yazar mehmet solmaz geçenlerde kanal 7 ye konuk oldu orda dediki ben antep ve Nizip hakkında bir sürü kitap yazdım ama kimse benim kıymetimi bilmiyor bende araştırdım mehmet solmaz kim diye işte sonuç:

Nihat TAYDAŞ yazıyor


Gaziantepli araştırmacı Mehmet Solmaz'ın, Barak ve Baraklılar üzerine yazdıklarının çoğunu, olduğu gibi buraya geçiriyorum:
''Barak kelimesinin anlamı hakkında Türkçe Sözlük'ün 82.ci sayfasında şunları yazıyor:
1- Tüylü, kıllı çuha, kebe. 2- Bir cins tüylü av köpeği. 3- Ağaçlara sarılan büyük asma.
(...)

Ebulgazi Bahadır Han'ın Türklerin eski çağları hakkında tespit ettiği söylentilere göre: Oğuz Han Güney Muhit Denizinın kıyılarında, yüksek dağlarda yaşayan kabilelerin padişahı (İtbarak Han'a) ilk seferinde yeniliyor. 17 yıl sonra onu yenip öldürüyor.
Moğolların Tarihçisi Reşidüddin bu kabileyi (Kılbarak) diye adlandırıyor. Oğuz Kılbarakların karanlıklar diyarındaki memleketine gittiğini söylemekle Kılbarak'lar diyarının kuzey ülkeleri olduğunu göstermiş oluyor.

18.ci yüzyılda Cengiz Han'ın memleketine gitmiş olan İtalyan gezgini Garpini bunların güneyde olduklarını, Cengiz, Hindistan Seferinden dönüşte Barak'lara rastladığını anlatır. Cengiz Ordusu bunlarla savaşa tutuşmuştur. Fakat Baraklar bir hileye başvurmuşlar , şehre girip vücutlarını ıslattıktan sonra, kumda yuvarlanmışlar ve vücutlarını kaplayan çamur, soğukta donarak buz kesilince derilerine ok işlemez olmuş; sonrada Cengiz'in askerlerini bozguna uğratmışlar.

Reşidüddin, kabilenin çamura girerek kumda yuvarlandıktan ve bu işleri üç defa tekrar ettikten sonra meydana gelen kalın tabakayı kurutmak ve savaşa böyle gitmek adetleri olduğunu kaydeder.

Yine çeşitli kaynaklardan öğrendiğimize göre, Barakların erkeklerinin ÇİRKİN ve kadınlarının ise gayet yakışıklı ve GÜZEL olduklarından erkeklerine izafeten bu kabileye Kılbarak dendiği beyan edilmektedir.

Battal Gazi'nin efsanevi romanında da (Kılbarak) oymağının adı geçer. Barak adında dört tane Türk Hakanı adı biliyoruz:

1- Barak Hacip'tir (Ölümü 1235) Kirman Beyi ve bu ülkede hükümdarlık eden Karahitay sülalesinin kurucusudur. Barak Hacip, Barak Oğulları Sülalesindendir. 1210 da cereyan eden Talas Muharebesinden sonra Harzemşahların hizmetine girmiş, sonra hükümdarın Serdar veziri olmuştur. Harzemşah Devletinin yıkılışını doğuran Cengiz istilası karşısında çıkan kargaşalıklardan yararlanarak 1222 de Kirman'da istiklalini ilan etmiş ve kurduğu hükümeti kısa zamanda kuvvetlendirmiştir. İslamiyeti kabul ettikten sonrada Abbasi Halifeleri tarafından tanınarak kendisine Kutluğ Ünvanı verilmiştir. Barak Hanedanıoğuları 81 yıl payidar olmuşlardır.

2- 16.cı yüz yıllarda Özbek Hanlarından Nevruz Ahmet Han'ın Türkçe adıda Barak Handır. Bu hükümdar Kanuni Sultan Süleyman'la münasebette bulunmuştur.

3- Çağatay Hükümetini oldukça olgunlaştıran ve büyük Hakan Kubilay Han'a kafa tutan Barak Han'ın hayatı dağdağalı geçmiştir. İlkin kendisine Maveraünnehir'de bir arpalık verilmiş (...) ve burada boş durmayarak İran Han'ı Abaka Han'a karşı harekete geçmiş, Horasan ve Afganistan'ın bir kısmını yağma etmiştir. Fakat İran Moğolları tarafından perişan edilerek ölümden zor kurtulmuştur. (...) Buhara'ya gelmiş, bir söylentiye göre Müslüman olarak Giyasettin ünvanını almıştır. En son 1371 de bir muharebede yenilerek ordu ve karargahı kuşatıldığı zaman ansızın ölmüş olduğu öğrenilmiştir. Ölüsü Moğol geleneğine göre parlak bir törenle büyük bir dağın tepesine gömülmüştür.''
(''Genel Tarih 1'' adlı kitapta -İsmet Parmaksızoğlu, Yaşar Çağlayan- ''Çağatay Hanları Soykütüğü'' verilmiştir. Çağatay Hanları Soykütüğü'nde, Barak Han'ın, 1266-1271 yılları arasında 7. han olarak tahtta kaldığı belirtilmiştir.
Mehmet Solmaz'dan yaptığım alıntıyı sürdürüyorum"

4- Cuci Sülalesinden Özbek Han'ı Urus'un torunu Koyırcak Hanın oğlunun adı da Barak Handır. 1419 yıllarında Bozkırlarda yaptığı savaşlarda başarı elde edemeyince Maveraünnehir'e kaçıp Uluğ Bey'e sığınmıştır. Üç yıl Uluğ Beyin yanında kalmış, sonra onu yardımı ile Gök Orduyu ele geçirerek Han olmuştur. Barak Han 1429 da Moğolistan'a yaptığı bir akında prenslerden Sultan Mahmut tarafından öldürülmüştür.
Bunlardan başka birde Bektaşi Babalarından Sarı Saltuk beyin halifesinin adı da Barak'tır ve buna Barak Baba denmektedir.
Barak Baba Anadolu'yu dolaşmış. İki kere Şam'a gitmiş, Moğollar tarafından Geylan'a elçilikle gönderilmiştir. Fakat ayaklanma halinde olan Geylan'lılar Barak Baba'yı parçalayarak öldürmüşlerdir. 1308 de kemikleri dervişleri tarafından Sultaniye'ye getirilmiş ve oraya gömülmüştür. Moğollar tarafından kendisine bir mezar ve yanına bir tekke yaptırılmıştır.''

(Burada yine araya giriyorum... Yunus Emre, bir şiirinde: ''Yunus Tapduk'dan oldu hem Barak'dan Saltuk'a/ Bu nasip çün cüş kıldı ben nice pinhan olam'' diyerek şeyhi Tapduk Emre'nin Barak Baba'yla ilişkisini açıklar. Dolaştığı yerlerde garip kılığı ve kendisine uyan dervişleriyle halkı şaşkınlığa düşürüp ürküten Barak Baba'nın ''şathiyye'' türü bir yapıtı vardır. Çağatayca olan yapıt, ''Barak Baba Risalesi'' adıyla anıla gelmişse de daha çok yarım kafiyeli ve yedi heceli şiir görünümündedir. Önce ''Kutbü'l Alevi'' adlı biri tarafından Farsça olarak şerhedilmiş -açımlanmış- (1355), sonra bu açımlama; Hızıroğlu İlyas (Uzun Firdevsi) tarafından, başkasının ayrıntılı anlatımı olduğu belirtilmeden Türkçe'ye çevrilmiştir (1485). Mehmet Solmaz'ın kitabından alıntılamayı, kaldığım yerden sürdürüyorum: )

''Barak Baba'ya uyanlara Barakiyan ve Baraklılar dendiğini tarihi kaynaklardan öğreniyoruz. Bektaşi Vilayet-Name'lerine göre de Barak Baba'nın Hacı Bektaş Veli'nin Halifelerinden olduğu bilinmektedir.

Barak Baba'nın Tokat köylerinden birinde doğduğuna ve babasının beylerden olduğuna bakılırsa Selçuk Türkleriyle birlikte Anadolu'ya gelerek Yozgat dolaylarına yerleşen Barak ve Türkmen Oymaklarından olması ihtimali daha kuvvetlidir.

Barakların vaktiyle Alevi, yani, Bektaşi tarikatlarından oldukları İdris İnal'ın verdiği bilgilerden anlaşılmaktadır. Hatta yakın zamanlara kadar Tokat'tan Alevi Dedelerinin Tekkeye kurban ve para toplamak için geldiklerinde, Barakların bunlara fevkalade hürmet göstermiş olduklarını anlatıyor ki bunların bir kısımlarının Alevi Dedeleriyle sıkı bir ilgileri vardır. (...)

Bugün ekseriyeti Nizip'in Barak Bucağında toplanmış olan Barak Aşiretinden bir kısmının Yozgat'ta kaldıklarını bazı kaynaklardan öğreniyoruz.

Bundan 170 yıl önce bir kısım Barakların eski yerlerinde Yağni, Derzor ve havalilerinde kaldıkları Cevdet Paşa Tarihinde yazılıdır. Tarihteki Baraklara ait bu parçayı aşağıya alıyorum. (1232 tarihinde Baraklar Kilis Hasına tecavüz ediyorlar. Bunların üzerine Halep Valisi Ahmet Paşa, bir kıta top ve bin neferle delilbaşısı Osman Ağayı gönderiyor. O da Barakları mağlup ediyor. Ve birkaç tanesini idam ederek başlarını istanbul'a Padişah'a gönderiyor. Rakka Valisi de yine havalide yaşayan Barak Aşiretinden ve sair eşkiyadan on tanesini idam ediyor ve başlarını İstanbul'a gönderiyor.) (Cilt 11 Sahife: 17)
Bu beldede uzun süre inceleme yapan Yalğın şu bilgiyi veriyor:
''Barak aşireti 1000-1010 tarihlerinde Firuz Beyin idaresi altında Ortaanadolu'dan sürülerek yerleştirilen 80.000 hanelik Türkmenlerin bir oymağıdır ki vaktiyle Rakka-Culap ve Gaziantep Cenubunda yerleşmiş 97 köyden ibarettir. 97 köyün 18'i Türkiye, geri kalanı Suriye'de kalmıştır .Barak oymağının 12 obası vardır:

Bu obaların on iki olmasına rağmen kendi aralarında 7 obaya ayrılmıştır: Eseli, Karakozan, Adıklı, Kürdülü, Abdürrezaklı, Torun, Bayındırlı obalarıdır.
Bunlardan en büyükleri Torun, Abdürrezaklı, Kürdülüdür. (...)

Türkmenlerin, Karaşıhlı, Bekmişli, Araplı adında üç kolu vardır:
(...)'' (Ezo Gelin, ss. 58-63.)

Kimi kaynaklara göre de Barak'ın anlamı ''bayrak'' demektir... Yöre halkı, Türkmen göçüne bayraktarlık ettiği için yöreye ''Barak'' denilmiştir.

Barak Türkmenleri'nin Anadolu'ya 11. yüzyılın başlarında göç ettikleri bilinmektedir.

Türkmen Barakları'nın Aleviliği benimsedikleri, kimi törenlerinin ve geleneklerinin Şamanlık kültürünün izlerini taşıdığı görülmektedir.
''Barak Ovası'nda yaşayan Barak Türkmenleri'nin Oğuzların Kınık ve Beğdili oymağından oldukları ileri sürülmektedir.'' demiştim... M.Şakir Ülkütaşır, ''Abdallar'' başlıklı incelemesinde, Beğdili oymağının Anadolu Abdalları'ndan olduğunu vurgular... Ülkütaşır şöyle der: ''Abdallar, ekseriyetle yerleşik ve kısmen göçebe bir halde yaşayan Alevi-Kızılbaş zümrelerden biridir. Anadolu'nun muhtelif bölgelerinde bir takım Abdal köyleri, müteferrik yığınakları, yani obaları vardır. Göçebe Abdallar, yılın muayyen mevsimlerinde yer yer dolaşarak, köy kıyılarında geçici olarak otururlar. Güney, Batı ve Orta Anadolu başlıca coğrafi dağılış yerlerini teşkil eder. (...)

Abdallar, soy itibariyle Türkmendirler. Bugünkü Anadolu Abdalları -Tahtacılar, Çepniler daha doğrusu bütün Anadolu Kızılbaşları gibi- Babai Türkmenlerinin bakiyeleridir. Binaenaleyh bunları, dili ve soyu bütün bütün başka olan Çingenelerle akraba veya yurt tutmuş Çingene gibi telakki etmek katiyyen doğru değildir. (...)

Anadolu'da eskiden beri yerleşmiş Abdal oymakları vardır. Bugünkü Abdallar kendilerinin, haklı ve doğru olarak, Türk ırkından ve İslam olduklarını ifade ederler .Bu ifadelerine ilave olarak da ulu ve aziz saydıkları ''Kara Yağmur''un reisliği altındaki ''Horasan Erleri'' (Güney ve Doğu Abdalları ise, Oğuzlardan ''Beydili'' boyu) ile beraber Anadolu'ya geldiklerini ısrarla söylerler.
(...) Güney Anadolu'daki bu Abdal zümrelerinin oymak ve zenaatleri hakkında Rahmetli Ali Rıza (Yalman)'ın ''Cenupta Türkmen Oymakları'' adlı eserinde de ayrıca şu malumata rastlamaktayız: ''Fakçılar (av avlıyan Abdallar), Tencili (Cambazlık ve kuyumculuk yapan Abdallar), Beğdili (Türkmenlere yamak ve yarıcı duran Abdallar), Gurbet veya Cesis (sepet, küfe yapan Abdallar; bunlar tam göçebedirler), Karaduman (İbrahim Paşa'nın iskan Beyi'ne Mısır'dan gönderdiği kalabalık bir musiki ve raks heyetlerinin bakıyyesi olan Abdallar) Abdalları''.

(...) Sünni köylü taassubu çalgıyı, türküyü Abdallara terk etmiştir. Onlar, yani Abdallar, Türk Halk Musikisi ve Raks (Oyun) kültürünü sadakatle devam ettirmektedirler.''
Baraklar'a devlet yer verince, kimileri köy kurup tarımla uğraşmış, kimileri de toprağa bağlanmadan göçebe hayvancılıkla geçinmişlerdir.

Bugün Barak topraklarının büyük bölümü, birkaç ağanın elindedir. Barak köylülerinden toprak sahibi olanlar çok az sayıdadır. Yoksul, topraksız Baraklılar; yaşamlarını sürdürebilmek için 1980'lere dek Suriye sınırından kaçakçılık yapıyorlardı... Tarımla uğraşan Barak köylüleri, ürünlerini yalnızca Gaziantep'te satarlar.

Nihat TAYDAŞ