Yaþadýðýmýz Þehir Nizip’in Ýsmi Nerden Geliyor

[Ramazan Tarhan]

Tarihi kayýtlarda Nizip ismi bizim yaþadýðýmýz bölgenin dýþýnda da bazý þehirlere verilmiþtir.Özellikle 1990 yýlýndaki Zeugma antik kentinin Birecik barajý sularýnýn altýnda kalma gündemi patlamasýndan sonra Nizip ismi dünya gündemine daha çok sýk girmiþ ve adeta bizim bölge ile özdeþleþmiþtir.Ýnternet aðýnýn gittikçe geniþlemesi ve bu konudaki araþtýrmalarýn bilgisayar ortamýna girmesi de Nizip ismini ön plana çýkartmýþtýr.Resmi kaynaklarda da geçen Nizip’in ilk adý "Nisibin Ar Rum" Yani Roma Ülkesindeki Nisibin(Nizip) ismidir. Ayný isim bugün Mardin ilimize baðlý Nusaybin ilçesi için de kullanýlmaktaydý.Bu yüzden iki ismin birbirine karýþmamasý için Nusaybin’e "Nasibina Asur" Yani Asur Ülkesindeki Nasibina(Nusaybin) deniliyordu.Bir de Þanlýurfa ilimize baðlý Nezib bölgesi de tarih kayýtlarýnda bu iki isimle hep karýþtýrýlmýþtýr.Aslýnda karýþtýrýlmasýnýn ana nedeni bu bölgelerin birbirlerine yakýn olmasýndan kaynaklanmaktadýr.(Bilge UMUR:Tarihi Adlar Kaynaðý Kitabý Sayfa:604).

Bazen dýþ kaynaklý bazý araþtýrmalarda bile bizim þehrimizle ilgisi olmadýðý halde sanki olay Nizip ilçesinde olmuþ gibi gösterilmiþtir.Mesela bunlardan bir tanesi meþhur keþiþ Aziz Efrem ile ilgili bilgilerdir.M.S.303 yýlýnda Mardin’nin Nusaybin ilçesinde dünyaya gelen bu önemli din adamý adýna her yýl 18 Haziranda Hýristayanlar tarafýndan Aziz Doktor günü kutlanýr.Gerçekten de insanlýk tarihine derin ve önemli ahlaki dersler veren bu bilginin hayatý çok önemlidir.Ýþte bugün birçok batý kaynaklarýnda belki de Nizip kilisesinde verdigi vaazlar nedeni ile doðumu ve yaþadýðý bölge olarak bizim þehrimiz Nizip olarak kaynak gösterilmiþtir.(We know little of its life. Efrem. nacque to Nisibi, in the northern Mesopotamia at the beginnig of IV the century, probably in the 306. It had seven years when Costantino emanated the editto of Milan. Nisibi, puts into effect them Nizip in Turkey, c. 306 - Edessa, Syria (currently Turkey), 9 june 373 )

Ýþte buna benzer durumlar yüzünden birçok tarihçi ve araþtýrmacý bu üç bölgenin isim benzerligi yüzünden çok amaçlý araþtýrmalar yapmýþlar ve bilimsel tezler ortaya koymuþlardýr.Bu araþtýrmalardan en önemlisi Harran Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Tarih bölümü ögretim üyelerinden olan Doç.Dr.Abdullah Ekinci’nin çalýþmasýdýr.Yine ayný Üniversitede Sosyal Bilimler Enstitüsü Ýslam Tarihi bölümünde ögretim görevlisi olan Ahmet Kütük’ün bu konudaki araþtýrmasý da önemli bir çalýþmadýr.Ekinci ve Kütük’ün çalýþmalarýna göre El-Cezire(yani Fýrat ve Dicle arasýndaki bölge veya Mezapotamya) bölgesinde bulunan Nusaybin, Nesýbin ve Nizip yerleþim birimleri çogu kez bugün Mardin’e baglý Nusaybin kasabasýyla karýþtýrýlmýþtýr.Ekinci ve Kütük bu çalýþma ile Mardin’e baglý Nusaybin,Urfa’ya baglý Nesibin ile Gaziantep’e baglý Nizip’in kaynaklarda geçiþ þekli ve hatalarý tespit ederek bu yanlýþlýklarý tashih etmeye çalýþmýþlardýr.Buna göre Nusaybin-i Kübra, Nusaybin-i Sugra ve Nizip el-Cezire diye tabir edilen bölgeler birbirlerine yakýn olan yerleþim birimlerdir.El Cezire bölgesi Fýrat ve Dicle nehirlerinin arasý adeta bir ada (Cezire) teþkil ettiginden, bu bölgeye Islam cografyacýlarý tarafýndan verilmiþ bir isimdir. Ayný mantýka klasik antik dönemde Mezopotamya diye ifade ediliyordu.Tabiki bu üç þehrin adý benzerlik açýsýndan uyum gösterse de dýþ kaynaklarda neredeyse tek isim olarak anýlmaya baþlandý.

Bütün bu kaynaklardan sonra bir de Kitab-ý Mukaddes(incil ve tevratýn birleþimi)de geçen Nezib adý ile ilgili de bazý iddialar ortaya atýldý.Ýzmir’de okuyan Nizipli Üniversite ögrencisi Fatih Kurt bir makalesinde bu konuyu gündeme taþýmýþ.Fatih Kurt’un Ýncil’in Yeþu bölümündeYahudaoðullarý`na Verilen Topraklar kýsmýnda Nezib adýnýn geçmesi dikkat çekici bulunmuþ ve acaba bu ismin Nizip ilçesi olup olmadýðý ile ilgili bazý araþtýrmalar yapmýþtýr.(ÝNCÝL/YEÞU-Yahudaoðullarý`na Verilen Topraklar-BÖLÜM 15/41Gederot, Beytdagon, Naama ve Makkeda; köyleriyle birlikte on altý kent./42Livna, Eter, Aþan/43Yiftah, Aþna, Nezib/44Keila, Akziv ve Mareþa; köyleriyle birlikte dokuz kent.).Gerçekten de bazý kaynaklarda Büyük Ýsrail devleti olarak çizilen hayali Yahudi devletinin sýnýrlarý Nizip ilçesinden geçmektedir.Ama Kitabý Mukaddeste geçen Nezib þehri bizim yaþadýðýmýz þehir olan Nizip degildir.Bu kent þimdilerde Ýsrail civarýnda Judah Ovasý denilen bir bölgede kurulmuþtur.Hýristiyan Romalýlar zamanýnda kurulmuþ olan Nizip ilçemizin adý bu kentin adý verilerek kurulmuþ olabilir.Birçok önemli dýþ kaynaklarda Osmanlý zamanýnda meydana gelen tarihi Nizip savaþý anlatýlýrken de Nizip’in adý Nezib olarak zikredilmektedir.

Peki tüm bunlardan sonra kavram olarak Nizip ne denek?Bir de kelime anlamýna bakalým.Nizip adý Osmanlý zamanýnda halk arasýnda “Neyz Ab” olarak geçerdi.Arapça "Neyz Ab" suyu bol anlamýnda kullanýlan bir kelimedir.1651 Yýlýnda Nizip bölgesinde seyahat eden Meþhur gezgin Evliya Çelebi bu bölgelerde aðaç ve ormanlýklardan gökyüzünü göremedigini yazmýþ ve ceylanlarýn mekaný olarak seyahatnamesinde zikretmiþtir.Halk arasýndaki bazý söylentilere göre Nizip adý, geyik veya ceylanalarýn çýkardýðý sesler nedeni ile verilmiþtir.Tabiki bunu yazý dili olarak izah edemeyiz.Ama artýk hayvanat bahçelerinde bile zor gördügümüz bu hayvanlarýn çýkardýðý sesin Nizip’e benzer bir ses olduðunu da halk anlatýmlarýmýzda görmekteyiz.Yine Nizip adý ile ilgili bir baþka açýlým da Nizipli sosyolog Muharrem Kaplan’ýn tespitinde yer almaktadýr.Kaplan’a göre Roma dönemi ve Zeugma kahramanlarýndan Perseus'un oðunun Nicippe diye bir kýzla evlenmesi nedeni ile Nizip adýnýn burdan türemiþ olabilecegini ifade etmiþtir.Tabiki bütün bu varsayýmlar Nizip ile ilgili araþtýrmalarda önemli donelerdir.Hem þehrimizin adý hem de üstlendigi tarihi misyon yeni araþtýrmalarla daha da bir baþka boyutlar kazanacaktýr.

Ramazan TARHAN
Harita Mühendisi
tarhan@istanbul-ulasim.com.tr

[miksam1988]

Nizip in bir anlamý varmý yoksa öyle bir olay mý olmus veya denk mi gelmiþ de bu adý koymuþlar buraya

[admin]

Bu konu daha çok irdelenecek ve yeni iddialarda ortaya atýlacaktýr. Bence iddialarýn hepsinin doðruluk payý vardýr. Konuyu derleyip bütünlediðiniz için teþekkür ederim.

[pala]

Efendim þükranlarýmý sunarým, araþtýrma da,anlatým dili de tam anlaþýlýr vaziyette, emekleriniz zay olmasýn.

[Subutay]

Abi forumdaki bilgileri derlediðiniz için teþekkürler...

[mehmetdemirbilek]

emegine saglýk ilçemiz hakkýndaki yapmýþ oldugun araþtýrmadan dolayý sizeve emegi geçen herkese teþekürederim saygýlar

[vedatakkas]

Sonuçta geçmiþten günümüze,öyle veya böyle Nizip adý ve þaný ulaþmýþ.Çok güzel bir çalýþma da olmuþ,ellerinize saðlýk.
Burada söylenecek tek bir söz var NÝZÝP ÝYÝKÝ VAR,VE BÝZDE NÝZÝP'LÝYÝZ.