Nizip Tarihi Kitabý 1973

[ibrahim]

Arkadaþlar, Kitabýn tamamýný aktardým ve istifadenize sunuyorumhocama teþekkürlerimi arz ediyorum.. .

Kitabýn Önsözünde "Ta Fakültede okuduðum yýllarda Memleketimin tarihi hakkýnda ciddi bir inceleme yazýsýnýn olmadýðýný düþünerek üzülürdüm. Sonralarý bu üzüntüm bir özleme dönüþtü. O günlerden beri Nizip’in tarihini yazmayý hep tasarladým. Ama 24 Þubat 1973 gününe kadar bir türlü iþe baþla­yamadým. Sonunda, Cumhuriyetimizin 50. yýldönümüne kadar Nizip tari­hinin mutlaka yazýlmasý gerektiði düþüncesi beni harekete geçirdi.

Ýþte 24 Þubatta baþladýðým araþtýrmalarý sýký bir çalýþma temposu içinde, Cumhuriyetin 50. yýldönümüne yetiþtirdim. Saygýdeðer ve Yurtsever hemþerilerine karþý üzerime düþen görevi az da olsa yapabildimse bu, benim için engin bir mutluluk kaynaðýdýr.
Aslýnda büyük fedakârlýklarla okutup yetiþtirdikleri evlatlarýndan bir þeyler beklemek Niziplilerin en doðal hakkýdýr. Benim yaptýðým yalnýzca bir baþlangýçtýr. Benden sonra, bu ko­nuda daha geniþ kapsamlý çalýþmalarýn yapýlacaðýndan umutluyum. Bu sunuþ yazýsýnda, çalýþýrken bana yardýmlarým esirgemeyen Istanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi öðretim üyelerinden sayýn hocam Prof. C. Ahmet Ercan ve Prof. Cengiz Orhonluya, Gaziantep Barosu avukat­larýndan C. Cahit Güzelbey’ e, Nizip Lisesi Edebiyat Öðretmem Orhan Üstünel’ e teþekkürlerimi sunmayý görev sayýyorum. Saygýlarýmla." Diyor.
25.10.1973’deNizip Lisesi Tarih Öðretmeni Mehmet YILMAZ,

bizde ilçemize mal olmuþ bu paha biçilmez deðeri sizle paylaþalým istedik. Zaman içerisinde Nizipcom kütüphanesine taþýyacaðýz.
.

[admin]

Deðerli abim Kemal Cengiz'in bulup bana hediye ettiði Nizip Kitabýný okuyunca, harcanan emeðe borçlu hisediyor insan kendini... Bundan 34 yýl önce çok kýsýtlý imkanlarla hazýrlanan bu kitap, þimdilerde çýkan tüm Nizip Kitaplarýnýn çekirdeði hükmündedir. Bu deðerli öðretmeni tanýmak, önünde ayaða kalkýp, ellerinden öpmek isterdim. Kendisine Milli Eðitim Kayýtlarýnda ulaþamadýk veya yeteri kadar arayamadýk. Kim olduðu hakkýnda da fikirlerinize ihtiyacýmýz var.
Kitabýn sayfa sayfa olan halini, konular þeklinde aþaðýdaki Ýndeks dahilinde size aktarmaya çalýþacaðýz. Bir yazýcýdan çýkarýp, sakin bir kafa ile okumanýzý ama mutlaka okumanýzý istirham ediyorum.

[admin]

1- Nizip iklimi ve coðrafi durumu.
2- Tarih öncesi devirlerde Nizip.
3- Ýlk çaðda Nizip.
4- Orta çaðda Nizip.
5- Yeni ve yakýn çaðda Nizip.
6- Nizip'in muhtelif sayýmlara göre nüfusu
7- Milli mücadele yýllarýnda bölgemiz için yazýlmýþ
8- Avni Efendi "Uygur".
9- Þýh Ali Rýza Efendi. (Aydeniz)
10- Hüseyin Sayýn
11- Kasým Böler.
12- Mahmut Karayýlan "Mamado".
13- Nizip ilçesi Kaymakamlarý. "Sefer Cansu".
14- Nizip ilçesi Belediye Baþkanlar. "Osman Sayýn".
15- Barak ve Baraklýlar
16- Taþbaþ daðý.
17- Karkamýþ ve Belkýs harebeleri
18- Tilbeþar Kalesi
19- Rum Kalesi.
20- Fýstýðýn Tarihçesi.
21- Ülfet Gýda ve Sabun Sanayi Anonim Þirketi.

[ibrahim]

Nizip iklimi ve Coðrafi Durumu
ARAZÝLERI:

Nizip ilçesi genel olarak kuzeyden güneye doðru alçalarak devam eder. Kuzey bölgesi yer yer yükselen daðlarla, daðlar arasýndaki dere ve Oldukça derin vadilerden terekküp eder. Kuzeybatýdan gelen dere vadisi Nispeten az derin ve geniþçedir. bu bölge daðlarýnýn yüzey þekilleri 880 M. yi bulmaktadýr. Güney bölgesi yýpranmýþ geniþ düzlüklerden terekküp eder. Güneydoðuya doðru Fýrat’a yaklaþtýkça daha da alçalmaktadýr. Bu Bölgenin kimi 500 den yüksektir.

IKLIMI:

Akdeniz iklimine çok yakin bir iklime sahiptir. Kýþ ve Sonbahar kýþa ve mülayim Ýlkbahar ve Yaz uzun sürer..Yaz sýcaklarý bunaltýcý,Kis ise yaðmurlu geçer.

SlCAKLIK:

Yaz mevsiminde Artý 45 olmasýna mukabil kýþ mevsiminde 7 ye ancak nadiren sýfýrýn altýna düþer. Senelik yaðýþ miktarý ortalama 400 450mm arasýndadýr
AKARSULAR:
Fýrat nehrinden baþka bu nehre karýþan ve kasaba civardan geçen. Nizip deresine ayrýca birde çiftlik sularý vardýr. Bu sulardan hiçbiride Mühim deðildir. Bunlardan Nizip suyu batýdaki Keret köyünün batýsýndan geçerek Hiyam ve baþka sularla birleþerek Nizip’e gelir ve Fýrat’a geçer... .

ÇÝFTLÝK SUYU .

Çiftlik köyünden çýkarak Nizip topraklarýný geçtikten sonra Karkamýþ’ýn Suriye topraklarýna ve oradan da Fýrat’a dökülür..

[admin]

Arkadaþým, boþ vakitlerini böyle yararlý çalýþmalarla deðerlendirdiðin için teþekkür ederim.

[pala]

Sayýn Admin ve sevgili Metal kardeþim; çalýþmalarýnýz umarým karþýlýksýz kalmaz takdire þayan bir çalýþma olur eðer tamamlanabilirse, keþke yanýnýzda olup ben de sizlere yardýmcý olabilseydim.
Bu dökümanlarý dediðiniz gibi yazýcýdan çýkarýp dosyalamak gerekir, yapacaðýnýz az buz iþ deðil , haydi kolay gele, hakkýnýzý helal edin

[ibrahim]

Nizip’in tarihçesi ana hatlarý itibariyle Antep ve civarý tarihi ile müþterek bir maziye malik olmakla beraber Antep tarihi ile birlikte henüz aydýnlanmamýþ taraflarýnýn pek çok olduðundan þüpheedilemez. Nizipklasik yazarlarýn deyimiyle Kuzey Suriye’de bulunmaktadýr. Tüm bölge dolayýsýyla Nizip bölgesi insan yaþantýsý bakýmýndan en müsait þartlarý kendisinde toplamýþtýr. Onun için canlýlar arasýnda ilk insan nev’ininDünya yüzüne ayak bastýðý günden bu yana bu bölgede var olduðuna þaþmamak lazýmdýr. Yapýlan bilimsel araþtýrmalar da bunu ispatlamýþtýr.
TAÞ DEVRÝ KÜLTÜRLERÝ

Nizip bölgesinde tetkik neticesinde elde edilen taþ aletlere göre eski yontma paleolitik taþ devrinde insan yaþamýþtýr. 1938 yýlýnda baþlamýþ olan ilmi araþtýrmalar neticesinde bu insanlarýn o zamanki kullandýklarý taþ, el baltalarý, kesici ve kazýyýcý taþ aletler bulunmuþtur.(özet)

KAKOLÝTÝK DEVÝR
Kültür teselsülüne göre az önce bahsi geçen Cilalý Tas Devrinde sonra Katolik denilen kültür çaðý gelir. Bu devrin insanlarýnýn Tas ve Madeni ayni zamanda kullandýklarý, topraða baðlamýþ ve toplum hayatin daha önceden benimsemiþ olduklarýný meskenlerde yaþadýklarýný görüyoruz. Bundan bize çanak çömlek gibi sanatkar ile yapýlmýþ eserler, bina kalýntýlarý ve mühürler gibi meta riyaller býrakmýþlardýr. Bölgemizde bu devir insanlarý "M.Ö. 4.000-3.O0O"nin bize býraktýktan eserlerden onlarýn buralarda yoðun ve yaygýn olarak yaþadýklarýný görüyoruz. Kazýlarla meydana çýkarýlan GAZÝ ANTEP-Fevzi paþa yolu üzerinde bulunan Sakçagözü’nden 3 kilometre içerideki Cabahöyük Nizip yolu üzerinde Turlu "Þehzade" Höyük belli baþlý merkezle dildendir. AlkýmU. Bahadýr Archaeolcgia Mourdi, "Anadolu 1Burada bu devir kültürünü Mezopotamya ile sýký münasebette olduðunu baþka deyimle çevremizin Mezopotamya kültür çevresinde bulunduðunu belirtmek lazýmdýr. TUNÇ DEVRÝ KÜLTÜRÜ Yine kültür tesesülüne göre Kakolitik kültür safasý son bulduktan sonra M. Ö. 3.000 yýllarýnda devri kültürü baþlar ve M. Ö. 1200 e kadar devam eder. Bu uzun kültür devri de diðerlerinde olduðu gibi en "es ki" orta ve genç Tunç, devri olmak üzere 3 ana bölüme ayrýlýr. Bunlar da buluntularý karekterlevine göre ve kültür tasnifinde kolaylýk saðlamak üzere kendi aralarýnda kýsa süreli tali evrenlere ayrýlýr. Kmal Firuzan Eski Anadolu Tarihi S. 36 Anadolu da eski çað tarihi 2000 yýlýnýn baþlarýnda, Etilerin yazýyý kullanmasýyla baþIayýp Tarih bölümünün ilk çaðýnýn bir kýsmýný da içine alýr. Bu çaðýn da Etilerden Bin sene önce yani M. Ö. 3.000 yýllarýnda çevremizin çeþitli bölgelerinde geliþmiþ olduðunu görüyoruz. Ýlimiz çevresi M. Ö. 3.000 yýlýnda sürekli bir iskana sahne olmuþ ve önemli bölgesel bir kültürü temsil etmiþtir. Bu bölgesel kültürün madeni iþletmekte usta olan ve güney Mezopotamya ile sýký münasebette bulunan ülke halkýna1 "Eblan-Urþun-Haþþu" ait olduðunu öðreniyoruz. Alkým U. Bahadýr, Alkim Handan Gedikli "Karahöyüh" kadýsý. Rapor S. 22
Tunç devrinin 2.000 yýlýnda artýk tarih devrine girildiðinden yazýlý belgeler konuþmaya baþlar. Bunlara dayanarak Orta Anadoluda Kýzýl Irmak kavisi içerisinde Etilerin bulunduðunu Asurlularýn bunlarla sýký bir Ticaret münasebetinde olduðunu biliyoruz. Bu vesikalar dolayýsýyle bölgemiz hakkýnda da bazý dökümanter bilgiler elde etmek mümkün oluyor.Bu yazýlý kaynaklarýn baþlýcalarýný Etiler’in Baþkenti olan Hattuþaþ Arþivindeki vesikalarla Fýrat üzerinde bulunan Mari þehri Kazýlarýnda elde edilen yazýlý vesikalar teþkil ediyor. Bunlara dayanýlarak denilebilir ki Ön Asya tarihi bu devirlerde münhasýran bölgemizi içine alan Kuzey Suriye etrafýnda dolaþýr. Babil-Mýsýr, Eti-Kuzey Suriye, Eti-Mýsýr münasebet ve ulaþýmlarý hep bu bölgeden geçer. 2.000 yýlýndan hemen sonra Etilerle Asurlular arasýnda sýký bir ticaret münasebeti vardýr. Bu ticaretin baþlýca merkezleri Asur’da Asur þehri Orta Anadolu’daki Kayseri yakýnýnda Kaneþ þehridir. B. LandsbiTger A.Ü.D.T.C.F. Ordinarüý Prf,ü Baþpmar Dergisi S. 2-1947Bu ticaret münasebetlerinin detaylý incelenmesi konumuz dýþýnda kaldýðýndan sadece bölgemizi bu ticaretin önemli yollar üzerinde olduðunu temas etmekle yetineceðiz.
J.Garstang, The Hütüt EnpUe S. 3.00 "Harila Yalnýz þunu da belirtelim ki Anadolu ticaret bakýmýndan M.Ö. 1850 senesinde en yüksek bir devreye eriþmiþtir. Þehirler büyümüþ, ekonomi geliþmiþ bir durumdadýr. Bu durum hakkýndaki yazýlý vesikalarý Arkeolojik kazý tabakalarýndaki manzaralar da teyit eder. Onun için mühim yollarýn üzerinde bulunan ilimizin bu durumun dýþýnda kalmasýna imkân yoktur. Bununla beraber bölgemizi doðrudan doðruya ilgilendiren yazýlý vesikalar eser denilecek kadar azdýr. Yapýlan kazýlarda çýkan sanat eserleri tahlilinde Anadolu Etilerinin kültür etkilerinin buralarda az da olsa etkisi görülüyor. Mari vesikalarýndan bu tarihlerde yani 2.00ü yýlýnýn I. çeyreðinde, Fýrat’ýn batýsýnda, Güneyden Kuzeye doðru bir takým þehirlerin varlýðým öðreniyoruz. Bunlar sýrasiyle kazamýz sýnýrlarý içinde bulunan Karkamýþ, komþumuz olan Halep, Gazianlep’in güneyinde Uþþu, Kuzeyin deki Haþþu þehirleridir. Yukarýda Bahadýr Alkým’ýn üç bin yýllarýna Ebla-Ur.þum hakkýnda yaptýðý açýklamayý 2.000 yýlma ait Mari vesikalarý teyit etmiþ oluyor. Bunlardanbirisi Hurma diðeri Luhunzatiyar’ dýr, ayný otoriteler ilimizin doðusunda NÝzÝp çevresinde Hurrileri kabul eder, B. LandsbiTger A.Ü.D.T.C.F. Ordinarüý Prf,ü Baþpmar Dergisi S. 2-1947 Bu tarihlerde Mezopotamya da kuvvetli bir devlet kurmuþ olan Þemsi aded öldükten sonra krallýk parçalanmýþ, orta Anadolu’da kuvvetlenmiþ olan Etiler bu bölgede siyasi varlýklarýný hissettirmeye baþlamýþlardýr. Dolayýsýyla bölgemiz Etilerin defalarca siyasi ve askeri hareketlerine sahne olmuþtur. M.Ö, 1700 tarihlerinde 1. Hattuþil’ in Halep’e kadar indiðini biliyoruz. Bu seferin neticesinde Etilerin Halebi uzun süre ellerinde tutmadýklarý anlaþýlýyor. Güney yolu üzerindeki þehirler bilhassa mühim bir kavþak noktasýnda bulunan bölgemjz bu seferlerin dýþýnda kalamýyordu. Nitekim Boðazköy "Hattuþaþ" arþivlerinden birinde adý henüz kesin olarak tespit edilemeyen bir Eti kralýnýn Urþu þehrini muhasara ettiði anlatýlýr. Yine bu ve sikaya göre muhasara pek etkili olmuyor. Tüccarlar Karkamýþ, Halep ve Hurri memleketleri arasýnda ticaret münasebetlerine devam ediyorlar. O zaman Luhunzatiyar’ da bulunduðu zannedilen Eti kralý, savaþ komutanýný rapor vermek için bu þehre çaðýrýyor. M.Ö. 1600 yýlýnda Eti devletinin kudretli kralý I. Murþil hakimiyetini Babile kadar uzattýðý zaman Nizip çevresine uðramasý muhtemeldir. Prof, Landsberger’e 16. Y. Yýlýnda doðudan gelen ve Ege ye kadar uzanan kavimler göçündekÝ Asilzadeler her yerde Hurrilerin baþýna geçerek Mitani Devletini kurdular. Mitani devletinin parlak devresi olan M. Ö. 1500-1400 aralarýnda Nizip bölgesinin Mitani devletine baðlý bir veya bir kaç krallýktan ibaret olduðu düþünülebilir. Bölgemizdeki bütün höyüklerde bulunan bir mühür türü Mitanilerin bu bölgede yaþadýklarýna tanýklýk etmektedir. M.Ö. 14. Y.Yýlda Mitanilerin sarsýldýðý görülüyor. Bu sýrada Etiler kuvvetlidir Mitanilerin Mardin civarýndaki Baþkentleri dahil Halep ve Karkamýþ’ýn büyük Fatih Eti Kralý ÞuppilulÝuma tarafýndan zaptedilip küçük Eti krallýðý haline getirildiðini görüyoruz. Bu devirde G.Antep, Karkamýþ krallýðýna dahildir. Bu devrin Arkeolojik vesikalarý olan her iki yüzü Hiyeroglif Yazýlý düðme þeklinde mühürler Tilbaþar köyünde bulunmuþtur. 12. Y. Yýla kadar bu bölge Etilerin elinde kalmýþtýr. Etiler 2. Murþilden sonra iki oðlu Muvvatalla ve 3. Hattoþ zamanýnda Mýsýrlýlarla "Firavun-Ramses" Kadeþ ve daha bir çok muharebeler 12. Y. Yýlda bütün Anadolu batýdan gelen ve Asurlarýn Müþki dedikleri "Firigyalýlar göçlerle birden bire karýþýyor. Eti devleti, bu akýnlara mukavemet edemeyerek çöküyor. Fakat bu akýnlarToroslarý geçemeyerek bu bölgeyi istila edemiyorlar. 1200 den sonra 350 sene süresince M.Ö. 850 ye. kadar bütün tarihi kaynaklar susmuþtur. Frigyalýlar’ýn istilasýndan uzak kalmýþ olan bölgemizde bundan sonra küçük Eti devletinin kurulduðunu görüyoruz. Bunlarýn kendi Sanat öz faaliyetlerinde Eti geleneðini devam ettirdikleri býrakmýþ olduklarý Arkeolojik ve dökümanter belgelerden anlaþýlýyor. Þu kadarý da biliniyor ki M.Ö 850 yýllarý civarýnda kaynaklarýn tekrar konuþmaða baþladýðý zaman Karkamýþ gibi bir kaç þehir hariç bölgemizde bütün þehirler yeni isimlerle ortaya çýkýyor. Büyük Þehirlerin de bir çoklarýnýn önemini, kaybettiði görülüyor. Bu karýþýklýklardan sonra bölgemizde Eti devleti 4 küçük parçaya ayrýlýyorlar. Bunlar sýrasýyla 1. Kummuhi 2. Karkamýþ 3. Tilbarip 4. Sam’al dýr. Prof.Landsberger’ e göre Kummuhi devletinin en eski vesikasý Çaðdýn köyünde bulunmuþ olan hava tanrýsý kabartmasýdýr. Bu krallýk M.Ö. 743 yýlýnda bitmiþtir. Yýlýnda bölgede kuvvetlenen Asurlar Kummuhi krallýðýný yenerek haraca baðlamýþtýr, Kalýntýlara göre bu savaþ Kummuhi krallýðýnýn baðlý iki küçük eyalet olan Halpi ve kýþdam arasýnda olmuþtur. Kýþdan bugünkü kuþda adýna kurulan bir köydür. Halpi’ni ise Halfeti olduðu tahmin edilmektedir.Nizip’in bugün üzerinde bulunduðu ve kurulduðu mevkii tarih öncesi çaðlardan beri çeþitli olaylara sahne olmuþ, ve her defasýnda çeþitli devrelerden geçmiþtir. Tarihin ilk çaðlarýndan bu yana ilçemizin baþlýca medeniyet merkezlerinden biri oluþu kültür ve ekonomi deðerini arttýrmýþtýr.( syf10 özet)

[ibrahim]

ORTA. ÇAÐDA NÝZÝP Pers kralý I.Hüsrev M.S. 540 tan sonra Bizans imparatoru Jüstinanus’un ilerlemesinden kuþku duyarak ona karþý savaþ açtý.Bu savaþ neticesinde Jüstinanus yenildi. Nizip havalisi tamamen Perelerin eiline geçti. M.S. 6.Y.Yýl sonlarýnda Bizanslýlar Persleri büyük bir yenilgiye uðratarak Nizip ve havalisini ele geçirmiþlerdir. Miladi 7.Y.Yýlýn baþlarýnda yenilginin acýsýný unutamayan Persler Bizans’a karþý 2. defa savaþ açmýþlar. Çevremiz dolaylarýný kendi topraklarýnakatmýþlarsa da kýsa bir süre sonra Bizanslýlar Persleri yenerek bu havaliyi kendi topraklarý içinde kalmasýný saðlamýþlardýr. "627" Bir aralýk Ýran hükümdarý Nurþ-i-Revan Bizanslýlarý Nizip’te maðlup ederek kendi Ýmparatorluðu hudutlarý içine almýþsa da bilahare Nizip Antep’i ve Antakya’yý tekrar Bizanslýlardan geri almýþlardýr. "M. S. 591". Bu sýralarda Nizip belli baþlý ticaret yollan üzerinde bulunmakta idi, Hint’ten ve Ýran’dan gelen kumaþlar, Baharat ve Fil diþi Nizip ve Antep’te toplanýp Anadolu’yaÝstanbul’a ve Suriye’ye sevk edilirdi. NÝZÝP çevresi Bizanslýlardan ÝyazðanemÝn Ýdaresinde SuriyenÝn kuzeyine doðru ilerleyen Arap ordusu aldý. "M. S. 638" bu havalinin islâm alemine katýlýþý savaþ olmaksýzýn ve Cizye ile Haraç’tan muaf tutulmak suretiyle olmuþtur. M. S. 639 da Hz. Ömer’in bu bölgeye geldiði hakkýnda bazý kaynaklardan kayýt vardýr. Bundan sonra Ayýntap’m Halep Valileri Halid Bin Velid, Eba Ü beyde, Ay yaz Bin Ganem ile Halifelik makamýna hile ile gelen Muaviye tarafýndan yönetildiði söylenebilinir. Doktor Hamdi Kasým’a göre Velid Ibni Ebdülmelik Ayýntap’ý Ha lep’e baðlamýþtýr. Horasanlý Ebü Müslüm zamanýnda bölgemizin yönetimi Abbasilere geçmiþ, Abbasiler bu bölgeyi Türk valileri göndererek idare etmiþlerdir. Harun Reþit zamanýnda buralar çok terakki etmiþ El Cezire o sýralarda 4 büyük bölgeye ayrýlmýþtý. Bu 4 bölgenin 4 büyük merkezi vardý ki bunlardan birisi Nizip’ti. Yine Harun Reþit zamanýnda "M. S. 786 - 809". Bu bölge Yahya oðlu Musa "M. S. 792" ile Cafer .Ber rriek "M. S. 794" gibi Abbasi valileri yönetimine býrakýlmýþtýr. Kayýtlara göre: Ayýntap o sýrada bir süre Halep’ten alýnarak Nizip’e baðlanmýþtýr. Bu sýrada Abbasi-Bizans savaþlarý baþlamýþtýr. Bölge bir müddet Bizans egemenliðine katýlmýþsa da kaynaklar, Abbasi Halifesi Memun zamanýnda, Harun’u Reþit’in diðer oðlu Mutassým’ýn Mýsýr valilîði yaptýðý ve Anadolu’da Bizanslýlara karþý savaþlara katýlarak bölgeyi onlardan geri aldýðýný belirtmektedir. Yine Mutassým Baðdat seferine gi derken Maraþ, Ayýntap, Nizip ve Rakka yolunu takip etmiþtir. Tuluno ðullarý Hanedanýnýn korucusu Ahmet Bin Tolotý "M. S. 835 804" M. S. 868 Suriye ve Nizip bölgesine hakim olmuþtur. M. S.10. Y. Yýlýn ortalarýndan itibaren Nizip ile çevresi Halep ve ratoru Komanos 2. ve Mikephoros iokas ile çarpýþarak Nizip bölgesinin II. Y. Yýlýn ilk yansýna kadar Hamdaniler’in egemenliðinde kalmasýný saðladý. Bölge kýsa bir süre tekrar Bizans ve daha sonra da Fatimilerin eline geçti. Fakat Selçuklu Ýmparatorluðunun batýya doðru geniþlemesi Fatimileri sarstý. 1071 de Kudüs, 1076 da Þam Selçuklularýn eline geçince Fatimilerin bölgemiz üzerindeki egemenlikleri son buldu. 1071 Malazgirt savaþýndan sonra Nizip bölgesi hýzla Türkleþmeye baþlamýþtýr. Alparslanm Kumandanlarýndan Afþi’in zaptettiði yerler arasýnda Nizip’te vardý. Anadolu Selçuklu devletinin kurucusu ve ilk sultaný Kutalrmþ oðlu Süleyman Bizanslýlardan Antakyayý alýnca "M. S. 1084" Halep’in kazalarý Harim, Dü’ük, Nizip kendiliðinden Anadolu Selçuklu devletinin yönetimini kabul ettiler. Haçlýlar, 1. Haçlý seferi sýrasýnda Anadolu Selçuklu Sultam I. Kýlýç Arslan’la savaþ yaparak Antakya’ya kadar gelmiþler, 8 aylýk kuþatmadan sonra Antakya’yý ve Nizip çevresini iþgal etmiþlerdir. "1098" Bu sýralarda Selçuklulara baðlý Musul Atabeyleri Devletinin kurucusu îmadettin Zengi Müslümanlarýn savunuculuðunu yapmak amacýyla Haçlýlardan .Urfayý ve Nizip çevresini almýþ "1145". Onun bu baþarýsý Anadolu’ya 2. Haçlý a-kýnýnm baþlamasýna sebep olmuþtur. îmadettin’in ölümünden "3146" yararlanan Haçlýlar Urfa’yý dolayýsiyle Nizip çevresini kýsa bir süre ele geçirmiþlerse de Halep ve Þam Atabeyi madettin oðlu Nurettin Zengi Haçlýlarý büyük bir yenilgiye uðratarak bu topraklarýn tekrar Müslümanlarýn eline geçmesini saðladý. "1152". Haçlýlar zamanýnda Dülük müstahkem’bir mevki olup Halep, Urfa ve Maraþ’tan gelen yollarýn kavþaðýnda bulunuyordu. Konya Selçuklu Sultaný Mesut tarafýndan "1149" ela Telbaþar’ýn kuþatýlmasý üzerine Haçlýlar ile Türkler arasýnda Nizip bölgesinde büyük bir savaþ yapýldý. Bu sýrada þehre sýðýnmýþ olan Kudüs kiralý Boudoüin Antakyaya serbestçe gitmek þartýyla burasýný Türklere teslim etti. Buralar Selçuklu Sultan’ý Nü r-al-din ’in eline geçti.
M. S.1187 senesinde Selahaddin Eyyubi Haçlýlarý Hittin savaþýnda Büyük bir yenilgiye uðratmýþ bu sýrada TiIbeþar, Revande ve Ayýntap kaleleri önünde çok çetin savaþlar olmuþtur. Bu savaþlar neticesinde bölgemiz Eyyubiler’Ýn hakimiyetine girer. M. S. 13. Y. Yýlýn 2. yarýsýnda Memluk-Moðol iliþikleri sürüp giderken gerek Hülagü Han ve gerekse oðlu Abakahan zamanlarýnda Memiuklularla çetin savaþlar olmuþtur. Memluk Hükümdarý Baybars 1275 tarihinde boralarýalarak kendi topraklarýna katmýþtýr. Memluklar …. (sayfa 14 eksik satýr) M. S. 1338 Türkmenlerden Emir Stili ile Mintanýn 1400 Timur’un 1420 tarihinde ise Irekeyn sahibi Kara Yusuf’un hücumlarýnauðradý. NÝZÝP bundan sonra da Dülkadir-oðullarýnýn eline geçmiþ ve bu hanedana mensup Prenslerin birinin karargahý olmuþtur.

[ibrahim]

YENÝ VE YAKIN ÇAÐLARDA NÝZÝP
15. Y. Yýlýn ortalarýnda Dülkadir oðullarý Beyliðinin yönetiminde bulunan Nizip, Osmanlýlarla Memluklularýn akrabalýk dolayýsýyla bu beylik üzerinde çekiþmeleri sýrasýnda bazý savaþlara da sahne olmuþtur. Osmanlýlar tarafýndan Dülkadir oðlu beyi tayin edilen Þehsuvar bey ile Memluk sultanmca Dülkadir beyliði kendisine vaadedüen Þah Budak arasýnda Nizip bölgesinde yapilan savaþlar da Memluk kuvvetleri müteaddit defa yenilgiye uðramýþlardýr. Bundan üzüntü duyan Memluk sultaný Ka-yibay Fatih Sultan Mehmet’e name "Mektup" yollayýp Þe&icirc;ýsuvara yardým etmesini rica etmiþtir. Bunun üzerine Padiþah Fatih Sultan Mehmet’te Þehsuvara ileri gitmemesi için tebligatta bulunmuþ ise de Þehsuvar bey bunu dinlememiþtir, Osmanlýlar Þehsuvar bey’in bu davranýþým saygýsýzlýk addederek kendisine yaptýklarý yardýmý kesmiþlerdir. Ord. Prof. t. H.Uzunçarþür. Osmanlý Tarihi Ýstanbul’un Jethine Kanuni Suttan Süleyman’ýn ölümüne kadar,Þehsuvar bey 1471 de yaptýðý Ayýntap savaþýnda Emir Yeþpek kumandasýndaki Memluk ordusuna yenildi. Bu tarihten sonra bölgemin bir süre Memluk yönetiminde kaldý. Baþlangýç’ta Osm anlýlar’in daha sonra Memluklularýn adamý sayýlan Alaüdevle Dülkadir beyliðini ele geçirdi.Fakat 1515 te Hadým Sinan Paþa kumandasýndaki Osmanlý ordusu Elbista-mn güneyinde Turna daðý "Nurhak daðý" savaþýnda Alaüdevleyi büyük bir bozguna uðratarak Dülkadir oðullarýn dolayýsýyla da Nizip bölgesini geçici bir süre Osmanlý topraklarýna kattýysa da Memluklar bu bölgeyi tekrar ele geçirdiler. Yavuz Sultan Selim yönetimindeki Osmanlý ordusu Mýsýr seferine çýkarken Antep’e yaklaþtýðý sýrada Memluklar’ýn Antep valisi Yunus bey Halep’e kadar Osmanlý ordusuna Kýlavuzluk etmeyi üzerine aldý. Yavuz 20 Aðustos 1516 da Antep’e girdi burada iki gün kalarak Mercidabýk savaþýnýn planlarým hazýrladý. Yavuz’un ölümünden sonra "1520" Dülkadir beyliði çevresi Maýaþ-Malatya, Antep, Zülkadriyi sancaklarýný kapsayan bir Beylerbeylik haline getirildi. Bu sýrada Nizip-Antep, Maraþ Eyaletine baðlý bir sancak merkezi halinde teþkilatlandýrýldý. Kilis ise Halep Beylerbeyliðine Baðlý 10 sancaktan birisini teþkil etti, Osmanlýlarýn Yükselme Devri bölgemiz içinde yükselme ve geliþme çaðý olmuþtur. Þehir bayýndýrlýk yönünden deðil, Ýktisadi ve Ticari bakýmýndan da çok gelinmiþtir. 17 Y. Yýlýn baþlarýnda Canpolatzade Hüseyin paþanýn kardeþinin oðlu Ali Paþa amcasýnýn öldürülmesinden sonra Adamlarý ile birlikte Halep’te Osmanlý Devletine baþ kaldýrdý. Osmanlý Devleti Avusturya savaþlarýnýn en -önemli bir saf asýnda Halep Eyaletinin yönetimini Ali Paþaya vererek yeni bir iç olayýn patlak vermesini önledi. Buna raðmen Caýrpo-lat oðlu Ýsyaný Antep bölgesini de etkiledi. Bu isyaný bastýrmaya gelen Osmanlý Ordusu 1607 senesi kýþýný Antep’te geçirdi. Padiþah Genç Osman’ýn "1618-1622" Yeniçeriler tarafýndan Ýstanbul da Yedikule Zindanýnda boynuna Kement atýlarak vahþice öldürülmesi olayý bölgemizde büyük tepki yaratmýþtýr. Zamanýn Antep Kadýsý Abdülbaki Efendi Yeniçerilerin Tecziyesi hakkýnda bir Fetva çýkartarak bir çoðunu Ýdam ettirmiþtir. 17. Y. Yýlda tanýnmýþ Türk Seyyahý Evliya Çelebi 1649 da Þam’dan Anadoluya geçiþinde Nizip’ten geçerek Ýntibalarýni þu þekilde nakletmiþt ir.</div <div style="TEXT-INDENT: 35.4pt" "Nizip Fýrat ýrmaðýnýn batý yönünde, Çöl içinde, yüksek bir dað’ýn eteðinde Hanlý, Camili, Hamamlý, Küçük Çarþýlý mamur bir kasaba olup baðý bahçesi yoktur. Daima Birecik kasabasýna eklenip Nahiye olmuþtur. Harun Reþit zamanýnda mamur bir þehirmiþ Ayýntap’ýn kýble yönünde bir konak olup yaya adým bir günde varýr, gelir. Burada yine doðuya giderek 6 saat’te Bireciðe geldiðini" yazmaktadýr. Osmanlý Ýmparatorluðunun intihat devrinde Nizip ve Ayýntap diðer Anadolu þehirleri gibi Umumi Asayiþsizlikten müteessir olduðunu zaman zaman Celaliler’in Taarruzuna ve Müteðallibenin Þerrine "1790 da Battal oðlu Nuri Mehmet Paþa Vakasýna" uðradýðýný bilmekteyiz. (sayfa 15)

[musaeken]

DEÐERLÝ BÝR KÝTABA BENZÝYOR.YAZMAYA BAÞLADIÞÐIM OYUN ÝÇÝN YARARLANMAK ÝSTERÝM.EN KISA ZAMANDA ADMÝNDEN ALIP OKUMAK ÝSTERÝM.ELLERÝNÝZE SAÐLIK...

[ibrahim]

NÝZÝP SAVAÞI
NÝZÝP adý bilhassa 19. Asýrda Mahmut 2. ile Mýsýr Valisi Mehmet Ali Paþa orcanmn 23-24 Haziran 1839 da bu civarda yaptýklarý Meydan Muharebsinden_sonra_þöhrete kavuþmuþtur. Bilindiði üzere 14 Mayýs 1833 te Babý Ali Kütahyac Antlaþmasýyla Mehmet Ali Paþaya Mýsýr valiliðini ilaveten Þam valiliðini ve oðlu Ýbrahim Paþaya da Adana valiliðini vermiþti. Fakat Mehmet Ali Paþa bu Antlaþmanýn taahhüt ettiði þartlarýný yerine getirmediðini, kendi idaresine býrakýlan yerlerde Ahaliye iyi muamele etmediði, Ballý Ali Osmanlý Tebaa olan halkýn Hukukuna riayet edilmesi için Mýsýr valisine bir çok Nasihatlarda bulunduysa da bunlarý dinlemeyen, Mehmet Ali Paþa nihayet 1839 senesi baþlarýnda Mýsýr’ýn istiklalini ilan etti. Bunun üzerine Mahmut 2. Suriyedeki halkýn Hukukunun korunmasý ve isyanlarýn bastýrýlmasý için 21 Nisan 1839 da Neþrolunan bir Ferman ile Mehmet Ali Paþa’nýn terdibini emretti. Hafýz Ahmet Paþa Osmanlý Ordularý Baþkumandanlýðýna tayin olundu. Prusya Zabitlerinden H. V. Moltek’e, Laue Müþavir olarak Hafýz Paþa mahiyetine verildi. 84.000 kiþilik bir kuvvet’e malik olan Osmanlý Ordusu 20 Haziran 1839 Tarihine kadar Birecik ve Nizip Karargahýnda toplandý. Hafýz Ahmet Paþa Kumandasýnda toplanan kuvvetlerin yek&ucirc;nu 35 Piyade, 9 Süvari Alayýndan Mürekkep olup, bunlarýn mevcudu 25-30.000 kiþiyi geçmekteydi. Osmanlý Ordusunun diðer birlikleri Kayseri, Ankara, Konya’da bulunuyordu. Ayný tarihlerde Mýsýr Ordusuna kumanda eden Ýbrahim Paþa Kuvvetleri ise Osmanlý Ordusuna nazaran 10.000 kiþi fazlayla 40.000 e yakýndý. Nizip Çayýnýn bir kolu olan Orul suyu her iki ordu arasýnda Hudut teþkil ediyordu. 1839 Mayýs sonlarýndan Ýtibaren hazýrlýklarýný yapmýþ olan iki Ordu da 20 Hazirana kadar büyük bir harp yapmadan bir bekleme devri geçirmiþlerdir. Karþý karþýya gelen iki orduyu Prusya Asýllý olan Molteke hatýralarýnda orduyu þu þekilde yorumlamaktaydý: Osmanlý Askerinin Disiplini bozulmuþ, Orduda firar oraný çoðalmýþ, hiç bir asker iki yýldan fazla Orduda beklemeyerek kaçma yollarýný arýyorlardý,ibrahim Paþanýn (sayfa 18) ordugah kurmuþlardý. Çadýrlarý yoktu. Askerlerinin on aylýk maaþlarý birikmiþti. Beslenme ve bakýmlarý çok kötüydü. Ýçinde bulunan Suriye halký, bir Ýsyan iþareti bekliyorlardý, Mýsýr ordusunun maneviyatý, Hafýz Ahmet Paþanýn maneviyatýndan daha iyi deðildi, izzet Paþanýn Kolordusu dahi Kayseride yani 150 saatlik mesafede, Hacý Ali Paþanýn kuvvetleri ise ayný hareket sýnýrý içindeydi.Karargah Ordusu Taarruz durumuna getirildi, Ordu üç gece silah elde geçirdi. Hafýz Ahmet Paþa Orduyu þu þekilde cephe durumuna aldýrdý: Sol kanatta üç muazzar Piyade Tugayý bulunuyordu. 1. Hatta 14 Tabur ve 92 Top, 2. Hatta, 13 Tabur, yedekte 24 Tabur, 9 Süvari Alayý ve 13 Top mevcuttu. Cephenin önünde Prusya asýllý Yüzbaþý Mühl-bach tarahndan geceleyin kazýlmýþ olan iki siper bulunuyordu. Sað kanatta bir sel çukuruna dayanýyordu. Sol kanat ise sýk Zeytin aðaçlarýndan olan bir Ormanýn içindeydi. Ýhtiyatlarý ise derin bir arazi içinde bulunuyordu. D.ernýe. çatma kýtalarý ise Koruluklar içinde Mevzilenmiþti. Molteke ile Yüzbaþý Laüe akþama doðru Mýsýr ordugahýnýn dibýne kadar sokulduk-diyordu. Ýbrahim Paþanýn 12 Obüs Bataryasýndan kurulu bir Düþman bataryasýnýn 1600-1800 adým kadar derinlikte olan çok elveriþli bir çukur içinde Mevzilenmiþ olduðunu tesbit ettiklerini görerek durumu Hafýz Ahmet Paþaya bildirdi. Nihayet 21 Haziran 1839 günü Ýbrahim Paþa Halep Birecik yolunun her iki tarafýnda Birecik istikametinde hareket’e baþladý, Ýbrahim Paþanýn Osmanlý Ordularýnýn Ricat hattý olan Bireciði Kuþatmak maksadýnda olduðunu anlayan Molteke Hafýz Paþaya Düþman’a karþý Hücum edilmesini tavsiye etmiþ ise de çok cesur olan Hafýz Ahmet Paþa, Düþmanýn bu kuþatma vu taarruz hareketinden korkmayarak, beklemeyi tercih etmiþtir. Hareketlerinde serbest kalan Mýsýr Ordusu 23 Haziran 1339 da Hafýz Paþa kuvvetlerine Merkezden hücum etti, Hafýz Paþa bütün ihtiyatlarýný ileri sürerek Düþmanýn bu taarruzlarýna Þiddetle mukavemet etti ve onlarý hir ara püskürtmeye muvaffak oldu ve hatta Ricat eden Mýsýr ordusu þaþýrarak kendi Piyadesi üzerine ateþ açtý. 24 Haziranda Mýsýr ordusu yeniden taarruz etti. Liva Kumandaný Halil Paþa ve Miralay Ýbrahim bey’in kýtalarý Kahramanca savaþtýlar/Bizzat Hafýz Paþa Hassa livasý ile Ýbrahim Paþa kuvvetlerine þiddetle mukabele etti. Bütün gün akþama kadar devam eden Muharebe sonlarýna doðru, Ýbrahim Paþanýn büyük Süvari Birlikleri Osmanlý Ordusu saflarýna girdi. Hafýz Paþa orduya Ricat emrini vermiþ idi. Zamansýz verilen bu Ricat emri Ordunun Savaþ nizamlarýný bozdu. Rical eden orduya Ýbrahim Paþa Þiddetle hücum etti. Her Ýki tarafta büyük zayiat oldu. Böylece Mehmet Ali Paþa nunla beraber ibrahim Paþanýn Nizip ve havalisi üzerindeki hakimiyeti uzun sürmedi, 1840 ta Beyrut-Baalbek arasýndaki harplerde, Mýsýrlýlar büyük bir Maðlubiyet’e uðradýlar. 85.000 kiþiden Mürekkep bulunan Mýsýr ordusunun ancak l/3ü Mýsýr’a dönebildi. Bundan sonra Nizip Halep vilayetinin Urfa sancaðýnýn Birecik kazasýna baðlý ve üç bin nüfuslu küçük bir kasaba olarak kaldý.

[ibrahim]

NÝZÝP DESTANI: Nizip Davasý: Hafýz paþayla Ýbrahim paþa arasýnda "1839" tarihinde vukua gelen Meþhur NÝZÝP muharebesini yaþatan bir destandýr, Ben bu destaný G.Ayýntap’a tabi karakuyulu köyünde "65" yaþlarýnda iki gözü ama aþýk Mustafa isminde bir zattan 22-8-1930 tarihinde dinledim. (A.RIZA
AÞIK MUSTAFA diyor ki: Nizip davasýný Aþýk Ali söylemiþtir. Aþýk Ali o zaman hayatta imiþ bu muharebeyi gözleri ile görmüþ. Onun bundan baþka daha bir çok destanlarý vardýr. Kendisi Kilis’in Musabeyli nahiyesine baðlý Körtüncü köyünde doðmuþtur. O köyde Molla Mehmet isminde bir ihtiyar vardýr, iþte Aþýk Ali onun dedesidir. Sözünü ikmal eden aþýk Mustafa eline sazýný aldý Nizip davasýný okumaya baþladý,
Hazýr ol vaktýna dayan Ýbrahim Ýnen çarhacýlar meydan benimdir.
Mýsýrdan aþaðý sürmek muradým
Ben helale kadar seyran benimdir.
Ýbrahim paþa derki ; dursun varayým
Adüler türemiþ nice durayým
Eðer harp istersen topu kurayým
Havaya çekilen havan benimdir
Bir hýzla koymam seni mýsýra
Bütün Arabistan yemen benimdir
Ýbrahim paþa derki vatan ýrakta Yüz bin gülle atarým bir oturakta Çok düþmaný iþletirim kürekte Hem sürgün ederim liman benimdir.
Hafýz paþa derki düþtüm bu hale Saðýmdan solumdan imdatçým gele Nice zorbalara beklettim kale Atarým mahpusa zindan benimdir. Ýbrahim paþa derki; düzdüm orduyu Araba çaldýrdým cengi, harbiyi Parmak gibi kýyar süngü, süngüyü Kopar zelzele Tufan benimdir. Hafýz paþa derki; Koymuþum seri Mizar elden gider gelirse beri Basarým ordunu gece bir yarý Hem hcum ederim ceylan benimdir. Ýbrahim paþa der humusa geldim Hamada ordusunu ikiye böldüm Mizardan vezirin üçünü aldým Erzurum, Acem Erzincan benimdir Hafýz paþa derki; ya ben nideyim Bari verin bana zehir yudayum Hakipaye geldim aman benimdir Aþýk Ali der ki söylenir dilde Çekerler hayfiyi yedi bit kralda. Sene bin sekiz yüz otuz dokuzunda Nizip üstüne destan benimdir

Bu destan "Tarihi Ata"nm Nizip hakkýnda yazdýðý vak’aya en iyi
vesikadýr. (sayfa 20 1.satýr)'in nüfusu 2172 olarak gösterilir. Adlarý anýlmakla beraber ayný tarihlerde Nizip’te 6 Cami, 1 Sibyan mektebi ve 700 hane bulunduðu kaydedilmiþtir. Milli mücadele yýllarýnda bütün Anadolunun köy ve kasabalarý gibi Nizip kazasý da Ýstiklal savaþlarýna katýlmýþ ve G.Antep müdafaasýna iþtirak etmiþtir. 1919 senesi içinde "3-7 Eylül" pek kýsa süren bir iþgalden sonra Nizip 26 Teþrin 1920 de Fransýz kuvvetlerinin eline geçtiyse de 25 Kanun 1921tahliye olundu.

[ibrahim]

HATIRALAR KISMI

Cumhuriyetin kuruluþundan sonra da Bireciðe baðlý bir nahiye olarak bilinen Nizip 1924 te idar-i teþkilatýnda G. Antep vilayetine baðlandý. 26 Nisan 1926 da da kaza unvanýný aldý. (sayfa 21/ satýr1)
meydana gelen baþarýlardan þaheser bir numune ebedi bir abidedir.
Nizip Cumhuriyet devrinde süratle geliþmeye baþladý. Bu devirde yapýlmaða baþlanan Nüfus sayýmlarýnýn birincisinde Nizip’in nüfusu 1927 yýlýnda 7041 tespit edilmiþ idi.
Bundan sonraki bütün Türkiye’de olduðu gibi Ýktisadi zaruretten doðan köyden þehirlere akýn kendi kazamýzda da görülerek muhtelif sayýmlara göre Nizip’in nüfusu aþaðýdaki rakamlarý göstermektedir..

NÝZÝP’Ýn MUHTELÝF SAYIMLARA GÖRE NÜFUSU :
(Þehir Nüfusu.

(Bucak ve Köyler’in Nüfusu)
1940 1945 1950
23345 374441 42915 .

(Toplam)
1940 1945 1950
44352 47461 54557.

Yüzölçümü, Yoðunluðu
147437.

1955 Sayýmýna göre :
Þehir Nüfusu : 15331
Bucak ve Köy Nüfusu : 46010
Toplam :61341.


Yüzölçümü 1331
Yoðunluðu 46.

1960 Sayýmýna göre :
Þehir Nüfusu: (Toplam:19336 Erkek:9805 Kadýn:9531)
Bucak ve Köy Nüfusu(Toplam:48977 Erkek:24660 Kadýn:24317)
Toplam (Toplam:68313 Erkek:34465 Kadýn:33848).

Yüzölçümü : 1348
Yoðunluðu : 51.

Nizip’in kaza topraklarý d&acirc;hilinde merkeze baðlý 4 Nahiyesi 114 tane de köyü bulunmaktadýr. Zeytinlikler, bað ve bahçeler ile çevrili olan Nizip 14 Mahallesi, 12 Camisi bir de Bizanslýlardan kalma bir Kilise bu Ilýnmaktadýr. Sayýn Belediye Baþkanýmýz Osman Sayýn’ýn imar gayretleri sayesinde Güneydoðunun en þirin kazasý haline gelmesine sebep olmuþtur.)
1940 1945 1950
9009 10017 11640

[admin]

Arkadaþlar muazzam bir eser ve 1973 yýlýnýn kýt imkanlarý ile yazýldýðýna dikkatinizi çekerim

[ibrahim]

MÝLLÝ MÜCADELE YILLARI.
6 no. Lu vesikanýn açýklanmasý:

Heyet-i temsiliyeyi riyaseti tarafýndan3. Kolordu kumandanlýðýna; Gönderilen þifrenin aslýný göstermektedir. 27 Mart 36 Vesika No: 346. Kor. K. Selahattin Beyefendiye; Nizip-Kilis ve Antep cihetlerinden alýnan son mal&ucirc;mata nazaran Fransýzlarýn bir taraftan Ayýntapdaki kuvvetlerini takviye ettikleri ve diðer taraftan Ayýntap TealÝi &icirc;sl&acirc;m Cemiyetinin Fransýz Amalineçalýþtýklarý, her ihtimale karþý Maraþ’ta 9. Alayýn k&acirc;milen içtimain münasip görmek­teyiz: Zatýalilerinizcede de tasvip buyrulduðu takdirde iktisasýný emir ve ifadesiyle neticesinden malumat ita buyrulmasýný rica ederim. 27/Ruhi Heyet-i Temsiliye Namýna Anadolu Harekatý 4/5 M.Kemal 532 No.lu Vesikanýn Açýklamasý
13. Kor. K. Maraþ-Antep ve Urfa livalarýndaki olaylarý ve Fransýz­lar iþgal silahlarýný tecavüz ederlerse bu hal mütarekeye muhalif oldu­ðundan askerin ateþle mukabeleye mecbur olmasý ihtimalini erk&acirc;ný har-biyeyi Umumiye Riyasetine ve Harbiye Nezaretine arz etti. Erkan-ý harbiyei Umumiye Dairesine Diyarbekirden m/930 S.2 K. 10/3/36 Harbiye Nezareti Celilisine mevcut Þifre: Maraþ-Ayýntap ve Urfa livalarý bugün pek acýnacak bir haldedir. Bu livalarýn Maraþ harabeye dönmüþ köyler, köprüler yýkýlmýþ, Ticaret durmuþ, Emniyet, can, mal ve Irz kalmamýþtýr. Bunun yeg&acirc;ne sebebi Fransýzlarýn iþgali ve su idaresi Ermenilerin de Ýslamlar aleyhine tahrik ve etmeleridir. Milletin maruz kaldýklarý bu tehlike karþýsýnda Hü­kümetin siyaseten bir tesir yapmadýðým görerek kendi hukuklarýný, can, mal ve ýrzlarýný bizzat müdafaaya teþebbüsleri en meþru bir haktýr. Bu vaziyette Millete müdafaadan vazgeçiniz demek Ermenilerin silah intika­mýna Fransýzlarýn her türlü tecavüzüne, her þeyimizi teslim edin demek­tir. Aza-yi bedeni kesilen bir adama baðýrma, aðlama demek ne kadar Felsefeye mugayirse hukuku meþru asma ve namusuna, canýna taarruz edilen bir millete de sükun tavsiyesi böyledir. Tavsiye edilse de dinlemez. Nitekim Urfa kýyamýnda vesaya mesmu olmuþtu. Bilakis Urfa’dan Bidecikten, Nizip’ten, Ayýntap’tan mütemadiyen Kuvayý milliye’den Top, ve silah ve cephane talep edilmiþtir. Milleti müþkülatla düþürmemek için na­sihat edilmiþ ise de yine feryatlarý kesilmemiþtir. Dün (sayfa 24 yazýlacak) 356 nolu vesikanýn açýklamasý : (sayfa 24 yazýlacak) Maraþtan gönderilen kuvvetlerin Kuvayý Milliyenin bu vaziyeti Ýslaha kadar olacaðýný zannetmiyorum Her halde Maraþ’taki kýtatten mühim bir kuvvetle top ileAyýntap cephesinemuavenetedilmesi elzem görülmektedir. Bu cephe vaziyetine esaslý bir surette takip ve alýnacak Raporlara nazaran vaziyete göre en seri muavenetin ifasýhususunda emir veteminive iþam mercudur. 4 Ruhi H.T. namýna M.Kemal 362 No.lu Vesikanýn Açýklanmasý: 13. Kolordu Kumandaný vekilinin bölgesi ahvali hakkýnda Heyet-i temsiliye Riyasetine gönderdiði Raporun suretini göstermektedir. vesikaNo: 362 Gayet aceledir, Diyarbekir 19/4/36 HeyetiTemsiüye Riyasetine :
1- Antep Mutasarrýfýnýn 19 Nisan/36 tarihli telgrafý makam-ý &acirc;lilerinde yazýlýmdýr. Akçakoyunlu, Nizip istikametinden Antep’e giden bin kadar Fransýz kuvvetinin yollarýnda Kuvayý Milliye ile masaaleme ederek Antep’e muvasalatýndan þehri mevcut iki top ile bombardýmana baþlamýþ ve bir çok haneler, Hükümet binasý tahrip edilmiþ, þehir katiyven mukabele etmediði halde Fransýz bayraðýyla tefrik edilen Ermeni mahalleri müstesna olduðu halde dahilde ve hariçten Ýslam Mahallerine Mitralyöz ve top ateþi tevcih edilmiþtir. Ahalinin bir kýsmý ve ekser memurun firar etmiþtir, Mutasarrýf kendisiyle beraber bir kaç memur kaldýðým ve þehre girilirse idareyi de ek almalarý muhtemel olduðunu yazmakta ve Mügayir-i medeniyet olan bu tecavüzün itilaf mümesilleri nezdinde protesto edilmesini rica etmektedir. Bu hususun teminini heyet-i temsiliyeden rica ederim. Besni’de ihzar edilen 200 kiþilik Kuvayý milliyenin tek bir cebel topuyla Antep’e sevki evvelce emredilmiþ idi. Bu kuvvetin surati tahriki Kahta Hasmansur civarýnda Kuvayý milliye sevki 2.Kor.Ahzi askerine yazýldý. Urfa Kuvayý milliye kumandanýnda bir hafta evvel Nizip cihetinde zabitler göndererek Birecik, Antep yolunun teþkil edilecek Kuvayý milliye ile seddi ve Akkoyunlu istikametinden iz’acatta bulunmasý ve þimendöferin tahrihi emredilmiþ idi Bu emir tekit edilmiþtir. (26.sayfa 1.satýr) bel topunun mahdut olmasý Urfadan 3 toplu bir bataryanýn bulunmasý hesabiyle batarya göndermek Ýmkaný olmadýðý merci olan 3. Kolordu 5/4/ 36 bildirilmiþtir. Bu gün Kýlmç Ali Beyden I7/Nisan/ tarihli Antepten Þahsýma hitaben yazýlmýþ bir telgraf aldým. Antep vaziyetini izah ettikten sonra bunun manen mesulü yeganesi ben olduðumu söylüyor ve benim ihmal ve teseyyüp ve hýyanetle, Hamiyetsizlikle itham ediyor. Kýlýç Ali Bey’in þahsýný tanýmýyorum. Fakat son telgrafýna cidden müttesir oldum. Kendisine cevap vermeyeceðim fakat kolordunun vaziyet "L G F N H S N K" hali bugüne kadar Urfa livasýnda ve dahili propagandalara karþý vaziyeti dahiliyenin de müsadesi derece-i mesaisi tami-men neþredilen raporlardan müsteban olur. Bugün Urfa’da bir süvari alayýyla, bir tabur, 4 mÝtralyöz ve 3 cebel topu vardýr. Resül’ayýndan Urfa’ ya tekrar kaptýrmamak Ýçin iki tabur ile beni ayýn 24 ünde dün Urfaya tahrik edildim. Cizre’den Besni’ye, Çerniþkezekten Resül’ayniye kadar Tulen, arzan geniþ ve hatta enva-i propagandalara sahne olan bir mýntýkaya yayýlmýþ zayýf mevcutlu Kolordu kýtaatýn da asayiþi dahiliyi bilen muhafazadan bir müþkülata uðrarken Urfa ve Suruç’a kadar yayýlmýþ Kolordunun daha ziyade müþkülata düþürmüþtür. vaziyete baþka kolordu olsaydý acaba Antep’e tadar yayýlabilirmiydi. Üçüncü kolordunun Maraþ’a gönderebildiði kýtaat bence Tel’eb-yazý muhasara eden milli aþiretin Aneze Asairi taarruz ederek millileri hat boyunca ricatý mecbur etmiþtir. Birkaç þifrede Emir Faysal’ýn Fransýzlarla uyuþtuðuna dair olan Ýstihbarat ve istidlalatý arzettim. Bu hale göre Fransýzlar kuvayý milliyeye ile Kilikyadan tardýn müþkül&acirc;tý anlaþýlýr. Bu ahval zahir iken ahvali iyice takdir etmiyen Kýlýç Ali Beyin sýkýþtýðý zaman uluorta zesandrazlýk etmesi sayaneteessüftür. Merci olan 3. Kolordu ihtýratý lazýmede bulunulmasýný rica ederim. Aksi halde Kýlýnç Ali Beyin hiç bir telgrafýný mýntýkam dahilindeki merakizde kabul etmem. Terbiyesini takýnsýn ve vazifesini ve merciini bilsin. Vaziyetimize göre mýntýkamýzýn bile ziyanýný mucip hareket icrasýna imkan yoktur. Numara 1162" 13. Kor. K. CEVDET