Tip 1 Diabetes Mellitus: Ýnsüline Baðýmlý Þeker Hastalýðý
Prof.Dr.Ömer Tarým, Çocuk Saðlýðý ve Hastalýklarý Uzmaný
(Uludað Üniversitesi Týp Fakültesi Çocuk Saðlýðý ve Hastalýklarý Anabilim Dalý)
20.11.2007
Diyabet, insülin salgýlanmasýnda veya insülin etkisindeki yetersizlik sonucu ortaya çýkan, belirgin özelliði kan þekerinde yükselme olan kronik seyirli bir hastalýktýr. Ýnsülin pankreasta yapýlýr ve eksikliðinde karbohidrat, yað ve protein metabolizmalarýnýn bozulmasýna yol açar.
Ýnsüline baðýmlý þeker hastalýðý çocukluk ve adölesan çaðýnýn hastalýðýdýr. Genellikle erken yaþlarda baþlar. Hastalýðýn baþlangýcý ani olup klinik belirtilerinin ortaya çýkýþý ile taný konulmasý arasýnda geçen süre kýsadýr.
Pankreasýn insülin salgýsýndaki eksikliðe baðlý olarak geliþen metabolik deðiþiklikler klinik bulgulardan sorumludur. Þekerin kullanýmý bozulduðu için kan þekeri yükselir ve buna baðlý çok su içme, sýk idrara çýkma ve fazla beslenmeye raðmen kilo kaybý, halsizlik gibi bulgular görülür. Tuvalet eðitimi tamamlanmýþ bir çocukta idrar kaçýrmanýn tekrar baþlamasý diyabetin bir bulgusu olabilir. Bazan hasta bilinç bulanýklýðý veya kusma tablosunda da baþvurabilir.
Taný
Çocuk ve ergenlerde þeker hastalýðýnýn tanýsý klasik klinik belirtiler ve biyokimyasal deðerlere göre konur. Kan þekeri genellikle 200 mg/dl'nin üzerindedir. Ýdrar tetkikinde de þeker saptanýr. Asemptomatik (belirtisiz) bireylerde açlýk kan þekerinin 126 mg/dl'nin üzerinde olmasý taný koydurucudur.
Komplikasyonlar
Tip 1 diabetes mellitusta en sýk görülen ve en önemli iki akut komplikasyon ketoasidoz komasý ve hipoglisemidir. Kandaki insülinin yetersizliði ketoasidoza, fazlalýðý ise hipoglisemiye (kan þeker düþüklüðü) yol açar. Böylece hastada çarpýntý, terleme, açlýk, halsizlik hissi ortaya çýkar. Eðer þeker düþüklüðü tedavi edilmezse baþdönmesi, bayýlma, havale, komaya kadar ilerleyen sorunlar ortaya çýkar.
Uzun dönemde ortaya çýkan komplikasyonlar ise þöyle özetlenebilir:
- Lipodistrofi: Ýnsülin enjeksiyonlarýnýn sürekli ayný yerden yapýlmasý sonucu ortaya çýkan cild problemleridir.
- Büyüme geriliði, ergenliðin gecikmesi
- Katarakt
- Göz damarlarýnda bozukluk (diabetik retinopati)
- Böbrek problemleri (diabetik nefropati)
- Sinir tutulumu (diabetik nöropati)
Bu sorunlarýn hepsi düzenli izlem ve tedavi ile önlenebilmektedir.
Tedavi
Hastanýn kan þekerinin ideale yakýn düzeylerde tutulmasý ve komplikasyonlarýn önlenmesi hasta, aile, çocuk doktoru, beslenme uzmaný ve hemþirenin iþbirliði ile saðlanabilir. Tedavinin amacý:
- Hastanýn þeker, yað ve protein metabolizmasýnýn düzeltilmesi
- Normal büyüme ve geliþmenin saðlanmasý
- Hastanýn rutin sosyal ve sportif aktivitelerinin sürdürülmesi
- Hastalýktan doðan psikolojik sorunlarýn önlenmesi ve tedavi edilmesi
- Akut ve kronik komplikasyonlarýn önlenmesi ve tedavi edilmesi
- Hasta ve ebeveynlerinin diyabet, diyabet tedavisi ve komplikasyonlarý hakkýnda bilgilendirilmesi
Bütün bu amaçlarýn saðlanabilmesi kan þekerinin iyi kontrolüne baðlýdýr. Bu da;
- insülin
- diyet
- egzersiz
seviyesinin ayarlanmasý ile saðlanabilir.
Çocukta mutlaka insülin enjeksiyonu gereklidir ve aðýzdan alýnan þeker düþürücü ilaçlarýn etkisi yoktur.
Diyabet kontrolünün istenen düzeyde gitmesini saðlamak için belli aralarla;
- Kan þekeri (en az günde iki kez)
- Hemoglobin A1c (3 aylýk þeker ortalamasýnýn tahmini için 3 ayda bir)
- Ýdrarda mikroalbuminüri (en az yýlda bir kez)
- Göz muayenesi (en az yýlda bir kez)
- Sinir muayenesi (gerektiðinde) yapýlmalýdýr.
Ayrýca beslenme planlamasý sýk sýk gözden geçirilmeli, çocuðun büyüme ve geliþmesi yakýndan izlenmelidir. Kurallara uyulduðu takdirde ve iyi tedavi edildiðinde diyabetin bütün komplikasyonlarý önlenebilir ve kiþi normal bir hayat sürebilir.