Kimliksiz Nizip (2)

[Kemal Cengiz]

Tarihsel güzelliðe haiz bir Nizip evi tasvirimi sizlerle paylaþmak istedim. Benimde doðduðum evin sokaðýna girip tarihsel bir yolculuk yapalým. .

[Kemal Cengiz]

KÝMLÝKSÝZ NÝZÝP (2). Saha camiinden Nizip Çayý'na doðru inerken ikinci zabýða girelim. Sað taraf baþlangýç köþesinde Kalaycý Halil (YURTSEVEN)'in, onun yanýnda Bilal ÇEKER'in, onun yanýnda Ýsmail PARMAKSIZ' ýn ve kardeþi Ekrem PARMAKSIZ' ýn (her iki kardeþde evlerinde iki, ikibuçuk tonluk kazanlarýyla sabun imalatý da yaparlardý). Zabýðýn sol köþe baþýnda Avþar Ýbrahim (DERTLÝ)' nin onun yanýnda Pamuk Mamed (CENGÝZ)' in, onun yanýnda Sülo ALÝ (ALKAN)'ýn evi ve onun yanýnda da yine Sülo ALÝ'nin sabun fabrikasý ve mahzeresi vardý. Evlerin tümü iki katlý, taþ temelli, hayatlý, beyaz havara taþtan, kerpiçten, dolma ve ahþaptandý. Tümünün ikinci katý sokak çýkmalý ve köþklü idi. Odalarýn tavanlarý ve duvarlarý sývalý ve de tavanlar ile kapý ve pencere kenarlarý ahþap çerçeveli ve nakýþ oymalýydý. Alt ve üst katlar genellikle iki odalýydý. Üst katlara hayat baðlantýlý demirden yada ahþaptan korkuluklu merdivenlerle çýkýlýrdý. Ve üst kattaki odalarýn iki kapýsýnýda içine alacak þekilde merdiven devamý bir balkonla çevrili olurdu. Ýkinci kattaki sokaða bakan çýkma yada köþklerin kimi ahþap, kimi saç kaplama idi; Üstleri genellikle kiremit örtülüydü. Kiremit örtülü damlarýn (ki ALKANLAR' ýn) saçaklarý ve bu saçaklarýn alt kýsýmlarýnda süslemeleri vardý. Ýkinci kat pencerelerin alt kýsýmlarý tahta, kepenkli yada ýzgaralýydý. Bizim sokak þimdi bile bir kamyonun zar zor geçebileceði geniþlikte idi. Üstelik kaldýrýmda yoktu ama her evin önünde kapý geniþliði kadar bartýç olurdu. Bu ön bilgilerden sonra, örneðin benim doðup büyüdüðüm evin ahþaptan demir menteþeli ve nakýþlý dýþ kapýsýný açýp içeri girelim. Bizi öncelikle geniþ bir hayat (avlu) karþýlar. Dýþ kapýnýn hemen yanýnda ve sað tarafýnda bir abdeshana (hela,tuvalet) var. Helanýn ilerisinde ve komþunun duvarýna bitiþik yerde bir asma aðacý ve üç mt uzunluðunda bir cemele Cemelede çinde bende dahil oynaþan çocuklar. Asmanýn etrafýnda çeþit çeþit çiçeklerin olduðu ölbeler. Hayadýn tuvalete uzak olan bir yerinde su kuyusu. Evin ikinci katýna çýkýlan merdiven boþluðunun altýnda hububat çekmek için kara daþdan yontulmuþ bir el deðirmeni . Hayadýn bir baþka köþesinde kiminde taþtan kiminde aðaçtan bir soku ve devasa bir tokmak, biber dövmeye. Kuyuya yakýn yerde bir sal (küçük havuz) ki kýþlýk salça için domates; þýralýklar (bastýk, dilme, muska, fýstýklý ve cevizli sucuk) için üzüm tepelemeye yarar. Bir baþka yerde yakýtý odun ve tezek olan çamur ocak Yaný baþýnda ekmek tahtasý, oklavalar, açacak ve ekmek sacý. Ve hayatta tahtadan bir süllüm asmadan üzüm toplamak ve baharda iç ve dýþ duvarlara çamurdan sýva yapmakve çatýlý olmayan damlara çýkmakvs.vs. için. Gelelim odalara; alt katta genellikle bir oturma odasý ile ocaklýk, zahre evi ve ahýr. Çamur ocak hayatta deðilse ocaklýktadýr. Tel dolap; duvarlarda elekler , halburlar; lavabosuz bir tezgah ve tezgahta duvara dayalý bakýr tepsiler, siniler, kazanlar. Raflarda bakýrdan kap kacaklar, kahve çekmek için el deðirmeni, baharat ufaltmak için el havaný Ve ben anamýn kucaðýnda iken anamýn yemek piþirmesini kolaylaþtýran ve komþularca Samanlýk seyran oldu, avratlýk kolay oldu dedirten Yüksel marka üç ayaklý bir gaz ocaðý. Ocaklýðýn yanýnda zahre evi; zahre evinde bulgur, simit, ve diðer hububat petekleri ki içleri ve boylarý saklambaç oynayan biz çocuklarý gizleyecek kadar geniþ. Ve zahre evinde bir eve gerekli olan küçük ev aletleri ve araçlar gereçler ve her odanýn kapý arkasýnda bir Halep süpürgesi, hayadý süpürmek içinse çöp süpürgesi. Oturma odasý genellikle yemek yenilen; eðer nüfus kalabalýksa yatakhane görevinide gören yerdir. Oturma odasýnýn zemin örtüsü halýdan ziyade hasýr ve kilimdir. Tüm ev fertlerinin yatak-yorganlarý ve giyim kuþam eþyalarýda bu odadadýr. Yer mindellerinin arkalarýnda hýþ yastýklar vardýr. En gözde ev eþyasý olan çeyiz sandýðý ve el iþi örtüler ikinci kattaki misafir odasýndadýr. Ýkinci katýn odalarý el iþi halýlarla kaplýdýr. Oturuma ve misafir odalarýnýn bir duvarýnda löks (lüks) veya gaz lambasý (bu o günlerin zenginlik ve fakirlik göstergelerinden biridir).
Kýþ aylarýnda oturulan yatýlan odada ya bir paþa mangalý ya hazvel mangalý ya da orta yerde bir tandýr vardýr. TANDIR: altý üstü kapalý dört ayaklý bir masa; içine ateþi korlanmýþ mangal konur ve üzerine büyükçe bir yorgan örtülür etrafýna oturulur ve gövdenin belden aþaðýsý yorganýn içine uzatýlarak ýsýnýlýr. Tandýrýn üstünde hem yemek yenilir, hem de hele de hele misafir gelmiþse þire tepsisi konulur, tepsinin içinde kýþ giriminden evvel hazýrlanan cevizli fýstýklý sucuklar, muskalar, bastýklar, kuru üzüm, incir ve kuru dutlar, tabak tabak kuru fýstýklar, cevizler ikram edilirdi. Konu komþu eþ dost ve aile fertleri hep birlikte yiyeceksin. Hak etmiþsin Çünkü hepsinde komþunun eþin dostun emeði var. Kimi tepelemiþtir salda üzümü, kimi kaynatýlmasýna yardým etmiþtir, kimi bezlere sermeye, kimi yüzmeye, soymaya, sýyýrmaya; kimi fýstýk ve ceviz düzümlerini kazana batýrýp çekmeye Bir gün o komþuda bir bu, bir gün þu komþuda Tüm mahallenin kýþlýk zahireleri (bunlara bulgur simit, topaçlýk et ve þaere (þehriye) dökmede dahil) ÝMC usulü ile hazýrlanmýþtýr. Yaz günleri ise, soðuk su içmek için hobop küpü ve toprak testiler Bitki saplarýnda örülmüþ küçük büyük yelpazeler. Ve sallara kýþ günü yaðan karlarýn depolanmasý ve üstleri samanla kamuflaþ edilerek, bir yaz günü boyunca muhafaza edilmesi. Soðuk buzlu su içmek, özellikle de Antep pekmezi ile karý karýþtýrýp (bir tek Nizip'e özðü olduðunu zannettiðim) KARSAMBAÇ adlý tatlýyý yapmak için. Ve evinde hamamý olmayanlarýn, oturma odasýnýn eþikliðinde yýkanmasý Ve toprak damlarda loð… Ve damlarýn bir köþesinde derme çatma bir odunluk Ve ahýr; taze süt içmek için beslenen ve nahýrlara gönderilen bir iki keçi ya da koyun. Onlarla yatýp kalkan birkaç tavuk ve horoz Tarihsel güzelliklerle dolu bir Nizip evine yapýlan zamanda yolculuk anlatmakla bitecek gibi deðil. Doðaldýr ki ben bir çok önemli noktayý atlamýþ olabilirim ! Ve atladým da Ýstiyorum ki siz Nizip.Com'lular duyduklarýnýzý ve hatýrladýklarýnýzý yazarak bu yazýya destek veriniz ki azdan çoktan bir belgesel oluþsun. Ýkinci bölüm için son,üçüncü bölüm için ilk cümle derim ki. Nizip'i önce tüm Türkiye'de sonra tüm Dünya'da kimliklendirmek için ister Taþbaþ daðýný, Ýster Nizip Çayýný, Ýster Fevkani Kilisesini, Ýste Zeugma'yý, Ýster Antep fýstýðýný, Ýster Nizip patlýcanýný, Ýster çekirdeksiz Nizip narýný, Ýster Sizlerin bir tercihini; her sene, her ay, her gün allayalým pullayalým ve gündem üzerine gündem yaratarak Nizip'in adýný tüm insanlýðýn beynine nakþedelim. Çünkü Nizip'li buna layýktýr ve Nizip'te kimlikleþmek için tarihsel, tarýmsal ve coðrafik potansiyel sayýlamayacak kadar çoktur.

[nizipli_mehmet]

sayýn kemal abicigim sizin yazýlarýnýzýn devamýný sabýrsýzlýk bekliyorum sizin diger yazýlarýnýzda bizim Nizip ilçemize olan sevgimizi merakýmýz artýrýyor size tekrar teþekurler sizin admin abimiz gibi Nizipliler olduktan sonra Nizip daha çok ileriye gider destekleriniz için tskler ben bir çok arkadaþ Nizip dýþýndayýz ama sanki Nizipteymiþ gibi takip edýyoz

[Ramazan Tarhan]

Çok güzel bir tasvir.Günümüz gençligi sanýrým bu degerleri pek kavrayamaz.
Zira büyük çoðunluðu apartmanlarda büyüdü.Yazýnýn bütünlügünde tuvalet
kýsmý dikkatimi çekti.Sanýrým o zamanlar tuvaletler pek yaygýn degildi.Onun
yerine zibil dedigimiz hayvan gübresinin toplandýðý bir bölgede insanlarýmýz
tuvaletlerini yaparlardý.Tabiki ilkel bir metod ama bir çok evde ben bu uygulamayý
gördüm.Halen bazý taþra evlerde bu uygulamayý görmek mümkündür..
Bu arada Kemal beyin profesyonel çizgileri ilegelecek resimleri merakla bekliyorum.

[Muharremkaplan]

Yanlýs mý dusunuyorum bilmiyorum ama tarihe ve tarihi degerler sahip cýkmak harabe bekciligi yapmaktan biraz farklý olmalý. Her eski duvar ya da kalýntý kýymetli degildir ki. Hem hic bir tarihi ya da sanatsal ozelligi olmayan, hem de tarihi oldugu iddiasýyla hic bir sekilde kullanýlamayn o kadar bina var ki Turkiye'de.
Japonlar tarihi binalarý oldugu yerde eski haliyle muhafaza etmek yerine benzerlerinibaska bir yerde mesela sehrin daha sakin bir yerinde yeniden insa ediyorlarmýs. Onemli olan yaþatmak diyorlar. Yani bu konuda Ramazan Hocam varken benim konusmam belki yanlis olurduama yine de dusuncemi belirttim.Ne de olsa Istanbulda her gecen gun bu sorunu daha gercekci olarak yasayan O. Degil mi hocam.

[Ramazan Tarhan]

Senin bu ince yakalayýþlarýna hayraným Muharremcigim..Valla ne diyim..
güzel bir tespitte bulunmuþsun.Yine de tarihi birçok deger HARABE diye
anýlmaktadýr.mesela Aspendos Harabeleri...aslýnda Harabenin içeriginde
tahrip etme fiili yatmaktadýr.Bi harebe ne zaman degersiz olur tahrip edildikten
hemen sonra yok edilmek suretiyle...mesela ABD deki ikiz kuleler hemen
tahrip edildi ve enkazý kaldýrýldý.eger kaldýrýlamamýþ olsaydý belki de 100 sene
sonra burasý tarihi bir deger olacaktý.yani harap edilmiþ olan harabe tarihi
bir eser olacaktý.Bizde de yýkýmlar suratli yapýlmýþ olsaydý senin dedigin o
bekçiligi bugün yapmayacaktýk.fakat mubarekler ayakta durmayý baþarmýþ
ne diyelim..Nizip'te sanat eseri bulmak çok zor.yani mimari ahenkle iþlenmiþ
eski yapý neredeyse yok gibi..elde avuçta bu taþ yýðýnlarýmýz kalmýþ..býrakta
onu da biraz sahiplenelim yani...

[admin]

Kemal beyin, hem yazdýklarýyla hayalimde canlandýrdýðý ev tasviri ve hemde çizerek bana hediye ettiði muazzam tablo için teþekkür ederim. Okuduðum her satýrda geçmiþteki evlerin içerisinde dolaþtým ve hayalimde çok rahat canlandýrabildim. Karsambaçý hiç tatmadýmsa da, karýn saklanma þekli çok ilginç geldi bana. O zamanlarýn son anlarýna yetiþebilmiþ biri olarak, hatýramda kalan mutlu ve huzurlu aileler. Birbirine yardým can atan komþulardý. Umarým baþka hatýrladýklarýmda olurda paylaþýrýz, hep beraber.

[Muharremkaplan]

Kemal Bey, cok guzel seyler yazmissiniz. Cizdiginiz resme de bakýnca insan tekrar gecmiþe donmek istiyor. Katkýda bulunmak isterdim ama yapabilecegim bir sey yok gorunuyor.
Ramazancýðým, sahiplenelim katýlýyorum ama belki bu insaat muhendislerinin mimarlarýn ve muteaahitlerin yapmasý gereken bir is biraz da. Nizip'te korkunç bir mimari anlayýþ var. (Mimari kelimesini burda kullandýgým için mimarlardan ozur dilerim. 5 metre yuksekliginde bir ambar, ikinci katý binlerce digeri gibi ayný olan bir daire. Apartmanlardan bahsetmeye gerek de yok galiba. Bence eski mimariyi yeniye nasýl uyarlayabiliriz biraz da onu tartýþmalýyýz. Tabi simdi yapýlan tartýþma da çok faydalý kesinlikle.

[Orhan Çelik]

Kemal abim bizleri geçmiþe götürmeyi amaçlamýþ ve bunu baþarmýþta.
Valla abi karsambaçý bende birkaç kez yedim ve Nizip'in dýþýnda hiç bir yerde duymadým.
Ellerine saðlýk, defalarca okudum.

[Kemal Cengiz]

Sayýn Ramazan Tarhan'a, sayýn Muharrem Kaplan'a, sayýn admin'ime
sayýn Orhan Çelik'e, sayýn Nizipli Mehmet'e örnek duyarlýlýklarý için teþekkür ederim.



DUYARLI OLANLARA NE MUTLU
DUYARSIZLARA YUH OLSUN
KÖSTEK OLANLARA ÝSE ÜÇ KEZ YUH...