Tasavvuf nedir?

[aslanbey]

Tasavvuf, güzel ahlâktýr. (Ý. Kettânî)
Tasavvuf, kalbi temizlemektir. (Ebû Ali Rodbârî)
Tasavvuf, edebe riâyettir. ( Ebû Muhammed Cevîrî)
Tasavvuf, i'tirâzý býrakýp, emredilene peki demektir. (Ebû Sehl Sa'lûkî)
Tasavvuf, nefsin kötü isteklerini terk etmektir. (Ebû Hüseyn Nûrî)
Tasavvuf, faydasýz iþleri terk etmektir. (Ebû Saîd Ýbni Arabî)
Tasavvuf, vakti deðerlendirmek ve vaktin kýymetini bilmektir. (Ýbni Osman Mekkî)
Tasavvuf, Allahü teâlânýn ahlâký ile ahlâklanmaktýr. (Cüneyd-i Baðdâdî)
Tasavvuf, kimseye ezâ ve cefâ vermemek, herkese lütûf ve ihsânda bulunmak, hastalýk ve musîbetleri herkese izhâr etmemek, düþmanlarýný affetmek, insanlýk mertebesinin en yüksek derecesine kavuþmayý usûl ittihaz etmektir. (Ahmed Þirbâhî)
Güzel ve çirkin huylar
Kalbin, kötü huylardan temizlenmesi için, Allah için olmayan herþeyin sevgisini kalbden çýkarmak gerekir. Bu yolda ilerlemek Peygamberlerin ahlâkýndandýr.
Kötü sýfatlar, câhillik, öfke, riyâ, kin, hased, kibir, ucup cimrilik, mal ve makam sevgisi, övülmeyi sevmek, ayýplamaktan korkmamak, sû-i zan, övünmek gibi þeylerdir.
Güzel huylar, ilim, tefekkür, rýzâ, hayâ, tevâzu, merhamet, mürüvvet, cömertlik gibi güzel iþlerdir.
Hak yolunda ilerlemekten maksat, kötü sýfatlardan kurtulmak ve güzel huylarla süslenmektir.
Tasavvuf, Yahudi veya Yunan filozoflarýnýn uydurmasý deðildir. Tasavvuf bilgilerinin hepsi Resulullahtan gelmektedir. Bunlarýn isimleri sonradan konulmuþtur. Resûlullahýn, Peygamber olduðu bildirilmeden önce, kalble zikrettiði mu'teber eserlerde yazýlýdýr.
Zikir ve nefs muhasebesi, Resûlullah ve Eshâb-ý kirâm zamanýnda da vardý. Hicrî 2. asýr sonlarýnda, Ehl-i sünnetten, kalblerini gafletten koruyanlarýn ve nefislerini Allaha itâ'ate kavuþturanlarýn bu hâllerine Tasavvuf ve kendilerine Sofî ismi verildi. Kendine ilk defa sofî denilen zât, Ebû Hâþim Sofî'dir.
Tasavvuf, Ýslâm ahlâký ile ahlâklanmak için lâzým olan bilgileri öðreten bir ilimdir. Týp ilmi, beden saðlýðýna âit bilgileri öðrettiði gibi, tasavvuf da kalbin, rûhun, kötü huylardan kurtulmasýný öðretir, kalb hastalýklarýnýn alâmetleri olan kötü iþlerden uzaklaþtýrýr, Allah rýzâsý için güzel iþ ve ibâdet yapmayý saðlar. Zaten dinimiz, önce ilim öðrenmeyi, sonra buna uygun iþ ve ibâdetin Allah rýzâsý için yapýlmasýný emreder. Kýsaca din, ilim, amel ve ihlâstan ibârettir.
Huzûra kavuþmak için
Dünya ve âhýret iyiliklerine, rahat ve huzûra kavuþmak için birinci olarak doðru bir îmân sâhibi olmak gerekir. Doðru bir îmâna kavuþmak için, Ehl-i sünnet i'tikâdýný öðrenmek ve inanmak gerekir.
Ýkincisi, insanlarýn saâdeti için lâzým olan þey, dinin emîr ve yasaklarýný öðrenmektir. Dînimizde bildirilen helâlý, harâmý ve diðer husûslarý öðrenmek ve buna uygun hareket etmektir.
Üçüncüsü, kalbin kötülüklerden temizlenmesi ve nefsin terbiye edilmesidir. Nefs hep kötülük yapmak ister. Onun bu isteklerinden kurtulmak ve Allah sevgisini kalbe yerleþtirmek için, tasavvuf âlimlerinin eserlerini okuyup amel etmek lâzýmdýr.
Bir kimse doðru îmâna kavuþur, dinin emîrlerini seve seve yerine getirirse enbiyâya, evliyâya ve melâikeye benzer ve onlara yaklaþýr. Ayný cinsten olan þeyler, birbirini çektiði gibi onlar tarafýndan yanlarýna çekilir. Çok büyük bir mýknatýsýn bir iðneyi çekmesi gibi onu yüksekliklere çekip Cennete kavuþmasýna sebep olurlar.
Ma'nen yükselmek dünya ve âhýret saâdetine kavuþmak bir uçaðýn uçmasýna benzetilirse, îmân ile ibâdet, bunun gövdesi ve motorlarý gibidir. Tasavvuf yolunda ilerlemek de, bunun enerji maddesi, ya'nî benzinidir. Tasavvufun iki gâyesi vardýr: Birincisi, îmânýn yerleþmesi ve þüphe getiren tesirlerle sarsýlmamasý içindir. Âkýl ile, delil ve ispat ile kuvvetlendirilen îmân böyle saðlam olmaz. Allahü teâlâ buyurdu ki:
(Kalblere îmanýn yerleþmesi ancak ve yalnýz zikir ile olur.) [Ra'd 28]
Zikir, her iþte, her harekette Allahü teâlâyý hatýrlamak, O'nun rýzasýna uygun iþ yapmak demektir.
Ýkinci gâyesi, ibâdetlerde kolaylýk, lezzet hâsýl olmasý için, nefisten doðan sýkýntýlarýn giderilmesidir. Ýbâdetleri kolaylýkla, seve seve yapmak ve günâh olan iþlerden de nefret edip uzaklaþmak, ancak tasavvuf ilmini öðrenip, bu yolda ilerlemek ile mümkündür.
Ýmâm-ý Mâlik hazretleri buyurdu ki:
(Fýkhý öðrenmeden tasavvuf ile uðraþan dinden çýkar, zýndýk olur. Fýkhý öðrenip tasavvuftan haberi olmayan bid'at sahibi, sapýk olur. Her ikisini edinen hakikate kavuþur.) [Merec-ül bahreyn]

[aslanbey]

Cevap: Din, insanlarý saâdet-i ebediyyeye ya'nî sonsuz saâdete, huzura götürmek için Allahü teâlâ tarafýndan peygamberleri vâsýtasýyla gösterilen yol demektir.
Soru: Resûl ile nebi arasýnda ne fark vardýr?
Cevap: Allahü teâlâ, Âdem aleyhisselâmdan beri, her bin senede, bir Peygamber vâsýtasý ile, insanlara bir din göndermiþtir. Bu Peygamberlere Resûl denir.
Her asýrda, en temiz bir veya birkaç insaný Peygamber yaparak, bunlar ile dinleri kuvvetlendirmiþtir. Resûllere tâbi' olan, kendilerine yeni bir dîn gönderilmiyen bu Peygamberlere de Nebî denir.
Soru: Bütün peygamberler neleri bildirmiþtir?
Cevap: Bütün Peygamberler, Allaha, Meleklere, Kitaplara, Peygamberlere, Âhiret gününe, Kazâ-kaderin Allahtan olduðuna imân etmeyi bildirmiþler, ya'nî hep ayný îmâný söylemiþ, hepsi ümmetlerinden ayný þeylere inanmalarýný istemiþlerdir. Fakat, kalb ile, beden ile yapýlmasý ve sakýnýlmasý lâzým olan þeyleri baþka baþka olduðundan, Ýslâmlýklarý, müslümanlýklarý da ayrýdýr.
Soru : Günümüzde kaç çeþit din vardýr?
Cevap: Bugün yeryüzündeki dinler ilâhî ve bâtýl [ilkel] dinler olmak üzere ikiye ayrýlýr.
Soru: Ýlkel din nedir?
Cevap: Ýlkel din, insanlar tarafýndan uydurulan inanç sistemidir. Zerdüþtlük, Taoizm, Konfiçyüstlük, Budizm gibi.
Soru: Ýlâhî din nedir, kaça ayrýlýr?
Cevap: Asýllarý Allahü teâlâ tarafýndan bildirilen dinlerdir. Semâvî dinler de denilen ilâhî dinler, muharref ya'nî tahrif edilmiþ, bozulmuþ dinler ve hak din olmak üzere ikiye ayrýlýr.
Soru: Bozulmuþ dinler nelerdir?
Cevap: Bozulmuþ dinlerin asýllarýný, Allahü teâlâ peygamberleri vâsýtasýyla bildirmiþ, sonralarý insanlar tarafýndan deðiþtirilmiþtir. Hýristiyanlýk ve Yahûdîlik böyledir.
Soru: Hak din nedir?
Cevap: Hak din ise, Allahü teâlâ tarafýndan gönderildiði þekilde bozulmadan kalan dindir.
Soru: Bugün yeryüzünde hak din var mýdýr?
Cevap: Bugün yeryüzünde hak din olarak sâdece Ýslâm dîni vardýr. Ýlk vahyolunduðu, bildirildiði gibi deðiþmeden günümüze kadar gelmiþtir ve kýyâmete kadar da devâm edecektir.

Hak din

Soru: Âhirette kimler ni'mete kavuþacak?
Cevap: Hak dînin bildirdiði farzlarý yapanlara ve harâmlardan kaçýnanlara Allahü teâlâ, âhirette ni'metler, iyilikler verecektir. Farzlarý yapmayanlara ve harâmlardan kaçýnmýyanlara, âhirette cezâlar, acýlar tattýracaktýr.
Soru: Bugün hak dinden baþkasýna uyulabilir mi?
Cevap: Ýslâmiyet geldikten sonra, önceki dinlerin hükümleri yürürlükten kalkmýþtýr. Buna göre Yahûdîler ve Hýristiyânlar da dâhil bütün insanlarýn Ýslâmiyeti din olarak seçmeleri gerekmektedir. Nitekim Allahü teâlâ, Ýslâmiyetten baþkasýný din olarak kabûl etmiyeceðini bildirmekte, Kur'ân-ý kerimde meâlen, (Ýslâm dîninden baþka din istiyenlerin dinlerini Allahü teâlâ sevmez, kabûl etmez. Ýslâm dînine sýrt çeviren, âhirette ziyân edecek, Cehenneme gidecektir) buyurmaktadýr. (Âl-i Ýmrân 85)

[aslanbey]

Sual: Ýman nedir?
CEVAP
Ýman, bildirilen altý esasa inanmak ve Allahü teâlâ tarafýndan bildirilen, Muhammed aleyhisselamýn Allahü teâlâ tarafýndan getirdiði emir ve yasaklarýn hepsine inanmak ve inandýðýný dil ile söylemek demektir.

Amentü þöyledir:
Âmentü billahi ve melaiketihi ve kütübihi ve rüsülihi vel yevmil ahiri ve bilkaderi hayrihi ve þerrihi minallahi teâlâ vel ba'sü ba'del mevti hakkun. Eþhedü en lâ ilahe illallah ve eþhedü enne Muhammeden abdühü ve resülühü.
[Yani, Allah’a, meleklerine, gönderdiði kitaplarýna, peygamberlerine, ahiret gününe, kadere, hayrýn ve þerrin Allah’tan olduðuna, öldükten sonra dirilmeye inanýyorum. Allah’tan baþka ilah olmadýðýna ve Muhammed aleyhisselamýn da Allah’ýn kulu ve son Peygamberi olduðuna þehadet ediyorum.]

Ýman, Muhammed aleyhisselamýn, Peygamber olarak bildirdiði dini, akla, tecrübeye ve felsefeye uygun olup olmadýðýna bakmadan tasdik etmek yani kabul edip, beðenip, inanmaktýr. Akla uygun olduðu için tasdik etmek, aklý tasdik etmek olur, Resulü tasdik etmek olmaz. Yahut Resulü ve aklý birlikte tasdik etmek olur ki, o zaman Peygambere itimat tam olmaz. Tam olmayýnca, iman olmaz. Allahü teâlâ, (Onlar gayba [görmedikleri halde Resulümün bildirdiði her þeye] iman ederler) buyuruyor. (Bekara 3) Resulü de, (Dini [hükümleri, dinde bildirilenleri] aklý ile ölçenden daha zararlýsý yoktur) buyurdu. (Taberani)

Nazara yani göz deðmesine inanmayan bir kimse, (Bugün fen, gözle görülemeyen þualarýn iþ yaptýðýný açýklýyor. Mesela bir kumanda ile TV’yi, radyoyu veya arabamýzý açýp kapatabiliyoruz. Bunun için gözlerden çýkan þuanýn zarar verebileceðine artýk inanýyorum) dese bunun kýymeti olmaz. Çünkü bu insan dine deðil, kumandadan çýkan þuaya inanýyor. Yahut þua ile birlikte Peygambere inanýyor. Yani fen kabul ettiði için, þualarýn etkisini gözü ile gördüðü için inanýyor ki bu iman olmaz. Dinde bildirilen her þeyi, fen ispat edemese de, fayda veya zararýný gözü ile görmese de, yine inanmak lazýmdýr. Hakiki iman gayba inanmaktýr yani görmeden inanmaktýr. Gördükten sonra artýk o iman olmaz. Gördüðünü itiraf etmek olur. Bekara suresinin 3. âyetinde, gayba inanmak, görmeden inanmak övülüyor. Ýmanýn altý þartý da gayba inanmayý gerektirmektedir. Çünkü hiç birisini görmüþ deðiliz.

Peygamber efendimiz, aþaðýda bildirilen iman ile ilgili âyetleri açýklayarak imaný þöyle tarif etti:
(Ýman; Allah’a, meleklere, kitaplara, peygamberlere, ahiret gününe, [yani Kýyamete, Cennete, Cehenneme, hesaba, mizana], kadere, hayrýn ve þerrin Allah’tan olduðuna, ölüme, öldükten sonra dirilmeye, inanmaktýr. Allah’tan baþka ilah olmadýðýna ve benim Onun kulu ve resulü olduðuma þehadet etmektir.) [Buhari, Müslim, Nesai]

Kur’an-ý kerimde mealen buyuruluyor ki:
(Asýl iyilik; Allah’a, ahirete, meleklere, kitaplara, nebilere inanmaktýr.) [Bekara177]
(Onlar gayba [Allah'a, meleklere, kýyamete, cennete, cehenneme görmedikleri halde] inanýrlar.) [Bekara 3]

(Onlar, sana indirilene, senden önceki kitaplara ve ahirete iman ederler.) [Bekara 4]

Bu üç âyette, Allah’a, ahirete, meleklere, kitaplara, peygamberlere ve gayba inanmak bildiriliyor.

(Allah, onlarýn iþlediklerini ve iþleyeceklerini bilir.) [Bekara 255]

(Ölümü Allah’ýn iznine baðlý olmayan hiç kimse yoktur.) [Al-i Ýmran 145]

(Ölüm zamanýný takdir eden ancak Allah’týr.) [Enam 2]

Bu üç âyet, takdirin Allah tarafýndan olduðunu bildirmekte, kadere iman etmeyi göstermektedir.

(Kendilerine bir iyilik dokununca, "Bu Allah’tan" derler; baþlarýna bir kötülük gelince de "Bu senin yüzünden" derler. “Küllün min indillah” [Hepsi Allah’tandýr] de, bunlara ne oluyor ki bir türlü laf anlamýyorlar.) [Nisa 78]
Bu âyet, hayýr ve þerrin Allah’tan olduðunu bildirmektedir.

(Muhammed [aleyhisselam], Allah’ýn Resulü ve nebilerin sonuncusudur.) [Ahzab 40]
Bu âyet de, Resulullahýn peygamber olduðunu bildirmektedir.

Amentü’nün manasý

Allah’a inanmak:
Allahü teâlânýn varlýðýna, birliðine, Ondan baþka ilah olmadýðýna, her þeyi yoktan yarattýðýna, Ondan baþka yaratýcý olmadýðýna kalben inanmak, kabul etmek demektir. Âlemlere rahmet olarak gönderdiði son Peygamberi Muhammed aleyhisselam vasýtasýyla bildirdiði dinin hepsini kabul etmek, beðenmek demektir. Bir âyet-i kerime meali:
(Allah’a ve ümmi nebi olan Resulüne iman edin!) [Araf 158]

Meleklere inanmak:
Melekler nurani cisimlerdir. Hiçbirinde erkeklik diþilik yoktur. Hepsinin günahsýz, emin olduðunu kabul etmek, tasdik etmek, yaptýklarý iþleri beðenmek þarttýr. Bir âyet-i kerime meali:
(Asýl iyilik; Allah’a, ahirete, meleklere, kitaplara, nebilere inanmaktýr.) [Bekara 177]

Kitaplara inanmak:
Zebur, Tevrat, Ýncil, Kur’an ve diðer kitaplarýn Allahü teâlâ tarafýndan gönderildiðine, hepsinin hak olduðuna inanmak lazýmdýr. Ancak, Kur’an-ý kerimden önceki kitaplarýn insanlar tarafýndan deðiþtirildiðini, Allah kelamý olmaktan çýktýklarýný bilmek, bunu kabul ve tasdik etmek demektir. Önceki kitaplarýn hiç birisi deðiþmemiþ bile olsa, Allahü teâlâ tarafýndan nesh edildiðine yani yürürlükten kaldýrýldýðýna iman etmek gerekir. Bir âyet-i kerime meali:
(Onlar, sana indirilene [Kur’an-ý kerime], senden önceki indirilen kitaplara iman ederler.) [Bekara 4]

Peygamberlere inanmak:
Peygamberlerin hepsinin Allahü teâlâ tarafýndan seçilmiþ olup, sadýk, doðru sözlü, günahtan masum olduklarýný kabul ile tasdik etmek demektir. Onlardan birini bile kabul etmeyen, beðenmeyen kimse, kâfir olur. Peygamberlerin ilkinin Âdem aleyhisselam ve sonuncusunun, Muhammed aleyhisselam olduðuna iman etmek, kabul ve tasdik etmek demektir. Peygamber efendimizin bildirdiði dini hükümlerin hepsini, en güzel þekilde ve eksiksiz teblið ettiðine inanmak, bu emir ve yasaklarýn hepsini kabul edip, hepsini beðenmek demektir. Bir âyet-i kerime meali:
(Bütün Peygamberlere iman edip, hiçbirini diðerinden ayýrmayanlar Allah’ýn mükafatýna kavuþacaktýr.) [Nisa 152]

Kaza ve kadere inanmak:
Allahü teâlânýn insanlara cüzi irade verdiðini, insanlarýn bu cüzi iradeye göre tercih ettikleri ve yaptýklarý her þeyi Allahü teâlânýn yarattýðýna iman etmek demektir. Hayýr ve þer, her þeyi kullarýn talep ettiklerini, Allah’ýn da bunu dilediði takdirde yarattýðýný bilmek, bunu kabul ile tasdik etmek ve beðenmek demektir. Bir âyet-i kerime meali:
(Allah’ýn emri mutlaka yerine gelecek, yazýlmýþ bir kaderdir.) [Ahzab 38]

Ahirete inanmak:
Ýnsanlarýn kýyamet kopunca, dirileceklerine, hesap ve mizandan sonra, Müslümanlarýn Cennete, kâfirlerin Cehenneme gideceklerine ve orada ebedi kalacaklarýna iman etmek, bunu kabul etmek ve beðenmek demektir. Bir âyet-i kerime meali:
(Onlar [Müslümanlar], ahiret gününe iman ederler.) [Bekara 4]

Kelime-i þehadete inanmak þöyle olmalý:
Ben þehadet ederim ki, yani görmüþ gibi bilirim ve bildiririm ki, Allah’tan baþka ilah yoktur. Ve yine þehadet ederim ki, Muhammed aleyhisselam Onun kulu, resulü ve son Peygamberidir. Ýki âyet-i kerime meali:
(Muhammed [aleyhisselam], Allah’ýn Resulü ve nebilerin sonuncusudur.) [Ahzab 40]

(Allah’a ve resulüne inananlara, rableri katýnda nurlarý ve ecirleri vardýr.) [Hadid 19]

[aslanbey]

Sýrrýný saklarsan ona hakim olursun. Saklamazsan, o sana hakim olur.

Ýnsanlarýn en akýllýlarý, insanlarýn hareketlerini takdir edenlerdir.

Ahmakla dostluktan çekin, zira iyilik edeyim derken çok defa kötülük eder.

Ýnsan için iþ çoktur, fakat tutacaðý iþten ak yüzle çýkmayý düþünmelidir.

Bugünkü iþini yarýna býrakma.

Baþkasýný ýslah etmeye kalkýþmadan önce kendini ýslah etmeye bak.

Kötülüðü bilmeyen adam, onun tuzaðýna kolay düþer.

Kalbinizin sevmediði kimselerden sakýnýnýz.

Bir insanýn þöhretine ve görünüþüne aldanma: namaz ve niyazýna bakma: Aklýna ve doðruluðuna bak.

Olmamýþ þeyleri soracaðýna, olmuþlardan ibret almaya çalýþ.

Amirin en kötüsü, halký kötü yola sevkedendir.

Halka karþý insaflý davranan, iþinde muvaffakiyete eriþir.

Baþkasýnda görüp hoþlanmadýðýn ayýbýn kendinde olduðunu görmemekten büyük ayýp olamaz.

Kibir ve gururlulukla haddini aþaný, Cenab-ý Hakk yerden yere çarpar.

Günahlarýný azalt. Ölümün þiddeti sana kolay gelir.

Allah'ý anýn, O'nu anmak þifadýr.

[aslanbey]

Sözlük mânâsý, söz ve fiillerin amaçlarýný kavrayacak þekilde keskin derin anlayýþtýr. Þu âyet ve hadis'lerde geçen ve bu kökten türemiþ olan kelimeler böyle bir anlamda kullanýlmýþtýr: "And olsun ki biz, cehennem için de bir çok insan ve cin yarattýk. Onlarýn kalbleri vardýr, ama anlamazlar; gözleri vardýr, ama görmezler; kulaklarý vardýr, ama iþitmezler, iþte bunlar hayvanlar gibi, hattâ daha da sapýktýrlar, iþte bunlar gafillerin ta kendileridir." (A'raf:179) "Bunlara ne oluyor ki hiç bir sözü anlamaya yanaþmýyorlar."(Nisa:78) "Allah, kime hayýr murad ederse onu din'de fakih kýlar." (Buhari; Ýlim,10-13)
Ýþte bu, fýkh'ýn sözlük mânâsýdýr. Ýstilahî mânâsý da, bu mânânýn pek dýþýna çýkmaz; gerçi bir özellik taþýr ve þöyle tarif edilebilir: Fýkýh, þer'î-amelî hükümleri, tafsîlî (ayrý ayrý) delillerine dayanarak bilmektir. Buna göre fýkýh ilminin konusu iki kýsýmdan ibarettir:

1) Þer'î-amelî hükümleri bilmek. Dolayýsýyla Allah'ýn birliðini, Peygamberlerin gönderiliþim ve Tann'dan aldýklarýný teblið etmeleri gerektiðini, âhiret gününü ve bu günle ilgili þeyleri bilmek gibi itikadý hükümler, Fýkh'm istilahî mânâsýna dahil deðildir.

2) Her hükmün tafsîlî delillerini bilmek. Meselâ; "Selem" (Para peþin mal veresiye olmak üzere yapýlan alým satým akdine "Selem akdi" denilir. (Çev.) Selem akdiyle bir satýþtan söz edilirse, paranýn akit zamaný teslim edilmesi gerekir diyebilmek için buna dair Kitab, Sünnet ve Sahabîlerin fetvalarýndan bir delil getirmek icab eder. Faizin azý da çoðu da haramdýr deyince, buna dair de Kitab'tan bir delil zikretmek lazým gelir. Bu konuda ana paradan fazla olan herþey faizdir deniliyorsa, delil olarak; "Eðer tevbe ederseniz ana paranýz sizindir, böylece hem haksýzlýk etmemiþ, hem de haksýzlýða uðramamýþ olursunuz." (Bakara:279) âyetini okumak gerekir. Haksýz yere insanlarýn mallarýný yemenin haram olduðunu anlatan kimse; "Mallarýnýzý, aranýzda haksýz yere yemeyin..."(Nisa:29) âyetini sözüne eklemelidir. Demek ki fýkýh ilminin konusu, helal, haram, mekruh ve vâcib olma yönünden insanlarýn iþlerine ait hükümler ve bunlarýn dayandýðý delillerdir. (Prof. Dr. Muhammed Ebu Zehra, Fýkýh Usulü, sh:19-24. Ankara-1990 Terceme: Prof. Dr. A. Þener) A . AZÝZ

[aslanbey]

Akaid, akd kökünden türetilmiþ olan akide kelimesinin çoðuludur. Akîde, sözlükte "gönülden baðlanýlan, düðüm atmýþçasýna saðlam inanýlan þey" demektir. Dinî literatürde akîde, "inanýlmasý zorunlu olan ilke" (iman esasý, mü'menün bih), çoðulu olan akaid kelimesi ise "Ýslam dininde inanýlmasý farz olan hususlar, iman esaslarý, dinin temel kural ve hükümleri" anlamýna gelmektedir. Buna göre, dinin temel kural ve hükümlerini oluþturan iman esaslarýndan bahseden ilme de akaid ilmi denir.

Ýslam akaidinin ilk ve en önemli kaynaðý Kur'an-ý Kerîm, daha sonra da sahih hadislerdir. Ýslam akaidini oluþturan esaslar, Kur'an-ý Kerîm'de ve hadislerde hiçbir yoruma mahal býrakmayacak þekilde açýk, yalýn ve sade olarak yer almýþtýr. Kur'an'da Allah'a, peygamberlerine, kitaplara, meleklere, ahirete, kaza ve kadere iman konusuna temas eden ve yer yer ayrýntýlý bilgiler veren birçok ayet vardýr. Hadis kitaplarýnýn "iman, enbiya, tevhid, cennet, cehennem, kader, kýyamet" gibi bölümlerinde, iman esaslarýyla ilgili çeþitli açýklamalar yer almaktadýr. Bu sebeple de Kur'an ayetleri ile baþta mütevatir hadisler olmak üzere sahih hadisler akaidin temel kaynaklarýný teþkil eder. Duyu organlarýnýn verileri ve akýl her ne kadar akaid ilminin kaynaklarý arasýnda ise de, bu ikisi doðrudan doðruya dinî prensiplerin ve iman esaslarýnýn belirlenmesinde kaynak sayýlmazlar. Akýl ve duyu organlarýnýn verileri, daha çok ayet ve hadislerin belirlediði esaslarýn açýklanmasý, yorumu ve ispatlanmasý konusunda malzeme oluþtururlar, nakli desteklerler. Bu sebeple iman esaslarýnýn belirlenmesinde tek kaynak vahiydir.

Ýslam akaidini oluþturan esaslar, hem kesin delile dayanmaktadýr hem de apaçýktýr. Zamana, mekana, fert ve toplumlara göre deðiþiklik göstermez. Bu hükümler bir bütün teþkil edip, bölünme kabul etmezler. Yani bir kýsmýna inanýp bir kýsmýna inanmamak söz konusu olamaz.