1905 halep salnâmesinde nizip ve çevresi

[kuseyyir]

Deðerli site üyeleri. Elimde Pdf formatýnda bazý yýllara ait Halep Salnâmeleri mevcuttu. Dün vaktim vardý ve sizler için en son yýla ait olan 1905 Halep Salnâmesin'de bizi ilgilendiren kýsýmlarý Latin alfabesine aktardým. Dili pek aðýr olmadýðý için günümüz Türkçesine çevirmedim. Dilerim ilgileneler için yararlý olur.

Urfa Sancaðýnýn Ýdari Taksimatý:
Urfa Merkez Kazâsý
a- Oyumaðaç Nahiyesi
b- Döðerlü Nahiyesi
c- Kabahaydar Nahiyesi
d- Çaykapý Nahiyesi
e- Harrân Nahiyesi
Urfa Sancaðýna Baðlý Kazalar
1- Birecik Kazasý
2- Rumkale Kazasý
a- Araban Nahiyesi
b- Baziki Nahiyesi
c- Merzuman Nahiyesi
d- Reþi Nahiyesi
3- Suruç Kazasý
4- Harrân Kazasý


HALEP VÝLÂYETÝ SALNÂMESÝ
(Miladi: 1905)

Urfa Sanacaðýna Mülkak Kazâlar
Birecik Kazâsý

Kâimakâm: Þevket Bey

Meclis-i Ýdâre-i Kazâ

Reis Kâimakâm Bey
Ýbrahim Rüþdü Efendi	Azâ-yý Müntehibe	Nâib Saadeddin Efendi	Azâ-yý Tabiiyye
Hacý Hasan Efendi	Müftü Osmân Efendi
Haçer Efendi	Mâl Müdürü Sâlih Efendi
Giyork Efendi	Tahrîrât Kâtibi Mehmed Vefâ Efendi

Mâl Kalemi
Mal Müdürü Efendi	Refik Hacý Mehmed Efendi
Muâvini Ahmed Bey	Sundûk Emîni Þakir Efendi

Bidâyet Mahkemesi
Reis Nâib Efendi
Abdülkadir Efendi	Baþkâtip Abdülaziz Efendi
Nersis Aða	Kâtib-i Sâni Münhall

Bidâyet Mahkemesi Refâkatindeki Me’mûrîn
Mukâvelât Muharriri Abdülaziz Efendi	Müstantýk Muâvini Ahmed Bey

Maârif Komisyonu
Müftü Efendi	Azâ	Ahmed Muhlis Efendi	Azâ
Ýbrahim Efendi	Þeyh Abdurrahman Efendi
Sâlih Hayâli Efendi	Mustafa Sabri Efendi

Hey’et-i Tahsiliyye
Müfettiþ Mehmed Efendi
Süvari Tahsildarý Mustafa Efendi	Piyade Tahsildarý Hakký Efendi
Süvari Tahsildarý Ahmed Zamci Efendi	Piyade Tahsildarý Baha Efendi
Süvari Tahsildarý Ýbrahim Edhem Efendi	Piyade Tahsildarý Þeyh Ahmed Efendi

Evkâf Ýdâresi
Müdür Vekili Abdurrahman Efendi

Evkâf Komisyonu
Reis Müftü Efendi	Azâ	Evkâf Vekili Efendi	Azâ
Þeyh Müslüm Efendi	Eþref Efendi
Ýbrahim Efendi	Mustafa Sabri Efendi

Nüfus Ýdâresi
Mehmed Tahir Efendi	Kâtib Þeyh Müslüm Efendi
Tapu Kâtibi Hacý Cemil Efendi	Orman Memuru Hamdi Efendi

Ziraat Banaka Sunduku Müstehdemîni
Muhasebe Katibi Mehmed Mustafa Efendi – Refiki Münhall

Ziraat Bank Þubesi Meclisi
Müslüm Aða	Azâ	Abdülkadir Efendi	Azâ
Þeyh Müslüm Efendi	Muhasebe Kâtibi Efendi

Bedelât-ý Nakdiyye Kâtibi: Mehmed Effendi

Telgraf ve Posta Ýdâresi
Müdür Mahmud Avnî Efendi
Muhâbere Memuru Baha Efendi	Mülâzým-ý Emîn Hikmet Efendi

Belediye Dâiresi
Reis Mustafa Lâmi Efendi
Azâ	Þeyh Müslüm Efendi	Azâ Gregor Aða
Abdülaziz Efendi	Kâtib Þeyh Müslüm Efendi
Müslüm Aða	Sunduk Emîni Þehâb Efendi
Abdülkadir Efendi	Tabib Talha Efendi
Saadeddin Efendi	Müfettiþ Ýshak Aða

Mekteb-i Rüþdî-i Mülkî
Muallim-i Evvel Mustafa Sabri Efendi
Muallim-i Sânî Sâlih Hayâli Efendi	Rik’a Muallimi Mehmed Vefâ Efendi
Þâkirdân
Aded: 80

Ýbtidâî Mektebi
Muallim-i Evvel Nâfiz Efendi
Muallim-i Sânî Eþref Efendi	Muallim-i Sâlis Resul Efendi
Þâkirdân
Aded: 55

Nizib Kazâsý Mekteb-i Rüþdîsi
Muallim-i Evvel Münhall	Muâvini Mehmed Nuri Efendi
Þâkirdân
Aded: 45

Redif Yetmiþ Beþinci Urfa Alayýnýn Üçüncü Birecik Taburu

Binbaþý Mehmed Zihni Efendi (Madalya Plevne)

Kolaðasý Ferhad Aða

Tabur Kâtibi Mustafa Efendi

Duyûn-ý Umûmiyye Ýdâresi
Memur Lütfullah Efendi	Kâtib Osman Efendi

Reji Ýdâresi
Memur Neþ’et Efendi (Sâlise)	Kâtib Yusuf Efendi

Birecik Kasabasý’nýn Hâvi Olduðu Mahallelerin Esâmisi
Tedrîb, Hoca Þeref, Saçak, Saha, Merkez, Meydan, Vadi Cenk mahalleleri.
Birecik Kazâsýna Merbût Kurânýn Esâmisi
Mezmekân, Belkîs, Kehrîz, Nizîb, Söðütlü, Mýzâr, Hýyâr, Hums, Kefer Þýh, Maðâracýk, Hazým Oðlu, Kefertût, Çirkîþ, Kubbîn, Telmiyân, Kefre, Kýný, Ketrîl, Kerkîs, Humeyli, Telmaðâra, Hancaðaz, Taybe, Munis, Kurâb, Vartanûz, Gemrik, Kürdülükersentaþ, Kurucahöyük, Telkeþkûr, Kerzîn, Çatak, Torunkersentaþ, Mizirîn, Yarýmtepe, Cinfelek, Akkuyu, Düveyli, Sarýkoç, Dazhöyük, Çokþuruk, Gevenlice, Zührecik, Ticâr, Melike, Karaamûd, Elifoðlu, Þer’a, Þemik, Cisrin, Yazýr, Karacurûn, Telsümân, Kefrik, Hasanûz, Þinkak, Ýkizce, Kýlcan, Îzân, Kabacaaðaç, Seydimân, Nohî, Telkerî, Alagöz, Çiftlik, Germiþ, Aðcaköy, Silsile, Koyunbat, Telhabeþ, Merchamîs, Karanfil, Hafircik, Yarýmca, Eminlik, Cerâblus, Yukarýtaþatan, Aþaðýtaþatan, Harîsât, Mahmûdoðlu, Poyrazoðlu, Deli Ahmed Adasý, Aþaðý Þeyhler, Yukarý Þeyhler, Hallý Hasan, Zormaðâra, Zehri, Tubbul, Mezr’a, El-Ömer Adasý, Kulaksýz, Girlâvik, Telmecnûn, Sakýrga, Babahât, Fatýmacýk, Þebûk, Telfâr, Hânnebekli, Semâvî, Arât Daðý, Karakýz, Cebci, Nemazlý, Þemshýzýr, Elmaþâr, Çevgân, Bend Beðçesi, Hevâne, Tepevirân, Aðpýnar, Ýkimaðâra, Kabûk, Eþekdüþen, Karababa, Sögürtlân, Aþaðý Habîb, Yukarý Habîb, Necmî, Karabaþ, Sürek, Ferhû, Çiftlik, Hûbâb, Inâb, Telmûs, Tel’ûr, Telvez, Surtepe, Hacýnebî, Yýlanlý, Gökeþme, Divriði, Aðcakapý karyeleri. Kura yekûn: 134
Birecik Kazasýna Dâir Malumat
Birecik Kazâsý Urfa’nýn garb cihetinde ve merkezi olan Birecik kasabasý Urfa’nýn seksen kilometre garb-ý cünûbîsinde ve 18 saat ba’dinde ve Halep’in 135 kilometre þimâl-i þarkîsinde ve 28 saat uzaklýðýndadýr. Kasaba-i mezkûrenin pîþgâhýndan Fýrat Nehri cereyân eder.
Birecik’te 1 hükümet konaðý, 1 atîk kale, 1 redif debuyu, 1 karakolhane, 19 câmi-i þerîf, 1 mederese, 7 tekye, 3 kilise, 1 mekteb-i rüþdî, 3 mekteb-i ibtidâî, 10 sýbyân mektebi, 2043 hane, 469 dükkan, 4 fýrýn, 9 han, 3 hamam, 20 deðirmen, 23 ambar, 172 bahçe, 511 bað, 1 arsa, 10 mera, 1 selhane, 1 kiriþhane, 15 kavehane vardýr.
Nizîb karyesinde 1050 hane, 12 câmi-i þerîf, iki medrese, 1 tekye, 2 kilise, 1 mekteb-i rüþdî, 4 sýbyân mektebi, 5 fýrýn, 3 han, 3 hamam, 1 sabunhane, 35 zeyt ma’seresi, 9 deðirmen, 7 kahvehane, 2 ambar, 150 bahçe, 537 bað vardýr.
Dâhil-i kazâda 233000 dönüm mezrû’, 72161 dönüm gayr-ý mezrû’ arazi olup bundan senevi 17000 kile hunta ve 22000 kile þa’îr ve 2000 kile culbân, 5000 kile zeytûn, 600 kantar kendir ve 20 kantar fýstýk hâsýl olur. Alelhusûs kilitli çekirdeksiz nar vesâyir meyve gâyet mebzûldür.
Birecik kasabasýnda Urfa caddesinde dört kilometrelik þose tarîki dahi tesisi edilmiþtir.
Birecik kasabasý pek kadîm olup Romalýlar zamanýnda Za’ma namýyla mezkûrdu. Bazý kütüb-i tarihiyyede Bîre, Bîret’ül-Fýrât namlarýyla mestûrdur.
Kasabanýn þimâlinde ve hakim bir noktada melik’üz-zâhir Baybars tarafýnda binâ edilmiþ atîk bir kale vardýr.
Birecik 6 saat ba’d mesâfesinde Rumlarca ismi Hirepolis ve Asurilerce Karkamýþ olan Cerâblus belde-i kadîme ve meþhûresinin harâbezârý vardýr. Ýþbu harâbezârýn etrafýnda hiyeroglif yazýlarý görülür.
Vaktiyle bu þehirde bir mabed ve onun içinde eski Suriyelilerin mabûdunun heykeli mevcud olup meþhur-ý âlem idi. Bunun aþaðýsýnda Hamam karyesinde nehr-i Fýrât kenarýnda bir metrûk kaplýca dahi vardýr. Ve yine Birecik kazâsý dâhilinde bir saat mesafede Belkîs þehrinin harâbezârý bulunur.
Birecik’in cihet-i garbîsinde ve üç saat mesafede Nizîb kasabasý bulunur ki burasý iki muareke-i azîmenin mevkiidir. Birisi hicretten 276 sene mukaddem mülûk-ý Sasani’den Þapur Sânî ile Roma imparatoru ikinci Kostas beyninde diðeri de 1255 senesinde Müþîr Hâfýz Paþa’nýn kumandasýndaki asâkir-i þâhâne ile Mýsýrlý Ýbrahim Paþa arasýnda vuku bulan muharebelerdir.
Birecik kasabasýnýn cihet-i garbîsinde ve on dakika mesafede Þeyh Cemaleddin bin Þucâ’ ve nefs-i kasabada Þeyh Saadeddin al-Cebâvî ve Þeyh Sâfî Horasânî ve Þeyh Hasan Nûrânî ve kalede defin-i hâk-i ýtýr-nâk Ýmâm Yusuf Sekâkî Hazrâtýnýn merâkid ve makam-ý mubarekleri mevcuttur.
Kazâ-i mezkûrda iplikten bez, kýrmýzý sahtiyân, merkûb, çift edevatý imal olunur.

Nüfus Ýdâresi Kuyûdâtýndan Çýkarýlan Birecik Kazâsýnýn Nüfus Cedeveli

Din	Ýnâs (kadýn)	Zükûr (erkek)	Yekûn
Ýslam	12481	11725	24206
Ermeni	452	498	950
Katolik	164	175	339
Protestan	103	114	217
Yahudi	21	26	47
Yekûn	13221	12538	25759

Rûm Kale Kazâsý
(Kazaya ait olan memurlarýn listesini geçtim)
Rûm Kale Kasabasýnýn Hâvî Olduðu Mahallelerin Esâmisi
Halfeti kasabasý, Baþ Bostân mahallesi.
Rûm Kale Kazâsýna Merbût Nevâhî ve Kurânýn Esâmisi
Araban Nâhiyesi
Zekterîþ, Þeyh Davûd, Nureddin, Çiftekoz, Rûmevlek, Süpürgüç, Baþpýnar, Gümüþpýnar, Dipçini, Karababa, Aþaðý Kara Vaiz, Yukarý Kara Vaiz, Harari, Küçüklü, Hýþrým, Fakýlý, Altýntaþ, Eski Altýntaþ, Dükkanlý, Lolân, Bakluca, Ziyâret, Karacavirân, Azâzî, Erhîl, Telbizek, Sarýl, Aþaðý Mülk, Yukarý Mülk, Heft, Havcekli, Bedîrân, Daðdaðcýk, Humluca, Karapýnar, Hemânlý, Nevekcik, Torunlar Obasý, Sipahi Tenbel Obasý, Sinkânlý Emirler Obasý, Kolletik Obasý, Ali Göz Obasý, Kaþýkçý obasý karyeleri. 43 Kurâ, 1 Nâhiye.
Bâzîkî Nâhiyesi
Kefer Kâb, Muðnân, Telizze, Þeyh Bekir, Tilâk, Îrân, Kalazân, Tât Aynî, Tis’a, Unuk, Tutluca, Zühre, Na’lgân, Bozok, Gönderi, Böðürtlen, Hûbâbî, Sûsik, Ýðdeli Havâþise, Þeker Köyü, Âsumân, Magribî, Gýlbaþ, Alahacý, Devderi, Bey Burcu, Cibînvirân, Sumaklý, Gölce, Bademhatun, Tavþanvirân, Na’þ, Hazvenk, Ýshak, Ertiþ, Helbini, Kara Mezra, Teftek, Gûneferk, Sildik, Ergil, Hûh, Kanak, Nahrût, Kalkan, Erpetin, Küpeli, Nehr-i Saîd, Çöl, Cosak, Deliler, Çýkgân, Zahîr, Kelek, Çakallý, Vâhine, Dirtu, Aftâr, Karaaðýl, Sarýca, Aþaðý Köklü, Yulu, Yukarý Köklü, Kefer Han, Topuzoðlu, Cebekoðlu, Bazûr, Ömerli, Cebîn, Aynî, Tosyânlý, Bilesûr, Sîbhandak, Ârâm, Arâh, Kantara, Kölesûr, Bîresûr karyeleri. 78 Kurâ, 1 Nâhiye.
Merzumân Nâhiyesi
Karayusuflu, Tandýrcýk, Bozanlý, Bakýrca, Lolacýk, Kastel, Ballýk, Kýlbaþ, Karakuyu, Þillo Obasý, Kör Ýbo Obasý, Kalunun Obasý, Kekliktepe, Kýlcan, Benâmlý Karakuyu, Benâmlý Aðkuyu, Benâmlý Keþro Obasý, Hafkefe, Balikânlý, Kara Hüseyinli, Mendülli, Yarýmca, Saray, Maðâra, Hacý Mallý, Þenekce, Hâviz, Eðridere, Kýroðlu, Kayabaþý, Üçgöl, Gerrek, Milelis, Miseyri, Sarýlar, Elif, Hisâr, Hasanoðlu, Köhmülük, Kale, Tasba, Savrî, Bülbül karyeleri. 42 Kurâ, 1 Nâhiye.
Reþî Nâhiyesi
Enheþ, Sývacýk, Habîb, Bornus, Kýzýlin, Aþaðý Çardak, Acemi, Kilisecik, Zergil, Alahacý Obasý, Oþanu Obasý, Zerdegûm, Karamezra, Karaburc, Cubûr, Tahtik, Köseler, Kamýþlý, Molla Maho Obasý, Mami Keriz Obasý, Zirâr karyeleri. 22 Kurâ, 1 Nâhiye.
Yekûn: 185 Kurâ, 4 Nevâhî

Not:
1- Cerablus bugünkü Cerablus ve Karkamýþtýr. Sýnýr ile ayrýlmýþlardýr. Eskiler Karkamýþ’a Cerablus-ý Sagîr, Cerablus’a da Cerablus-ý Kebîr derlerdi.
2- Köy isimlerinde hatam olursa af oluna. Kendi yörem dýþýndaki köy isimlerini bilmiyorum ve Latin harflerine aktarmada hatam olabilir.
3- Rumkale Kazasýný da ekledim çünkü hali hazýrda Nizip Ýlçesinin kuzey köyleri Rumkale Kazasýnýn Reþi Nahiyesine ait olup Nizip’e baðlý deðillerdi. Ayrýca Nizip’in batý cihetindeki bazý köyler de Halep Vilayeti merkez kazasý Antep’e (Ayýntâb) baðlýydý.

[kuseyyir]

Yukarýda da dediðim gibi bazý arkadaþlar köy listelerinde kendi köylerini bulamayabilirler. Bunun sebebi idari taksimatýn farklý olmasýndandýr. Daha iyi anlaþýlmasý için haritadan bakacak olursanýz kýrmýzý hattýn kuzeyinde bazý köyler Urfa Sancaðýna baðlý olan Rumkale Kazasýnýn Reþi Nehiyesine, bazý köyler merkez Halep Vilayeti Ayýntâb Kazasý Orul Nahiyesine, bazý köyler de yine Ayýntâb Kazasý Reþi Nahiyesine tabidir. Hattýn güneyi ve Karkamýþ ise Birecik merkeze baðlýdýr. Daha sonraki yýllarda ise idari taksimatta deðiþikliðe gidilerek Nizip ve Karkamýþ (Barak) Birecik'in nahiyeleri olmuþtur.

[admin]

Teþekkürler. bunlarýn orijinallerini eklenti olarakda ekleyebilirsiniz. Bayramdan sonra sakin kafa ile okuyayým.

[kuseyyir]

Olur Hocam. Metnin aslý bende Pdf olarak mevcut ve dilerseniz ekleyebilirim resim olarak.

[kuseyyir]

[kuseyyir]

[kuseyyir]

[kuseyyir]

[kuseyyir]

[kuseyyir]

http://tarihvemedeniyet.org/wp-conte...b-Vilayeti.png
yukarýdaki adresten Halep Vlayetinin idari taksimatý ile ilgili bir taployu ekliyorum. Antep kazasýna baðlý Orul, Tilbaþar isimleri hatalý yazýlmýþ.

[admin]

O yýllardaki Rumkale diye adlandýrýlan yer þimdi nereye denk geliyor olabilir ?
Çanakkale seferberliði sýrasýnda da Rumkale'ye baðlý çok hemþerimiz askere gitmiþ ve þehit olmuþlardý.

[kuseyyir]

[kuseyyir]

Rumkale haritalarda Halfetinin kuzeybatýsýnda bir yerleþim yeri olarak gösteriliyor.

[müslüm akpek]

Müthiþ bilgiler çok teþekkürler.

[admin]

Bu haritaya göre Rumkale geniþ bir bölgeye deniliyor. Fakat Rumkale askerlik þubesinin o zamanlar neresi olduðunu merak ediyorum.