ERIK YETISTIRICILIGI

[alikaygisiz]

ERÝK YETÝÞTÝRÝCÝLÝÐÝ

1. GÝRÝÞ
Kültür erik çeþitlerinin meydana geliþleri, geliþmeleri ve günümüze kadar korunmalarýnda Anadolu gen kaynaðý olarak önemli rol oynamýþtýr. Erik yetiþtiriciliðinde ilk sýrayý Yugoslavya daha sonra A.B.D. almaktadýr. Türkiye erik yetiþtiriciliði bakýmýndan, dünyada sekizincidir. Bu gün memleketimizin hemen her yanýna yayýlmýþ bulunmaktadýr.
Erik meyvesi, yeþil erik olarak, memleketimizde ilk turfanda meyveler arasýnda önemli yer almaktadýr. Ülkemizde erik üretimi zaman zaman dalgalanmalar göstermekle beraber daima bir artýþ halindedir. Ara sýra görülen bu dalgalanma muhtemelen ekolojik þartlardan, özellikle don olaylarýndan ileri gelmektedir. Çeþitlerimizin bir kýsmýný teþkil eden can erikleri ile kýsmen de Japon erikleri erken çiçek açtýðýndan bazý bölgelerimizde (Marmara Bölgesi ve kýsmen de Ege Bölgesi) donlardan zarar görmektedir. Erik üretiminde zaman zaman ortaya çýkan dalgalanmaya karþýlýk erik aðacý sayýsýnda devamlý bir artýþ olmuþtur.
2. ÖNEMLÝ ÇEÞÝTLER
Erik çeþitlerini, pratikte olgunluk zamanlarýna göre erkenci, orta mevsim ve geçci, kullanýlma þekillerine göre de sofralýk, kurutmalýk ve mutfaklýk (konserve, reçel v.b.) olarak ayýrmak mümkündür. Bu ayýrma da hiç þüphesiz bir çok amaçlar için kullanýlmaya elveriþli olanlar daha çok önem kazanýrlar.
3. ÝKLÝM VE TOPRAK ÝSTEKLERÝ
3.1 Ýklim Ýsteði
Erikler türlerine göre genel olarak deðiþik iklim þartlarýnda yetiþtirilebilirler. Böylece, erik türlerini mutedil, sýcak mutedil ve soðuk mutedil iklim bölgelerinde ve hatta kýþ dinlenmesi kýsa süren tür ve çeþitlerde, subtropik bölgelerde bulmak mümkündür.
Erik çeþitleri genel olarak badem, kayýsý, þeftaliden sonra çiçek açtýðý için bu türlere göre ilkbahar geç donlarýndan daha az zarar görür, olaðan üstü durumlar dýþýnda kýþ donlarýndan korkulmaz.

Yaðýþlarýn iyi daðýldýðý ve yýllýk yaðýþ toplamýnýn 750 mm'yi bulduðu yerlerde erikler sulamadan da yetiþtirilebilir, ancak meyvelerin irileþmesi ve iyi kalitede olgunlaþmalarý için yeteri kadar suyun bulunmasý gerekir.

3.2 Toprak Ýstekleri
Erikler toprak bakýmýndan orta derecede seçici olarak kabul edilirler. Japon erikleri için en uygun topraklar humuslu, besin maddelerince zengin, yeter miktarda neme sahip sýcak topraklardýr. Aðýr topraklarda Avrupa erikleri Japon eriklerine göre daha iyi sonuç verirler. Drenajý kötü topraklarda badem, kiraz, kaysý ve þeftaliden daha iyi sonuç verirler. En uygun toprak pH'sý 6.5-7 dir.
4. YETÝÞTÝRME TEKNÝÐÝ
4.1 Çoðaltýlmasý ve Kullanýlan Anaçlar
Kültür erik çeþitleri tohum ve çelikle üretilmezler ve tek üretme yolu aþýdýr. Fidanlýklarda en çok kullanýlan aþý, durgun göz aþýsýdýr. Ekolojik þartlarýn uygun olduðu yerlerde sürgün göz aþýlarý da kullanýlabilir.
Kültür erik çeþitleri için muhtelif erik türleri, þeftali, kaysý ve badem anaç olarak kullanýlabilir. Anaç seçiminde aðaçlara verilecek boy, toprak tipi, hastalýklara dayanma gibi problemler rol oynar.
P. Cerasifera Anaçlarý : Geniþ çapta kullanýlan bir erik anacýdýr. Can erikleri, Avrupa erikleri ve Japon erikleri için uygun bir anaçtýr.
Can eriklerinin bazýlarý çelikle üretilmektedir. Yeþil çelik veya odun çeliði ile üretim bazý çeþitlerde oldukça baþarýlýdýr. Ancak bu þekilde üretim sýnýrlýdýr.
P. Cerasifera'nýn Myrobolan adý altýnda yaygýn þekilde kullanýlan anaçlarý mevcuttur. Myrobolan anaçlarýnýn Ýngiltere ve Fransa'da seleksiyonla elde edilmiþ bazý tipleri mevcuttur. Bu anaçlardan biri olan Myro 29 C kök ur nematoduna tamamen, meþe kök mantarýna kýsmen dayanýklýdýr
P. Mariana Anaçlarý : Bir klon anacýdýr. Bu anaç içerisinden kuvvetli geliþen iki tip seçilmiþtir. Bunlar Mariana 2623 ve Mariana 2624 dir. Bu iki anaç aðýr, nemli topraklara uygun olup kök ur nematoduna ve boðaz kanserine oldukça dayanýklýdýr.


4.2 Bahçe Tesisi
Can erikleri ve Avrupa eriklerinin kendine verimli olanlarý dýþýnda kalan bütün erik çeþitleri, mutlaka tozlayýcý çeþide ihtiyaç gösterirler.

.
Erik bahçeleri genellikle bir yaþýndan aþýlý fidanlarla tesis edilir. Kýþý mutedil geçen ve fazla yaðýþlý olmayan bölgelerde fidanlar aralýk ayýndan itibaren dikilebilirler.
Kapama erik bahçeleri genellikle kare þeklinde dikilir. Aðaçlara verilecek aralýk mesafeler topraðýn tipine, kullanýlan anaca ve çeþidin büyüme kuvvetine göre deðiþir. Normal yetiþtirme sistemlerinde erikler 5 x 5 m veya 6 x 6 m aralýklarla dikilir.
4.3 Yýllýk Bakým Ýþleri
4.3.1 Toprak Ýþlemesi
Yaðýþý az bölgelerde toprak sonbaharda sürülür. Ýlkbaharda toprak tava gelince þubat sonu veya mart içinde ikinci ve mayýs ayýnda yapýlan üçüncü sürümden sonra sulama kanallarý açýlýr. Aðaçlarýn dipleri çapayla iþlenir. Yazýn otlanma durumu göz önüne alýnarak sürüm yerine, ot biçme tercih edilmelidir.
Erik kökleri toprak yüzeyine yakýn bir kýsýmda yayýlmýþ olduklarýndan derin toprak iþlemesinden kaçýnýlmalýdýr.
4.3.2 Sulama
Yaðýþýn 750 mm'nin altýnda olduðu bölgelerde sulamanýn yapýlmasý zorunludur. Erikler saçak köklü olduklarýndan ve kökler yüzeysel geliþtiklerinden bunlarýn su istekleri derin köklü meyve türlerine göre daha fazladýr. Bu yüzden uzun süren kurak periyotlarda erik aðaçlarý duruma göre 8-12 günde bir sulanýr.
4.3.3 Gübreleme
Verilecek gübre miktarýnýn toprak analizlerine göre tesbiti en uygun olanýdýr. Fosforlu gübreler kýþ baþýnda, azot gübresi olarak kullanýlan amonyum sülfat da kýþ sonunda, ilkbahar geliþmesi baþlamadan önce verilmelidir. Bu gübrelerden baþka dekara 3 ton çiftlik gübresi tavsiye edilmektedir.
4.3.4 Budama
Eriklere þekil budamasý ve mahsul budamasý olmak üzere iki tip budama uygulanýr. P. cerasifera ve P. sülicina gibi çeþitler yayvan büyüme eðiliminde olduklarýndan bunlarýn genç aðaçlarýna goble þekli uygundur.

Avrupa erikleri ise daha çok dik veya yayvan geliþtiklerinden bunlara da deðiþik doruk dallý þekil verilmelidir. Þekil budamasý uygulanýrken genç aðaçlarda kesimler yapýlmamalýdýr.

4.3.5 Seyreltme
Erik çeþitlerinin özellikle sofralýklarda iyi bir ürün alýnabilmesi için seyreltme yapýlmasý gereklidir. Eriklerde budama hafif olarak uygulandýðýndan meyve seyreltmelerine pek faydasý olmamaktadýr. Bu nedenle ya elle ya da kimyasal maddelerle seyreltme yapýlýr.
Seyreltme eriklerde meyve iriliðini arttýrarak pazar fiyatý üzerine olumlu bir etki yapar. Dal kýrýlmalarýný önler ve periyodisiteye eðilimi azalýr. Yeþil olarak tüketilen can eriklerinde aðaçlardaki meyveler fasýlalý olarak hasat edildiðinden her meyve toplama seyreltme yerine geçer.
4.3.6 Hastalýk ve Zararlýlarla Savaþ
Mumya (Monilya) Hastalýðý: Çiçek sürgünü ve yapraklarýn kurumasýna, meyvelerin çürümesine sebep olan mantari bir hastalýktýr. Sonbaharda hasta dallar ile siyah kabuklu mumya meyveler bahçeden uzaklaþtýrýlmalýdýr. Çiçekler ve meyve Thiophanate methl, Benomyl Captan, Dodine Thiram'lý ilaçlardan biri ile ilaçlanmalýdýr.
Yaprak Delen (Çil Hastalýðý): Fungus yapraklarda delikler, meyve ve sürgünler üzerinde irili, ufaklý lekelerin meydana gelmesine sebep olur, tomurcuklarý kurutur. Sonbaharda hastalýklý dallar kesilip yakýlýr, Bordo bulamacý veya bakýrlý preparatlardan biri kullanýlýr. Üçüncü ilaçlamada Zineb'li ilaçlardan biri kullanýlýr.
Kýrmýzý Örümcekler: Yapraklarýn altýnda veya üstünde yerleþerek önce lokal olarak yaprak rengini bozarlar sonra bu durum tüm yapraða, aðacýn diðer yapraklarý ile sürgünlerine yayýlýr. Meyveler yeterince beslenemez ve çok erken yaprak dökülmeleri olur. Kýrmýzý örümcekler belirlenen çeþitlerine göre özel ilaçlarla mücadelesi yapýlýr. Özel akarisitler (Chlorobenzilate-25, Dicofol-20, vb.) fungusitler (Benomly-50, Binapacryl 50, vb.) ve insektisit akarisitler (Diethion 50, formothion 25 vb.) kullanýlan ilaçlardýr.
Yaprak Bitleri (Aphis Spp): Bitki üzerinde koloniler halinde yaþayan, büyüklükleri 1-5 mm arasýnda deðiþen küçük böceklerdir.

Kanatlý ve kanatsýz erginleri bulunur. Bitki öz suyunu emerek bitkiyi zayýflatýr ve kurutur. Emme esnasýnda ifraz ettikleri tükrüklerindeki toksik ve tahriþ edici maddelere göre deðiþen anormal büyümeler, deformasyonlar yaparak normal geliþmeyi engeller.

Yapraklar kývrýlýr, kalýnlaþýr, köklerde anormallikler meydana gelir. Virüs taþýma ve enfekte etmek suretiyle çeþitli bitki hastalýklarýnýn meydana gelmesine sebep olurlar. Ayrýca bitkilerin teneffüslerine engel olur.
Mücadelesinde kültürel tedbirlere önem vermek gerekir, aphid populasyonu artmadan görülür görülmez (insektisitler, parationlu veya malationlu ilaçlardan biri) ilaçlý mücadeleye baþlanmalýdýr.
Yaprak Büken (Cacoecia Sp.): Elma, kayýsý, erik vs. gibi bir çok aðaçlarýn tomurcuk, yaprak ve teþekkül baþlangýcýnda meyvelerini yemek suretiyle zararý yapan polifag bir haþeredir. Larvalar tomurcuklarda zarar yapmadan veya yapraklarý büküp arasýna girmeden önce haþareye karþý ilaçlý mücadele uygulanýr. Fenolojik olarak tomurcuklarýn patlama döneminde ilaçlamanýn yapýlmasý uygundur. Ýlk ilaçlamadan sonra yaprakta zararý devam ediyorsa, larvalar yapraklarý büküp içerisine girmeden ikinci bir ilaçlama daha gerekir. Kýþlýk yaðlar, sistemik veya parationlu insektisitler kullanýlýr.
Cep Hastalýðý (Taphrina Pruni): Bu hastalýk erik meyvelerinde görülür ve meyveler deforme. olur, þekilleri bozulur, irileþir ve uzarlar. Hasta meyvelerde çekirdek oluþmaz. Bu tip meyvelerin hiç bir deðeri yoktur. Kültürel tedbir olarak, üzerinde bol miktarda hastalýklý meyve bulunan dallar kesilip imha edilir. Bölgemizde fazla bir önem taþýmayan bu hastalýk için çiçek taç yapraklarý % 70-80 döküldüðünde ilaçlý mücadele yapýlmalýdýr. Eriklerde monilya veya yaprak delen mücadelesi yapýlýyorsa ayrýca ilaçlama gereksizdir.


4.3.7 Hasat
Eriklerde hasat zamaný, üst ve zemin renkteki deðiþime, meyve eti sertliðine, suda eriyen kuru madde miktarýna bakýlarak veya tam çiçekten hasada kadar geçen süreye bakýlarak tayin edilir.

Yeþil erik olarak deðerlendirilen can eriklerinde ise hasat zamaný çekirdek sertliðine ve meyve iriliðine bakýlarak saptanýr.
Kurutmalýk erik meyveleri ise aðaçlar üzerinde aþýrý derecede olgunlaþýp bir miktar suyunu uçurup buruþtuktan sonra hasat edilirler.
Erikler elle veya makinalarla iriliklerine veya aðýrlýklarýna göre boylanýr. Seçme ve boylama standart tüzüklerine göre yapýlýr.
Erik meyveleri hassas olup kolaylýkla zedelenebilir olmasý nedeniyle küçük ambalajlara konulmasý iyi olur. Erik meyveleri genellikle saklanmaz. Bununla birlikte, ürünün birdenbire pazara sevk edildiði durumlarda fiyat düþmelerini önlemek için bir kýsým meyvenin soðuk hava depolarýna konmasý faydalý olur. Erikler en iyi olarak 0 oC veya -0.5 oC saklanabilir. Bu sýcaklýk derecesinde domestica eriklerini 3-4 hafta, Japon eriklerini de 7-8 hafta saklamak mümkün olur. Kuru olarak deðerlendirilecek erikler ya sergi yerlerinde tabii olarak güneþte kurutulurlar yada fýrýnlarda kurutulurlar. Kurutma süresi hava þartlarýna baðlý olarak 6-10 gün sürer

[müslüm akpek]

Sayýsýz faydalarý olan ve sayýsýz çeþitleri olan erik nedense Nizipte gereken önemi bulamamýþ, Nizip ve çevresinde tek tük kaliteli erik aðacý görüyorum, diðerleri hep bakýmsýz ve kaliteleri çok düþük, bence meyvecilik yapanlarýn bu konuyu düþünmesi lazým, çok verimli ekenomik bir aðaç.

[Kasým Böler]

Sn. Akpek Birecik barajý faaliyete geçmezden önce bölgemizde yetiþtirilen yeþil erik tüm Türkiye'ye ve bir çok ülkeye ihracat yapýlacak kadar çoktu, ihracatçýlar ve erik tüccarlarý gelip bahçelerden erik alýrlardý, üretiminin çokluðu bölgeyi özellikle erik konýsýnda hemen hemen bir merkez konumuna getirmiþti...

Barajýn faaliyete geçmesi ile birlikte çok verimli olan bu erik bahçeleri baraj sularý altýnda kaldý, üretim miktarý önemli ölçüde azaldý dolayýsýyla merkez olma konumunu kaybetti geriye kalan erik bahçeleride tüccarýn üretim miktarýnýn az olmasýndan dolayý bölgeye gelmemesinden dolayý önemini ve ekonomik olma özelliðini yitirdi.

Baraj öncesi döneme özenip bahçelerine erik eken çiftçiler þu anda ürünün deðerinden þikayetçiler dolayýsýyla bölgemizde erik yetiþtiriciliði özelliðini kaybetmiþ durumda zaten çiftçi de baþka ürünlere yönelmiþ durumda.