N�Z�P’teki Mimari Eserler Y�ksek Lisans Tezi

**Halil Eker** · 16.07.07, 14:33

N�Z�P’teki Mimari Eserlerle ilgili Bir Y�ksek Lisans Tezi. Tarih sahnesine ��km�� ve b�lgeye hakim olmaya �al��m�� b�t�n medeniyetlerin ele ge�irmek i�in b�y�k u�ra� verdikleri Anadolu’nun g�neydo�usu ile Mezopotamya’n�n kuzeyinde yer alan Nizip’i, b�lgenin siyasal ve k�lt�rel hareketlili�inden uzak d��nmek m�mk�n de�ildir.

T.C.

Y�Z�NC� YIL �N�VERS�TES�
SOSYAL B�L�MLER ENST�T�S�
SANAT TAR�H� ANA B�L�M DALI
N�Z�P’TEK� M�MAR� ESERLER
Y�KSEK L�SANS TEZ�

Haz�rlayan
Halil EKER
DANI�MAN
Do�. Dr. Abd�lhamit T�FEK��O�LU

VAN - 2006

��NDEK�LER
�NS�Z
1. G�R��1.1. Konunun Niteli�i ve �nemi
1.2. Kaynak ve Ara�t�rmalar
1.3. Metot ve D�zen
2. N�Z�P ADININ KAYNA�I, CO�RAF� DURUMU VE TAR�H�ES�
2.1. Nizip Ad�n�n Kayna��
2.2. Nizip’in Co�rafi Konumu
2.3. Nizip’in Tarih�esi
3. KATALOG
3.1. G�N�M�ZDE MEVCUT OLAN YAPILAR
3.1.1. CAM�LER
3.1.1.1. Uluyat�r Kasabas� Merkez Camii
3.1.1.2. Salk�m Kasabas� Adakl� Camii
3.1.1.3. Uluyat�r Kasabas� Yaln�z Minare
3.1.1.4. Nizip Leylek Camii
3.1.1.5. Nizip Hamam Camii
3.1.1.6. Turlu K�y� Camii
3.1.1.7 Tatl�cak Kasabas� Merkez Camii
3.1.1.8. Nizip Saha Camii
3.1.1.9. Nizip ��hlar Camii
3.1.1.10. Salk�m Kasabas� Merkez Camii
3.1.1.11. Sekili Kasabas� Eski H�y�k Camii Minaresi
3.1.1.12. Nizip Molla Ahmed Camii
3.1.1.13. Nizip �ar�� Camii
3.1.1.14. Ak�akent K�y� A�a��oba Camii
3.1.1.15. Ak�akent K�y� Yukar�oba Camii
3.1.1.16. �anak�� K�y� Camii
3.1.2. K�L�SELER
3.1.2.1. Ehne� (G�m��g�n) K�y� Kilisesi
3.1.2.2. Nizip Fevkani Kilisesi
3.1.3. SABUNHANELER
3.1.3.1. Fincanc�o�lu Sabunhanesi
3.1.3.2. Hac� Ahmet Say�n Sabunhanesi
3.1.3.3. Hac� Mehmet Say�n Sabunhanesi
3.1.4. EVLER
3.1.4.1. Zabitler Evi
3.1.4.2. �brahim Eser Evi
3.1.4.3. Avni Uygur Evi
3.1.4.4. �smail �rnek Evi
3.1.4.5. Hac� Ahmet Say�n Evi
3.1.4.6. Hac� Abit Say�n Evi
3.1.4.7. Say�nlar Misafirhanesi
3.1.5. K�PR�LER
3.1.5.1. Salk�m Ta� K�pr�
3.1.5.2. Ak�akent K�y� Ta� K�pr�
3.1.5.3. Pa�a K�pr�s�
3.1.6. T�RBELER
3.1.6.1. Anonim T�rbe
3.1.6.2. ��h S�leyman T�rbesi
3.1.7. �e�meler
3.1.7.1. Ak�akent K�y� �e�mesi
3.2. G�N�M�ZDE MEVCUT OLMAYAN YAPILAR
3.2.1. Nizip Bedesteni
3.2.2. B�y�k Hamam
3.2.3. K��k Hamam
4. DE�ERLEND�RME
4.1. Plan ve Mekan Anlay��
4.1.1. Camiler
4.1.2. Kiliseler
4.1.3. Sabunhaneler
4.1.4. Evler
4.1.5. K�pr�ler
4.1.6. T�rbeler
4.1.7. �e�meler
4.1.8. Bedestenler
4.1.9. Hamamlar
4.2. YAPI ELEMANLARI
4.2.1. Cephe D�zenleri
4.2.2. Apsisler
4.2.3. Mihraplar
4.2.4. Minberler
4.2.5. Minareler
4.2.6. Avlu
4.2.7. Eyvan
4.3. STR�KT�REL ELEMANLAR
4.3.1. Destek ve Ge�i� Elemanlar�
4.3.1.1. Paye, S�tun, S�tun Ba�l�klar�
4.3.2. Kemerler
4.3.3. Pandantifler
4.3.4. �rt� Sistemleri
4.3.4.1. Kubbeler
4.3.4.2. Tonozlar
4.3.4.3. D�z �rt�ler
4.3.4.4. K�rma �at�lar
4.4. S�SLEME
4.4.1. Bitkisel �rnekler
4.4.2. Geometrik �rnekler
4.4.3. Mukarnas
4.5. YAZI
4.6. MALZEME VE TEKN�K
4.6.1. Ta�
4.2.2.Ah�ap
5. SONU�
6. �ZET
6.1. SUMMARY
7. KAYNAK�A
8. ��Z�M L�STES�
9. FOTO�RAF L�STES�
10. LEVHALAR

�NS�Z

Tarih sahnesine ��km�� ve b�lgeye hakim olmaya �al��m�� b�t�n medeniyetlerin ele ge�irmek i�in b�y�k u�ra� verdikleri Anadolu’nun g�neydo�usu ile Mezopotamya’n�n kuzeyinde yer alan Nizip’i, b�lgenin siyasal ve k�lt�rel hareketlili�inden uzak d��nmek m�mk�n de�ildir.

D�zenli akarsular�, elveri�li iklimi ve Anadolu ile daha g�ney b�lgeler aras�nda k�pr� vazifesi g�rmesi nedeniyle s�rekli iskan edilen Nizip, bu y�reye yerle�mi� olan medeniyetlerin b�rakm�� olduklar� kal�nt�larla, b�lgenin zengin bir k�lt�rel mirasa sahip olmas�n� sa�lam��t�r.

�n�a edildikleri d�nemin sosyal ve k�lt�rel �zelliklerini bar�nd�ran ve ge�mi�le gelecek aras�nda bir k�pr� kuran bu eserler, y�rede hakimiyet kurmu� devletlerin ula�t�klar� medeniyet d�zeyinin ve yapt�� hizmetlerin sembol� niteli�indedir.

Anadolu’daki k�kl� tarihin birer belgesi olan inceledi�imiz bu tarihi eserlerin bak�ms�zl��a ve y�k�ma terk edilmi� olmas�, sadece k�lt�r varl�klar�m�z� de�il, tarihimizi de ortadan yok etmektedir. “Nizip’teki Mimari Eserler” adl� bu tez �al��mas�nda Nizip il�e merkezi ve k�ylerindeki cami, t�rbe, bedesten, sabunhane, k�pr�, hamam, kilise ve ev gibi mimari eserler yerinde ara�t�r�lm��, �l��leri al�nm��, kitabeleri okunmu� ve sanat tarihinin bilimsel metodolojisine uygun bi�imde incelenmi�tir. Yans�tt�klar� mimari �sluplar� g�n�m�ze ula�t�� ekliyle incelemeye �al��t��m�z bu eserlere; en k�sa zamanda sahip ��k�lmas�, y�k�mlar�n�n �n�ne ge�ilmesi ve onlara hak ettikleri de�erin verilmesi en b�y�k dile�imizdir.

Beni bu ara�t�rmay� yapmaya sevk eden ve �al��mam� y�nlendiren dan��man�m Do�. Dr. Abd�lhamit T�FEK��O�LU’na, ara�t�rmam s�ras�nda benden her t�rl� yard�mlar�n� esirgemeyen b�l�m ba�kan�m Prof. Dr. Recai KARAHAN’a, b�l�m hocalar�mdan Prof.Dr. Abdusselam ULU�AM’a, kendisinden b�y�k yard�m ve destek g�rd��m hocam Yrd. Do�. Dr. Mehmet TOP’a, Yrd. Do�. Dr. Osman AYTEK�N’e, Yrd. Do�. Dr. Ali BORAN’a, Yrd.Do�. Dr. B�lent Nuri K�lavuz’a, Y.Y.�. ��retim �yelerinden Dr. Kemal �ZKURT’ta ve Nizip’li i�adamlar�ndan �. Halil �MAMO�ULLARI’na, Ayhan AKPEK’e, Nizip’li in�aat m�hendisi Mahmut POLAT’a, Gaziantep M�zesi M�d�r� Arkeolog Mehmet �NAL’a, Gaziantep M�zesi uzmanlar�ndan Antropolog Co�kun K�YSU ile restorat�r Mustafa BAKIR’a, Edebiyat ��retmeni �mer Y�ld�r�m’a ve b�t�n Nizip halk�na te�ekk�r� bir bor� bilirim.

VAN, 2006 Halil EKER

�ZET

Gaziantep ilinin do�usunda, il merkezine 45 km. uzakl�kta olan Nizip il�esi 1348 km2’lik y�z �l��me sahiptir. �anl�urfa- Birecik-Nizip-Gaziantep-Halep kervan yollar�n�n �zerindeki il�e, stratejik olarak �nemli bir yere sahiptir. Yaz�l� kaynaklarda ilk kez ad�na Arap kaynaklar�nda rastlanan Nizip’de g�n�m�ze kadar bir �ok medeniyete ait izler g�r�lmektedir.

Y�ksek Lisans Tezi �al��ma konusu olan Nizip’teki Mimari Eserler kapsam�nda Nizip il�e merkezinde ve k�ylerinde bulunan camiler, kiliseler, sabunhaneler, evler, k�pr�ler, mezar an�tlar�, bedestenler, hamamlar ve �e�meler �al��lm��t�r.

Bu ara�t�rma sonunda Nizip il�e merkezinde ve k�ylerinde toplam 37 adet mimari eser tespit edilmi�tir. Bu eserlerin �o�u il�e merkezinde ve il�enin kuzeyindeki k�ylerdedir. Yap�lar�n da��l�m� ��yledir; 16 cami, 2 kilise, 3 sabunhane, 7 ev, 3 k�pr�, 2 t�rbe, 1 �e�me, 1 bedesten, 2 hamamd�r.

�al��man�n ilk a�amas�na, dok�man ve kaynak toplamakla ba�lan�lm��t�r. Bu �er�eve de b�lge ile ilgili bug�ne yay�nlanan t�m eserlere ula��lmaya �al��lm��t�r. Ard�ndan tez kapsam�nda 2004 Mart ay�nda b�lgede arazi �al��malar�na ba�lan�lm��, bu �al��malara 2004 Temmuz ve 2005 Temmuz aylar�nda devam edilmi�tir. Ara�t�rmalar sonucunda Nizip merkez ve k�ylerinde tespit edilen mimari eserlerin foto�raflar� ve t�m�n�n r�l�ve �l��mleri al�nm��t�r.

Elde edilen bilgiler ��nda ilk olarak Nizip’in co�rafi konumu ve tarih�esi hakk�nda k�saca bilgi verilmi�tir. Tezin katalog b�l�m�nde yap�lar t�rlerine g�re ayr�larak �e�itli ba�l�klar alt�nda tan�t�lm��t�r. De�erlendirme b�l�m�nde yap�lar eldeki veriler ��nda kendi aralar�nda benzerleri ile ve b�lgedeki di�er benzer yap�lar ile kar��la�t�r�lm��t�r. Sonu� b�l�m�nde yap�lar�n genel bir tarifi ve �zelliklerinden bahsedildikten sonra var�lan sonu� k�saca belirtilmi�tir.

Nizip’teki mimari eserlerde en �ok ta� malzeme kullan�lm�� bunun yan�nda ah�ap malzemeye de yer verilmi�tir. S�slemeler ta� s�slemeler olup, geometrik, bitkisel, mukarnas ve yaz� karakterlidir.

�l�edeki mimari eserlerde T�rk ve H�ristiyan sanatlar�n�n yan� s�ra b�lgesel ve y�resel �zelliklerde g�ze �arpmaktad�r.

Birinci derecede kentsel sit alan� ilan edilen il�enin mimari eserleri hakk�nda �imdiye kadar detayl� bir �al��ma yap�lmam�� ve bu eserlerin �o�u literat�re ge�irilmemi�tir

3.1.5.1. Salk�m Ta� K�pr�

YAPININ ADI : SALKIM KASABASI TA� K�PR�
BULUNDU�U YER : Nizip’in kuzeybat�s�nda Salk�m Kasabas�.

TAR�H�ES�

�zerinde herhangi bir kitabe bulunmayan k�pr�n�n kimin taraf�ndan ve ne zaman in�a edildi�i bilinmemektedir. Ancak kasabal�lar�n ifadelerine ve yap�n�n mimari �zelliklerine bak�larak, k�pr�n�n Memluklu D�nemi eseri oldu�u d��n�lmektedir.

YAPININ TANIMI

K�pr� Nizip il�esinin kuzeybat�s�nda, kasaban�n bat� taraf�ndan kasabaya giri�te Nizip �ay� �zerinde kurulmu�tur.

Sivri kemerli �� g�zl� k�pr�, ortada b�y�k kemer g�z�, yanlarda daha k��k �l��lerde tutulmu� iki bo�altma kemeri ile ana g�zl� k�pr�ler grubuna girmektedir. (Bkz. �izim: 41) Her iki k�y�dan orta kemere do�ru y�kselen e�imli bir yola sahip olan k�pr�n�n yan korkuluklar� bulunmamaktad�r. (Bkz. Foto: 308) Ana kemerin menba cephesinde selyaran denilen payandalar yer almaktad�r. (Bkz. Foto: 310)

Kesme ta�la in�a edilmi� olan k�pr�n�n baz� yerlerinde moloz ta� malzeme kullan�lm��t�r.

Salk�m Ta� k�pr� Foto 308

Salk�m Ta� k�pr� Foto 309

Salk�m Ta� k�pr� Foto 310

__________________
0505 766 84 01

**Subutay** · 17.07.07, 08:13

Gerisini de merakla bekliyoruz.

**coskun** · 17.07.07, 14:03

Arkada� y�re�ine eme�ine sa�l�k. Tek kelime ile harikas�n.

**ibrahim** · 17.07.07, 14:08

ger�ekten g�zel bir ara�t�rma, ellerinize sa�l�k, tamam�n� incelemek bizler i�inde �ok g�zel olacak.

**admin** · 17.07.07, 14:11

Abi de�erli Halil hocamla d�n tan��t�k. Kendisi �� y�l�n� bu tezi haz�rlamak i�in harcam��. Zaman i�erisinde bizlerle payla�acak, ayr�ca bu konularda g�zel �al��malar� ve ara�t�rmalar�n� da bizler i�in derleyip yay�nlamam�z i�in verecek.
Fakat �uan i�in kitab� bast�rmak i�in sponsor ar�yor. O zamana kadar da istedi�imiz birka� konuyu siz Nizip'lilerin bilgisine sunacak.

**fsoyarik** · 17.07.07, 14:16

Sevgili karde�im eline sa�l�k y�llar�n eme�i i�in nas�l te�ekk�r edelim bilemiyorum.Ancak kiatab� bas�nca kaymakaml�k il�e �zel idareden destek sa�lamazm�.Ba�kan�m�z kaymakam bey ile g�r��se faydas� olurmu acaba

**benbaskan** · 17.07.07, 15:44

ellerine ve eme�ine sa�l�k ve bide bir �niversitede hemde gaziantep d��ndaki bir �niversitede bu �al��man�n yap�lmas� ilgin� ve gurur verici te�ekkk�rler...

**Ramazan Tarhan** · 17.07.07, 18:31

Makalenin i�erigi ve yorumlar birbirine kar��nca okuyucu a��s�ndan karma��k bir durum ortaya ��kmaktad�r.Bu sebeple admin veya Halil Eker hocam�z�n �al��ma kapsam�ndaki ba�l�klar�n� makale i�erigine editlemeyi uygun g�rd�m.Ger�ekten de �ok g�zel bir �al��ma.Kitap halinde bas�lmas� Nizip i�in b�y�k bir kazan� olacakt�r.Bu hususta destek verecek g�n�ll�lere buradan �a�r�m�z yapm�� olal�m.�al��ma i�in hocam�za tebriklerimi sunuyorum.

**Kas�m B�ler** · 17.07.07, 21:21

Say�n Halil Eker'in �al��mas�n� g�zden ge�irme f�rsat�m oldu, hakikaten Nizip tarihinde b�yle kapsaml� bir �al��ma yap�lmam��t�r. Ayr�ca Nizip ve �evresi i�in bilmedi�imiz �ok ilgin� detaylar var, en k�sa zamanda bas�k�ya verilerek kitap haline getirilmesi gerekli. Say�n Tarhan'a kat�l�yorum bu eserin kitap haline getirilmesine destek verecek kurum, kurulu� yada �ah�slara a��k �a�r� yaparak katk�lar�n� bekliyoruz.

**Kemal Cengiz** · 18.07.07, 07:56

Resmi kaynak niteli�ine sahip olaca��ndan ��phe duymad��m bu eserin bir an �nce bas�lmas� �art gibi.. Say�n Halil EKER'e destek olmak da her Nizipli'nin borcudur, diyor ve Nizip Com'dan bu konuda bir kampanya ba�latmas�n� �neriyorum. Yaln�zca Nizip-com �yeleri katk� sa�lasa eminim bir g�nl�k cay-kahve paras�na denk gelir. Ne dersiniz?

**Ramazan Tarhan** · 18.07.07, 08:27

Kemal Cengiz Nickli �yeden Al�nt�

Resmi kaynak niteli�ine sahip olaca��ndan ��phe duymad��m bu eserin bir an �nce bas�lmas� �art gibi.. Say�n Halil EKER'e destek olmak da her Nizipli'nin borcudur, diyor ve Nizip Com'dan bu konuda bir kampanya ba�latmas�n� �neriyorum. Yaln�zca Nizip-com �yeleri katk� sa�lasa eminim bir g�nl�k cay-kahve paras�na denk gelir. Ne dersiniz?

KEMAL CENG�Z BEY �NER� ��N TE�EKK�RLER..EGER BU �NER� GER�EKLE��RSE SPONSOR OLARAK N�Z�P.COM YAZILMASI YETERL� OLACAKTIR.BEN �STANBUL'DAN UYGUN B�R MATBAA BULURUM.H�SSEME D��EN ORANDA KATKI DA SA�LARIM.��MD� SIRA UYGULAMAYA GE��TE.BAKALIM K�MLER DESTEK VERECEK.AYRICA DESTEK VERENLER�N �SM� DE K�TABIN TE�EKK�R KISMINDA Z�KRED�LEB�L�R.

**admin** · 18.07.07, 08:39

*�� y�l �nceki tan��mam�z s�ras�nda Halil bey ilgimizden memnun oldu�u ve kendisini y�nlendirdi�imiz i�in Nizip.com �yelerine minnettarl�k duyuyor ve bas�lacak kitaba Nizip.com katk�lar�yla diyecek.
Kitap arkal� �nl� 250 sayfa. Bunun 125 sayfas� siyah /beyaz bast�r�labilirse de 125 sayfas� foto�raflar nedeniyle renkli bast�r�lmal�. Ayr�ca kibar birde kapak olmal�. Kitab�n dizgileri bitmi� ve cd ortam�ndad�r.

Kitab� ben g�rd�m, birka� saat inceleme imkan�m oldu. Diyebilirimi ki; Nizip �evresinin tarihi yap�lar� olarak bug�ne kadar haz�rlanm�� en kapsaml�, a��klamal�, �izimli, foto�rafl�, tarihi ara�t�rmal� eseridir. Umar�m Halil beyin doktora tezi i�in bast�rmas� gerekli bu kitap i�in destek verebilir ve halk�m�za kazand�r�r�z.

Ben �ahs�m ad�na 100 Ytl verebilirim. But�r kampanyalar�n internet ortam�nda yap�lmas� yasal olarak uygun de�ilse de, bu hay�rl� i�e vesile olmak isterim. Kampanya ya destek olacaklar �zelden Sn.Tarhan veya Kemal Cengiz beye ula�s�nlar. Matbaa konular�nda onlar�n kollar� daha uzundur.

**Subutay** · 18.07.07, 09:18

Halil Bey'e bir sorum olacak. ��indekiler k�sm�nda g�remedim ama acaba bu tezde "Arasta" tipi yap�lar hakk�nda bilgi veriliyor mu?

**ogretmenbey** · 18.07.07, 13:31

Halil Eker karde�ime yapt�� bu �zverili �al��mas�ndan dolay� te�ekk�r eder,azminin devam�n� dilerim. Halil Beykarde�imle bu�al��malar�n baz�lar�na bizzat birlikte kat�ld�m. Kendisine �of�rl�k ettim. Metrenin bir ucundan da ben tuttum.Bekir K�l��...

**Ahmet Kocaaslan** · 20.07.07, 12:04

say�n Halil bey Nizip'in tarihine,k�lt�r�ne ��k tutacak olan bu ara�t�rman i�in seni kutlar ellerine sa�l�k diyorum.bu �al��man muhakkaki �imdiki ve gelecekteki ku�aklara kaynak olacakt�r.�al��malar�nda ba�ar�lar dilerim.

Giri� / Kay�t kapat

Nizip'e Ho� Geldiniz

Nizip Tarihi

Nizip'e Ula��m

Tarihimiz K�lt�r�m�z

Duyurular

Turizm

Okullular

Edit�rler

Firma / Kurum TELEFON ve ADRES REHBERi

Konu: N�Z�P’teki Mimari Eserler Y�ksek Lisans Tezi

Se�enekler

Nizip'teki Mimari ve Tarihi Eserler.

Bu Konu i�in Etiketler