Nizip Savaþý Mevki Olarak Nerede Yapýldý ?

[Kemal Cengiz]

Ama ayný konuya önemli bir kaynak olarak 1973 yýlýnda MAZLUM KÝTAPEVÝ tarafýndan basýlan sayýn MEHMET YILMAZ'ýn NÝZÝP TARÝHÝ adlý kitabýný gösterebilirim. Kitap ütüphanamde var. Arzu eden duyarlý dostlarýma 'okumak için' verebilirim.

[sine27]

Aþaðýdaki alýntý Nizip Belediyesinin Resmi Sitesi alýnmýþtýr.

"14 mayýs 1833 yýlýnda Mýsýr valisi Mehmet Ali paþa ile Osmanlý padiþahý II.Mahmut arasýnda yapýlan Kütahya anlaþmasýndan iki tarafta hoþnut deðildi. II Mahmut, Mehmet Ali paþaya verilen Suriye, Adana, Girit ve Cidde gibi zengin eyaletleri geri almak istiyordu. Mehmet Ali paþada elde ettiði kazancý az buluyordu. Mýsýr'ýn ödemesi gereken vergide anlaþmazlýk konusuydu. Diðer taraftan Ýngiltere Suriye ve Mýsýr ticaretini kendisine kapayan Mehmet Ali paþanýn doðu akdenizde kuvvetli bir devlet kurmasýný istemiyordu.Fransa ise Mehmet Ali paþaya mýsýrdaki ýslahat hareketlerine yardým ettiði için, Mýsýrda önemli bir yer edinmiþti. Bu nedenle Ýngilterede Osmanlý devletini, Mehmet Ali paþa ile savaþmaya kýþkýrtýyordu. 1834'te Lübnanda Mehmet Ali paþaya karþý bir ayaklanma çýkýnca ve Fýrat dolaylarýndaki dürzilerde Osmanlýlara karþý baþ kaldýrýnca Osmanlý devleti bunu fýrsat sayarak Suriye ve Lübnandaki Mýsýr egemenliðine son vermek istedi. Hafýz mehmet paþanýn komutasýnda urfaya bir ordu gönderildi. Osmanlý ordusunda baþta Moltke olmak üzere dört tane prusyalý kurmay subay vardý. Bu sýrada 40.000 kiþilik Mýsýr ordusu Halepte bulunuyordu. Ýki ordu sayý bakýmýndan birbirine eþitti. Mehmet Ali paþanýn oðlu Ýbrahim paþanýn yönetiminde olan Mýsýr ordusu, Osmanlý ordusuna saldýrma emri alarak Nizip ile Birecik arasýndaki ovaya geldi. Bu sýrada Osmanlý ordusunun durumu daha iyi idi. Osmanlý ordusunun prusya kurmaylarýnýn sözlerini dinlememesi ve oyalanmasýndan yararlanan Ýbrahim paþa , kendi kuvvetlerine Osmanlýlarýn kanatlarýný kuþatacak biçimde düzenledi, sonunda Mýsýr ordusu saldýrýya geçerek Osmanlý ordusunu dört saat içerisinde aðýr bir yenilgiye uðrattý. Böylece Ýbrahim paþaya anadolu kapýlarý açýlmýþ oldu. Osmanlý devlelti bu zor durumdan, ingiltere, avusturya, rusya, ve prusya gibi büyük devletlerin müdahalesi ile kurtulabildi."

Moltke'nin "Mektuplar" adlý anýlarýnda Osmanlý Ordusunun Malatya konaklamasýnýn ardýndan Birecik kasabasýna geldiklerinde savaþ karargahýnýn bu güzel ve savaþa elveriþli kasabada yapýlmasýný önerdigini yazmýþtýr.Ordu Fýratý geçip Nizip-Birecik yakýnlarýndaki ovaya geldiginde karþýlarýnda çok büyükama daðýnýk bir ordugörür.Müþavir komutanlar hemen saldýrýya geçme için görüþ bildirir.Ancak Cuma günü olmasý münasebetiyle uleme tarafýndan savaþa izin verilmez.Gece olunca yine müþavir komutanlarýn saldýrý talebi "eþkiya usulu savaþ caiz degil"gerekçesiyle geri çevrilir.Bu arada Mýsýr ordusu toparlanmýþ ve savaþ düzeni almýþtýr.Daha sonra bu ovada þiddetli bir savaþ olur ve Osmanlý ordusu yenilir.Yenilme aþamasýndayken bile müþavir komutanlarýn Birecik'e geri çekilme teklifi "onur kýrýcý olur" bahanesi ile yine geri çevrilir.Savaþýn yapýldýðý ovanýn Torumahmut köyü civarý olduðu birçok tarihi kaynaklarca da gösterilmektedir....

[sine27]

Nizip Belediyesinin alýntý yaptýðý kaynak Türk Tarih Kurumunun Osmanlý Araþtýrmalarý kýsmýndaki metinle aynen uymaktadýr.

[hazal1]

Böyle güzel konularý sitede bulmak gerçekten çok hoþ.Araþtýrmaya dönük seviyeli bir platform oluþturmuþsunuz..tebrik ediyorum..Yazýlan yorumlarý tek tek okudum.Sinan beyin yorumu kayýtlarda bulunan tek resmi sunum olmuþ.Ancak burda Sinan beye hatýrlatacaðým önemli bir konu var..Türk Tarih Kurumu öyle bildiginiz derin araþtýrmalar yapan bir kurum degildir.Kurumun yapýsý ve çalýþmalarýný dikkatlice takip ettiginizde bir çok þeyin taraflý yazýldýðý ve hatta uydurmadan öteye geçmedigi görülür.Prof.Emre Kongar beyin "Tarihimizle Yüzleþme" isimli kitabýný okuduysanýz eger burda çarpýcý birçok örnek bulabilirsiniz.Nizip savaþý öyle yüzyýllar öncesinden olmuþ bir savaþ degil ki..Günümüzden 150 yýl kadar önce olmuþ bir olaydýr.Yani iki göbek nesil bu olayý hatýrlar..Tabiki þu anda yaþayan yoktur.Ama muhakkak aktarmalar olmuþtur.Savaþýn Nizip-Birecik arasýnda bir ovada yapýldýðýný iddia etmekyazýlabilecek en kolay iddiadýr.Halbuki Suriye-Karkamýþ üzerinden gelen Arap ordusu Yerel Kürt birliklerini de safýna katarak Nizip'e yaklaþmýþlardýr.Öte yandan Fýrat havazasýndaki Kürt ayaklanmalarý bastýrmakla görevli Osmanlý ordusunun Malatyayý talan etmesinden sonra geldigi Nizip mevkiinde Taþbaþ daðý eteklerinde mevzilendiklerini daha önceki araþtýrmalrýmda bulmuþtum.Yine de geniþ bir alana yayýlan savaþýn umum bir ovada yapýldýðýndan þüphe yoktur.Kemal beyin iddia ettigi yer savaþýn sadece savaþ öncesi konumunu izah etmektedir.

[Muharremkaplan]

Torumahmut için Tarumar olmus mahmut tan gelmiþtir diyen Sinan arkadasým için küçük bir araþtýrma yaptým.
Bence dogrusu Tarumar olmuþ Mahmut degil Tor-u Mahmut olmalýdýr. Yani Mahmutun Tor'u. Ama tor nedir?
Arapça kokenli degildir çünkü Arapçada O sesi yoktur. O yýllarda konusulan aðdalýdilimizi de hatýrlayacak olursak Osmanlýlarýn da pek kullanmadýðýný çýkarabiliriz.
Iþin açýkçasý eski Turkçe de bulduðum kelimeler anlam itibariyle uymadý. Belki baska arkadaþlar bir daha baksalar iyi olur.
Pekiacaba baþka bir dilden gelmiþ olabilir mi diye dusundum Farsca veya Kurtçe sözluklere baktým. Kurtçe'de tor kelimesinin Turkçedeki toy kelimesiyle ayný anlamda kullanýldýgýný gordum. Ýsteyenler sozluklere bakabilir.
Yani savastaKurt Beylerinin askerleri de oldugundanbu isimlendirme çok normaldir. Diger taraftan aslýnda Torumahmut Toymahmut, Acemi Mahmut ya da Caylak Mahmut anlamýnda kullanýlmýþ olabileceði gibi þimdi goremediðimiz bir anlamda da kullanýlmýþ olabilir.Asagýdaki kelimelere bakabilirsiniz.

Zaten bu savasta Mýsýrlýlarla iþbirliði yapan Kurt asiretleri daha sonradan Osmanlý idaresi tarafýndan tehcir edilmiþ ve cezalandýrýlmýþtýr. Osmanlýlara karþý çýkmayan derekoylulere isemudahale edilmemiþtir. Onlarýn yerine de Anadoluya yeni gelmiþ ve henuz yurtsuz olan Turkmen aþiretleri yerleþtirilmiþtir.
Bu yazdýklarým tartýþmaya açýk olmakla birlikteobjektif bir gözle bakýldýgýndadogru olduðu gorulecektir.
Tor kelimesinin anlamlarý için aþagýya bakabilirsiniz.

[Kemal Cengiz]

Meydan Larouse(siyah-beyaz Türkçe ilk baský) cilt 14, sayfa 545'de;
''Osmanlýya saldýrma emri alan Ýbrahim Paþa, Halep'ten hareket ederek Nizip ile Birecik arasýndaki ovaya geldi.
Osmanlý ordusu bozuldu, Maraþ, Kumkale, Behisni üzerinden Malatya'ya çekildi.''
Bu ifadelere göre, sanýrým harita mühendisi bir arkadaþ 'Taþbaþ Daðý mevkini, Torumahmut Köyü mevkini, Tayba mevkini ve Orul Suyu'nu da iki ordu arasý hudut olarak ele alýrsa' 40 000 kiþilik Mýsýr ordusu ile 84 000 kiþilik Osmanlý ordusunun TAM OLARAK nerede savaþtýklarýný bize söyleyebilir.


Not: Harita mühendisi sayýn Þefik Ekmekçi'yi ziyaret etmesi için 'sanýrsam' adminime yol gözüktü...

[Muharremkaplan]

Bu arada savaþýn nerde yapýldýgýna iliskin bir yorumda bulunmak gerekirse, hepsinde birden yapýlmýþ olabilir derim ben. Savaþ bir gun mu surmuþ yoksa. Yani ilerleme gerileme durumuna gore savas yeri degismis olamaz mý. Ya da mevzi ve mevkiler manevra geregi degistirilmiþ olamaz mý? Ayrýca savasýn yapýldýgý yer ayrýdýr. Karargah ve cadýrlarýn oldugu yerler ayrýdýr. Butun bunlarý dusundugumuz de bence yukarda bahsedilen tum yerlerde yapýlmýs olmasý muhtemeldir. Bu arada acaba Turlu kelimesi ile Torumahmut arasýnda bir iliski olabilir mi? Ilgilendikçe ne enteresan seyler cýkýyor degil mi? Cided kelimesiyle ilgili olarak daha once acaba Nizam-ý Cedid ten gelmis olabilir mi. Ibrahim Paþanýn adý da Ibrahim þehre verilmiþ olabilir mi diye sormustum. Kimse cevap vermemiþti. Galiba simdi sormanýn tam sýrasý.
Hazal Hanýma sunu sormadan gecemeyecegim. Osmanlý Ordusu bir eþkiya ordusu mu ki Malatyayý talan etsin. Acaba maksadýnýzý mý aþtýnýz? Aslýnda Malatya'daki Kurt ayaklanmasýnýbastýrmýs mý demek istediniz. Talan kelimesi çunku eþkiyalar ve çeteler için kullanýlýr, bir ordu için degil.

[Kemal Cengiz]

Sayýn Ramazan Tarhan'ýn harita mühendisi olduðunu þu dakika adminimden öðrendim. Haritada belgelendirme konusunda siz varken niye uzaða gidelim ki ? Sizden ilk beklentimiz, yukarýda belirttiðim mevkiler çerçevesinde bir ön taslak çýkarmanýzdýr. Ki daha saðlýklý düþünelim.

[Ramazan Tarhan]

....





Edited by - Tarhan on 1/19/2007 09:19:19 AM

[alperen6727]

benim okuduðum varsayýmlardan anladýgým kadarý ile en gerçege yakýn olaný Nizip savaþýnýn tayba mevkiinde oldugu cýkýyor...

[alperen6727]

s.a savaþ hususunda hiç bir bilgim yoktu ama sizin siteniz sayesinde belli bir bilgiye sahip oldum...cok saðolun...sizide benim siteme beklerim....pek kapsamlý bir site deðil ama yinede ziyaret edilebilecek hoþ bir site(http://10hcali.birligi.org) alperen6727

[Kemal Cengiz]

Sayýn R. Tarhan'a haritalar için teþekkürler.
KONU ÝÇÝNDE YENÝ BÝR KONU
M. Çaðatay ULUÇAY'ýn TARÝH ANSÝKLOPEDÝSÝ(Bateþ Yayýnlarý, 3.cü baský, sayfa 350)ndeki aktarmalarý: ''Osmanlý ordusu Nizip'te, Mehmet Ali Paþa'nýn ordusu da Ýbrahim Paþa komutasýnda Halep'te konaklýyordu.
(ORDULAR NÝZÝP OVASINDA CEPHE ALIRLAR. Nizip Ovasýnýn güneyinde Mýsýrlýlar, Kuzeyinde Türkler.)
Osmanlý ordusunun oyalanmasýndan yararlanan Ýbrahim Paþa, Türk ordusunun kanatlarýný kuþatacak þekilde Mýsýr ordusunu düzenledi. Moltke, baþkomutan HafýzMehmet Paþa'ya BÝRECÝK'e DOÐRU ÇEKÝLMEYÝ TAVSÝYE ETTÝ. Baþkomutan bunu þerefine yediremedi, reddetti. Nihayet, Ýbrahim Paþa saldýrýya geçti. Derme çatma Osmanlý ordusunu
4 saat içinde periþan etti(29Haziran 1839)........''
Bu ifadelere göre;
1- Osmanlýnýn 30 000askeri Nizip'te(50 000 küsürü de Malatya ve Kayseri'de).
2-Ýbrahim Paþa komutasýndaki Mýsýr ordusu Halep'ten gelip, savaþ için Nizip ovasýnda konuþlanýyor.
3-Savaþ alaný Nizip ovasý.

Þimdi, asýl merak edilmesi gereken konu 'bence' þu olmalý! HAFIZ MEHMET PAÞA KOMUTASINDAKÝ OSMANLI ORDUSU SAVAÞTAN ÖNCE NÝZÝP'TE KAÇ AY, KAÇ YIL KALMIÞ OLMALILAR KÝHAFIZ PAÞA ADLI BÝR MAHALLEMÝZ OLUÞMUÞ!


Biraz da bu konuyu(ki birbirine baðlantýlý) irdelemeye ne dersiniz? Tabi, savaþýn tam odak noktasýnýn belirlenmesi ve ortak karara varýlmasýný da ihmal etmeden.

[sade_be]

Nizip Savaþý (1839)
Hafýz Mehmet Paþa komutasýndaki Osmanlý kuvvetleri ile KAvalalý Mehmet Ali Paþanýn oðlu Ýbrahim Paþa komutasýndaki Mýsýr kuvvetleri arasýnda yapýlan savaþdýr.
Kütahya antlaþmasýna raðmen Mehmet ALi Paþa Osmanlý padiþahýnýn emirlerini dinlememesi ve en sonda tek taraflý olarak istiklalini ilan etmesi üzerine Sultan II.Mahmud 21 Haziran 1839'da bu asi paþanýn yola getirilmesi için bir ferman yayýnladý.Osmanlý kuvvetlerinin baþýna Hafýz Mahmet Paþa getirildi.Harekete geçen Hafýz Paþa Mayýs 1839 sonlarýnda Fýratý atlayarak Nizip çayý ile bu çaya karýþan Orul suyu kenarýnda ordugahýný kurdu.21 haziranda Halepten yola çýkan ibrahim paþa iki koldan birecik doðrultusunda yürüyüþe baþladý.iki gün sonra da osmanlý kuvvetleriyle karþýlaþtý.23 haziran günü osmanlý ordusuna yanlardan baþlatýlan mýsýr saldýrýsý halid paþa miralay ibrahim bey kendi kýtalarýnýn hafýz paþada Hassa alayýnýn baþýnda olarak verdikleri savaþta geriye püskürtüldü.fakat 24 haziran günü akþama kadar süren çarpýþmada mýsýr süvari birliklerinin baskýsý altýnda osmanlý kuvvetleri ezildi ve hafýz paþa çekilme emrini vermek zorunda kaldý.hafýz paþa bu durumdan sonra geriye kalan askerleriyle rumka-besni üzerinden malatyaya çekildi..

Osmanlý Tarih Ansiklopedisi
Redaksiyon : Ayþe BULUT
HAzýrlayanlar : Bahadýr ATALAY
Ayþe BULUT
Nihal YAZAN

Yukarda rumka diye geçen yer rumkalesidir.

[admin]

Fýratý atlayarak Nizip çayý ile bu çaya karýþan Orul suyu kenarýnda ordugahýný kurdu
ifadesi önemlidir.

Bu arada Kemal ve Orhan beylerin Hafýzpaþa mahallesi üzerinde yoðun bir çalýþmalarý var. Oradan da karargah çadýrýnýn kurulduðu neticesi çýkarýlmaya çalýþýlýyor.

[Muharremkaplan]

Neden Fýratý atlasýn acaba savasa gelen askerler dogudan mý geliyordu. Eger Istanbuldan geliyorlarsa Fýratý asmalarýna gerek yok. Mýsýr Ordusu da batýda geldigi icin Fýratý asmasýna gerek yok. Acýklar mýsýnýz?