Yöremize özgü oyun türleri

[Kemal Cengiz]

Gruplar Halinde Ve Ýki Kiþi Arasýnda Oynanan Oyunlar, Eski Topluluklardan Bu Yana Hep Vardý…
Ýnsanoðlu, bir arada yaþamaya baþladýðý ilkçað günlerinden, bilgi-biliþim çaðý dediðimiz günümüze kadar uzanan, binler, hatta onbinler yýl öncesindeki sosyolojik aþama sürelerinin tümünde kendilerini eðlendirecek, oyalayacak ve hoþça vakit geçirecek oyun ve uðraþ türleri icat etmiþlerdir…
Ýnsanoðlu, barýnma, beslenme, giyim-kuþam gibi zorunlu ihtiyaçlarýný karþýladýktan sonra, boþ zamanlarýnda, günlerini anlamlaþtýrmak için kâh meraklanmýþ; incelemelerde, araþtýrmalarda, gözlemlerde bulunmuþ… Anlamlaþtýramadýðý ve güç yetiremediði doða olaylarýný Tanrý ile iliþkilendirmiþ; güce tapýnma gereksinimi duymuþ ve dini ritüeller geliþtirmiþ… Kâh keþiflere çýkmýþ, yeni yerler aramýþ… Kâh yaþamýný kolaylaþtýrýcý (alet-edavat, tedavi ve ilaç türü) icatlarda bulunma riskine girmiþ… Kâh resim, heykel, müzik, spor, folklor, estetik gibi sanat uðraþlarý edinmiþ… Kâh, yaratma yetenek ve becerilerini kullanarak, hoþça vakit geçirebilecekleri, bedensel ve zihinsel zindeliklerini artýrýcý ve de kendilerini eðlendirici ve hatta eðitici türden oyunlar ve sporlar icat etmiþtir…
Eðlence, spor ve zeka türü oyunlarý insanlýk tarihinin her Safhasýnda görmek mümkündür…
Avlanarak ve bitki-meyve toplayarak karnýný doyuran ilkel toplum bireylerinden baþlayarak, günümüz çaðdaþ bireylerine kadar tüm insanlar, geçim uðraþlarýndan arta kalan boþ zamanlarýný (þartlar elverdiði ölçüde ve de eldeki mevcut olanaklar dahilinde) hem dinlenerek hem de eðlenerek deðerlendirmiþler ve deðerlendirmektedirler.
Çoktan da çok eski atalarýmýzýn oyunlarý, güç ve dayanýklýlýk göstergesi içeren türden oyunlardý. Daha iyi avlanabilmek ve aðaçlardan daha hýzlý ve dikkatli meyve toplayabilmek için, hýzlý koþma, isabetli taþ ve mýzrak atabilme, sopayý güçlü sallayabilme, dikkatli ve tetikte olma, týrmanma becerisini geliþtirme, yaþamsal bir uðraþtý. Bu yaþamsal uðraþlar, zamanla, ilkel atalarýmýza eðlence ve spor türü oyunlar icat etme olanaðý saðlamýþtýr; toplulukta kim daha hýzlý koþuyor, kim daha hýzlý týrmanýyor, kim taþý yada mýzraðý daha ileriye fýrlatýyor, gibi bir fikrin ortaya atýlmasýyla sportif oyunlar baþlamýþ ve vazgeçilmez eðlence ve oyalanmaya dönüþtürülmüþtür. Yetiþkinlerle baþlayan bu oyunlar, farklýlaþarak, basitleþerek ve kaideleþerek gençlerin ve çocuklarýn da istifadesine sunulmuþtur. Tabi ki iþin içine beceri ve zeka da katýlarak… Özcesi, en basitinden en detaylýsýna; kültürel bir içeriðe kavuþan oyun türleri, medeniyetler geliþip deðiþirken yöresellikten evrenselliðe sirayet edip, neredeyse, ulusal oyun kimliklerine kavuþmuþlardýr.
Eðlence:
Eðlence, geniþ yelpaze açýlýmlý bir deyimdir… Eðlenmek, oylanmak, neþelenmek ve hoþça bir vakit geçirmek anlamýný da içeren eðlenti, her yaþtan ve cinsten insana özgü üst yapýsal, sosyo-kültürel bir gereksinimdir. Aletli veya aletsiz spor faaliyetleri, atletizm, bilgi ve beceri gösterileri ve yarýþmalarý, güreþ, müzik, dans, fizik ve zeka gücüne dayanan oyunlar, insanlýðýn vazgeçilmezlerindendir.
Yakýn Atalarýmýzýn ve Bizlerin Çocukluk ve Gençlik Dönemlerindeki Oyun Türlerimiz…
Elli-altmýþ yýl önceleri oynanan ve kýrklý-otuzlu yýllara kadar yaygýn bir þekilde oynanan onlarca oyun türümüzden çok azý þu gün için (tek-tük ve ara-sýra da olsa) küçük kentlerimizde ve kýrsal kesimlerimizde hâla oynanmaktadýr; ama çoðu günümüz gençliði ve çocuklarýnca bilinmeyen ve gün geçtikçe unutulan bu oyun türlerine deðineceðim. ‘’Annelerimiz-babalarýmýz, ninelerimiz-dedelerimiz, gerek çocukken, gerek gençken kendilerini oyalayacak ve eðlendirecek hangi tür oyunlar oynarlardý?’’ Sorusunun cevabýný günümüz çocuk ve gençlerine vermeye çalýþacaðým… Ki, radyonun, televizyonun, atarinin, bilgisayarýn, yani elektriðin olmadýðý o yýllarda bu en yakýn atalarýmýz boþ vakitlerini gruplar halinde nasýl deðerlendirir, ne tür oyunlar oynarlardý’yý anlatmaya çalýþacaðým.
Özetle; 30’lu, 40’lý, 50’li yýllarda ve öncesinde (bölgesel ve yöresel) tüm yerleþim birimlerinde, sokaklarýmýz ve boþ alanlarýmýz, deðiþik türden oyunlarýn oynandýðý birer oyun sahasý gibiydi. Düyeme (Topaç) çeviren, Çelik-çomak ya da gülle (misket) oynayan erkek çocuklarýndan; ip atlayan, seksek (çizgi) ya da mendil kapmaca oynayan kýz çocuklarýndan geçilmezdi. Oyun oynayan çocuklarýn, kuþ cývýltýsýný andýran sesleri, o alandaki canlý, mutlu ve anlamlý bir yaþamýn varlýk göstergesi gibiydi. Þimdilerde ise sokaklarýmýz ve boþ alanlarýmýz çocuksuz ve oyun alaný olma vasýflarýný yitirmiþ; her bir metrekaresi otopark alaný durumunda. Hoþ! Millet parklarý çoðalmýþ ama, geçmiþ yýllarda oynanan oyun türleri oralara taþýnamamýþ. Yanisi, 30’lu, 40’lý, 50’li yýllar öncesine dair oynanan çocuk ve gençlik oyunlarý artýk oynanmaz olmuþ.
Ne köþe kapmaca oynayanlar kaldý, ne saklambaç; ne düyeme çevirenler kaldý, çember çevirenler; ne beþ taþ oynayan, ip atlayan; ne elim sende, ne abu-düldül, ne septirim semsek, ne uzun eþek oynayan çocuklar kaldý. Bu türden oyunlarýmýzýn çoktan da çoðu unutuldu, oynanmaz oldu.
Pratikte oynanan ve çoklu katýlýmlarla bir þölene dönüþen, yöremize özgü bu tür oyunlar (ki birçoklarý), elektronik (bilgisayar, internet) ortamlarýnda, yani sanal alemlerde oynanýr oldu… Ve doðaldýr ki, çocuklarýmýzýn beceri ve yetenekleri (azdan çoða) köreldi, fiziksel yapýlarý esneklikten ve çeviklikten mahrumlaþtý. Ve yeni neslin fizyo-biyolojik saðlýðý, okullarda verilen ‘’verimsiz’’ beden eðitimi derslerine (!) havale edildi.
Oyun Nedir ?
Oyun, zihinsel ve bedensel geliþmemizi saðlýklý bir þekilde saðlayan eðlendirici, dinlendirici ve oyalayýcý (boþ zamaný anlamlý bi þekilde deðerlendirmek için yapýlan) neþelendirici, hoþlandýrýcý bir tür spordur.
Oyunlar genellikle gruplar (takýmlar) halinde oynanýr ve de her türlü oyunlarda çocuklar ve gençler genellikle daha baþarýlý olurlar. Çünkü gençler ve çocuklar sosyal konumlarý; algýlama, yetenek ve merak dürtüsü ve de zaman bolluðu açýsýndan her koþulda eðlenmeyi daha çok becerirler. Kendi aralarýnda çeþitli oyunlar dahi icat ederler.
Oyunlar, anlýk deðiþim ve geliþmeler karþýsýnda, kiþinin (ister çocuklarýn, ister yetiþkinlerin) doðru pozisyon alma ve doðru karar verme alýþkanlýðýný geliþtirir… Fiziksel ve zihinsel oyunlar, dengeli olmayý, hedefe odaklanmayý, esnek figürlere sahip olmayý da saðladýðý gibi, arkadaþlýk baðlarýný güçlendirir; sorumluluk, birlikte hareket etme ve dayanýþma duygusunu geliþtirir.
Basitinden karmaþýklýðýna; iki kiþilik de olsa, çok kiþi ile de oynansa her oyunun kendine özgü bir kuralý ve sonuçlarý vardýr.
Oyun Çeþitleri :
Oyunlarý sýnýflandýracak olursak;
1- Erkek yetiþkin, genç ve çocuklarýn oynadýklarý oyunlar:
a-) Erkek yetiþkinlerin oynadýklarý oyunlar:
-Tavla, Dama, Domino, Ýskambil (kaðýt) oyunlarý, Okey:
Yetiþkin erkeklerin oynadýklarý bu tür oyunlar, genellikle kahvehanelerde oynanýrdý ve günümüzde de yaygýn bir þekilde oynanmaktadýrlar.
-Bilardo, Pinpon, Langýrt:
Bu masa oyunlarý genç, yetiþkin erkeklerce kahvehanelerde ve spor kulübü lokallerinde oynanýrdý. Bizler, 60’lý yýllarýn baþýnda Ali Alkan Orta Okulunda okurken, okulumuz salonunda da pinpon masasý vardý ve teneffüslerde raketi ilk ele geçirenler oynardý.
- Aþþýk Atma, Güþ Vurma, Aba Güreþi, At yarýþý, gibi oyunlar da açýk alanlarda oynanýrdý.
2- Kadýn yetiþkin, genç ve çocuklarýn oynadýklarý oyunlar:
Yetiþkin genç kýzlarýn ve kadýnlarýn en yaygýn olarak oynadýklarý oyunlar, Peçiç ile Fincanda Yüzük Bulma oyunlarýydý.
3- Hem kýz, hem erkek çocuklarýn müþterek oynadýklarý oyunlar:
Oyun Alanlarý:
1- Açýk alanlarda oynanan oyunlar.
2- Evde (kapalý alanlarda) oynanan oyunlar.
3- Hem açýk alanlarda hem de evlerde (kapalý alanlarda) oynanan oyunlar.
4- Masa baþýnda oynanan oyunlar.
Yöremizdeki birçok oyunlar hem açýk alanda hem de evde oynanabilir türdendir.
1. 2. ve 3. Maddeler-) EVDE(ya da herhangi bir kapalý alanda) ve AÇIK ALANDA OYNANAN OYUNLAR:
a-) SEKSEK: Yöremizdeki adý çizgi oyunudur. Açýk alanda oynandýðý gibi evlerimizdeki hayatlarýn zeminine çizilen alanlarda oynandýðý gibi, oturma odalarýndaki dama desenli halýlar üzerinde de oynanýr..
b-) KÖÞE KAPMACA:
c-) KÖR EBE:.
d-) SAKLAMBAÇ:.
e-) ÇÖMÇE GELÝN GEZDiRME : Açýk alanda ve özellikle yaðmur yaðmadýðý bahar mevsimlerinde oynanýr. Bir nevi çocuklara özgü YAÐMUR DUASI oyunudur. Mahalledeki (genellikle komþuluk iliþkilerinin daha samimi olunduðu iki, üç sokak ile sýnýrlý) tüm evlerin kapýsý çalýnýr. Çöpten yapýlmýþ ve giydirilmiþ gelin-bebek, her bir kapý çalýþta bir baþka çocuðun (grup genellikle kýz çocuklarýndan oluþurdu) elinde ve tüm grup hep bir aðýzdan:
Çömçe gelin ne ister?
Allah’tan rahmet ister...
Çömçe gelin ne ister?
Allah’tan ekmek ister...
Çömçe gelin ne ister?
Allah’tan bal ister...
Çömçe gelin ne ister?
Allah’tan yað ister...
Çömçe gelin ne ister?
Allah’tan yaðmur ister...
Yaðdýr Allah’ým yaðdýr
Yaðmur ile sel…
Katýlýmcýlar, üstüne þunu ister, üstüne bunu ister türünden düzdürmeler ile kapý kapý dolanýlýr ve müsait bir evde mercimekli köfte yoðrulup-yenip, daðýtýlmasý için her evden (mercimek, bulgur, soðan gibi) gýda maddeleri alýrlardý.

[Kemal Cengiz]

YALNIZCA AÇIK ALANLARDA OYNANAN OYUNLAR:
a-) BÝRDÝRBÝR ve UZUN EÞEK: Erkek çocuklara ve gençlere özgüdür..
b-) VUR ÇAKIR:
Vur çakýr oyunu, altý-yedi ya da daha fazla erkek çocuk ve gençle oynanýr. Oyun aleti pantolon kemeridir. Nizipçesi, kayýþtýr. Özelliði, parmak, el, avuç ve kol iþaretleriyle bir kuþ türünü tarif etmek; soran ile cevaplayanýn bilip bilmemesi üzerine kayýþla cezalandýrýlmasý ve de dýþarýda kalan katýlýmcýlarýnda bu cezadan pay almasý þeklindedir..
Oyunda bir hakim (hakem, usta) vardýr. Kemerin delikli ucu hakimdedir. Ýki oyuncu hakime gelir; grubun kararýyla, biri soran, biri cevaplayan olur. Hakim, kemerin tokalý ucunu cevaplayana tutturur ve sorucuya ‘’tarifini yap!’’diyerek, hem zaman süresini, hem de oyunu baþlatýr..
Sorucu iþaretlerle bir kuþ tarifi yapmaya çalýþýr. Küçüklüðü ya da büyüklüðü için avuçlarýný; kanatlarý için ellerini veya kollarýný; uzuvlarý için de parmaklarýný kullanýr..
Sorucu kuþun her bir uzvunu tarif ederken:.
Bir kuþum var rakkase.
Kanat açar vakkase.
Dilliði var þu kadar.
Okkasý var bu kadar..der ve devamýnda, eðer tarif ettiði kuþ yenilen türden ise Eti budu karnýmdadýr.Yok, eðer eti yenmeyen bir tür ise Eti budu zibilliðeder..
Cevaplayan, sorucunun tarifinden kuþun ne olduðunu bilirse, hakim kemerin kendindeki ucunu býrakýr ve Vur Çakýr der..
Cevaplayan, kuþun tarifini zamanýnda ve doðru olarak bilemez ise, hakim cevaplayýcýdaki kemerin tokalý ucunu alýp sorana verir ve Vur Çakýr diyerek oyunu baþlatýr..
Kemeri kazanan oyuncu, kaybedeni cezalandýrmak için kovalar; her tuttuðunda kemerle tatlý sert vuruþlar yapar. Diðer çocuklar bir taraftan kovalananý engeller, bir taraftan da hakimi etkilemek için ‘’Arpada buðday dik dik dik..’’diye tezahürat yaparlar..
Hakim ‘’Buðdalý buðdalý’’sözcüðünü sürekli yinelediði müddetçe kovalamaca ve kemerle vurmaca sorucu ile cevaplayýcý arasýnda sürer. Hakim ‘’Arpalý arpalý’’’’ deyince, bu kez elinde kemer olan, diðer oyunculara yönelir ve tuttuðuna vurmaya baþlar. Bu arada diðer oyuncular da kemeri ele geçirmek için mücadele ederler.Kemerli oyuncu diðer oyunculardan kurtulmak için hakimin olduðu yöne kaçar ve kemeri teslim eder. Ve oyun böylece tekrarlanýr....

c-) DÝLDÝL (Abu Düldül) de denir): Erkek çocuklar ve gençlerce oynanýrdý.
Dildil için iki grup oyuncu gerekir; dönüþümlü olarak, dildilleyenler ile dildilciyi karþýlayanlar..
Oyuna baþlamak için ilkin santra noktasý gibiorta bir yer iþaretlenir; taþ, ayakkabý, vs ile iþaret belirginleþtirilir. Bu iþarete MERE (merkez) denir. Bu iþaretin iki yanýna gruplarýn sýnýr çizgisi çekilir. Oyuncular çizginin iki yanýna sýralanýr. Sýra ile iki gruptan biri karþý tarafa hamle yapar. Hamle yapan oyuncu hýzlý bi þekilde koþarak karþý gruptan birine elini deðdirmeye çalýþýr. Bunu yaparken, hamlesiyle beraber ’hiç nefes almamacasýna’ sürekli ‘’Dil Dil Dil’’ sesi çýkarmak mecburiyetindedir. Nefes alýrsa (yani ‘’dil dil dil’’demeyi keserse) oyundan çýkar ve baðlý bulunduðu gruba eksi puan kazandýrmýþ olur. Oyuncu, karþý taraftan bir kiþiye elini deðdirir, mere’ye kadar dil dil demeyi kesmezse (yani nefesini tutarsa) dokunduðu oyuncu oyun dýþý kalýr..
Karþý grubun el deðen oyuncusu ‘’dil dil dil’’diyerek gelen oyuncuya sarýlýp býrakmaz (yani mereye gitmesine müsaade etmez) ve de nefes almasýný saðlarsa, bu kez dildilci oyun dýþý kalýr..
Ýki gruptan birinin oyuncularýnýn ya belirlenen bir sayýda, ya da temamý’ oyun dýþý kalýnca Dildil Oyunu bitmiþ olur. Kazanan grup ortaya konan armaðaný alýr, iddiayý kazanmýþ olur..
Ne dersiniz, GÜÇ VE SAÐLIKLI CÝÐER ÝSTEYEN BÝR OYUN deðil mi?.

d-) GÜÞ VURMA: Genç erkeklerce oynanýrdý.
e-) AÞÞIK ATMA: Genç erkeklere ve yetiþkinlere özgüdür.
Aþþýk oyunu, çocuklardan ziyade gençlerin ve orta yaþtaki Niziplilerin oynadýðý bir oyun türüdür. Aþþýk oyunu, koyunlarýn kelle paçasýndan çýkarýlan aþýk kemiði ile oynanýr. AÞIK ATMA olarak da bilinir..
Kelle paçadan çýkarýlan aþýk kemikleri büyüðünden küçüðüne adlandýrýlýr. Cukka, hukka, þakka gibi. En irisine ÞAKKA denirve bu oyun için en makbulüdür. Oyun, iki ya da dört kiþiyle oynanýr. Aþýk kemiði (yani, þakka) ýslak-toprak zemine atýlýr ve duruþuna göre adlandýrýlýr. Dört duruþ biçimi vardýr; DOÐA, ALÇI, LÖK ve ÇÝK diye adlandýrýlýr. .
Birinin oyunu kazanmasý için atýlan aþýðýn yerdeki duruþunun doða biçiminde (kemiðin iki ucunun yerde, sýrt kýsmýnýn havada ve dik vaziyette) olmasý gerekir..
f-) ÇEMBER ÇEVÝRME: Erkek çocuklara özgü oyundur.
g-) ÇELÝK ÇOMAK: Genç erkek çocuklarýna özgüdür.
h-) YAKAR TOP: Kýz ve erkek çocuklar oynar.
i-) ELÝM SENDE: Kýz ve erkek çocuklar oynar.
j-) MENDÝL KAPMACA: ‘’ ‘’ ‘’
k-) UÇURTMA UÇURMA: ‘’ ‘’ ‘’
l-) CULLUP: Genç erkeklerce oynanan oyun.
m-) CÜCÜK HÖL: Erkek çocuk ve gençler oynardý.
n-) SUDA BAÞTAN VURMA: Genç erkeklerin oynardý. Birçok arkadaþ Nizip Çayýnda yüzerken oynadýklarý bir oyundu. Ebenin eli kimin baþýna deðerse o ebe olur ve belirli bir sürenin sonunda ebelikten kurtulamazsa tatlý cezalar alýnýrdý.
o-) YAÐ SATARIM, BAL SATARIM: Kýz ve erkek çocuklar birlikte oynardý.
Yað satarým, bal satarým oyununda, oyuncular, bir daire oluþturarak, bir alana yayýlýr; bir ebe olur, eline bir bez parçasý yada bir mendil alýp mani söyleyerek, daire oluþturanlarýn arkasýnda mani söyleyip seke seke yürürken dairedeki oyunculardan birinin arkasýna mendilini býrakýr. Bir tur atýp gelerek mendilini býraktýðý þahsý ebe yapar. Eðer, dairedeki oyuncu mendilin kendine konduðunu fark ederse, mendili alýp ebeyi kovalamaya baþlar; ebe, o kiþinin yerine kadar koþup-gelip onun yerine oturursa ebelikten kurtulur. Yoksa ebenin ebeliði devam eder.
p-) EMMÝL GOK: Diðer adý çamur topaðý oyunudur.
r-) ÝP ÇEKME: Kýzlý-erkekli her yaþtan insanca oynanýrdý.
s-) TOP OYNAMA (Futbol): Standart futbol toplarýnýn ve lastik toplarýn olmadýðý 20’li, 30’lu yýllar ve öncesinde, futbol ve voleybol oyunlarý çaput toplarla oynanýrdý. Analarýmýz-ninelerimiz, eksi çaput ve bezleri sýký sýký sararak topak haline getirir, saðlam iplerle baðlayarak topa dönüþtürür; çaput top, çözülüp daðýlýncaya kadar oyun sürerdi. Futbolda kale direklerinin hizasý iki taþla belirtilirdi. Voleybolda ise að yerine sokaðýn iki tarafýna düyeme ipliði gerilirdi.

EVDE (ve benzeri kapalý alanlarda) OYNANAN OYUNLAR:

Bu tür oyunlara bellek oyunlarý da diyebiliriz.Evde özellikle masa baþýnda oynanan oyunlar, genellikle zeka ve beceri geliþtirici türden oyunlardýr..
Bunlar:.
DAMA: Açýk alanda da oynanýr..
SANTRANÇ: ‘’ ‘’ ‘’.
TOMBALA:
ÝSKANBÝL:
Ve benzeri türden oyunlardýr..

[Kemal Cengiz]

MASA BAÞI OYUNLARI:

a-) KELÝME OYUNU: Ýçeriði, harflerle kelime bulup yazmaca ve puanlamacadýr.
Ýlkokul öðrencilerince yaygýn bir oyundu. Kýzlý-oðlanlý en az 6,7 kiþi ile oynanýrdý. Günün en tembeli ve en çalýþkaný bu oyun ile belirlenirdi.
Örneðin A harfi seçilmiþ olsun;.
ÝSÝM ÞEHÝR ÜLKE BÝTKÝ HAYVAN COÐRAFÝ ÖZELLÝK VS PUAN
Ali Adana Almanya Arpa At Aðrý Daðý 60

Bulunmasý gereken konular her oyuncunun önündeki çizelgelenmiþ kaðýda yazýlýr. Kararlaþtýrýlan süre bitince puanlandýrýlýr. Herkes sýra ile yeni bir harf söyler. 15, 20 harf sonrasýnda (farz edelim ki her doðru yanýt 10 puan) tüm puanlar toplanýr ve puaný en az olan (yani, günün tembeli) mantýklý bir þekilde cezalandýrýlýr..

b-) HIRSIZ, POLÝS, HAKÝM OYUNU: Ýçi dolu bir kibrit kutusu ile oynanýr. Kutunun kükürtlü iki tarafýndan biri hýrsýzý, biri de polisi simgeler.Ýki beyaz kýsým ise hakimdir. Üç parmak ile düzgün bir zemine en az 15 santim uzaklýktan ve yükseklikten atýlýr. Cezalandýrýlmamak için hýrsýz iþaretli kýsmýn üstte kalmamasýna çalýþýlýr..
c-) ÞANS OYUNU: 12 çeþit ceza türleri, 12 çeþitte mükafat türleri yazýlý olan 24 karton(kaðýt) parçasý bir masanýn üzerine ters bi þekilde yatýrýlýp karýþtýrýlýr. 5, 6 ve daha fazla çocuk sýra ile (her ihtimale karþýlýk, gözleri kapalý olarak) bir kaðýt parçasýný çeker. Tüm oyuncular çekimini yaptýktan sonra kaðýdýný çevirip göstererek okur; kimi cezalandýrýlýr, kimi mükafatlandýrýlýr.

Bir Özür, Bir Dilek
Özür diliyorum… Çünkü, onlarca oyun türünden (bilerek) 3-5 tanesini tarifledim, diðerlerini es geçtim. Mazeretimi takdir edeceðinizden eminim:
a-) Sayfa darlýðý; b
-) Tüm oyunlarýn içeriklerini anlatmaya kalksaydým kapsamlý bir kitap olurdu;
c-) Daha ziyade, bir dilek olarak istedim ki, Bu derginin (Gaziantep KIRKAYAK’ýn), yalnýzca ve yalnýzca Nizip Ýlçesinde yaþlarý ellinin üzerinde yüzlerce ciddi okuru var. Ve istedim ki, o saygý deðer Gaziantep KIRKAYAK okurlarý. Bu yazýyý okurken, gençlik ve çocukluk günlerine, þöyle bi gidip gelsinler; izahatýný yapmadýðým, ama birçoðunu kendilerininde oynadýklarý bu oyun türlerini düþünsel olarak yaþasýnlar ve de tatlý bir hatýra olarak çocuklarýna, torunlarýna anlatsýnlar.
Ve þu bir gerçektir ki, bizden önceki ve bizim kuþak, istisnasýz (þu gün için yaþý ellinin üstünde olanlar) bu oyunlarýn çoðunu oynayarak büyümüþtür..
Ayrýca; telden arabalar yapardýk. ÇELLO’NUN EÞEÐÝ gibi süsler-püsler, gururla sürerdik..
Bizler yine de þanslýydýk! Bizden önceki kuþak çaput toplarla oynarken, bizler lastik toplarla futbol oynardýk. Ya þimdiki kuþak! Çocuklarýmýzýn, torunlarýmýzýn þimdilerde oynadýklarý oyunlar; bu sýraladýðým oyunlarýn yanýnda oyun mudur? Yoksa!...

Not:
-Vur Çakýr ve Aþþýk Atma oyunlarýnýn içeriði konusunda ki katkýlarý için deðerli dostum Fatih Soyarýk’a teþekkürlerimi sunarým.
-Bu yazý, Gaziantep KIRKAYAK dergisinin Haziran 2012 tarihli 4.sayýsýnda yayýnlanmýþtýr.

[mehmetagpak]

Çok güzel ve kalýcý çalýþmadan dolayý yazarýmýza teþekkürler. Yeni çalýþmalarýnýzý merakla bekliyorum.

[Ramazan Tarhan]

Bir çoðu halen güncelliðini koruyor.Bunlarý yaþatmak lazým.TV ve Bilgisayara raðmen yaþatmak lazým.
Geçen pazar Zergil tepesinde piknige çýktýk..Ýçimizden çelik-çomak oynamak geldi..ve zevkle oynadýk.
oyunun yaþý yoktur

[fsoyarik]

abi ellerine saðlýk

[fsoyarik]

ÇOK ESKÝDEN

Genç arkadaþlara “bir kiþi ‘biz eskiden’ diye söze baþladýðýnda biliniz ki bu yaþlýlýðýn ilk iþaretidir” diye düþüncelerimi ifade ediyorum.
Tabi ki, bu vurguyu yaptýktan sonra da, yaþlýlýðýn ilk iþaretlerini kendim vermeye baþlýyorum hemen.

“Biz eskiden.”

Kandilli’de resmi adý “Uzun Mehmet Mahallesi” olan ancak halk arasýnda “Rat Mahallesi” olarak bilinen Mahdut Mesuliyetli Ereðli Kömürleri Ýþletmesi’nin dubleks lojmanlarýnda otururduk.
Bu lojmanlarýn biri resmi ve diðeri de halk dili olmak üzere iki ismi bulunmasýna raðmen üçüncü bir adý da “Çavuþlar mahallesi” idi.
Çavuþlar Mahallesi’nde maden çavuþlarý otururdu.
Bu mahallenin erkekleri genel olarak gündüz vardiyasýnda maden ocaðýnda çalýþtýðýndan dolayý mahallenin kadýnlarý sabah kocalarýný iþe, çocuklarýný da okula gönderip ev iþlerini þöylesine bir þipþak tamamladýktan sonra bir araya gelip yarenlik ederlerdi.
Çavuþ kadýnlarýnýn bu muhabbetlerinden biri de birlikte plak dinlemekti.
Yýlýný tam hatýrlamýyorum ama çocukluk anýlarýmýn içinde saklý kalan bu dinletilerden biri de, o yýllarda çok meþhur olan “Talihsiz Meryem” türküsüydü.
Belki Yüksel Özkasap olabilir söyleyen de tam bilmiyorum.
Analarýmýz iþte o türküyü dinledikçe içlenirler ve dökülen gözyaþlarýna fren yaptýramazlardý.
Maden çavunun kadýný acýyý bilir çünkü.
Ailesinden mutlaka biri maden ocaðýnda ya þehit olmuþ ya da gazi.
Talihsiz Meryem’in verem hastalýðýndan dolayý hastanelerde çektiði acý ve yaþama veda ediþini dile getiren bu türkünün acýsýný yüreðinde duyan çavuþ kadýnlarýnda tanýdým ilk gözyaþlarýný.
Ya iþte biz eskiden böyle büyüdük.

Bir de bu mahalleden unutamadýðým ise, kocasý iþte olduðu için tavuk kestirmek için yaþanan sýkýntýlardý.
Erkekler ocakta tavuðu kim kesecek?
Yeni yetme kim var ise O’na gidilir ve “oðlum þu toðuðu kesive baða” denirdi.
Yýllar sonra sýra bizde azýcýk ele avuca gelince getiriyorlar ve kesiyoruz toðuðu.
Derken bir gün, Gülten Morcu’nun annesi Hacer Abla’nýn toðuðunu keserken bir baðýrdý korkudan sýçradým.
-“La bu uþaðýn kestüðü toðuk yinmez. Bu toðuðu ensesinden kesiya” dedi.
Ne bileyim ben toðuðun enseden kesilmeyeceðini?
Kimse söylemedi ben de sormadým.
Geleni kesiyoruz ki, mahallede büyüyüp de deli-kanlý olmanýn haklý gururuyla.
Yumurta topuklu, kaytan býyýklý, omuzda ceket “Heyttt!.. Anamý kesen ben, babamý kesen ben” de demeden kesiyoruz toðuklarý.
Hacer Abla’nýn o feryatýndan sonra toðuk kesmeyi býraktým.
O gün bugündür toðuk kesmiyorum.
Bir daha mý tövbeler olsun.


Biz eskiden bizim mahallede!..

Çok eski yýllarda destancýlar vardý bilen var mý?
Ülkede çok önemli bir olayla ilgili þiir yazanlarýn þiirleri Ýstanbul veya Ankara’larda matbaalarda teksir kaðýdýna basýlýr ve bu destancýlara verilirdi.
Destancýlar Türkiye’yi dört bir yandan dolaþýr ve destan satarlardý.
Ýyi de okurlardý hani.
O þiiri mahalleye girince bir okumaya baþlarlar ki, tüm lojmanlarda oturanlar sokaklara dökülürdü.
Destancýnýn sesi gür.
Diksiyon süper.
Bu þiire azýcýk da acýlý kattýnýz mý kurtuluþ yok satýþta patlama yaþarsýnýz.
Ýki tane önemlisini hatýrlýyorum bu destancýlarýn.
Bir tanesi Varto depremi, diðeri de Pilot Cengiz Topel’in þehit oluþu.
Destancýnýn sokaktaki baðýrýþlarý ve destan yazýlarýný peyniri ekmeksiz satarak emeðinin karþýlýðýný týkýr týkýr aldýðý çýðýrtkanlýðý unutmam.

Ya biz eskiden neler neler yapmýþýz!
Biz eskiden Ýzmir Fuarýyla büyüdük.
Türkiye’nin en büyük olayýydý Ýzmir Fuarý.
Ýzmir Fuarýna gidip gelenin anýlarý dinlenir ve getirdiði hediyeler kabul edilirdi.
En kýyak hediye de, fuar sigarasýydý.
Vitrinlere konulurdu bu sigaralar.
Fuara gidilmiþ ve fuar sigarasý alýnmýþ veya giden biri hediye getirmiþ der gibi vitrinleri süslerdi o sigaralar.
Fuar deyip geçmeyin.
O fuarlar Türkiye’de sanatçý borsasýydý.
Fuarda en çok parayý alýp sahneye çýkacak sanatçý Türkiye’nin gözdesi olurdu.
Hey gidi günler hey!..

Biz eskiden neydik!..

Anýlara sürüklenmenin dayanýlmaz nostaljisini yaþatan gençlere teþekkürler.
Onlar da olmasa, torun torba sahibi olduðumuzun farkýna bile varamayacaðýz.
Ne yýllardý o yýllar.
Hey gidi dünya hey!..

Biz eskilerden buraya nasýl geldik?
fark edebilene aþk olsun…

[Cali]

Hepinizin yüreðine saglýk..