ÇOCUKLUÐUMUN NÝZÝP’ÝNDEKÝ OYUN Türleri

[Kemal Cengiz]

Nizipde geçmiþde oynanan veya hala oynanmakta olan,çoðu yöremize has oyunlarý sizlerle paylaþmak istedim... Kýsa bir giriþ yapalým.
Oyun Nedir ?
Oyun, zihinsel ve bedensel geliþmemizi saðlýklý bir þekilde saðlayan eðlendirici, dinlendirici ve oyalayýcý (boþ zamaný deðerlendirmek bazýnda) bir spordur.
Basitinden karmaþýklýðýna; iki kiþilik de olsa, çok kiþi ile de oynansa her oyunun kendine özgü bir kuralý vardýr.



Oyunlar genellikle gruplar halinde oynanýr ve de her türlü oyunlarda çocuklar ve gençler genellikle daha baþarýlý olurlar. Çünkü gençler ve çocuklar sosyal konumlarý; algýlama, yetenek ve merakdürtüsü ve de zaman bolluðu açýsýndan her koþulda eðlenmeyi daha çok becerirler.Kendi aralarýnda çeþitli oyunlar dahi icad ederler.
Oyun Çeþitleri :
Oyunlarý sýnýflandýracak olursak;
1- Açýk alanlarda oynanan oyunlar.
2- Evde oynanan oyunlar.
3- Hem açýk alandahem de evde oynanan oyunlar.
4- Masa baþýnda oynanan oyunlar.

Nizip yöremizdeki birçok oyunlar hem açýk alanda hem de evde oynanan oynanabilir türdendir.

Deyip, çeþitlerine, açýklamalarýna ve çizimlerime geçmeden, bayram öncesi noktayý koyalým. Hepinizin bayramýný kutlar, oyun çaðýndaki çocuklarýmýzýn gözlerinden öperim.

[ibrahimher]

Abi kýþ aylarýnda evde Beþtaþ oynardýk,
Dýþarýda hava iyi olursa çelik oynardýk bilen var mý bilmiyorum.
Abi gülle de oynardýk ama, biri görürden öðretmene söyler diye de ödümüz kopa kopa oynardýk.
.

[Kemal Cengiz]

Sayýn Ý. Halil ERDOÐAN Hocam, çoðunluðu Nizip yöresine özgü olan(içinde sizinde belirttiðiniz Beþtaþ Oyunu, çelik çomak ve güllede dahil olan) 28 oyun türü tesbit ettim. Ýnþallah bayramdan sonra, bir çoðunun oynanma kurallarýný sizler gibi duyarlý üyelerimize havale edip,bir kýsmýný da benim önsöz açýlamalarýmla yazacaðým. Sevgi ve sayðýlarmla bayramýnýzý kutlar, duyarlýlýk konusundaki çabanýzýn daim olmasýný dilerim.

[Kemal Cengiz]

1,2,3-) EVDE(ya da herhangi bir kapalý alanda) ve AÇIK ALANDA OYNANAN OYUNLAR.
a-) SEKSEK: Yöremizdeki adý cizgi oyunudur. Açýk alanda oynandýðý gibi ev mýz: odalarýndaki dama desenli halýlar üzerinde de oynanýr..
.
.
b-) KÖÞE KAPMACA: .
c-) KÖR EBE:.
d-) SAKLAMBAÇ:.
e-) ÇÖMÇE GELÝN GEZDiRME : Açýk alanda ve özellikle yaðmur yaðmadýðý bahar mevsimlerinde oynanýr. Bir nevi çocyklara özgü YAÐMUR DUASI oyunudur. Mahalledeki (genellikle komþuluk iliþkilerinin daha samimi olunduðu iki, üç sokak ile sýnýrlý) tüm evlerin kapýsý çalýnýr. Çöpten yapýlmýþ ve giydirilmiþ gelin-bebek, her bir kapý çalýþta bir baþka çocuðun (grup genellikle kýz çocuklarýndan oluþurdu) elinde ve tüm grup hep bir aðýzdan:.
.
Çömçe gelin ne ister?.


Allah’tan rahmet ister....
Çömçe gelin ne ister?.
Allah’tan ekmek ister....
Çömçe gelin ne ister?.
Allah’tan bal ister....
Çömçe gelin ne ister?.
Allah’tan yað ister....
Çömçe gelin ne ister?.
Allah’tan yaðmur ister....
Üstüne þunu ister, üstüne bunu ister türünden düzdürmesi ile kapý kapý dolanýlýr ve müsait bir evde mercimekli köfte yoðrulup, yenip, daðýtýlmasý için her evden (mercimek, bulgur, soðan gibi) biþeyler alýnýr..
f-) YÜZÜK OYUNU:.
g-) MÝSKET: Yöremizdeki adý GÜLLE’dir..
h-) TOPAÇ ÇEVÝRME: Yöremizdeki adý DÜYEME’dir..
i-) PEÇÝÇ: Genellikle yetiþkin bayanlarýn ve genç kýzlarýn iþtirak ettiði bir oyundur. Araçlarý; hac þeklinde damalý bir bez, taþlar ve göz boncuklarýdýr..
j-) BEÞ TAÞ:.
k-) SOBE:.
.
YALNIZCA AÇIK ALANLARDA OYNANAN OYUNLAR.
a-) BÝRDÝRBÝR ve UZUN EÞÞEK: Erkek çocuklara ve gençlere özgüdür..
b-) VUR ÇAKIR: ‘’ ‘’ ‘’ ‘’.
c-) DÝLDÝL: ‘’ ‘’ ‘’ ‘’.
d-) GÜÞ: ‘’ ‘’ ‘’ ‘’.
e-) AÞIK ATMA: Genç erkek çocuklarýna ve yetiþkinlere özgüdür..
f-) ÇEMBER ÇEVÝRME:.
g-) ÇELÝK ÇOMAK: Genç erkek çocuklarýna özðüdür..
h-) YAKAR TOP:.
i-) ELÝM SENDE:.
j-) MENDÝL KAPMACA:.
k-) UÇURTMA UÇURMA:.
.


EVDE (ve benzeri kapalý alanlarda) OYNANAN OYUNLAR.
.


Bu tür oyunlara bellek oyunlarý da diyebiliriz.Evde özellikle masa baþýnda oynanan oyunlar, genellikle zeka ve beceri geliþtirici türden oyunlardýr..
Bunlar:.
DAMA: Açýk alanda da oynanýr..
SANTRANÇ: ‘’ ‘’ ‘’.
TOMBALA:.
ÝSKANBÝL:.
Ve benzeri türden oyunlardýr..
.
MASA BAÞI OYUNLARI
a-) KELÝME OYUNU (Harflerle bulup yazmaca ve puanlamaca).
Örneðin A harfi seçilmiþ olsun;.
ÝSÝM ÞEHÝR ÜLKE BÝTKÝ HAYVAN COÐRAFÝ ÖZELLÝK VS PUAN
Ali Adana Almanya arpa at Aðrý Daðý 60.
.
Bulunmasý gereken konular her oyuncunun önündeki çizelgelenmiþ kaðýda yazýlýr. Kararlaþtýrýlan süre bitince puanlandýrýlýr. Herkes sýra ile yeni bir harf söyler. 15, 20 harf sonrasýnda (farz edelim ki her doðru yanýt 10 puan) tüm puanlar toplanýr ve puaný en az olan (yani, günün tembeli) mantýklý bir þekilde cezalandýrýlýr..
b-) HIRSIZ, POLÝS, HAKÝM OYUNU: Ýçi dolu bir kibrit kutusu ile oynanýr. Kutunun kükürtlü iki tarafýndan biri hýrsýzý, biri de polisi simgeler.Ýki beyaz kýsým ise hakimdir. Üç parmak ile düzgün bir zemine en az 15 santim uzaklýktan ve yükseklikten atýlýr. Cezalandýrýlmamak için hýrsýz iþaretli kýsmýn üstte kalmamasýna çalýþýlýr..
c-) ÞANS OYUNU: 12 çeþit ceza türleri, 12 çeþitte mükafat türleri yazýlý olan 24 karton(kaðýt) parçasý bir masanýn üzerine ters bi þekilde yatýrýlýp karýþtýrýlýr. 5, 6 ve daha fazla çocuk sýra ile (her ihtimale karþýlýk, gözleri kapalý olarak) bir kaðýt parçasýný çeker. Tüm oyuncular çekimini yaptýktan sonra kaðýdýný çevirip göstererek okur; kimi cezalandýrýlýr, kimi mükafatlandýrýlýr..
.
xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx.
.
Bizim kuþak (þu gün için yaþý ellinin üstünde olanlar) bu oyunlarýn çoðunu oynayarak büyümüþtür..
Ayrýca; telden arabalar yapardýk. ÇELLO’NUN EÞEÐÝ gibi süsler-püsler, gururla sürerdik..
Bizler yine de þanslýydýk!.. Bizden önceki kuþak çaput toplarla oynarken, bizler lastik toplarla futbol oynardýk. Belirli saatlerde her sokak bir futbol sahasýna dönüþürdü..
Neyse!.
Nizip ve yöresinde oynanan oyun türlerine dair benim hatýrladýklarým bunlar.Çoðuna izahatta bulunmadým... Ki siz deðerli site dostlarým sorup-soruþturup, nasýl oynandýklarýna dair bilgi edinip yazasýnýz diye. .

[pala]

Yahu bu Çello yu çok duyduk ama kendisiyle müþerref olamadýk

[Kemal Cengiz]

Çello, Nizip'in eþekli hamallarýndan biriydi. Sýrtta taþýnmasý gereken uzun mesafeli çuvallarý ve denkleri eþeðiyle taþýrdý. Tam hatýrlayamýyorum, ama 15, 20 sene olduðunu tahmin ettiðim vefatýndan önce uzun bir süre Nizip'te eþekli taþýmacýlýk yaptý. Kendisinden çok eþeði meþhurdu. Eþeðini semerinden, çulundan ve kolanlarýndan tutunuz da neredeyse tüm uzuvlarýna kadar takýlar; aynalar, nazar boncuklarý, çerçeveli resimler, ziller, çýngýraklar vs. ile süslerdi. Bundandýr ki, Çello'nun ve eþeðinin geliþ gidiþi metrelerce uzaktan duyulur ve küçük büyük herkeste ilgi uyandýrýrdý

[felluceli]

nasýl da iç acýcý bir konu okuyunca çocukluðumun býr kýsmýnýn boþ geçtiðini anladým.Ben yani 26’ya merdiven dayayanlar diyeyim cücekel, cullup, yakar top, yedi bardak, el el üstünde kimin eli var gibi v.s oyunlarla büyüdük þu anda bu younlardan öte dikkatime ayan eden bizim evlerin damlarý bitiþik herkes herkese rahatça gidip gelirdi hatta kapýlarý açýk býrakýrlardý top v.s’ye düþtüðü zaman rahatça alabilmek için.Bu kültürü tekrar bize yaþattýðýn için teþekkürler aðabey.Ýnþallah bizlerde gelecek kuþaða lanse ettiririz.

[Orhan Çelik]

Çocukken ablalarým beni yanýndan ayýrmazlardý,dolayýsýyla hep kýzlarýn oyununa tanýk oldum,çizgi,elim sende,sek sek vs. gibi oyunlar aklýmda kalmýþ,biraz büyüyünce özgürlüðümü kazandým ve hep futbol oynadým.

[Kemal Cengiz]

Sayýn felluceli;.

Cullup, Yakar Top, Yedi Bardak ve El Üstünde Kimin Eli Var adlý oyunlarýn nasýl oynandýklarýný yazarsanýz hem oyun çeþitlerimiz çoðalmýþ, hem de bilmeyenler öðrenmiþ olur..

Þimdiden teþekkürler....

[Subutay]

Kemal Abi selamlar, bu konuda derin bir bilgi birikimimin var olduðunu düþünüyorum. Çünkü kalabalýk bir aileortamýnda büyüdüm.Yukarýda konu biraz karýþmýþ. Eðer bildiðiniz oyunlarýn tam listesisini yazarsanýz ben de katký yapabilirim.

Sayýn felluceli;.

Cullup, Yakar Top, Yedi Bardak ve El Üstünde Kimin Eli Var adlý oyunlarýn nasýl oynandýklarýný yazarsanýz hem oyun çeþitlerimiz çoðalmýþ, hem de bilmeyenler öðrenmiþ olur..

Þimdiden teþekkürler....

[Kemal Cengiz]

Sayýn Nizipli-kurt;.

SEKSEK, KÖÞE KAPMACA, KÖR EBE, SAKLANBAÇ, ÇÖMÇE GELÝN GEZDÝRME, YÜZÜK OYUNU, GÜLLE, DÜYEME, PEÇÝÇ, BEÞTAÞ, SOBE, BÝRDÝRBÝR, UZUN EÞEK, VUR ÇAKIR, DÝLDÝL, GÜÞ, AÞIK ATMA, ÇEMBER ÇEVÝRME, ÇELÝK ÇOMAK, YAKAR TOP, ELÝM SENDE, MENDÝL KAPMACA, UÇURTMA UÇURTMA, DAMA, SANTRANÇ, TOMBALA, ÝSKANBÝL, KELÝME OYUNU, HIRSIZ-POLÝS-HAKÝM OYUNU, KOLCU-KAÇAKCI OYUNU, ÞANS OYUNU ve sayýn felluceli’nin belirttiði CÜCÜKEL, CULLUP, EL ÜSTÜNDE KÝMÝN ELÝ, YEDÝ BARDAK....

Yukarýdaki oyunlarýn içinde Güþ, Aþýk Atma, Para Katma, Kolcu-Kaçakcý oyunlarýnýn haricindeki tüm oyunlarý tadarak oynadým. Nasýl oynandýklarýný da biliyorum. Ama yukarýdaki yazýmda da belirttiðim gibi, bir çoðunun izahýný ’sizin gibi ’ bilen dotslarýma býraktým ki, katýlým olsun, diye....

Sevgi ve saygýlarýmla....

[Subutay]

Araþtýrmaya baþlýyorum....

[Subutay]

Köþe Kapmaca: Oyun kare þeklinde çizilmiþ bir alanda 5 kiþi ile oynanýr. Alanýn büyüklüðü iki kiþinin köþelerden uzandýklarýnda ellerinin birbirine deðmeyeceði kadar geniþliktedir. Dört oyuncu köþelere geçer, ebe ise ortadadýr. Ebe ise klasik atýþma tekniði olan “ýh mýh sen dörtten beþten çýk” tekerlemesi ile belirlenir ). Oyunun amacý, köþedeki oyuncular birbirine uzanýp yer deðiþtirirken ebenin onlarý ebelemeye çalýþmasýdýr. Yer deðiþtirme karþýlýklý köþedeki oyuncularýn ellerini birbirine uzatýp, birbirlerini çekmesi ile saðlanýr. Burada dikkat edilecek husus, karþýnýzdaki oyuncunun sizi aldatmak için elini uzattýðýnda hemen yer deðiþtirmemeniz gerektiðini bilmenizdir. Çünkü bu oyuncu sizin ebe olmanýz için siz hareket ettiðinizde kendisi hareket etmeyerek ebe tarafýndan sizi ebeletebilir. Ebe sizi yalnýzca köþede olmadýðýnýz yani yer deðiþtirmek için köþenizi terk ettiðiniz anda ebeleyebilir..

Düyeme: Oyun toprak zeminde oynanýr ve sýnýrsýz sayýda oyuncu ile katýlabilir. Oyuncular ortaya çizilmiþ bir dairenin etrafýnda toplanýr. Bu dairenin çapý 50–60 cm. kadardýr. Düyemeler, atýnca tam ortaya gelecek þekilde sýrayla çevrilir. Eðer düyeme, dönme esnasýnda daireden çýkmazsa ya da atýldýðýnda hiç dönmezse ortaya konur. Buna “yatýrma” denir. Düyemeyi yatýran oyuncudan sonraki oyuncu, yatan düyemenin üstüne doðru düyemesini atarak yatan düyemeyi çemberden çýkarmaya çalýþýr. Attýðýnda yatan düyemelere isabet ettiremezse dönen düyemeyi eline alýp atmak koþulu ile tekrar yatan düyemeleri çýkarmaya çalýþýr. Ýlk seferde düyemesi dönmezse kendisi de yatýrýr. Bu oyundaki iki tane gövde gösterisi vardýr. Birincisi, daireden çýkardýðýnýz düyeme üzerine, kendi düyemenizin topuzunun izini çýkarmak; ikincisi ve en heybetlisi ise ortada yatan düyemeyi kýrabilmektir!.

Çömçe Gelin Gezdirme: Bu oyun genelde köylerde oynanýr. Sýnýrsýz sayýda oyuncu ile oynanabilir. Bir grup çocuk bir araya gelir. Ellerinde iki tane kap ve bir de bez bebek vardýr. Kaplarýn biri bulgur, diðeri ise yað koymak içindir. Kapý kapý gezilerek þu tekerleme söylenir:.

“Çömçeli gelin pay ister,
Yaðdan, bulgurdan ister…”.

Ev sahibi o an evde ne varsa (yað ya da bulgur) kaplara koyar. Yeteri kadar erzak toplanýnca çocuklardan birinin annesi bunlarý piþirir ve hep birlikte yenir..

Hýrsýz-Polis-Vurucu-Hakim: Oyun çok basit olup dört kiþi ile oynanýr. Küçük kaðýtlara hýrsýz, polis, vurucu, hakim yazýlýp katlanýr. Avuç içinde sallanýp ortaya atýlýr. Herkes birer tane alýr. Polis olan hýrsýzý bulmaya çalýþýr. Doðru kiþiyi bulursa hakimin vereceði ceza vurucu tarafýndan uygulanýr. Yanlýþ kiþiyi bulunca kendisi hakim tarafýndan verilecek cezayý çeker. Cezalar avuca cetvelle vurma, surata sille gibi cezalardýr. Oyunun en tatlý yaný, cezalar artýkça ortamýn daha da gerilmesidir.
.

[Kemal Cengiz]

Sayýn Nizipli-kurt’a teþekkür ederve hadi DEVAMLARINI ricalarým. Tabi ki bu konuya duyarlýlýk gösteren ve gösterecek olan site dostlarýna da...

[fsoyarik]

SUDA BAÞTAN VURMA; bir çok oyuncu suda yüzerek oynar,el ile kimin baþýna vururlarsa o ebe olur.

.