Son dönemde þehirleþme açýsýndan gündemi en çok belirleyen konu kentsel dönüþüm ve bu baðlamda gerçekleþtirilen gecekondu dönüþüm projeleri ile toplu konut uygulamalarýdýr.
Bu projelerde anahtar kurum olan TOKÝ finansman, arazi sunumlarý ve altyapý yatýrýmlarý saðlamakta ve bazý inþaatlarý yürütmektedir. Özellikle son yýllarda inþaat faaliyetlerini büyüten TOKÝ, orta ve üst gelir gruplarýna kâr amaçlý konut üretimini hýzlandýrarak, elde ettiði kazançla düþük gelir gruplarýna yönelik konut üretiminde söz sahibi olmuþtur..
2005 yýlýnda “Yýpranan Tarihi ve Kültürel Taþýnmaz Varlýklarýn Yenilenerek Korunmasý ve Yaþatýlarak Kullanýlmasý Hakkýnda Kanun ve yönetmeliði yürürlülüðe girmiþtir.
Yeni yasa ile, çivi bile çakýlamayan bütün tarihi mekanlar yeniden canlandýrýlacak ve yeni yaþam yerleri haline getirilecek. Yasa, büyükþehir belediyeleri, büyükþehir belediyeleri sýnýrlarý içindeki ilçe ve ilk kademe belediyeleri, il, ilçe belediyeleri ve nüfusu 50 binin üstünde belediyelerce, þehrin yýpranan ve özelliðini kaybetmeye yüz tutmuþ, Kültür ve Tabiat Varlýklarýný Koruma Kurullarý'nca sit alaný olarak tescil ve ilan edilen kent bölgeleri ile bu bölgelere ait alanlarýnýn, kentin geliþimine uygun olarak yeniden inþa ve restore edilerek bu bölgelerde konut, ticaret, kültür, turizm ve sosyal donatý alanlarý oluþturulmasý, tabii afet risklerine karþý tedbirler alýnmasý, kentin tarihi ve kültürel dokusunun yenilenerek korunmasý ve yaþatýlarak kullanýlmasýný amaçlýyor.
TOKÝ’nin yapmýþ olduðu kentsel dönüþüm projelerinde ve toplu konut projelerinde belediyeler en büyük rolü üstlenmektedirler.
Toplu konut projeleri uygulamasýnda ilk adým olarak ;
Kent merkezi veya merkeze yakýn geliþme aksý üzerinde yer alan, genel altyapýsý tamamlanmýþ belediye mülkiyetindeki arsa, konut inþaatý yapýlmak üzere TOKÝ'ye önerilmektedir. Projenin TOKÝ tarafýndan uygun görülmesi halinde, önerilen arsanýn mülkiyeti belediye tarafýndan TOKÝ'ye devredilmektedir.
Belediye mülkiyetinde projeye uygun arsa yoksa, yine belediye tarafýndan tespit edilen hazine arsasý önerilebilmektedir. Bu önerilerin TOKÝ tarafýndan deðerlendirilebilmesi için belediyenin baþvuruyu gerekli teknik belgelerle birlikte yapmasý gerekmektedir.
TOKÝ’nin yapmýþ olduðu toplu konutlarýn, Nizip’imizde bugüne kadar uygulanma sansý bulamamasýnýn en büyük sebepleri aslýnda projenin ilk adýmýndan kaynaklanmaktadýr. Nizip’e baðlý olan mahallelerde hem belediyeye ait arazi olarak hem de hazine kayýtlý veya kadastro harici alanlar olarak toplu konuta elveriþli büyüklükte parsel bulunmamaktadýr .Hatta Nizip merkezinde hazineye ait arazi yok denecek kadar azdýr .
Uygulamanýn yapýlabilmesi için belediyenin TOKÝ ye önerebileceði ne kendi arazisi nede hazine arazisi bulunmaktadýr.Projeye önerilebilecek alanlar genelde 1. sýnýf tarým arazileri olup ,bu alanlarda vatandaþlar adýna kayýtlýdýr. Bunlarýn Kamulaþtýrýlýp TOKÝ’ ye önerilmesi de iþin ruhunu aykýrý olacaktýr.
Nizip’e baðlý mücavir alan içerisinde kalan 16 köy sýnýrlarý içerinde kalan hazine arazilerinin toplu konut için kullanýlmasý yoluna gidilebilinir .Ancak burada da ulaþým ve Nizip halkýnýn buradaki konutlara talebi sanýrsam karþýmýza en büyük sorun olarak çýkacaktýr.
TOKÝ'nin planlý kentleþme ve konut seferberliði kapsamýnda yürüttüðü uygulamalardan biri de, belediyelerle iþbirliði içinde gerçekleþtirdiði Gecekondu Dönüþüm/Kentsel Yenileme Projeleridir.
Bu projeler, kentin saðlýksýz alanlarýnýn yeniden kente kazandýrýlmasýyla birlikte, bu saðlýksýz alanlarda yaþayan vatandaþlarýmýzýn da modern yerleþim alanlarýnda ikamet etmesini saðlamayý hedeflemektedir.
Bu projelerde konut ve gerekli sosyal donatý yapýlarýnýn (okul,kreþ, spor salonu, dini tesis, saðlýk tesisi, ticaret vb.) ada içi altyapý ile birlikte inþaatlarý TOKÝ tarafýndan yapýlmakta , belediyeler ise hak sahipliði tespit ve taþýnmazlara ait bedel takdir iþlerinde TOKÝ ile müþterek çalýþmakta, ayrýca alanýn tasfiyesini ve genel altyapý hizmetlerinin teminini üstlenmektedir.
Aslýnda Nizip’ te TOKÝ’ye gösterilecek alan olmadýðýndan Gecekondu Dönüþüm/Kentsel Yenileme Projelerinin hayata geçirilmesi hem þehrimizin tarihi dokusunu ,fiziksel ve kültürel yapýsýný ortaya çýkaracaktýr.
![]()
Hepimiz biliyoruz ki özellikle batýdan gelen ve Nizip hakkýnda hiç bilgisi olmayan birisi E-90 karayolundan geçerken Nizip’i gecekondulardan oluþan klasik bir Güneydoðu þehri sanmaktadýr. Yine ayný þekilde otobandan Nizip daha farklý gözükmektedir .
Kentesel dönüþüm projeleri aslýnda hem tarihi kentlerin tarih yönünün ortaya çýkarýlmasýný,hemde çok göç alan þehirlerde gecekondudan dolayý oluþanKentsel arazi deðeri yüksek ancak yapýlaþma kalitesi düþük, sosyal donatý hizmetinden yoksun ve kent kimliðine uyumsuz alanlarýn fiziksel ve kültürel olarak düzenlenmesini amaçlamaktadýr.
Bu kapsamda sit alanlarýnýn ve tarihi mimarinin olduðu ve sürekli göç alan bir ilçe olarak Nizip kentsel Dönüþüm Projelerine bir an önce baþlamalýdýr kanýsýndayým. Ancak bu projelerinde uygulanmasýnda çok sýkýntýlarýn olacaðý aþikardýr.
1-Hak ve mülk sahiplerinin tesbiti sýrasýnda kiracýlarýn durumu
2- Uygulama yapýlacak alanýn tarihi dokusunun korunmasý
3- Proje kapsamýnda hak sahiplerinin proje bitimine kadar ikamet sorunu v.b
Kentsel dönüþüm projesinin Nizip’te nasýl uygulanabilir sorusuna acizane cevabým ise öncelikle seçilecek mahallede en az bir ada da uygulamaya baþlanabilinir .
Örnek olarak Nizip‘in fiziksel görünümü açýsýndan Yunusemre veya Kýbrýs mahalleleri seçilebilinir. Buradaki küçük bir ada baz alýnýp ,hak sahipleri ve kiracýlarda proje tamamlanýncaya kadar Belediyenin otogar civarýna proje kapsamýnda Toki’ye yaptýrabileceði konutlara yerleþtirilerek projenin uygulanabilirliliði saðlanabilir
Mustafa ASLAN
Nizip Kadasrto Müdür V.