Sakýn 'Ben' deyip geçmeyin!
Ben nedir?
Benler, derinin rengini veren melanin maddesini yapan hücrelerden oluþurlar. Benlerin sayýlarý kalýtsal olarak belirlenir, çocuklukta çýkmaya baþlar ve ergenlik döneminde renkleri koyulaþýp çaplarý büyür. Benlerin bir kýsmý doðumsal olabilir. Ancak sonradan ortaya çýkanlarda özellikle genetik yapýya ek olarak ultraviyolenin, yani güneþin etkisi çok büyük.
Güneþin benlere etkisi var mý?
Benlerin güneþi gördükçe hem sayýlarý artýyor hem de yapýlarý bozulup dejenere olabiliyor. Özellikle ani ve yüksek dozdaki güneþ çok önemli. Yani yanýk yapacak boyutta, kýzarma, soyulma vs. gibi durumlar, deri kanserine dönüþme riski oluþturur.
Görünüþlerinden tehlikeli olup olmadýklarý anlaþýlabilir mi?
Belli bir ölçüde anlamak mümkün. Bir kiþide çok sayýda ben bulunmasý, ailesinde özellikle deri kanseri bulunmasý, açýk ten rengi ne sahip olmasý özellikle risk altýnda olduðunu gösterir. Bir bende deðiþiklik olmasý da çok önemli. Benlerin birden bire ortaya çýkmasý, hýzla büyümesi, farklý renk tonlarý içermesi, sýnýrlarýnýn düzensizleþmesi, kaþýnmasý ve kanamasý durumunda mutlaka bir dermatolog tarafýndan muayene edilmesi gerekir. Bunun için benleri analiz edip düzenli olarak takip etmek gereklidir. Risk faktörleri bulunan kiþilerin her yýl düzenli olarak bir hekim tarafýndan takip edilmesi gerekir.
Benlerin takipleri nasýl yapýlýyor?
Uzun yýllardan beri benlerdeki deðiþimler dermatoskop yardýmýyla takip ediliyordu. Ancak son yýllarda kullanýlan dijital dermatoskoplar bu olayý daha da kolaylaþtýrdý. Dermatoskop yardýmýyla pigmentli lezyonlar 30 kat büyütülür ve bilgisayar bu benleri bazý kriterler ve matematiksel analizlerle deðerlendirir, ben haritalamasý yapýlýr. Dijital dermatoskop bilgisayar ortamýnda ben haritalamalarýnýn saklanmasýna yardým eder. Böylece yeni çýkan benler ve benlerdeki deðiþiklikler periyodik olarak takip edilir. Periyodik takipler sonucunda riskli deðiþiklikler erken dönemde tespit edilebilir.
Hastanýn benlerinin görüntüsünü tekrar aldýðýmýzda da benler üzerinde herhangi bir deðiþim olup olmadýðýný görebiliriz. Dijital dermatoskop çocuk, yaþlý gebe, her yaþ grubunda ve herkeste hiçbir zarar vermeden rahatlýkla kullanýlabilen bir cihazdýr.
Kimler risk altýnda?
Kolayca güneþte yanan açýk tenli kiþiler özellikle deri kanseri için yüksek risk altýndadýr.
Fazlaca deri lekeleri ve benleri olanlar.
Ailede deri kanseri görülmüþ olanlar veya güneþte derisi su toplayanlar.
Aþýrý güneþlenme ve açýk havada fazla kalmak.
Peki, kanser riskini ortadan kaldýrmak için ne yapmalýyýz?
Yýlda bir gibi belli aralýklarla doktor kontrolüne gidilmeli. Özellikle çok sayýda beni olanlar için geçerli bu. Bunun yanýnda güneþten korunmak çok önemli. Güneþ dýþýnda bir de benleri çarpma, vurma, sürtme, koparma gibi tahriþlerden ve zedelemelerden korumak gerekir.
Ben aldýrmanýn tehlikesi var mý?
Genelde benler çýkarýlýnca kanser olunduðuna inanýlýr ama benin tamamýnýn vücuttan atýlmasýyla hiçbir þey olmaz. Benden ve onun tehlikesinden kurtulmanýn en saðlýklý yolu budur. Ama ben, vücut üzerinde dururken kesilir, koparýlýr ya da takýlýp düþme gibi nedenlerden koparsa, bu tehlikelidir.
Ben aldýrmak basit bir iþlem mi?
Evet. Benin çevresine iðneyle lokal anestezi yapýlýr. Ýþlem yarým saat kadar sürer.