istila ve isgallerle
kesintiye ugramýstýr. Bölge önce Dulkadirogullarý’na geçerek 1515’e kadar bu beylige
baglý kalmýstýr.21 Mýsýrlýlar, Dulkadir Beylerinin kendi aralarýndaki anlasmazlýklarýndan
yararlanarak bölgeyi almýslarsa da Yavuz Sultan Selim, Mýsýr Seferi sýrasýnda (1516)
bölgeyi kesin olarak Osmanlý mparatorlugu’na katmýstýr.22
Osmanlý yükselme devri bölge için de yükselme ve gelisme çagý olmustur. Ünlü

12 Erisim: (http//www.kultur.gov.tr/potal/arkeoloji-tr. Asp?belgeno=6984htm) erisim tarihi: 09.07.2003
13 Rehber Ansiklopedisi, VI, 14.
14 Tuncel, a.g.e., XIII, 466.
15 Ana Britannica, IV, 325.
16 Yurt Ansiklopedisi, IV, 2970.
17 H. Basri Karadeniz, “ XIV. Yüzyýlda Karye-i Nizib”, Türk Dünyasý Arastýrmalarý, sayý 105,Ankara,1996, 77.

18 Hayat Ansiklopedisi, “Gaziantep”, III, stanbul, 1985, 1308.
19 Rehber Ansiklopedisi, . IV, 147.
20 Ana Britannica, IX, 326.
21 Tuncel, a.g.e., XIII, 467.
22 Yurt Ansiklopedisi, IV, 2972.

[Canbey]

Türk seyyahý Evliya Çelebi, 1648 yýlýnda Sam’dan Anadolu’ya geçerken Nizip’e ugramýs ve izlenimlerini Seyahatname’sine söyle yazmýstýr:
“Nizip, Fýrat Irmagýnýn batýyönünde, çöl içinde, yüksek bir dagýn eteginde, hanlý, camili, hamamlý, küçük çarsýlý,

mamur bir kasaba olup, bagý-bahçesi yoktur.”23

Osmanlý Ýmparatorlugunun duraklama ve gerileme devirlerindeki genel

asayissizlikten, diger Anadolu sehirleri gibi Nizip ve çevresi de etkilenmistir. Sehir
dýsýnda göçebe asiretlerin soygunculuk ve yagmacýlýgý, sehir içinde Yeniçeriler’in

uygunsuz hareketleri çevrede yýllarca güvensizlik yaratmýstýr. Nizip, II. Mahmut

zamanýnda Osmanlý ordusu ile Mýsýr Valisi Mehmet Ali Pasa kuvvetleri arasýnda 23-24
Haziran 1839’da yapýlan Nizip Savasý’na sahne olmustur.24 Savastan sonra Nizip, Halep
Vilayeti Urfa Sancagýnýn Birecik kazasýna baglanmýs, küçük bir kasaba olarak kalmýstýr.
1889 tarihli Halep Salnamesi’nde Nizip’in adý geçmekte, nüfusu 2117 olarak
gösterilmektedir. Ayrýca altý cami, bir sýbyan mektebi bulundugu ve 700 hane oldugu
belirtilmektedir.25

Nizipliler, milli mücadele yýllarýnda topraklarýný Fransýz isgalcilere çignetmemek

için, Hacý Kasýmoglu Habes Böler baskanlýgýnda mücadele taburu kurmuslardýr. Bu

taburla isgalci Fransýzlarý topraklarýndan çýkarmýslar, yine ayný kuvvetle Gaziantep

savunmasýna katýlarak basarý göstermislerdir.26

Nizip, Cumhuriyet’in ilanýnda Birecik’e baglý bir kasabaydý.27 1924 yýlýnda

yapýlan genel idari teskilatlandýrmada Gaziantep iline baglanmýs ve 26 Nisan 1926’da ilçe olmustur.28

23 Evliya Çelebi, Seyahatname, (Çev. Zuhuri Danýsman), III, stanbul, 1986, 115

24 Osman Yalçýn, Gaziantep ve Güneydogu Anadolu Bölgesi, stanbul, 1990, 40.
25 Yýlmaz, a.g.e., 13
26 Türk Ansiklopedisi, “Nizip”, XXV, Ankara, 1977, 301.

27 Yalçýn, a.g.e., 40.

28 Yýlmaz, a.g.e., 14.

[müslüm akpek]

Can bey kutlarým sizi, Nizip'in tarihi ile ilgili çok önemli bilgiler bunlar,paylaþtýðýnýz için çok teþekkürler.

[fsoyarik]

Kardeþ çok çok teþekkürler
Bizi ihya ettiniz
son kazý çalýþmasýnda akevlerin yakýnýnda bulunan kalýnýdaki mozaiklerin üzerinde Nizip hakkýnda bir yazý vardý diye hatýrlýyorum acaba sayin adminimizde veya bir kardeþimizde bu bili ve belge varsa atarsa seviniriz hatýrladýgým kadarýyla ve bu günkü ifade tarzýyla çay kenarýndaki Nizp gibi bir ifade hatýrlýyorum belkide yanýlmýþ olabilirim
Selamlar

[Canbey]

Rica ederim.
Þehrin orijinal adý Nisibyn ad Zociandem. söylediðiniz gibi bir manasý var.
Doðuda tarafýnda halkýmýza göre iki tane Nusaybin vardýr. Biri Mardin'in Nusaybin ilçesi, diðeri de eski yazýlýþýndan anlaþýlacaðý üzere bizim Nizip (Nisibyn). Bunlarý ayýrt etmek için (tam olarak ifade edememiþ olabilirim) Nusaybin-i Rengi ve Nusaybin-i Zengi gibi ifadeler kullanýlmýþtýr. Hangisinin Nizip için kullanýldýðýný bilmiyorum. Nisibyn'in milattan sonra 3. yüzyýl gibi bir tarihte Zeugma'dan kaçanlarca kurulduðu sanýlýyor. Mardin Nusaybin daha önceden (Asur dönemi) var. Ayrýca parantez Peygamberimiz'e (sav) ilk iman eden cin taifesinin Nusaybin cinleri olduðu da biliniyor.

[fsoyarik]

bölgemiz insanlýk kadar eski desek yalan degil mefdeniyetlerin peygamberlerin yaþadýgý bölgeler Mezepotomya malesef millet olarak tarih yapmýþýz amma tarih i kayýtlarý tutmamýþýz ben okul bitirme tezi hazýrlarken konum itibarý ile bizans iran kaynaklarýndan yararlandým çogunlukla
Ýnþallah ilçemiz hakýnda deha geniþ kayýtlara ulaþýrýz
Selamlar