Tarým ve Emtia Mamülleri Fire Zaiyat Oranlarý.

[Bölükbaþý]

KESTANE: Dahili ticaretinde rutubetini kaybetme ve sevkiyatta kaybolma nedeni ile %5 oranýnda fire vereceði.
KURU SARIMSAK: Kurutulmuþ olarak sakalsýz ve baþ þeklinde alýnan sarýmsakta dahili ticaretinde kabuk atma ve nem kaybýndan dolayý %5-7 oranýnda fire vereceði.
ELMA:Soðuk hava tertibatý bulunmayan ticarethanelerde elmanýn dahili ticaretinde çürüme ve nem kaybý dolayýsýyla %5 oranýnda fire vereceði.
ÝÇ KABUKLU CEVÝZDE: Dahili ticarette fire oranýnýn bulunmadýðý tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý:31.12.1990-51/970
CEVÝZ ÝÇÝ: Kabuklu ceviz-ceviz içi haline getirilebilmesi.Tane cevizin iç ceviz haline getirilmesinde herhangi bir makine ile deðil doðrudan iþçiler vasýtasýyla kýrýlýp kabuklarý ayrýlmak kaydý ile iç ceviz haline getirilmekte ve bu iþlemler esnasýnda ceviz fire nispetinin %55 olarak tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý:19.12.1985-50/842
AMBALAJ SANDIÐI:Yaþ meyve sebze ihracatýnda ambalaj malzemesi olarak kullanýlan sandýklarýn imalatýnda imalatçýnýn 1 m3 çam tomrukta saðlayacaðý randýman,aðacýn saðlamlýðý,çürük olup olmadýðý,kalýnlýk ve incelik durumuna göre,budak durumuna,biçilen tomruðun aðacýn gövdesinin hangi kýsmýna isabet ettiðine (kök ve üst kýsým) baðlý olmakta ve ortalama olarak monte sandýk imalatýnda %60-65 ,demonte sandýk imalatýnda ise %50-60 arasý randýman saðlanmaktadýr.Bu tip imalatlarda % 10 u sýfýr fire olmakta ,geriye %25-30 normal fire meydana gelmekte ve bu normal firenin de ortalama %25 i saða sola bedelsiz olarak daðýtýlmakta ve iþletme hiçbir þekilde faydalanmamaktadýr.Normal firenin ancak %70-75 i deðerlendirilmektedir.2-3.cü sýnýf 1 m3 çam tomruðun ortalama olarak aðýrlýðý,tomruðun yaþ ve kuru olduðu , sahil kesiminden veyahut yüksek kesimden kesilmiþ olduðu göz önüne alýnarak 600-700 kg. gelmektedir.
1 m3 kavak tomruk kuru halde 500-600 kg. yaþ halde 700-850 kg. gelmektedir.Çam tomruðun imalatta kullanýlmasý sonucu meydana gelen imalat artýklarýnýn (kýrpýntý ,kapalý tahtasý ,odun ,talaþ)1985 yýlý ortalama satýþ fiyatý kg ý 15-20 TL arasýnda oluþmuþtur.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý:21.08.1986-33/455
AMBALAJ SANDIÐI ÝMALATI:
2. Sýnýf tomruk,kerestelik olduðundan sandýk imalatýnda kullanýlmamaktadýr. 3. sýnýf tomrukta veya maden direðinde randýman oraný %50-60 arasý olmaktadýr.
Sandýk imalatý sýrasýnda meydana gelen fire oraný ise ortalama %40-50 civarýnda olmaktadýr.Bu imalat esnasýnda hiç deðerlendirilmeye tabi tutulmayan sýfýr fire nisbeti yukarýda belirtilen imalat firesinin %10 u oranýnda olmaktadýr.
1 m3 çam tomruðu ortalama aðýrlýðý ,tomruðun yaþ ve kuru olduðu ,sahil kesiminden veyahut yüksek kesimden kesilmiþ olduðu göz önünde tutularak 600-700 kg geldiði , 1 m3 kavak tomruk ise kuru halde 500-600 kg ,yaþ halde 700-850 kg gelmektedir.
Ýmalat artýklarýnýn 1987 yýlýnda 20-25 TL/Kg, 1988 yýlýnda ise 30-35 Tl/Kg. arasýnda satýldýðý tespit edilmiþtir.
1m3 tomruðun iþlenmesi sýrasýnda tüketilen elektrik miktarý faktörler çok deðiþken olduðundan ( aðacýn boyu – eni . budak durumu, çalýþan iþçinin mahareti) tesbit edilememiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 21.12.1989 -99/774
HURDA CAMDAN CAM KAVANOZ ÝMALATI FÝRE ORANI
Hurda camdan cam kavanoz imalinde toplanan hurda camýn meþrubat, içki, soda þiþesi kýrýklarý olup-olmadýðýna , incelik kalýnlýk ve temizlik durumuna göre , ayýklanmasýndan, elenmesinden, yýkanmasýndan ve fýrýnlanmasýndan mamul hale gelene kadar geçen süre içerisinde ortalama %7-12 arasý imalat firesi vermektedir. Cam kavanoz ile cam þiþenin satýþ anýnda yüklenmesi, istiflenmesi ve boþaltýlmasý süresi içerisinde olan nakliye esnasýnda ise %3-5 arasý kayýp olmaktadýr.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 11.09.1986 -36/493
Nakliye dahil bardak, vazo ve diðer cam kesme iþlerinin desenlenmesi, dekorasyonu, asitleme ve parlatýlmasý iþlerinde %8 fire ve bu mallarýn alýmý ve pazarlamasý esasýnda da %7 oranýnda fire verebileceði tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 15.01.1987 -2/35
ZEYTÝNYAÐI : Fire nispetinin ( dolum, nakliye, ambalajlama ) dahil olmak üzere %1,5 olduðu tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 11.06.1987 -22/357
Zeytinden ortalama %20-25 arasý zeytinyaðý elde edildiði ve zeytin fire oranýnýnda %10 olduðu tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 28.04.1988 -17/282
PRÝNA : Suriye’ den ithal edilmekte olan ham prinalarýn Suriye’den Türkiye’ ye ve Türkiye’de satýþý yapýlan firmalara sevkinde yükleme ve indirme ameliyesinde meydana gelebilecek fire nispetinin %4-5 olacaðý tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 26.12.1985 -51/870
YAÞ MEYVE VE SEBZE : Yaþ meyve ve sebze ihracatýnda, malýn üreticiden alýnýp paketleme tesislerine kadar taþýnmasý ve paketlendikten sonra Cilvegözü Hudut kapýsýna kadar geçen süre zarfýnda,
Taze Domates %10-15 Portakal %5-8
Ayva %5-8 Mandalina %5-8
Lahana %5-8 Kiraz %5-8
Kayýsý %5-8 Çilek %5-8
Limon %5-8 Havuç %5-8
Þalgam %5-8 Yeþil Sarýmsak %5-8
Nar %5-8 Bamya %5-8
Karnýbahar %5-8 Greyfurt %5-8
Karpuz %5-8 Ýncir %5-8
Kavun %5-8 Üzüm %5-8
Salatalýk %5-8 Armut %5-8
Patlýcan %5-8 Þeftali %5-8
Kabak %5-8 Erik %5-8
Patates %5-8 Biber %5-8
Elma %5-8 Kuru Soðan %5-8
Kestane %5-8 Kuru Sarmýsak %5-8
Kuru Nohut YOK Kuru Fasulye YOK
Fire olacaðý tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 05.12.1985 -48/815
YAÞ MEYVE VE SEBZELER FÝRE NÝSPETÝ
Domates ( 1 haftalýk için ) %10
Domates ( 2-3 haftalýk için ) %25
Biber ( 1 haftalýk için ) %10
Biber ( 2-3 haftalýk için ) %25
Ýncir %10
Havuç %10
Þeftali %10
Nar %10
Kavun %10
Elma %10
Portakal %10
Mandalina %12
Limon %10
Taze Üzüm %13
Patates %10
Soðan %12
Erik %10
Kuru Sarmýsak %7-8
Zeytinyaðý %1,5

Vergi kontrol bürosuna 25.04.1984-7/298 sayý ile gönderilmiþtir.
YAÞ MEYVE SEBZE :
25-30 Kg. lýk sandýklar içerisinde üreticiden alýnan yaþ meyve ve sebzenin üreticiden alýnýp, yükleme, boþaltma ve nakliyesi esnasýnda ve satýþý içerisinde geçen süre zarfýnda ( ayný zamanda nakliye esnasýnda mallardaki buharlaþma ve çürümenin de göz önüne alýnarak ) meydana gelebilecek fire oraný %10-15’ tir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 16.10.1986 - 41/547
ZEYTÝN VE ZEYTÝNYAÐI
Salamura edilmek üzere müstahsilden alýnan zeytinlerde eleme sonucu salamurada kullanýlmayacak kadar küçük zeytin, ezilmiþ bulunan zeytin ve eleme neticesinde yaprak, toprak, çöp gibi yabancý maddeler dahil olmak üzere %10 oranýnda fire hasýl olacaðý, ayrýca ticari maksatla müstahsilden almaya sonradan ambalajlanmak üzere kuyulara dökülüp bekletilen zeytinyaðýnda beklme sonucu zamanla dibinde oluþan akir denilen artýk fire ise % 3 olarak,
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 23.03.1989 -12/231 sayýlý kararý ile tespit edilmiþtir.
YAÞ MEYVE VE SEBZE
Ýhracat amacýyla alýnan aþaðýda isimleri yazýlan maddelerin alýnmasýndan ihraç edilene kadar geçen süre içinde meydana gelecek fire oraný ;
Ýncir %10
Armut %10
Erik %10
Muz %5
Nar %5-8
Üzüm %13
Hurma %5-8
Kuru Soðan %10
Elma %10
Havuç %10
Kavun %10
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 16.03.1990 -11/196

[Bölükbaþý]

PETROKOK FÝRESÝ:
Seçme olmayarak ve kepçe ile yüklenerek ithal edilen ,ancak;ithali esnasýnda önce gümrük sahasýna aktarýlarak burada elenip ,toz ve kelle kömür olarak ayrýlan kömürün yazýn eleme esnasýnda rüzgarla uçuþmasý ,kýþýn sahadaki elenen kömür tozunun yaðmur sularý ile birlikte akýp topraða karýþarak kullanýlamaz hale gelmesi ayrýca kýþýn yükleme yapmak için sahaya geçen týrlarýn tekerleklerinin (lastik livlerinin )arasýna giren kömür tozlarýnýn saha dýþýna taþýnmasý dolayýsýyla neticede “Seçme olmadan ithal edilen gümrük ve firma sahasýnda indir bindir yapýlan eleme esnasýnda ,firma sahasýnda meydana gelen kayýplar ve satýþ yerine kadar nakli esnasýnda petrokokta %4-5 oranýnda fire verdiði tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 07.09.1989 -35/577
ÇÝMENTO FÝRESÝ:
Çimento için fire mevzubahis deðildir.Ancak ;ithal edilen kaðýt torbalar içerisindeki çimentolar için “Mahrecinden Týrlara ,Týrlaradan alýcýsýna veya firmanýn deposuna nakli indirme bindirme ve istifleme esnasýnda %0.5-1 oranýnda fire verdiði tespit edilmiþtir.”
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 07.09.1989 -35/577
SIHHÝ TESÝSAT MALZEMELERÝ:
Aþaðýda sayýlan emtialarda yükleme ,taþýma,boþaltma ve istifleme esnasýnda meydana gelebilecek fire nispetleri:
a-P.V.C. plastik su borularý toptan %2 ,perakende %5 fire
b-Döküm,emaye ve sac banyo küvetleri ,hela taþlarý ,lavabo,evye ve benzerlerinde perakende satýþta %3 fire.
c-Porselen banyo takýmlarý toptan satýþta %2 ,perakende satýþta %5 fire.
d-Karo,fayans,yer ve duvar seramiði ,fayans eþya ve seramik mamulleri toptan %3 ,perakende % fire.
e-Isý yalýtým malzemelerinde %2 fire
f-Banyo ve mutfak aksesuarlarýnda (aynalar,klozet kapaklarý,etajer,dolap,sabunluk, kaðýtlýk , gibi v.b.)toptan %2 ,perakende %5 fire .
g-Cam yününde fire yoktur.
h-Her türlü sarý ve kromajlý armatürler ve tesisat malzemelerinde (musluk ,vana,valf ve bataryalar) fire yoktur.
I-Galvanizli ve siyah borular ile boru teferruatlarýnda fire yoktur.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 25.07.1991-28/458
SARI LEBLEBÝ:
Tacirden alýnýp ,bekleme,rutubet kaybý ve sevkte % 0.5-1
BULGUR:
Tacirden alýnýp ,bekleme,rutubet kaybý ve sevkte % 1
BUÐDAY FÝRÝÐÝ:
Tacirden alýnýp ,bekleme,rutubet kaybý ve sevkte % 1
Ç.KIRMIZI MERCÝMEK:
Tacirden alýnýp ,bekleme,rutubet kaybý ve sevkte % 1-2
YEÞÝL MERCÝMEK:
Tacirden alýnýp ,bekleme,rutubet kaybý ve sevkte % 0.5-1
NOHUT:
Tacirden alýnýp ,bekleme,rutubet kaybý ve sevkte % 1
ANASON:
Tacirden alýnýp ,bekleme,rutubet kaybý ve sevkte % 1-2
PÝRÝNÇ:
Tacirden alýnýp ,bekleme,rutubet kaybý ve sevkte % 0.5-1
SÜPÜRGE :Sevkte
KURU SOÐAN:
Rutubetini kaybetme, filizlenme, ve kabuk atma nedeniyle,
Yaz aylarýnda: %5-7
Kýþ aylarýnda %2-3
Ýhracata hazýrlanmasý sýrasýnda: %12
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 31.03.1994-13/190
KÝRLÝ YÜN (Yapaðý) FÝRESÝ:
Kirli yünlerin (yapaðý) kir ve çöplerinin ayýklanmasý ,yýkamave kurutma ameliyesinden geçirilmesi esnasýnda verebileceði firenin %45 dolayýnda olacaðý tespit olunmuþtur.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 06.10.1994-39/670
NOHUT:
Müstahsilden alýnýp, eleme, tasnifleme, ambalajlama ve sevkinde %7
NOHUT:
Tacirden alýnýp ,bekleme,sevk esnasýnda rutubetini kaybetme %1
CEVÝZÝÇÝ:
Tacirden alýnýp, bekleme ile rutubet kaybetmeden dolayý %1.5
ÝRMÝK:
Tacirden alýnýp, bekleme ile rutubet kaybý ve sevkte %1
AÞURELÝK BUÐDAY:
Tacirden alýnýp, bekleme ile rutubet kaybý ve sevkte
FÝRÝK BUÐDAY:

Tacirden alýnýp, bekleme ile rutubet kaybý ve sevkte %1
ANTEP FISTIÐI:
Tacirden alýnýp, bekleme ile rutubet kaybý ve sevkte %2 Ancak; Antep fýstýðý çið alýnýp, kavrulduðunda % 10
ÇEKÝRDEKSÝZ KURU ÜZÜM:
Tacirden alýnan ambalajlanýp bekletilen üzümlerde ,rutubet kaybý ve sevkiyatta kayýp nedeni ile%2
MAKARNA:
Kuru sistem imalat olduðundan fire nispeti olmaz.
ÇEKÝLMÝÞ BULGUR:
Tacirden alýnýp ,bekleme ile rutubet kaybý ve sevkte %1
ÇEKÝRDEKLÝ KURU ÜZÜM:
Yukarýda belirtildiði gibi çekirdeksiz kuru üzümde olduðu gibi %2
ÇEMEN:
Tacirden alýnýp ,bekleme ile rutubet kaybý ve sevkte %2
Ancak;karýþýk olup ,analiz düþürülmek maksadý ile elendiðinde%7-8 fire
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 27.07.1989-29/488
DEMONTE AMBALAJ SANDIÐI:
Kýzýlçam sanayi odunundan mamul edilen demonte ambalaj sandýðýnýn randýman oraný %50 olarak tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 08.06.1990-22/438
KOYUNLARIN YÜNLÜ DERÝSÝ VE KOYUN YÜNÜ:
Koyun derisi için:Koyun derileri (yünlü) tuzlu kuru olarak alýnýp ,tuzlu kuru olarak satýldýðýnda %10 oranýnda ,hava kurusu olarak alýnýp ,hava kurusu olarak satýldýðýnda %5 oranýnda fire verir.
Yün için: Yün ve yapaðýnýn (iþlenmemiþ ithal edilip) tüccara veya müstahlike satýlmasý esnasýnda ,nakliye ve boþaltma esnasýnda % 1.5-2 oranýnda fire olacaðý ,ayrýca normal þartlarda ambara alýnan yün ve yapaðýda bekleme ile 6 aya kadar %0.5, 6ay-1 yýl arasý %1-1.5 oranýnda fire verir.
Yukarýdaki fireler kýrkým ve kirli mallara ait olup ,yýkanmýþ olan mallar için umumi fire tespit edilemez.Beher mal için ayrý ayrý özel fire tespit olunabilir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 17.08.1990-31/598
KESTANE:

Dahili ticaretinde rutubetini kaybetme ve sevkiyatta kaybolma nedeni ile %5 oranýnda fire vereceði.
ELMA:
Soðuk hava tertibatý bulunmayan ticarethanelerde ,elmanýn dahili ticaretinde çürüme ve nem kaybý dolayýsýyla %5 fire vereceði .
ÝÇ KABUKLU CEVÝZDE:
Dahili ticarette fire oranýnýn bulunmadýðý tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 09.11.1990-43/970
MOBÝLYA:
Odamýzca yapýlan tespitten ,gürgen kereste ile yapýlan ,Ýskandinav tipi hariç ,tam takým mobilyalarýn fire nispetleri aþaðýdaki gibidir.
Kereste: %20
Kaplama: %10
Tutkal: %3
Kumaþ: %10
Boya: %5
Sunta: %10
Kauçuk: %2
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý :09.04.1992-14/198
MEÞRUBAT:

Odamýzca yapýlan incelemeden meþrubatýn imali ve ayrýca dýþarýdan alýnan meþrubatlarýn nakliyesi yükleme ve boþaltmasý ile daðýtýmý esnasýnda þiþelerin patlamasý ve kýrýlmasýndan mütevellit %3 oranýnda fire vereceði tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 02.07.1992-29/384
MUZ:
Muzun yeþil olarak ithal edilip gemi ile getirilmesi ,soðuk hava deposunda bekletilmesi,sarartýlmasý, nakliye,hamaliye ve toptancýlara satýlmasý aþamasýnda %5 fire vereceði .
Soðuk hava tertibatý bulunmayan ticarethanelerde doðrudan doðruya müs-
Tehlike perakende olarak satýþ esnasýnda ,halden ticarethane nakillerinde dökülme ,çürüme ve bozulma gibi nedenlerle de %5 oranýnda fire vereceði tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý :09.07.1992-27/398
NARENCÝYE-DOMATES:
Narenciyenin ( limon ,portakal,mandalina ) ve domatesin müstahsil veya tüccardan yerinde alýnýp ,nakliyesi ,ambara indirilmesi, tasniflendirilip ambalajlanýp ve yüklenip ihraç edilmesi esnasýnda verebileceði kullanýlmayacak fire oranýnýn %5 olacaðý tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý :20.05.1993-19/286
ZEYTÝNYAÐI VE SARIMSAK:
Zeytinyaðý ve sapsýz sakalsýz sarýmsaðýn ambalajlanmasýndan ihracýna kadarki fire nispeti:Zeytinyaðýnda fire nispetinin %1, sapsýz sakalsýz kuru sarýmsakta %7-8 olduðu tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 01.11.1984-41/448
PATATES ,KURU SOÐAN VE KURU SARIMSAK:
Firmalarca yurt dýþýna ihraç edilmekte olan patates ,kuru soðan ve kuru sarýmsak ta fire oraný:Patateste %1.5 , aylýk dönemde fire nispeti :%10 , Kuru soðanda %12,kuru sarýmsakta %7-8 oranýnda olacaðý tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 17.01.1985-3/32
CANLI KIL KEÇÝ:
Canlý kasaplýk kýl keçisinin ihracýnýn gerçekleþtirilmesine kadar fire nispeti :%5 fire nispetinin olduðu tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 18.04.1985-16/209
KIRMIZI TÜM MERCÝMEK:
Kýrmýzý tüm mercimeðin kýrmýzý iç mercimek cilalý olarak imal edilmesine kadar fire oranýrtalama olarak 515 nispetinde fire verebileceði tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 28.11.1985-47/802
KIRMIZI ÝÇ MERCÝMEK:
Kýrmýzý iç mercimek cilasýz olup ,mercimeðin fabrikada sadece cila yapýlmasý halinde fire oraný:Kýrýlmýþ iç mercimeðin fabrikada cilalanýp çýkmasýnda fire vermeyeceði tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 23.01.1986-4/55
KIRILMAMIÞ TÜM ÝÇ MERCÝMEK:
Kýrýlmamýþ tüm iç mercimeðin fabrikada kýrýlýp ,cilalanýp iç kýrmýzý mercimek haline gelinceye kadar zaman içerisinde fire oraný:Yukarýda adý geçen iþlemlerden geçen kýrmýzý mercimekte fire nispeti:%15 olacaðý ve bu %15 firenin 3 bölüm halinde þu maddelerden olacaðýna:
1-Taþ ve toprak takribi olarak %7 nispetinde .
2-Kabuk,elek altý takriben :%4.15 nispeti
3-Un,kepek (diðer yabancý maddeler)takriben %3.85 nispetinde olacaðý tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 10.04.1986-15/205

[Bölükbaþý]

KONFEKSÝYON ÝMALATINDA:
11.1.1995 tarihli yazýnýzda belirtilen erkek-bayan gömlek ,pantolon ,etek,bayan elbise imalatýnda kullanýlan kumaþta %5 oranýnda fire olacaðý tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 12.1.1995-2/36.
YEM ÝMALÝNDE FÝRE NÝSPETLERÝ (% Olarak)
CÝNSÝ Sevk Zayiatý Ambar Firesi Öðütme Zayiatý Toplam Fire
HUBUBAT
Buðday 0,5 1 1,5 3
Arpa 0,5 1 1,5 3
Yulaf 0,5 1 1,5 3
Çavdar 0,5 1 1,5 3
Mýsýr 0,5 3 1,5 5
Darý 0,5 3 1,5 5
KEPEKLER
Ýnce kepek 1 3 - 4
Kaba kepek 0,5 3 - 3,5
Razmol 1 3 - 4
Bonkalite 1 3 - 4
KÜSPELER:

Pamuk küspesi 0,5 2 1,5 4
Ayçiçek küspesi 0,5 2 1,5 4
Soya küspesi 0,5 2 1,54
Keten küspesi 0,5 2 1,5 4
Mýsýrözü küspesi 0,5 2 1 3,5
Fýndýk küspesi 0,5 2 - 2,5
BAKLÝYAT:
Fið 0,5 3 2 5,5
Keten Tohumu 0,5 3 2 5,5
Yonca Tohumu 0,5 3 2 5,5
Bakla 0,5 3 2 5,5
HAYVANSAL MADDELER:

Et-Kemik unu 1 2 - 3
Balýk unu 1 2 - 3
Kan unu 1 2 - 3
DÝÐER MADDELER
Yonca unu 1,5 1 - 2,5
Malt Çimi 0,5 1 4 5,5
Pancar posasý 0,5 7,5 1,5 9,5
Melas 1 0,5 - 1,5
Kireç Taþý 1 0,5 - 1,5
Tuz 1 2,5 - 3,5
Tapyoka 2 3 1 6
Mýsýr Proteini 0,5 2 - 2,5
PRÝNA:
Ýmalatýn oluþtuðu aþamalar:
a-Prinanýn döner fýrýnda kurutulmasý.
b-Kurutulan prinanýn yaðýnýn alýnmasý.
c-Yaðý alýnmýþ prinadan briket yapma veya toz olarak deðerlendirme
Fire ve Randýman:
a-Prina fabrikalarý tarafýndan alýnan yaðlý prinanýn iþleme anýna kadar geçen süre içinde açýkta depo edilmesinden dolayý;kuruma,yanma vesaire sebeplerle %6 ya kadar fire verebileceðine ,
b-Prina fabrikalarýndan ekstraksiyon sonucu yaðý alýnmýþ prinalarýna kuru maddelerinde %2 ye kadar yað kalmasýnýn normal olduðuna ,
c- Prina fabrikalarýnda iþlenen yaðlý prinadan %60 civarýnda yaðsýz prina elde edilebileceðine ,yaðsýz prinanýn yarýsýna yakýnýnýn fabrikada kullanýlabileceði ,geri kalan kýsmýnýn satýþa arz edilebileceði ,
d-Yaðlý prinadan elde edilen prina yaðý miktar yýllara göre deðiþmekle beraber presyon sistemli zeytinyaðý haneleri prinasýndan %6 ya kadar prina yaðý elde edilebileceðine,
e-Presyon sistemli yaðhane prinalarýnýn %25-30 ,continiu sistemli yaðhane prinalarýnýn %48-50 rutubetli olabileceðine,
f-Prina yaðý alým satýmýnda rutubet ve yabancý madde firesinin %2 olarak hesaplanmasýna,
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 07.11.1998/44-922
ZEYTÝNYAÐI:

Zeytini yaða dönüþtüren çeþitli sistemdeki iþletmelerde;
100 kg. zeytinden;
Pres (torbalý) sistemde:
%55-60 prina
%22-20 zeytinyaðý
%23-20 su ve artýk madde elde edileceði,
Kontinü (otomatik) sistemde:
%55-60 prina
%23-20 zeytinyaðý
%22-20 su ve artýk madde elde edileceði,
Ham zeytinyaðýnýn mübayaasý ile ambalajlanmasýnda meydana gelen fire oranlarý:
1-Toptan alým ve satýmlarda fire oraný:
Zeytin yaðýnýn toptan alým ve satýmlarýnda yabancý madde, sýzmalar ve buharlaþmalardan dolayý meydana gelen fire % 1 dir.(Kayýplar ve deðerlendirilemeyen artýklar)
2-Ambalajlama ve piyasaya arz firesi %1 dir.Zeytin yaðýnýn standartlarýna uygun teneke ve þiþelerde piyasaya arzý için ambalajlanmasýnda mevzuatta belirtilen miktardan fazla dolum yapýlmasý ,ambalaj kaplarýnýn sýzdýrmalarý, kutu dolumunda ve kapatmadaki aksaklýklar dolayýsýyla fire:% 1 dir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 07.11.1996/44-923
CAM:
Camýn muhtelif safhalarda verebileceði fire nispetleri aþaðýya çýkartýlmýþtýr.
1-Toptancýda çfabrikadan Ýstanbul ve Hiterlandýna naklinde %4;
2-Toptancýdan perakendecinin maðazasýna naklinde %2
3-Maðazalama, istifleme ve manipülasyon %3;
4-Ýmalatta (ayan ,sehpa vs. kesim neticesinde ebatlardan doðan
kesilipatýlan) %10;
5-Ýnþaat mahaline nakil ve müþteriye teslimde %3;
6-Yerine yerleþtirilmesi ve takýlmasýnda %2,5 tur.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 27.03.1997/12-255
AYNA:
Aynalarda verilebilecek fire oranlarý ise aþaðýdaki gibidir.
Dikdörtgen aynalarda kesim fire nispeti %5;
Ýþleme firesi ise %5-7;
Oval ve þekilli aynalardaki kesim firesi %10-15;
Ýþleme firesi ise %5-7 arasýnda deðiþme gösterebilir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 27.03.1997/12/255.
YÜNLÜ YAÞ KOYUN DERÝSÝ :
Yurtdýþýndan ithal edilen yaþ ve yünlü koyun derilerinin ithal edilmesi,gümrükleme iþlemleri ,ithalatçý ambarýna indirilmesi ,deri üreticilerine satýlmasý esnalarýnda verebileceði umumi fire ve zayiat nispetinin %25 civarýnda olacaðý ,ancak ithalinden sonra satýlamayýp bekletilen yaþ ve yünlü derilerin tuzlanarak ithalatçý ambarýnda beklemesi (Ambarda yünlü ve yaþ derilerin birbirini yakma ve çürütme özelliði ,su kaybý hallerinin de göz önüne alýnarak )hallerinde verebileceði umumi fire ve zayiat oranýnýn %35-40 a kadar çýkabileceði tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 08.05.1997/17-368
ÇiVÝLÝ SANDIK –PALET ÝMALATI –KAFES ÝMALATI:
3. sýnýf tomruk ile yapýlan çivili sandýk ,Palet ve Kafes imalatýndaki Fire oranlarý aþaðýdaki þekildedir.
--1m3 Tomruktan elde edilen Çivili sandýkta ,randýman oraný %65-70 arasýndadýr.Fire oraný ise %30-35 civarýndadýr.Bu imalat esnasýnda deðerlendirmeye tabi tutulmayan sýfýr fire nispeti ise imalat firesinin %10 ‘u kadardýr.
--1m3 Tomruktan elde edilen Palet imalatýnda ,randýman oraný %50 civarýndadýr.Fire oraný ise %50 civarýnda olup imalat esnasýnda deðerlendirmeye tabi tutulmayan sýfýr fire nispeti ise imalat firesinin %10 ‘u kadardýr.
--1m3 Tomruktan elde edilen Kafes imalatýnda ,randýman oraný %70-75 arasýndadýr.Fire oraný ise %25-30 civarýndadýr.Ýmalat esnasýnda deðerlendirmeye tabi tutulmayan sýfýr fire nispeti ise imalat firesinin %10 ‘u kadardýr.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 22.01.1998/3-50
BASKILI KARTON –POLÝETEN ÖRGÜLÜ FÝRE:
--Baskýlý karton imalatýnda Makine ayarý ve baský esnasýnda %7-10 arasýnda fire olabileceði tespit edilmiþtir.
--Polietilen örgülü File imalatýnda fire nispeti;
1-Ham madde ,taþýma ve depolama esnasýnda ;yýrtýk ,patlak ve dökülmeden dolayý
%1 fire olabileceði .
2-Ekstruder film çekilmesi esnasýnda ;kemikleþen ayrýlmalar ve kopmalar sýrasýnda
ayar esnasýnda ,makinelerin eski ve yeni olmasýna ,elektrik kesilmesine baðlý olarak
% 5-7 arasýnda fire olabileceði tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 22.01.1998/3-51
SUSAM SUNÝ GÜBRE:
Susam ;ithal Ham Susam’ýn verebileceði fire nispeti þöyledir;
Ýthal ham susamýn menþeinden , ithalattan tartý farklý toplam %1 e kadar ,toptan ambar (depolama) firesi ,yurt içinde satýþta tartý farklý ise toplam % 1e kadar ,iþlenmiþ susam da fire nispeti ise þöyledir.
a-Toptan ambar % 1
b-Perakende satýþ % 1
c-Paketleme % 4-6
Suni Gübre; Kompoze, üre kalsiyum, amonyum nitrat, amonyum sülfat, triple süper fosfat (t.s.p.)kükürt gibi, gübrenin gemi taþýmalarý esnasýnda meydana gelecek fire oraný %2 olarak: Suni Gübre’nin ithalattan sonra satýþýna kadar zayiatýnýn % 1 olabileceði tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý :22.01.1988/3-52
KURU FASULYE:
Kuru Fasulye’nin, yurt dýþýndan ithal edilip, ayýklama, temizleme, sortex' ten geçirmeðe paketleme gibi iþlemlerde tabi tutulan fire oraný % 2 dir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 04.06.1998-21/560
NOHUT:
Nohut’un, yurt dýþýndan ithal edilip, ayýklama, temizleme, sortex ten geçirme ve paketleme gibi iþlemlerde tabi tutulan fire oraný % 3tür.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 04.06.1998-21/561
50 kiloluk undan kaç adet ekmek üretilebilir?
50 kilo aðýrlýðýndaki un torbasý için kaç kg. tuz ve maya kullanýlabileceði ile ayný aðýrlýktaki un torbasýndan kaç adet ekmek üretilebileceði aþaðýdaki gibidir;
a-Tuz:500 gr-700 gr arasýnda deðiþebileceði
b-Maya1
50 kiloluk undan kaç adet ekmek üretilebilir?
50 kilo aðýrlýðýndaki un torbasý için kaç kg. tuz ve maya kullanýlabileceði ile ayný aðýrlýktaki un torbasýndan kaç adet ekmek üretilebileceði aþaðýdaki gibidir;
a-Tuz:500gr-700gr arasýnda deðiþebileceði
b-Maya:Yazýn =2,5 kg. Kýþýn=4 kg. arasýnda deðiþebileceði
c-Bir çuval undan 200gr’lýk 270 adet ekmek üretilebileceði
d-Bir çuval undan 230gr’lýk 230 adet ekmek üretilebileceði
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 10.12.1998/48-1573

[Bölükbaþý]

PRÝNA ODUNU:
Hatay defterdarlýðý vergi denetmenliði baþkanlýðýndan istenilen 18/10/1999 tarih ve 1990-20 sayýlý yazýlarý ile prina odunundaki fire oranýnýn tespit edilmesini istemeleri üzerine odamýzca yapýlan tespitten prina odunu imalatýnda meydana gelen fire oranýnýn %40-45 arasýnda olabileceði tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 21.10.1999/40-979
ÇOCUK PANTOLONU:
Çocuk pantolonu imalatýnda ortalama kumaþ miktarý ve verebileceði fire oranlarý aþaðýdaki gibidir.
5-7 ve 9 yaþ arasý ,çocuk boyu ,11-13 ve 15 yaþ arasý garson boyu temsil etmektedir.
KUMAÞ DÝKÝMÝ:
5-7-9 yaþ arasý çocuklarda çift en 150 cm kumaþtan 65 cm kumaþ gitmekte ve bundan da 70cm ve 90 cm boy çýkmakta ve %3 oranýnda da fire vermektedir.
100m kumaþtan 153 adet pantolon çýkmaktadýr.11-13-15 yaþ arasý çocuklarda çift en 150 cm kumaþtan 85 cm kumaþ gitmekte ve bundan da 90 ile 105 cm boy çýkmaktadýr.
KETEN VE KOT DÝKÝMÝ:
5-7-9- yaþ arasý çocuklarda çift en 150 cm keten veya kot kumaþtan fazla cep kullanýlmasýnda belin lastikli olmasýndan ve pileli gibi farklý model uygulamalarýndan dolayý 75 cm kumaþ gitmekte ve bundan da 70 ile 90cm arasýnda boy çýkmaktadýr.
Ve kumaþta defo,parça çift renk ve yýkamadan dolayý da %10 oranýnda fire vermektedir.
100m kumaþtan 133 adet pantolon çýkmaktadýr.11-13-15 yaþ arasý çocuklarda çift en 150cm keten veya kot kumaþtan fazlaca kullanýlmasýndan ve pileli gibi farklý model uygulamalarýndan dolayý 97 cm kumaþ gitmekte ve bundan da 70 ile 90cm arasýnda boy çýkmaktadýr.Ve kumaþta defo parça çift renk ve yýkamadan dolayý da %10 oranýnda fire vermektedir.100m kumaþtan 103 adet pantolon çýkmaktadýr.
DANA ETÝ:
Mezbahada kesilen dana etlerinin kan,su,pisliklerinin akmasýndan ,bekletilmesinden ve kurumasýndan dolayý ortalama 175 kg. hayvanda %4 oranýnda fire verebileceði tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 10.02.2000 ve sayýsý 6/159
SONDAJ VE SULAMA BORULARI:
Çeþitli sondaj ve sulama borularýnda üretilen ve imalat sonrasý çýkan borularýn fire oranlarý þöyle oluþmaktadýr
Buna göre
1-Özel üretim borusu:Bu tip borularda borunun çapýna göre sacýn çeþitli ebatlarda kesilmesinden dolayý ortalama %5 ile %30 arasýnda fire verebileceði
2-Düz filtreli sondaj borusu :Sondaj borularýnda sac levhanýn makine yardýmýyla delikler açýlmasýndan dolayý ve deliklerin çeþitli sýklýkta olmasýndan dolayý ortalama %35-38 arasýnda fire verebileceði
3-Düz tamirli boru:bor u boylarýnýn kýsýlmasýndan ve en fazla 1-2 kaynaklý olmasýndan dolayý ortalama %7 ile %12 arasýnda fire verebileceði
4-Flanþlý sulama borusu:Bu tip borularda boru çapýna göre sacýn çeþitli ebatlarda kesilip bükülmesinden ve fazlalýklarýnýn kenarlarýndan kesilmesinden dolayý ortalama %4-6 arasýnda fire verebileceði
5-Köprü Tipi filtreli sondaj borusu:Bu tip borularda da boru çapýna göre sacýn çeþitli ebatlarda kesilmesinde ve fazlalýklarýnýn kenarlarýndan kesilmesinden dolayý ortalama %4-6 arasýnda fire verebileceði.(yalnýz bu tip borular delikli olup delmeden dolayý borular fire vermiyor yalnýzca esnetiliyor.)
6-Kapalý sondaj borusu: Bu tip borularda da boru çapýna göre sacýn çeþitli ebatlarda kesilip bükülmesinden ve fazlalýklarýnýn kenarlarýndan kesilmesinden dolayý ortalama %4-6 arasýnda fire verebileceði
7-Pompa flanþý:Kare þeklinde kesilen saclarýn ortasý çýkarýlýr ve kalan parçalarýn dört kenarýnda 2 þer adet delik açýlýr.daha sonra ortasý açýk olan bölüme parça olarak ölçülüp kesilen saclar aðzý daraltýlýp bükülerek diðer parçaya monte edilir bu iþlemlerde oluþan ortalama fire oraný ise %40-50 arasýndadýr.
8-Redüksiyon: 7 nolu parçanýn üst kýsmýný teþkil etmektedir.Ortalama %20-30 arasýnda fire vermektedir.
9-Spiral Boru:Rulo halinde gelen sac levhalar makinede dönerli olarak bükülür ve kaynak yapýlýr.Çýkan borular 6 m küçük olduðunda kullanýlmayýp özel durumlarda kullanýlmaktadýr(ör:Ýsteyen firmalarda satýlmaktadýr) Ortalama olarak %8-12 arasýnda fire vermektedir.
10-Sulama Borusu:Kapalý sondaj borusu ile sulama borusu arasýndaki fark ise kapalý boru da daha etli sacdan imal edilirken (5mm) ,sulamada daha az etli sacdan imal edilmektedir.(2,5mm)4. ve 5. maddedeki firenin aynýsý bu tip boruda da vermektedir.Ortalama olarak %4-6 arasýnda fire vermektedir.
11-Toka:KLemer gibi kesilen saclar makineye bir ucdan verilerek 5x3,5cm ebatlarýnda dilimler halinde kesilmekte ve ortasý delinmektedir.Son kalan parça kullanýlmayýp fire olarak atýlmaktadýr.Tokalar pamuk balyalarýnda kullanýlmakta olup ,ortalama olarak verebileceði fire oraný ise %8-10 arasýndadýr.
Y.K.K. Tarih ve Sayýsý : 25.05.2000 ve sayýsý 20-566
KÜTLÜ PAMUKTAKÝ FÝRE ORANLARI:
Kütlü pamuktan elde edilebilecek ,çiðit ,pamuk ve fire oranlarý ile balyama iþlemlerinde kullanýlan malzeme miktarlarýnýn neler olduðunun sorulmasý üzerine odamýzca yapýlan araþtýrmadan ;bölgemizde Rollercin ,tek toplu ve tek býçaklý (Sümer ve güneþ tipi)makineler kullanýlmaktadýr.
Otomasyon, seperatör ve klinler sistemi olan tesislerde
Çiðit randýman:%60-61
Pamuk(lif) randýman:%37-38
Fire oraný:%1,5-2
Balyalarda kullanýlacak malzemeler ise :
200gr lýk balya için ;
Kanaviçe :4,5m
Çember :6 adet x0,5=3kg.
Toka :0,150kg.
Polipropilen veya Polietilen film :0,150kg.

Yönetim Kurulu Kara Tarih ve Sayýsý 18-10-2000/42-1262

SÖÐÜT AÐACINDAN ARI KARA KOVANI VE TEPSÝ TABAK ÝMALATI
Söðüt aðacýndan arý kara kovaný ve tepsi ,tabak imalatýnda verebilecek fire oranýnýn %12 civarýnda olduðu anlaþýlmýþtýr.

Yönetim Kurulu Karar Tarih ve Sayýsý 18-10-2000/42-1263

MERMER:
*Mozaik imal etmek için mermer taþlarýný pirinç büyüklüðünde kýrmak suretiyle malzeme hazýrlanýrken,mermerin daðýlma ve tozlanma neticesinde %10 a kadar fire verilmesi normaldir.
Levha halindeki mermerlerin kenar kesme makinesinde düzeltilmesi,traþlanmasý ve ölçülere göre kesilmesinden mütevellit fire ve zayiat nispetleri %5-8 ‘e kadar normal addolunur.
*Katrak makinelerde iþlemek üzere 1m3 beyaz Marmara Mermer için ihtihsal edilecek levha kalýnlýðýna göre %10-25 arasý somaki mermerde %20-30 arasý fire vermesi normaldir.
Kenar kesme firesi umumiyetle yukarýda bildirilen miktar da dahildir.Ancak bazý ahvelde bilhassa renkli mermerlerde kenar kesme firesi %5 e kadar normal kabul edilebilir.Fire miktarý ile levha kalýnlýðý malum olduðuna göre elde edilecek m2 miktarý kendiliðinden ortaya çýkar
*Tomruk mermerin plaka haline gelmesinde (plakanýn kalýnlýðýna göre)%20-33 plaka mermerin temizlenme ile inþaat ölçülerine göre kesiminde ve inþaata monte edilmesi sýrasýnda %10 a kadar fire verebilir.
*Muayyen ebatlarda kesilmiþ ve parlatýlmýþ mermerlerin inþaatlara montajý sýrasýnda verebileceði fire nispeti %2 ile 3 tür.
Fire sonunda ortaya çýkan kýrýk mermer parçalarýnýn muhtelif safhalarda deðerlendirilebilmesi mümkündür.
*1m3 blok mermerden 32 plaka 2’lik çýkar.
1m3 blok mermerden 24 plaka 3’lik çýkar.
1m3 blok mermerden 19 plaka 4’lik çýkar.
1m3 blok mermerden 14 plaka 6’lik çýkar.
1m3 blok mermerden 9 plaka 10’lik çýkar.
1m3 blok mermerden 6 plaka 15’lik çýkar.
A-Katrak fireleri:Beyaz blok mermerlerde ortalama levha firesi %25 ,renkli somaki blok mermerlerde ortalama %35 tir.
B-Kenar Kesme ve Silme Fireleri: Beyaz levha mermerlerde ortalama %20 ,renkli mermerlerde ortalama %30 tur.
c-Ýnþaat Monte Fireleri:Beyaz levhalardan belirli ölçülerde kesilen mermerlerin fireleri %5 ,renkli somaki levhalarda belirli ölçülerde kesilen mermerlerin fireleri %10 dur.Beyaz levha mermerlerin fireleri hiçbir þekilde deðerlendirilemez.renkli somaki mermerlerinin fireleri %50 nispetinde paladyen olarak deðerlendirilebilr.
Oniks (onyx) ‘lerde ,plaka imali ile alakalý iþlemlerde toplam fire miktarý %35-40 týr.
Yönetim Kurulu Karar Tarih ve Sayýsý 13-12-2000/50-1510
SEDÝR AÐACI:
Ýðne yapraklý tomruklarýn keresteye biçilmesi sýrasýnda oluþan yanlarý alýnmýþ kereste kayýp ve randýman oranlarý:
Köknar ve Ladin Çam ve Sedir
Kayýp ve randýman
Oranlarý% en az en çok en az en çok

Kayýp 28 45 35 55
Randýman 55 72 45 65

Ýðne yapraklý tomruklarýn yanlarý alýnmýþ keresteye biçilmeleri sýrasýnda artýk oranlarýna görev kayýp oranlarý:
K A Y I P O R A N L A R I

Köknar ve Ladin Çam ve Sedir

Artýk Adlarý en az en çok en az en çok

Testere Talaþý 15 18-19 15 20

Kýrýntý 6 10 8 12

Kapak 4 8 8 12

Kerestelik 1 2 1 3

Takoz 2 4 2 5

Iskarta - 2 1 3

Yönetim Kurulu Karar Tarih ve Sayýsý 28-03-2001/12-330
ZÜCCACÝYE:
Camdan mamul çay,su ve limonata bardaðý ,çay tabaðý , sürahi gibi zücaciye eþyasýnýn ,toptancýda %3-4 ,perakendecide %2-3 arasýnda zayiat (kýrýk payý)vermesi normaldir.
Yönetim Kurulu Karar Tarih ve Sayýsý 06.02.2002/7-165
YEÞÝL MERCÝMEK

Yeþil mercimeðin yurt dýþýndan iþlenmemiþ, naturel olarak ithal edilip tekrar ihraç edilmesi süresi içerisinde ayýklama ,iþleme,temizleme, kalibrasyon ve ambalaj deðiþikliði gibi iþlemlerden sonra ekonomik deðeri olmayan %3 oranýnda kayýp oluþtuðu anlaþýlmýþtýr.
Yönetim Kurulu Karar Tarih ve Sayýsý 20.03.2002/13-349

[Bölükbaþý]

AKARYAKIT
*Akaryakýt ana depodan alýnarak perakende satýcýlarýn bulunduðu pompa depolarýna nakli ve satýþý esnasýnda ortalama olarak :
Gazda (%7,5)binde yedibuçuk ,
Motorinde (%o,6 )binde altý,
Fuel-Oil (%0,5) binde beþ,
Nispetinde zarar verebilir.
Benzin istasyonlarýnda satýþý yapýlan benzin,gaz yaðý,fuel-oil ve makine yaðlarýnýn satýþlarý sýrasýnda veya tahmin ,tahliye anýnda depolamadan mütevellit ortalama fire nispetleri;
Benzin %0,10(binde on)
Gaz yaðý %07,5(binde yedi buçuk)
Motorin %0,6(binde altý)
Fuel-Oil %0,5(binde beþ)
Makine yaðý %0,5(binde beþ)
Olup ,bu nispetler tatbikatta hadisenin þekline göre ;
Benzin %0,20(binde yirmi)
Gaz yaðý %0,15(binde on beþ)
Motorin %0,10(binde on)
Fuel-Oil %07,5(binde yedibuçuk)
Makine yaðý %0,10(binde on)
Nispetlerine kadar yükselebilir.
Benzin ,süper benzin, gaz ve motorin satýþý litre esasýna göre yapýlmakta olup ,uzun depolama süreleri içinde %0,4 nispetinde fire ve zayiat verebilirler.
Kitabýmýzdaki akaryakýt fire oranlarý ,çeþitli olaylar sonucu meydana gelebilecek aþýrý kayýplarla ilgilidir.Örnek olarak ;satýþlarýn herhangi bir nedenle aksamasý yüzünden uzun süre depoda bekleyen malýn buharlaþmasý veya ikmal yerinden sýcak alýnan malýn ,farklý iklimdeki aþýrý soðuk ortamda depolanýp ,satýlmasý .Yada çeþitli nedenlerle birkaç aþamada yapýlan yükleme-boþaltmalar ,fiili kayýplarýn yükselmesine yo laçabilmektedir.
Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlýðý’na baðlý Petrol Ýþleri Genel Müdürlüðü’nün belirlediði ve Maliye Bakanlýðýnýn da kabul ettiði akaryakýtlarda resmi ortalama fireler þöyledir;
Süper ,Normal ,Kurþunsuz bezinler için :binde altý buçuk
Gaz yaðý ve Motorin için :binde beþ
Fuel-Oil cinsleri için :binde üç
Bu oranlara tekabül eden parasal deðerler satýþ fiyatýnýn içinde müþteriden
alýndýðýndan ,bilindiði gibi bayilerin ’fire adý’ altýnda ayrýca bir gider kaydetmeleri mümkün deðildir.
Yukarýda resmi ortalama firelerin tatbikatta aþýlmasý halinde ,mükelleften açýklama istenecektir.Bu taktirde hadisenin belgelenmesi kaydýyla ,Odamýzca onaylanmýþ bulunan listedeki oranlar ,açýklamalarda yol gösterici olarak kullanýlacak rakamlardýr.
*Rafineride özelliklerine ve iþlenen ham petrolün türüne baðlý olarak kalorifer yakýtýndaki motorin oraný farklýlýk göstermekte olup, :TÜPRAÞ rafineleri itibariyle ortalama kalorifer yakýtý kompozisyonu aþaðýya çýkarýlmýþtýr.
Motorin(%) Fuel-Oil

Ýzmir Rafinerisi 25-30 70-75
Ýzmit Rafinerisi 30 70
Kýrýkkale Rafinerisi 40 60
TÝCARETTE VE ÜRETÝMDE FÝRE VE RANDIMAN NÝSPETLERÝ
*Týr filosunda kullanýlan Ford ve Mercedes marka çekici kamyonlar 100 km de ortalama 35 litre motorin sarf ederler ve yað deðiþimleri de her 10.000km de bir yapýlýr.
*Akaryakýt satýþlarýnda fire oranlarýnýn tespitinde ,ikmal yerinden sýcak alýnan malýn bekleme nedeniyle soðuduktan sonra satýlmasýndan dolayý hacim olarak küçülmesi dikkate alýnýr.
*Motorlarýn sarf edebileceði benzin miktarlarý aþaðýya çýkarýlmýþtýr:
4 zamanlý 125cc motorda 2,5-3 lt. (100km de )
2 zamanlý 125cc motorda 3-4 lt. (100km de )
2 zamanlý 250-300cc motorda 5-6 lt. (100km de )
Ayrýca bu miktarlar kullanýlan motorun cinsine ve hacminin büyüklüðüne göre deðiþebilir.
LPG TÜPLERÝ (BÜTANGAZ)
*LPG tüplerinin valf kýsmý ,harici hasarlara karþý mümkün mertebe korunmuþ olduðundan ,her kullanma nedeniyle hasar görerek kaçak meydana gelmesi nispeti nazarý dikkate alýnmayacak kadar küçüktür.
Ayrýca kaçak yaptýðý görülen bir tüp ,yaratacaðý tehlike bakýmýndan ticarethanede bekletilmeden , geldiði dolum tesisine iade edilir,meydana gelen fire de dolum tesisine ait olur.
Dolayýsýyla dolum tesisleri haricinde ,LPG satýþý yapan ticarethaneler için LPG fire miktarý (tüplerin çalýnmasý hariç)%01 den fazla olmaz.
*Gaz oksijen dolumu dikiþsiz yüksek basýnçlý tüplere (TS 11169 a uygun)özel sývý oksijen pompasý ile basýnçlandýrýldýktan sonra Ambient (ortam) buharlaþtýrýcýlarýnda gaz haline getirilerek TS 2800 e uygun olarak doldurulur.Tüplere verilen basýnç tüpün tasarýmýna baðlý olarak 150,200 veya 230 Atm . olarak deðiþir.Gaz oksijen kayýplarý ortam sýcaklýðýnýn fonksiyonu olarak azami %3-6 (aðýrlýk)arasýnda deðiþmektedir.Karbondioksit gazýný tüplere ,(TS 11169 a uygun )dolumu oksijen tüplerinden farklýn olarak sývý olarak yapýlmaktadýr.Burada karbondioksit özel sývý karbondioksit özel pompasýyla tüplere sývý fazýnda TS 2603 standardýna uygun olarak doldurulur.Bu iþlem esnasýnda olabilecek kayýplar ortam sýcaklýðýna baðlý olarak azami %1-2 (aðýrlýk)arasýnda deðiþmektedir.
*LPG rafinerilerinde alýnýp tüketiciye intikaline kadar birçok iþlem yapýlýr.Bu nedenle önceden bir fire oraný tespit etmek ve buna göre iþlemleri yapmak olanaksýzdýr.Zira rafinerilerden sayaç ile metre küp hesabýna göre alýnan .15 derece sýcaklýk ve %30-70 oranýndaki Bütan/Propan karýþýmý LPG ,deðiþken dansitesi çarpýmý ile kilograma dönüþtürülür,böylece teslimatlarda sýcaklýðýn (+/-) ve mix oranýnýn deðiþmesi dolayýsýyla özgül aðýrlýðý deðiþtireceðinden teslim alýnan LPG de kilogram olarak (+/-) farklýlýklar oluþabilir ve bunu günlük olarak tespit edebilmek mümkün deðildir.Diðer yandan rafinerilerden alýnan mix LPG önce stok kaplarýnda depolanmakta ve/veya kamyon tankerlerle tesislerine taþýnmakta ,depolama veya nakliye esnasýnda yine ayný þekilde hava sýcaklýðý nedeniyle (+/-) fireler oluþmakta ;teknik donanýmlar,emniyet gereði sýcaklýk artýþlarýnda aiýrý genleþmeye baðlý olarak valflerini otomatik olarak açmakta ,bir miktar gazý atmosferde býrakmakta ve böylece iç basýnç düþürülerek muhtemel tehlikeler önlenmektedir.
Fire oluþumuna etki eden diðer önemli hususlar;Tüplerin yenilik eskilik durumlarý ,valf ve gövde arýzalarýnýn mevcudiyeti,dolum terazilerinin yenilik eskilik veya bakýmlýlýðý ,dolum baþlýklarýnýn kalitesi ile ilgilidir;Ayrýca tüketicinin kullaným tarzýndan ve bölgesel ,mevsimsel farklýlýklarýndan kaynaklanan gramlarla ifade edilebilecek cuzi miktarlarda LPG tüp içinde geri gelebilir,bu nedenle kontrol dýþý (+/-) oluþabilecek firelerin anlýk ölçümü ,tespiti ve kesin deðerlerle ifade edilebilmesi fiziken olanaksýzdýr.Enerji Bakanlýðý tebliðlerinde diðer ürünler için fire oranlarý ilan edilmekte birlikte ,sabit bir deðer tespit edilemediðinden LPG için bir oran tespit edilmemiþtir.Ayrýca ayný LPG nin tüplü sanayi ,ýsýnma ,otogaz gibi farklý tüketim þekillerinde kullanýlmasý ,tek kaynaktan (stok kabýna) teslimatlar ve ikmaller sebebiyle ,fire oluþumunun ürün bazýnda ayrýlmasýný ayrýca olanaksýz kýlar.
OTOGAZ
Otogaz istasyonlarýnda aþaðýda belirtilen sebeplerle istasyonlarýn aleyhine %1 dolayýnda fire oluþtuðu anlaþýlmýþtýr.
-Sýcaklýk deðiþimlerinden LPG nin etkilenmesi (özellikle toprak üstü tanklarda)
-Dispanserlerin çoðunlukta ATC (otomatik sýcaklýk ayarý)sistemine sahip olmamasý,
-Kamyon, tanker, sayaç kalibrasyonlarýnýn zamanla bozulmasýndan kaynaklanan
farklar,
-Dispanser ölçümlerinden kaynaklanan ölçüm hatalarý .
-LPG nin rafinerinden alýndýktan sonra hacim ve kütle dönüþümleri sýrasýnda oluþan
hesaplaþma farklýlaþmalarý,
-Dispanserlerin doðru ölçüm yapabilecekleri ölçüm aralýðýnýn dýþýnda çalýþmaya
zorlanmasý.
Yönetim Kurulu Karar Tarih ve Sayýsý 03.04.2002/15-421

[Bölükbaþý]

KIRMIZI ÝÇ MERCÝMEK
Sortex ile temizlenen kýrmýzý iç mercimekte fotosel (sortex) tesislerinde iþlenmesi esnasýnda çýkacak fire oranlarý aþaðýdaki þeklindedir.
Renkli tane yabancý madde %6
Toz %1,5
Taþ ve yabancý madde %1,5-
Prinç haline gelmiþ %1
(elek altý)
Toplam fire oranýnýn %10 oranýnda olacaðý tespit edilmiþtir.
Y.K.K. Tarihi 17.09.2002 ve Sayýsý 39/1219
RAFÝNASYON VE VÝNTERÝZASYON FÝRESÝ
Bitkisel yaðlarda fire ve zayiat
(Ayçiçek yaðý, soya yaðý,pamuk yaðý ,mýsýr özü yaðý)
1-Rafinasyon firesi:ham yaðdan rafine yaða geçiþte verilen fireler;
a-Ön temizleme (dinlendirme ile çökeltme ,filtreleme,santrifüj etme ve gamlarýn
alýnmasý)
b-Topraklama(renk açma aðartma)
c-Koku giderme(deodorizasyon)
Bu üç iþlemde toplam %2 fire mevcuttur.Mýsýr özü yaðýnda 3 iþlemde toplam %4 fire mevcuttur.
d-Asidin alýnmasý(nötralizasyon)
Kimyasal nötralizasyonda(bac sistemli )beher asit baþýna %2,2
Fiziki rafinasyonda beher asit baþýna %1,4 oranýnýda zayiat mevcuttur.
2-Rafine Bitkisel Yaðlarýn Vinterizasyonunda Fire vezayiat %3 tür.
Rafine bitkisel yaðlarýn soðutulmasý, stearik asidin ayrýþmasý ve filtrasyonu iþlemlerini ,içeren vinterizasyonda fire %2, zayiat %1 dir.
Y.K.K. 22.01.2003 ve Sayýsý 3/95
KONTROPLAK ÝMALATI FÝRESÝ
Kontroplak imalatýndaki fire ve randýman oranlarý aþaðýdaki gibidir.
% 65 Randýman
% 10-15 Göbek-(sandýk için ayak)
% 10 Kabuk firesi
% 10-15 sýfýr fire
Kavaðýn bol su tutmasý sebebi ile firesi deðerlendirilememektedir.
Y.K.K. 05.03.2003 ve Sayýsý 8/295
TEKSTÝL VE SPOR KIYAFETLERÝ
Tekstil ve Spor Malzemelerinin (eþofman, forma, tiþort) imalatýndaki fire oranlarý aþaðýya çýkarýlmýþtýr.
%5-6 kumaþ firesi: kesimden kaynaklanan ufak tefek fireler,
%5 eþofman :kesimlerden kaynaklanan fire
510 penye kumaþ :kol ayrýntýlarýnda çýkan parçalar fire olarak alýnmakta ve kullanýlmamaktadýr.
Y.K.K. 12.03.2003 ve Sayýsý 10/429
BUÐDAY UNU
Buðday unu imalatýndaki randýman ve fire oranlarý aþaðýdaki gibidir.100 kg’lýk buðdaydan ortalama;
%75 un (%0,5+-)
%21,5 kepek (%0,5 +-)
%2 çýkýntý (kýrýk,bonkalite) (%0,5 +-)
%1,5 fire (maksimum)
Y.K.K. 19.03.2003 ve Sayýsý 10/429
HAM PAMUK YAÐI
Pamuk çekirdeðinden(çiðit)ham pamuk yaðý elde edilmesi esnasýnda elde edilen yað ,küspe ve fire oranlarý bölgemizde birkaç senedir meydana gelen sel felaketleri neticesinde toprak þartlarýnýn deðiþmesi ve bölgemiz iklim koþullarý nedeniyle aþaðýdaki þekilde tespit edilmiþtir.
EKSPELLER TÝPÝ PAMUK YAÐI ÜRETÝM TESÝSLERÝ
Kontinü olmayan linterli ve lintersiz tesislerde %11 rutubetli çiðitten elde edilen ham pamuk yaðý ve diðer ürünlerin imalat durumu ise þöyledir;
LÝNTERLÝ LÝNTERSÝZ
Ham yað %9-12 Ham yað %9-12
Küspe %63-70 Küspe %58-64
Çiðit Kapçýðý %8-12 Çiðit Kapçýðý %2-9
Fire %12-14 Fire %12-14
Randýmana Tesir Eden Etkenler:
1-Rutubetli ve yabancý maddeleri fazla olan çekirdeklerin iþlenmesinde genellikle bütün randýmanlar düþük ,fire miktarý yüksek olur.
2-Tesisin tavalarýnýn ve preslerinin randýmanlý çalýþmamasý yað oranýný düþürür.
3-Depolamada nem ile temas eden çiðit okside olup özelliðini kaybeder.
4-Preslerin sýkma gücü kifayetsiz olursa veya iþletme teknik bilgisi noksan olursa küspe yað oraný fazlalaþarak ham yað randýmanýný düþürür.
5-Ýþletmede Linter makine testereleri düzenli olarak bilinmediði ve makine ayarlarý iyi yapýlmadýðý taktirde Linter randýmaný düþük olur.
6-Linter pamuðunun üretim maliyeti çok yüksek olduðundan Linter pamuðunun piyasa deðeri düþük olduðu zamanlarda Linter kesimi düþürülür.
Nötralizasyon ve Rafinasyon Ýþlemlerinde:
1-Ham Yaðlarýn açýk kazanlarda nötralize edilmesi için %10-14 arasýnda fire
verilir.Açýk kazan ile çalýþýrken iþçilik ve ustalýðýn önemi büyüktür.
2-Nötralize yaðlar rafine edilirken %2-3 arasýnda zayiat verir.
3-Rafine yaðlar bekleme ,dolum zayiatý ve yükleme esnasýndaki patlamalardan
dolayý %1-2 arasýnda fire verir.
4-Ambalaj malzemelerinde %2-3 arasýnda fire verilir.
Y.K.K. 01.10.2003 ve Sayýsý 39/1643 Alýntýdýr