Anteplinin Eski Yaþamý

[Gökhan Dokuyucu]

YAÞADIK
Çok yýllar önce biz de çocuktuk
Deveme çevirir, çember sürerdik
Yolma yolar, þahra çekerdik
Harmanda cercere binerdik
Aðaç dallarýndan at yapar
Rahvan koþar, oynardýk

Aðaçlara týrmanýr
Daldan dala geçerdik.
Þahra ipiyle salýncak kurar,
Salýnýr tekerlemeler söylerdik.
Eski bezlerden top yapardýk
Yedi bardak oynardýk

Direk uçlarýndan teker keser
Sopa, tahta parçalarýný iple baðlar
Tahtadan araba yapardýk.
Çamurdan ev
Patlambaç patlatýr
Yaptýklarýmýzla oynardýk

Büyük baþ hayvanlarýn
Çene kemiklerinden
Bez sarar deve yapardýk
Ara kestim, pipleme, depiklembeç
Sopalarla; hýlç (hösküç) sürütmeç
Çelik çomak oynardýk.

Bilgisayar oyunumuz yýktu
Kapalý yerlerde oynamzdýk
Ay, yýldýzlar çok parlak olurdu.
Ay ýþýðýnda saklambaç,
Oyunumuzdu kemik atmaç
Oyuncak yapar, oyun kurar oynardýk


Mermer parçasýný
Týk týk döver
Gülle(misket) yapardýk.
Sýyhýl (parlak) olmasýný isterdik
Yaðlý bezde saklardýk
Parlak benekli güllelerimiz olurdu.

Söðüt, kavak aðacýndan
Köpük yalama kaþýðý yapardýk.
Mahserede þire soðurken
Þirenin köpüðüne
Kaþýk batýrýr yalardýk.

Aðaca zarar vermeden
Dalýndan keser
Düdük, borazan kavlatýr (çýkarýr) ,
Yürür öttürürdük.
Türkü söylerdik

Tez tez kavladý,
Tez köpek havladý,
Baban hacca gitti,
Anan saca gitti.
Sen de kavla sen de git
Tekerleme söylerdik

Aðaçtan yararsýz sürgünleri keser
Sele, sepet örerdik.
Aðacý kesmez aðaç dikerdik.
Yeþillik olsun.
Kuþlar konsun
Diker sevaba girerdik

Yolda diken, taþ görsek alýrdýk.
Sevap olacaðýný bilirdik.
Yaptýðýmýz her iþle
Sevab iþlerdik
Temiz çevrede yaþamanýn
Zevkine varýrdýk


Evin içinde yemek yapýlmaz,
Tuvalet olmazdý.
Mutfaða ocaklýk denirdi.
Hayad (evin bahçesi) a yapýlýrdý.
Puharasý (bacasý) is tutar,
Direkleri simsiyahtý isten
Ekmek yapýlýr, yemek piþirilirdi.
Eve is, duman, koku girmezdi.

Evlere basamakla çýkýlýr.
Keymýk taþtan yapýlýr
Taþ binalarýn taþ aralarý sývanýr.
Baþka sýva yapýlmazdý.
Hampara taþtan evin içi, dýþý
Saman katýlmýþ çamurla sývanýrdý
Evler yazýn serin,
Kýþýn ýlýk olurdu.

Evlerin badanalarý
Beyaz toprak (havara taþtan) su ile karýþtýrýlýr.
Süpürgeyle duvara atýlýrdý.
Evin çarpýlmasý denir di.
Evlerin tabanlarý
Kireçli beyaz toprakla sývanýrdý.
Evlerin kuþ taðasý, sofasý olurdu.
Yazlarý sofa da oturulur, yatýlýrdý.

Tavanlarý aðaçtan direkli idi.
Direkler mertek, toprakla örtülürdü.
Bel vermesin diye hezen
Hezene destek gakma dikilirdi
Dama süllümle (ahþap merdiven) çýkýlýrdý
Dam lov (Taþ silindir) lanýr dý
Lov lovdurla çekilirdi.
Lovlanan dam akmazdý.

Duvarýn dam ile birleþtiði yere
Tabaka taþlar dizilir.
Üzerine toprak konur.
Süyyük yapýlýrdý
Akmamasý için tokaçlanmalý
Duvara su iþlemez
Gürredek yýkýlmaktan kurtulur
Evimizde huzurlu otururduk


Suyu kuyudan çeker,
Pýnardan, gaktan (kaya oyuklarýndan) içerdik.
Evlerde taþ curun olurdu.
Su doldurulur
Soðuk su curundan
Testilerden içilirdi

Yol kenarlarýndaydý Suluklar (sarnýç)
Yaðmur, kar sularý birikirdi.
Basamaklarla inilir.
Biriken su ile
Hayvanlar sulanýrdý.

Sabah erkenden güm gümbür güm
Ritimli yayýk sesi duyulurdu.
Her evden ekmek kokusu gelirdi.
Sabah kahvaltýsýnda çay yoktu.
Eþkili biber, topaçlý simit aþý yenirdi
Malhýtalý (kýrmýzý mercimek) çorba içilirdi.

Yaðlý kahke yerken meyan þerbeti içerdik
Dondurma ekmek yerdik
Kurumuþ ekmek kýrýntýsý atýlmazdý.
Ýçine soðan, domates, peynir doðranýr
Pisik köftesi omaç yapýlýr
Sýkýmlanýr yenirdi.

Evde piþenden koktu payý
Komþuya da verilirdi.
Komþuda piþti
Bize de düþtü denirdi
Sevgi, saygý paylaþma vardý
Doðal yiyecekler yenirdi


Her evde tokaç bulunur du.
Kilim, süyük tokacý büyük
Yün tokacý küçük.
Aðaç gövdesinden
Sapý ve tablasý bitiþik
Yontularak yapýlýrdý
Ateþ yakarken kýrmýzý meþinli
Aynalý körükle üfürülürdü
Kesmeye, kýymaya et kütüðü
Ezmek için et tokmaðý vardý

Yemek piþince ateþi mangala çekilir,
Tandýra da konur ýsýnýlýrdý.
Ateþin fazlasý komþuya da verilir di.
Kibrit, çakmak nadir bulunurdu.
Sabah mangalýn külü deþilir.
Kalan közlerle
Yalangý, odun tutuþturulur
Ateþ yakýlýrdý.
Komþu komþuya ateþ yakmak için
Ateþ almaya gelirdi.

Evlerde kýþýn tandýr kurulur.
Isýnmak için tandýrda oturulur.
Tandýrýn duvar köþesinde yaþlýlar oturur
Yaslanmaya yastýk konur
Soðuk kýþ gecelerinde
Tandýr sohbetleri yapýlýrdý.
Siniye fýstýk, ceviz, þire konur
Yenilir, hayaller kurulur
tandýr da yýllýk iþ planlarý yapýlýr
Hayali planlara malýhurra denilirdi.

Elbise, ayakkabýlara
Yama yapýlýrdý.
Rengi bozaran elbiselerin
Tersi çevrilir
Dikilir giyilirdi.

Ýsraf yoktu, atýlmazdý.
Çok eskimiþ giyecekler
Oturmaya minder,
Tandýr yorganý yapýlýrdý.
Tekrar iþe yarardý

Misafir sevenler oda açarlardý.
Erkekler odalarda oturur,
Sohbet ederlerdi.
Odalara hikayeciler gelir
Sazlý, sözlü hikayeler anlatýlýrdý.
Okumasýný bilenler
Eba Müslim Siyernebi okurdu.

Yüzük oynanýrdý.
Erkek kuzu, oðlak,
Hindi, horoz etinden
Kapamalý bulgur pilavý piþirilir.
Birlikte yenilirdi.
Kendi hayatýmýzýn oyununu oynar.
Kesintisiz yaþardýk

Bebek doðduðunda
Kýzlara nine, erkeklere dedenin
Ýsmini koyardýk
Nineler dedeler masal anlatýr
Arkasý yarýnlý
Çok neþeli yaþardýk


Turþu, salça, aþ tarhanasý, þire
Evde yapýlýr
Unlukluk, bulgurluk, mercimeði
Pýnarda kadýnlar yýkar.
Kavýzý, taþý ayrýlýr.
Erkekler indirme, kaldýrmaya
Güç gerektiren iþlere yardým ederdi.

Hedik piþirilir
Savanlara, kayalara serilirdi.
Hedik kurutulan kayalara
Bulgur kayasý derdik.
Kurur devlipte kabuðu çýkarýlýr.
El deðirmeninde bulgur çekilir

Yardýmlaþma vardý.
Ýþ eðlence olurdu.
Çocuklara aðýr iþler yaptýrýlmaz.
Kemiðin sararmayýk
Belin incinir derlerdi.
Çocuklar yapabildikleri ile
Ýþ yapmanýn zevkini alýrdý.

Unluk, bulgur, yað, turþu, salça,
Þire, et topacý, aþ tarhanasý
Tamý kýþlýk zahresi.
Bir de hayvaný olanýn yemi, samaný
Yemek piþirmeye odun,
Kýh, tezek varsa
Tasasýz hayat var demekti.

Hasan GENEYÝKLÝ

[fsoyarik]

Güzel çaþlýþma teþekkürler