Düþünür Olarak Cemil Meriç

[xxhidayet]

Muammer C. MUÞTA

Cemil Meriç, edebiyat ve düþüncenin hemen her alanýnda eserler veren çok yönlü bir düþünce ve sanat adamý. Bu iki yönü birbirini etkilemekte; sanatçý coþkunluðu düþünce eserlerine ilham ve hýz verirken edebi çalýþmalarý da düþüncenin kýlavuzluðunu yansýtýyor. Ele aldýðý problemlere disiplinler arasý yaklaþabiliyor. Geniþ kültürü ve eþsiz entellektüel yetenekleriyle umulmadýk sentezler meydana getirebilmekte.

Cemil Meriç, RusselPin Witgenstein hakkýnda söylediði gibi, sadece sekiz beþ mesaisi yapan bir düþünce adamý deðil. Düþünme ve üretme hayatýnýn gayesi halinde. Hayat çizgisi onu çoðu zaman en olumsuz þartlara doðru sürüklerken, düþünce hayatýmýzýn belli baþlý bütün alanlarýna girmesini de saðlamýþ. Antakya'da doðmasý konuþulan Arapçaya intibakýný, Fransýz okulunda okumasý Fransýz kültürüyle temasýný mümkün kýlmýþ. Genç yaþta materyalizmi, sonra da marksizmi kabulü, onun uzun süre baþka felsefi arayýþlara kapýsýný kapamasýna, ama kendini bu yönde derinleþtirmesine yol açmýþ. Cemal Meric'in bundan sonraki entellektüel serüveni, gözlerinin kapanmasýna ve maddi bakýmdan olumsuz þartlar içinde olmasýna raðmen oluþmakta. Marksizmin kökleriyle ilgili yaptýðý Saint Simon ve Prudhon ile ilgili incelemeleri, sonra Hint Edebiyatý ile ilgili yaptýðý çalýþma. Son yýllarý bu büyük birikim içinde kültürümüzün çeþitli alanlarýna ait özgün çalýþmalarýný yansýtýyor.


Ýlk olarak Cemil Meric'in düþünce tarihimize ait yaptýðý bir deðerlendirmeyi ana hatlarýyla özetleyeceðiz:

Cemil Meric'e göre "Ondokuzuncu asra kadar Osmanlý ülkesinde bir ortak þuur vardý: Ýslâmiyet. Vahye dayanan bir hakikatler bütünü... "Avrupa'nýn maddi fetihleri, çöküþ devri ulemâsýný afallatýr. Ýslâm'ýn inkýrazý, hikmetine akýl erdiremedikleri bir gazab-ý ilâhidir. Susar ve sahneden çekilirler. Yerlerini Avrupa'nýn imal ettiði yeni bir insan tipi alýr: Müstaðrib. Hem suda hem karada yaþayan bir hilkat garibesi giderek büsbütün kopar mazisinden. Artýk ne Asyalý, ne Avrupalý'dýr. Ne müslüman, ne Hýristiyan... "Batýnýn sosyal ve politik tarihi bilinmeden ideolojileri kavranabilir mi? Ýdeoloji bir bütündür... "Kaldý ki müstaðripler bu ideoloji enkazýný nasslaþtýrýrken Batý'da yeni yeni çeliþkiler beliriyordu...

"Batýlaþmak, Batý irfaný ile kaynaþmaksa, batýlaþmamýþtýk. Batý medeniyeti liberalizme dayanýyordu. Liberalizm sanayileþen Avrupa'nýn, baþka bir deyiþle burjuvazinin dünya görüþüydü. Bizde ne sanayi vardý, ne burjuvazi... Avrupalýyý tanýmýyorduk, ama kendimizi de unutmuþtuk. Korkuyorduk düþüncelerdren, zirvelerde dolaþmamýz yasaktý. Batý'yý batý yapan düþünce fatihlerinin yalnýz ismini biliyorduk... 60'lardan sonra sedler yýkýldý, izm'ler bulanýk bir sel gibi aktý ülkemize... Yasak bölge kalmamýþtý artýk. Ýslâmiyet de serbestti, sosyalizm de.

"Ýslâmiyet serbestti ama müstaðribler için bir abesler yýðýnýydý, din gericilikti... "Sosyalizm, Tanzimatla baþlayan batýlýlaþmanýn, Cumhuriyetle kökleþen laik ve pozitif düþüncenin en efendice, en tabii sonucu deðil mi? "Bir anlamda ilk defa batýlaþýyorduk. Marx, bütün eserleri dilimize çevrilen ilk ve son batýlý yazar... Okuyan gençlik düðüne gider gibi ölüme koþtu, sosyalizm uðruna. Bilmiyordu ki,

1. Hiç bir düþünce bir ülkeden ötekine olduðu gibi aktarýlamaz.
2. Ýnsan düþünce için deðil, düþünce insan içindir.
3. Batan bir ülkeyi bir anda kurtaracak hiçbir sihirli formül, yani izm yoktur.
4. Avrupayla aramýzda aþýlmaz bir duvar var. Doðu, kapitalist için de, sosyalist için de sömürülecek bir alandýr. Doðulu ise bir yarý insan, þüpheli bir yandaþ, tek kelimeyle düþmandýr.
5. Zilletten kurtulmanýn tek yolu haysiyetimizi ispattýr. Haysiyet, þuur ve fedakârlýk demek. Þuur hiç bir kiliseye baðlanmamak, her vesayeti reddetmek, kapýlarýný her ýþýða açmak demektir. Fedakarlýk ise inandýðý deðerler uðruna her çileyi göze almak, hatta ölümü bile...

"Marksizm de dýþardan gelen bütün ideolojiler gibi bir felâket kaynaðý olmuþtur. Çünkü çocuklarýmýz hazýrlýksýzdýlar. "Ama marksizm þuurlanmamýza da yardým etmiþtir. Evet. Türk insaný papaðan batýcýlýktan gerçek batýcýlýða marksizmin sayesinde geçebilmiþtir... Batý'dan icazet almadýkça Batý'yý tenkit edemezdik. Marksizm bize bu icazeti verdi. Yani þuurumuza takýlan zincirleri kýrdý ve Avrupa büyüsünü bozdu." (Maðaradakiler 32-7)

Cemil Meric'e göre "hiç bir tefekkür hasbî deðildir. Düþünce, bir meydan okuyuþa idrakimizin verdiði cevaptýr. Düþman bir tabiat, düþman içtimai sýnýf veya düþman bir topluluk... Hasbî düþünce ana tezadlarýný halletmiþ cemiyetler için bile lükstür ona göre. "Evet düþünce adamý bir zümrenin emir kulu deðildir, hiçbir merkezden talimat almaz. Bir partiye baðlý olmayabilir. Ama tarihe angajedir, kucaðýnda yaþadýðý topluma angajedir. Yani vatandaþ olarak vazifeleri vardýr: Belli savaþlarý kabul etmesi, belli tehlikeleri göze almasý lâzýmdýr. Bir devrin þuuru olmak zorundadýr..." (Maðaradakiler. s. 72 vd.)


Ayný hadiseyi bir günlüðünde daha sonraki geliþmeleriyle dile getirir: "1914 savaþýnda þehir dolusu aydýn kaybettik. O savaþý yedek subaylar yaptý. Yedek subaylar yani intelijansiya." Aydýnlara yönelik çeþitli baskýlardan örnekler veren Cemil Meriç þöyle baðlar: "Harman beygirine verilen hürriyet, aydýna ihsan edilen daha büyük ve daha gerçek. Aydýn yani baþkasýnýn kafasýyla düþünmeyen, yani hiç olmazsa çok kaba mitleri ve "mystifýcation"larý yutmayan. Zavallý kinlerimiz! Meþrutiyet aydýný için, frenkleþmiþ Meþrutiyet aydýný için, düþman islâmiyetti. Korkunç bir þaþkýnlýk içindedir o aydýn... Yani bizde "athe'e", düþünmemek için Allah'ý inkâr eder, meseleyi basitleþtirir böylece. Düþünmemek için müslümandýr, doðmalarýn gölgesinde þâd, uyurda uyur." 11.8.1963 (Jurnal, 215)

Cemil Meriç bu hazýr reçetelere yönelen günümüz düþünce adamýnýn eski örneklerinden daha sýð ve hazýrlýksýz olduðu, problemlerin adeta dýþýnda kaldýðý kanaatindedir. Rýza Tevfik'in yarým kalan "Kamus-ý Felsefecinden ateizm maddesi deðerlendirdiði bir yazýsýnda parlak lafýzlarýn altýnda saklý derin bir acýyý sezer gibi olduðunu belirtir. Ona göre cumhuriyet öncesi aydýnlan, yalnýz eriþilemeyecek bilgi irtifalarý ile deðil, tereddüt, þüphe, isyan ve çileleriyle de ilerdedirler. Sonra Rýza Tevfik'in üstünlüðünün nereden geldiðini sorar. Rýza Tevfik Batý dilleri yanýnda Arapça ve Farsça'da bilmektedir: "Yani hem yaþadýðý dünyanýn irfanýna, hem de Avrupa'nýn irfanýna konmuþ"tur. "Rýza Tevfik'in kaynaklan arasýnda, Voltaire'in "Felsefe sözlüðü", Frank'ýn "Felsefi Ýlimler Kanunu", "Grande Encylopedie", Draper'in "Avrupa'nýn Fikri Tekâmül Tarihi" kitaplan vardýr: Fakat ayný zamanda "Üstad nice kelam kitaplan okumuþ, Doðu'nun þairlerini konuþturmuþtur." (Kültürden Ýrfana, 208)

Cemil Meriç düþünce tarihimizde aydýnlar hakkýnda yapýlan bir çok deðerlendirmenin yanlýþ, bir çok kavganýn da manâsýz olduðu kanaatýndadýr: Ona göre "Düþünce tarihimizin faciasý, birbirini anlamak, birbirini tamamlamak için yaratýlmýþ aydýnlarýn bütün güçlerini birbirini yýkmaya harcamalarý olmuþtur. Muallim Naci ile Recaizade'yi kanlý býçaklý düþman yapan bir fikir ihtilâfý mý idi? Hayýr, mânâsýz bir gurur sürtüþmesi... Fikret'le Akif'in anlaþmazlýðý da ayrý bir faciadýr üstada göre: "Fikret, fildiþi kulesine mahpus, yüzde yüz ferdiyetçi bir sað, Akif, damarlarýnda tarihin nabzý atan bir halk çocuðu, Batý'nýn anladýðý manâda tam bir sol"dur. Talihsizliðe bakýn ki, Fikret solun, Akif de saðýn bayraðý yapýlmýþtýr. (Kültürden Ýrfana, 229)

Cemil Meriç Peyami Safa, Nazým kavgasýnda da benzer bir traji komedinin izlerini görmektedir. Cemil Meriç yazýlarýnda kendini de deðerlendirir: Bir günlüðünde þöyle demektedir. "Kartallar uçmadan önce ücra kayalýklarda talim yaparlarmýþ. Tefekkür tek insanýn iþi deðil. Ben bir Descartes, bir Spinoza olamazdým? Bu bir kromozom meselesi deðil. Hotantolar içinde büyüdüm. Okumak istediðim zaman dövdüler, kitaplarýmý yýrttýlar. Nihayet kütüphanem yaðma edildi, hapse atýldým v.s.... Cemiyet belkemiðimi kýrdý. Uçmak istediðim zaman ancak sürünebiliyordum.

"Evet belki bir Spinoza olamazdým. Ama Batý yalnýz Spinoza mýdýr? Ýnsanlara kalbimin bahçesinden çiçekler devþirdim. Ve kucaðýmda çiçekler kapýlarým çaldým. Kapýlar açýlmadý... Coðrafi kader, biyolojik kader, sosyal kader. Bunlardan bir tanesi benden çok daha kabadayýsýný felce uðratmaya kâfi iken üçü birden çullandýlar üstüme..." (Jurnal, 129)

Cemil Saliba'nýn Ýbn Sina ile ilgili eserini tanýtmak için yazdýðý yazýda düþünce adamý için ortaya konduðu ölçüleri kendine ve devrine uyguluyor gibidir: "Hülâsa Cemil Saliba'nýn emrinde Doðu'nun ve Batý'nýn bütün hazineleri var. Kendi medeniyetinden kopmamýþ, Batý'daki geliþmelerden haberdar. Biz bu bahtiyar ilim adamlarýyla nasýl yarýþacaðýz? Dilimiz yok, mefhumlarý tanýmýyoruz, ne Aristo'yu bilenimiz var, ne de efiatuniye mektebini. Önce diz çöküp okumak, anlamaða çalýþmak, sonra da, ömrümüz kifayet ederse ve becerebilirsek, yapýlan çalýþmalarý dilimize aktarmak... Belki bu sayede biz de yýllarca sonra irfan kervanýna katýlabiliriz... (Kültürden Ýrfana, 188)

Cemil Meric'in kültür ve düþünce adamý kiþiliði bu satýrlarda kendini göstermektedir. Cemil Meriç'te herþey için reçete bulmaða, kitaplarýndan doktrinler çýkarmaða kalkýþmamak gerekir. Cemil Meriç belki imkânlarý yeterli olsaydý, belli alanlarda daha da derinleþerek orjinai görüþler geliþtirebilirdi. Ancak Cemil Meriç böyle bir çalýþmanýn nasýl ortaya konabileceðini ve neye mal olacaðýný iyi bilir. O, kendi insanýnýn önüne eksik ve acele kurulmuþ yapýlarla gidemezdi. Onun reçeteleri hep denenmiþ, bir ömür pahasýna denenmiþ reçetelerdir. Gerçeðin gördüðü kadarýný söyler ve sizi de yola davet eder; çilenin araþtýrmanýn yoluna. Bütün o yoðun cümleler size geçmiþ tecrübeleri özetler, bütün o belagat size de o yolda yürümenin zevkini tattýrmak içindir. Bu bakýmdan Cemil Meric'i her okumadan sonra reçetesini bulmuþ insanlarýn rahatlýðý içinde kitabýnýzý kapatamazsýnýz. Her Cemil Meriç okumasý yeni okumalara ve yeni tedirginliklere davet eder sizi. Bir ateþ düþer beyninize ve yüreðinize.

Cemil Meriç iþte o ateþi hiç küllendirmeden bütün ömrü boyunca yakmayý bilmiþtir. Yukarýdaki parçada da görüldüðü gibi kendini hazýrlýklarýnýn daha dýþýnda gayretlere atabilecek, çekinmeden bu hazýrlýklara sahip yazarlar için, bu insanlarýn önünde diz çekmeliyiz diyebilecek bir bilgi aþký ve ateþi vardýr onda. "Eserlerimin kültür cildi, aþaðý yukarý tamamlandý, bundan sonra "irfan" cildi baþlayacak." (Kültürden Ýrfana, 11) derken önünde açýlan, önümüzde açtýðý bu büyük caddeye bizi davet etmektedir.

KAYNAKLAR:

Cemil Meriç, Maðaradakiler, Ötüken Neþriyat, Ýstanbul 1978.
Cemil Meriç, Jurnal, Cilt I, Ýletiþim "ayýnlan, Ýstanbul 1992.
Cemil Meriç, Kýrk Ambar, Ötüken Neþriyat, Ýstanbul 1990.
Cemil Meriç, Kültürden Ýrfana, Ýnsan Yayýnlan, Ýstanbul 1986


Anlamak ve anlatmak.. Din-i mübini halka yorumlamak.. Felsefenin yorumlarý içinde boðulan dimaðlara bir ruh soluðu..: Ýþte Cemil Meriç!..
O çok iyi bir entellektüeldi..
Allah Rahmet eylesin.

[Ramazan Tarhan]

Ýþte þimdi kanayan yaramý deþtin Hidayet..Siz hiç çok okuyarak kör olan birine tarihte rastladýnýz mý? Ýþte o böyle biri..Her bir eseri bir þaheser olan üstad Cemil Meriç'in "Maðaradakiler" kitabýný tavsiye ederim..

[fsoyarik]

Hidayet teþekkürler kardeþim geçen gün konuyu açacaktým vazgeçtim üyeler katýlým saglamýyor diye gerçekten ramazan kardeþimin dedigi gibi kendileri ammadýr yani kördür söleri o söyler kýzý kaleme alýrdý fikir ve düþüncelerini tam bir dava ve düþünce adamýdýr.
Ataistlikle yola çýkýp dogu oryantalizmini Hind uygarlýgýndan baþlayarak islamý inceleyip gönüllere fikir ve düþünceleri edebi ,felsefi ve akýl yolu ile ifade eden bir edebi insan ve degerli bir þahsiyet rahmetliyi hürmet Fatihasýný okuyarak yad ederim.Selamlar

[fsoyarik]

ÜSTADIN KIRK AMBAR BINDAN

Kadýný mesut etmek için erkeði terbiye etmek lazým. Erkek kadýný daha iyi anlamalý, ona daha iyi yardým edebiþmeli ki, acýlarý dinsin kadýnýn.

Kadýnýn arzularýný tanýmadan onu nasýl mutluluða eriþtirebiliriz, onu ve onunla birlikte erkeði yani cemiyeti. Bunun için hem erkeði, hem kadýný aydýnlatmak, ikisini de faydasýz anlaþmazlýklardan kurtarmak lazým.


KIRK AMBAR
Cemil Meriç
Ýstanbul 1980KIRK AMBAR
Cemil Meriç
Ýstanbul 1980

[fsoyarik]

"Kýrk Ambar bir mefhumlar kamusu. Derbeder ve daðýnýk bir ansiklopedi. Baþka bir deyiþle, kurmak istediðim büyük abidenin birkaç sutunuyla birkaç odasý. Ilk bölüm: Rumuz-ül Edeb, edebiyatlarýn pek az iþlenmiþ ana meselelerine ýþýk tutmak için kaleme alýndý. 1-Edebiyat nedir? Bir dünya edebiyatý varmýdýr? 2-Klasik deyince ne anlamak lazým? Dünya klasikten ne anlýyor? 3-Humanizm masalý. 4-Edebiyat tarihinin tarihi. 5-Romanýn romaný. Ikinci bölüm: Lehçe-t-ül Hakayýk (Hakikatlerin Dili). Liberalizm`den kapitülasyonlara, sömürgecilikten kadýn ruhuna, kader muammasýndan Ali Þeriatiye, Marksizm`den Islamiyet`e, üçüncü dünyadaki ideoloji kavgalarýna kadar çaðýmýzýn belli baþlý problemleri..." (Cemil Meriç, Kýrk Ambar, Ötüken Yayýnlarý, 1980, Arka kapak yazýsý)

[vedat bozkurt]

bu yazýyý kaleme alan prof.dr muammer muþta.konya selçuk üniversitesi eðitim fakültesi ilköðretim bölümü sýnýf öðretmenliði anabilim dalý baþkaný.kendileriyle bizzat yemekli sohbet fýrsatýnda bulundum.adeta bir derya.muhteþem bilge birisi.burada da döktürmüþ..kalemine saðlýk hocam...

[deniz yýldýzý]

Bir bahar akþamý.

Cemil Meriç, eþi Fevziye Haným’la birlikte, akrabasý Ahmet Çipe’nin konuðuydu. Sohbetler yapýldý, yemekler yendi, çaylar içildi. Gece yarýsýna doðru izin isteyip kalktý.

Cemil Meriç’in gözlerinin 12.5 miyopisi ve kuvvetli hipermetropisi vardý. Merdivenlerden inerken son eþiði göremeyen Cemil Meriç düþtü. Bir þeyi yoktu. Ev sahibiyle vedalaþýp sokaða çýktýlar.

Yolda yürürken Cemil Meriç, eþinin kulaðýna yaklaþýp þöyle söyledi: "Fevziye, elektrikler mi kesik, hiç bir þey göremiyorum."

Cemil Meriç 38 yaþýndaydý ve gözleri artýk hiç göremeyecekti.

"Görmek, yaþamaktýr. Vuslattýr görmek. Her bakýþ dýþ dünyaya atýlan bir kementtir. Bir kucaklayýþtýr, bir busedir her bakýþ..."

Fransýz mandasý altýnda Tarih 12 Aralýk 1916.

Yer Reyhanlý-Hatay.

Mahkeme Reisi Mahmut Niyazi ile Zeynep Ziynet’in üçüncü bebekleri dünyaya geldi: Hüseyin Cemil.

Ailesi aslen Meriç Nehri’nin hemen öteki yakasýndaki Dimetokalýydý. Balkan Savaþý’ndan sonra Hatay’a yerleþmiþlerdi. Savaþ, Reyhanlý’da da aileyi rahat býrakmadý. Fransýz mandasý altýnda bir yaþam sürdüler. Fransýz kültürüne dayalý bir ilk-orta öðrenimi gördü.

Babasýnýn her akþam çocuklarýna kitap okumasý yaþamýnýn amacý oldu. Hep okudu. Lise yýllarýnda ilk makalesi, Yenigün Gazetesi’nde yayýmlandý; yýl 1933’tü.

Hatay’ýn anavatana katýlmasý mücadelesinin verildiði dönemde hýzlý bir Türkçü oldu. Milliyetçilik, bazý öðretmenleriyle arasýný açtý.

1934’te soyadý kanunu çýkýnca, ideolojik kimliðine uygun bir soyadý seçti: Cemil Þaman!Öðretmenleriyle kavgasý sonucu liseden mezun edilmeyeceðini anlayýp Ýstanbul’a gitti; Pertevniyal Lisesi’ne kayýt yaptýrdý.

Ayný yýllar sosyalizme de merak saldý. Önce F. Engels’in "Anti-Duhring"ini okudu. Ardýndan K. Marx’ýn "Kapital"inin ilk cildini bulup anlamaya çalýþtý.

Ýstanbul’da sosyalist çevrelerle tanýþtý. J. Stalin’in "Pratik ve Teorik" kitabýný Fransýzcadan çevirdi.

Tanýþtýðý Názým Hikmet’in kendisine, heyecanlarýný býrakýp hayata iyi hazýrlanmasýný tavsiye etmesiyle hayal kýrýklýðýna uðradý. Tekrar Hatay’a döndü. Köy öðretmenliði ve devlet memurluðu yaptý.

1939 yýlýnda, Hatay’da sosyalist bir devlet kurma iddiasýyla tutuklandý.

Ýdamla yargýlandý. Mahkemede Marksist olduðunu saklamamasý herkesi hayretler içinde býraktý. 3.5 aylýk yargýlama sonucunda beraat etti. Cezaevinden çýktýðýnda bir gerçekle yüzleþti; tüm dostlarý selamý sabahý kesti.

Bu duruma çok içerledi; dostlarýnýn inadýna soyadýný deðiþtirdi: Cemil Yýlmaz!

Ve tekrar Ýstanbul’un yolunu tuttu.

Yabancý Diller Okulu’na bursla yazýldý. Okulda solcu arkadaþlarýyla birlikteydi hep. Elit, Nisvaz gibi dönemin sanatçýlarýnýn gittiði kahvelere devam etti. "Ýnsan" dergisine edebiyattaki ilk aþký Balzac ile ilgili makale yazdý; kitaplarýný tercüme etti.
Ýlk aþký Lübnanlý bir fahiþeydi; Linda.

Arkadaþý Kerim Sadi’nin önerisiyle coðrafya öðretmeni Fevziye Menteþoðlu’yla tanýþtý.19 Mart 1942’de evlendiler.

Fevziye Haným’ýn hali vakti yerindeydi; pansiyoner olmaktan kurtuldu; yeni bir hayata baþladý.

O artýk Cemil Meriç’ti...

II. Dünya Savaþý yýllarý...

Cemil-Fevziye Meriç çifti Elazýð’a tayin oldu.

Gözlerindeki bozukluk nedeniyle askerlikten muaf tutuldu.

Yazmayý Elazýð’da da sürdürdü. "Yurt ve Dünya", "Yücel", "Amaç" gibi dergilere tercümeler, edebi deðerlendirmeler yaptý.

Ayný günlerde üç "doðum" meydana geldi: 1 Nisan 1945’te oðlu Mahmut Ali ve Balzac’tan iki çeviri kitap; "Otuzundaki Kadýn" ve "Onüçlerin Romaný" doðdu.

Bir yýl sonra kýzý Ümit dünyaya geldi. Ayný yýl Balzac’tan "Kibar Fahiþelerin Ýhtiþam ve Sefaleti"nin tercümesini bitirdi. Sadece tercümeler yapmadý; "Yirminci Asýr" dergisine makaleler yazdý. Gözlerindeki rahatsýzlýða inat, ne bulursa okudu; okuma notlarýndan dosyama-fiþleme yaptý.

Öðretmenliðe geri döndü. Ýstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’ne Fransýzca okutman ve Iþýk Lisesi’ne Fransýzca öðretmen oldu. Çocuklarý da hemen yanýbaþýndaki Þiþli Terakki’de okuyordu. Mutluluðu uzun sürmedi.

1954 yýlýnda gözlerini kaybetti. Ayný yýl yaz aylarý boyunca Cerrahpaþa Hastanesi’nde yattý. Baþarýsýz ameliyatlar geçirdi. Bir gözünde retina tabakasý çatlamýþtý. Diðerine ise katarakt inmiþti. Paris’te Quinze-Vingts Hastanesi’nde de ameliyatlar oldu. Sonuç olumsuzdu.

7 Temmuz 1955’te Yeþilköy Havaalaný’na indiðinde biliyordu ki, kendini yeni bir hayat bekliyordu.


CEMÝL Meriç artýk göremeyeceðini biliyordu. Bu karanlýk hayatý sürdüreceðinden emin deðildi. Ýntiharý düþündü.

Ve bir gün...

Eþi Fevziye, çocuklarý Mahmut Ali ve Ümit ile birlikte Üsküdar’a hava almaya çýktýlar. Cemil Meriç eþine, Yeni Valide Camii’nin avlusuna girmek istediðini söyledi. Fevziye Haným çocuklarýna, "Siz oynayýn biraz" dedi ve eþini caminin avlusuna götürdü. Avluda eþi kolunda aþaðý yukarý gidip gelen Cemil Meriç hýçkýrýklarýný tutamadý ve sarsýla sarsýla aðladý.

Bu dramatik olaydan sonra Üsküdar’daki Fethi Paþa Korusu’ndaki evlerinde yeni hayat baþladý. Fevziye Haným okudu, Cemil Meriç çevirisini söyledi. Ýlk çevirdikleri Victor Hugo’nun "Hernani"si oldu.Okuma görevini bazen öðrencileri, bazen çocuklarý yaptý.

Solun saða hediyesi1960’lý yýllarda Cemil Meriç, Hind edebiyatýna merak saldý; bu onun Doðu’yu keþfetmesini saðladý. Ayný yýllarda Antakya’da Ýngilizce öðretmenliði yapan Lamia Çataloðlu’yla aralarýnda mektupla baþlayan platonik bir aþk doðdu.

Sadece mektup yazmadý kuþkusuz. "Dönem", "Çaðrý", "Hisar" adlý dergilere de makaleler yazdý. 1967 yýlýnda, "Saint-Simon Ýlk Sosyolog, Ýlk Sosyalist" adlý kitabýný çýkardý. Bunu, "Sosyalizm ve Sosyoloji Tarihinde Pierre Joseph Proudhon" adlý eseri takip etti.

Ne yazýk ki bu kitaplarý Türkiye solu tartýþmadý bile; yok saydý.

Görülmemek, fark edilmemek Cemil Meriç’i kýrdý, öfkelendirdi. Sadece birkaç yakýn dostu vardý solcu. Bunlardan biri de 1971’de Nurhak Daðlarý’ndan öldürülen Sinan Cemgil’in anne-babasý; Nazife-Adnan Cemgil’di.

Adnan Cemgil, yeni kurulan Türkiye Ýþçi Partisi’ne katýlmasýný teklif etti.

"Girmem, çünkü benim yerim kütüphane. Ben ýþýk arayan, aydýnlanmak, aydýnlatmak isteyen bir insaným. Politikanýn kurtarýcýlýðýna inanmýyorum."Yaþadýðý topraklarýn kültürüne sahip çýkan, Batý’nýn tabularýný yýkmayý uðraþ edinen Cemil Meriç’i solun efendileri kabul etmedi ve onu, "altýn tepsi" içinde saðcýlara sundular. Güya, "Pýnar", "Köprü", "Gerçek" gibi saðcý dergilerde yazmasýna muhaliftiler! Asýl kýzdýklarý, Türk aydýnýna yönelik halktan koptuðu tespitleriydi.

Saða gitmeye mecbur edildi Cemil Meriç: "Sol diyalogdan kaçýyor, küskün: (Saðcý) Ötüken’ýn bastýðý kitap okunmazmýþ. Peki, siz basýn. Cevap yok. Bu çemberi kýrmak mümkün deðil. Sol, saðýn gösterdiði dostluðu göstermiyor. Ýhanet etmiþiz, Neye ve kime?"Sað basýn Cemil Meriç’e çok ilgi/hürmet gösterdi. Fakat gazetecilik refleksiyle Cemil Meriç’e sürekli sosyalizmden döndüðünü söyletmeye çalýþtý. Hep direndi. "Sosyalizmi; içtimai haksýzlýklarýn sona ermesi, liyakatin yerini bulmasý, acý çekenlerin gözyaþlarýný dindirmek suretinde anlarsak sosyalistim."

1970’li yýllarda çýkardýðý, "Bu Ülke", "Ümrandan Uygarlýða", "Maðaradakiler", "Bir Dünyanýn Eþiðinde" adlý kitaplarýný genellikle saðcý gençler okudu. Milli Kültür Vakfý’nýn ödüllerini kazandý.

Hep sosyalist kaldý

Buna raðmen, "sosyalizm" kelimesinden korkanlarý yobaz olarak niteledi: "Yobazlýk kelimelerden korkmaktýr. Sosyalizm, insanýn insaný istismar etmemesi, emeðin deðerlendirilmesi, emeðin eserine göre mükáfatlandýrýlmasýdýr. Elbette kendimize has sosyalizm olacak. Milli hasletlerimizle çeliþmeyen bir düzen. En kötü þey riyakárlýktýr. Sosyalizm ýstýrabýn çýðlýðýdýr."

Cemil Meriç saða "kendi Marx"ýný öðretmek istedi hep:

"Marx, vatan-millet realitesini inkár etmez; ’Ýþçi sýnýfýnýn vataný yoktur’ der sadece. Nasýl sermaye milletlerarasý ise emek de milletlerarasýdýr der.

Marx, ’Din afyondur’ derken Katolik kilisesini kasteder. Hakikaten Katolik kilisesi tam bir afyondur.

Burjuvazi akýlla kiliseyi devirdi. Fakat sonra karþýsýna iþçi sýnýfý çýkýnca hemen müdafaaya geçip dine sarýldý ve orta çað karanlýðýna döndü

Ve ister istemez milli komünizm doðacaktýr."

Kitaplarýný, makalelerini kim yayýmlayacaksa, ayrým gözetmeksizin, sað-sol demeden onlara verdi. Çünkü o kimseye göre yazmamýþtý; bu nedenledir ki, Komünizmle Mücadele Derneði’nin dergisinde Názým Hikmet’e övgüler düzmekten geri durmadý. Yaþamý boyunca Kemal Tahir’le, Attila Ýlhan’la düþünce yoldaþlýðý yaptý. Bülent Ecevit’e okumasý için Marx’ýn "Kapital"ini gönderdi.
Psikolojisi çok bozuldu

Cemil Meriç 1980’li yýllarda da yazmaya devam etti: "Kýrk Ambar", "Bir Facianýn Hikáyesi", "Iþýk Doðudan Gelir" vs.

12 Eylül 1980 askeri darbesiyle fikri bunalým yaþayan milliyetçi-muhafazakár çevreler, Cemil Meriç’in yýldýzýný çok parlattý. Kitaplarý elden ele dolaþtý.

Bu çevrelere göre, Batý kültüründen arýnýp Müslüman-Türk özüne geri dönüþ yapan kazanýlmýþ bir aydýndý o! Kimse sosyalist kimliði hatýrlamak istemiyordu!

1983 yýlýnda eþi Fevziye Haným’ý kaybetti. Bir yýl sonra beyin kanamasý geçirdi ve sol tarafýna felç geldi. Bu zor günlerinde platonik aþký Lamia Çataloðlu, haftada iki kez koltuðunun altýndaki Cumhuriyet Gazetesi’yle gelip Cemil Meriç’e sevdiði bulgurlu yemekleri yaptý.

Ancak gün geçtikçe psikolojisi bozuldu; kimsenin anlayamadýðý sözcükler söylüyordu. Bazen "Allah Allah Allah" ya da "Muhammed sevgilim" diye baðýrdýðý oluyordu. Ruh saðlýðý bozulmuþtu. Nörolojik bir tedavi uygulamasýna geçildi. Çare olmadý. 13 Haziran 1987 günü gece yarýsý vefat etti. Karacaahmet’te eþi Fevziye Haným’ýn yanýna defnedildi.

Cemil Meriç hakkýnda çok çeþitli ve birbiriyle zýt tanýmlamalar yapýlsa da, her çevrenin üzerinde hemfikir olacaðý bir gerçek vardý:

O, bu ülkenin vicdanýydý...

Ve sanýyorum Türk solunun Cemil Meriç’e bir özür borcu vardýr.

[deniz yýldýzý]

Yukarýdaki paylaþýmda 23 Haziran 2008 tarihli Soner Yalçýn'ýn Cemil Meriç'in hayatý ve düþünceleri ile ilgili bir makalesini çok ilginç geldiði için bilgisayarýma kaydetmiþtim.Þimdi vakti gelmiþken paylaþmak istedim,biraz uzunca ama bana çok enteresan geldiði için kýrpma yapamadým.Hem belki hayatýna kýsaca göz atmak isteyenler olabilir diye düþünerek de orijinal halini eklemekte fayda gördüm...Saygýlarýmla...

(her ne kadar kesmek istemesem de karakter sýnýrlamasýndan dolayý kesmek zorunda kaldýðým bölümler oldu malesef,metnin tamamýný okumak isteyenler hürriyet gazetesi arþivlerinden ulaþabilirler.Konunun asýl baþlýðý "Marx ile Nursi arasýnda fark yok!")
Kaynak:23 Haziran 2008 Soner Yalçýn,Hürriyet,07:33.

[servet BÜYÜKTEKE]

Cemil Meriç birikimleriyle, Çalýþkanlýðý ile Azmi ile Kitap okumak isteyen ve ben bunu baþaramýyorum diyeler bir örnek ve okudukca gözlerini kaybeden ve onu herzaman yanýnda olan çocuklarý gözlerini kaybettiðinde bile kitap okumayý býrakmayan insan Bir kez daha RUHUN þad olsun.

[xxhidayet]

Kardeþler..
Açýkçasý bu konuyu açarken, 'tereddüt' içerisindeydim..
Konu aðýr olur, okunmaz, 'Bu ne be?!..' tepkilerinden çekiniyordum ama, þimdi görüyorum ki; Forum 'Aðýr kalemlerle' dolu..
Gurur duydum..
Saðolun var olun!..
Üstadýn kitaplarýný tanýyan ve dahasý derleyen sizin gibi insanlarla hemþehri olmak,tüm içtenliðimle söylüyorum, gurur verdi bana!...

[fsoyarik]

Aslýnda benim düþüncelerimden biride bu nizibimizin güzel insanýna ilim ,irfan ve özellikle kültür manasý ile bu sitede tartýþmadan bilgi paylaþmak amma malesef iki satýrdan öte geçmiyor
Bu gün her türk genci Cemil MERÝCÝ düþüncesi yaþamý fikirleri ve en önemlisi kitaplarý ile onu tanýrsa zandederim sagýda soluda birbirini çok iyi anlar.Selamlar ve teþekkürler arkadaþým

[xxhidayet]

Desteðiniz ve deðerli yorumlarýnýzdan dolayý ben teþekkür ederim..

[fsoyarik]

Bu ülkenin bütün ýrklarýný, tek ýrk, tek kalp, tek insan haline getiren Ýslâmiyet olmuþ. Biyolojik bir vahdet de il bu. Ne kanla ilgisi var, ne kafatasýyla. Vahdetlerin en büyü ü, en mukaddesi. ister siyah derili, ister sarý... inananlar kardeþtir. Ayný þeyleri sevmek, ayný þeyler için yaþamak ve ölmek. Türkü,Kürdü, Arapý, Arnavutu dügüne koþar gibi gazaya koþturan bir inanç; gazaya, yani irþâda. Altý yüzyýl beraber aglayýp, beraber gülmek. Sonra bu muhteþem rüyayý korkunç bir kâbusa kalbeden meþûm bir salgýn: maddecilik. Tarihin dýþýna çýkan Anadolu, tarihin ve hayatýn. Heyhat, bu çöküþte kýyametlerin ihtiþamý da yok, þiirsiz ve þikayetsiz.

(CEMÝL MERÝÇ- Bu Ülke - s. 179)
__________________
Yokuþlar kaybolur çýkarýz düze
Kavuþuruz sonu gelmez gündüze
Sapan taþlarýnýn yanýnda füze
Baþka alemlerle farkýmýz bizim

NFK

[felsefefe]

Peki kavram konusunda Cemil Meriç çok büyük açýlým yapmýþtýr.
Ansiklopedimiz olmadýðý için kavramlarýmýzda yoktur.
Cemil Meriç bu konuda fazlaca durur.
Sevdiði ve Sevmediði kavramlarý söyleyen babayiðit var mý?

[felsefefe]

Türk Solu
O da ne abi.
Türk solu iki tipten ibaret.
Ajanlar
ve Amatör ama düþünme ve okuma yeteneði az
idealistler.
Ne yazýk ki
Ajanlar hep Türk solunu
kendilerine baðlamýþlardýr.
Hani Cemaat Þeyh vs deyip duruyorlar ya.
Despot
astýðý astýk kestiði kestik.
Her dediði sorgusuz yapýlýr.
Ýþte bu Türk Solunda var.
Hepsi de ajan
O ülkenin bu ülkenin
Þu teþkilatýn
bu teþkilatýn.
Astýklarý astýk kestikleri kestik.
Hiç yanlýþlanmaz
Her dediði yapýlýr.
O yüzden
Cemil Meriç gibi
her önüne geleni sorgulayan bir solcu olur mu?