Umreye gidene veya kabeyi görene hac farz olur mu?

SORU:
Umre daha ucuza malolduğu için fakir kimseler Umre'ye gidiyor ve memleketine dönüyorlar. Bunlar Kâbe'yi görmüş olduklarına göre kendilerine hacc farz olmuyor mu? Halbuki mâlî durumları ne orada hacc mevsimini bekleyerek haccetmelerine ve ne de memleketlerine döndükten sonra tekrar gidip hacc farîzasını yerine getirmelerine müsâit değildir.
Cevap:
"...Oraya yol bulabilen insana, Allah için Kâbe'yi haccetmesi gereklidir." âyetine göre haccın farz olmasının şartlarından birisi de mâlî güçtür; oraya gidip gelmeye ve bu esnâda geride bıraktığı ve bakmaya mecbur bulunduğu kimselere yetecek mâlî güce sahip olmaktır. Bu güce sahip olmayanlar hacc farîzası bakımından fakir sayılırlar ve onunla mükellef değildirler. Ancak böyle bir kimse hacc mevsimi dışında bir yolunu bulup Mekke'ye giderse veya hacc mevsiminde bir başkası namına haccetmek üzere -onun parası ile- oraya gitme imkânını bulursa, Kâbe'yi gördüğü için kendisine hacc farz olur mu? Bu suâlin cevabında önemli olan Kâbe'yi görmek değil, oraya gidebilme imkân ve gücünü bulabilmiş olmaktır. Ancak hacc mevsimi gelinceye kadar orada bekleme gücü yoksa veya geride bıraktıklarının onun dönüp nafaka temin etmesine ihtiyaçları varsa, ortada bir güçsüzlük ve güçlük var demektir. Kezâ başkası nâmına ve onun parası ile hacca giden kimse de -her ne kadar Kâbe'ye gitme imkânını bulmuş ise de- bu imkânı başkasının parası ile bulmuştur; üzerinde onun hakkı vardır, onun namına haccetmekle mükelleftir. "Hacdan sonra dönüp sonraki yılda gitsin" denirse buna da şahsî imkânı mevcut değildir. İşte bu mevzûu fukahâmız tarafından tartışılmıştır. Ebussuûd merhum bu durumda olan kimseye hacc farz olur diye fetvâ vermiş, Seyyid Ahmed Padişah da bir risâle kaleme alarak aynı görüşü müdâfaa etmiştir. Bu görüşün mesnedi, nasıl olursa olsun oraya gitme imkânının bulunmuş olmasıdır. Buna karşı Abdulganî en-Nablusî de yazdığı risâlede, gerek orada bekleme ve gerekse avdet edip sonra yine gitme şıklarında güçlük bulunduğunu, fakirin buna imkânı olmadığını gözönüne alarak böyle kimselere haccın farz olmayacağı hükmünü benimsemiş, İbn Âbidin de bu görüşe temâyül etmiştir; doğrusu da bu olsa gerekir.

Hayrettin KARAMAN

“Umre Yapana Hac Vacip Olur” ne demek?
Hasretti Medine’ye…”Hacca gücüm yetmese dahi hiç olmazsa bir umre yapabilsem” diye iç geçirir, bir de hayat şartlarını düşününce, güzelim kanatlarını açıp tam uçacakken ayaklarını görüp kapanan tavus kuşu gibi hüzne dalardı. Sonra şöyle bir söz okudu: SEN KULLUĞUNUN HAKKINI VER, ÖTESİNİ ALLAH’A BIRAK!.. Öyle yapacaktı. Dua edecek, isteyecek, yönelecek ama bu özlemle kendini harap etmeksizin kulluğuna devam edecekti.

Şartlar oluştu, tek başına bile gitme ümidi yokken ailece kanatlandılar Medine’ye. Ramazanın son on gününü ve bayramı Rasülullah’la birlikte geçireceklerdi. Medine başkaydı. Akşam Mescid-i Nebevi’ye yaygılar açılıyor, zemzem-hurma-simit-yoğurt ve adına dukka denen baharat karışımı ile iftarlar ediliyordu. Peşine Arap kahvesi Mırra içmek de ayrı bir zevkti…Ev sahibi Rasülullah, ümmetine iftar veriyordu…3 00.000 can, 300.000 Rasül aşığı Mescid-i Nebevi çatısı altında iftar ediyordu.

İftar sofrasına oturan görmüş geçirmiş biri yaklaştı,sohbet etmek istedi. Tanıştılar. Türkiye’den Medine’ye yıllar önce yerleşen bu zat şöyle dedi:
-Umre yaptınız, mübarek olsun. Ama bilin ki hac size vacip oldu. Hacca da geleceksiniz.

Bu ifade bir hadise bağlanıyor, dilden dile dolaşıyor fakat anlamakta güçlük çekiyordu.
Biraz hüzünle:
-Bilmiyorum ama herhalde ben hac yapamam. O imkanım yok, dedi.

O zat mütevekkil insanlara özgü bir tebessümle:
-“Umre yapana hac vacip olur” sözünü siz kuru bir ifade mi sandınız?.. Düşünün bakalım.
Değişik yönlerden bakın, belki fark edersiniz!..
Düşündü.
-Neyi fark edeceğim ki, şartlarım belli. Nasıl gelebilirim?...

Rasülullah’ın komşusu zat devam etti:
-“Umre yapana hac vacip olur” demek; imkanı olmasa bile yaptığı umrenin feyzi ve bereketi ile hem madden hem manen zenginleşir ve hacca gücü yeter hale gelir demektir. Böyle baksanız olmaz mı?..

…….

Müezzin akşam namazı için kamet ederken, şemsiyeli kısımdan görülen Ravza-i Mutahhara’nın yeşil kubbesine daldı gözü…Pırıl pırıl kubbede sanki Rasülullah gülümsüyor, umre yapana hac vacip olur hadisine getirilen yorumu tasdik ediyordu.Tekbir almak üzere iken o zat kulağına eğilip tekrar fısıldadı:

-Hac size vacip oldu!... Hac size vacip oldu!.. Mübarek Olsun!..

İki damla yaş yanaklarından süzülürken namaza durdular. Aldığı müjde ile sanki Asr-ı Saadete kanatlanmış, kuş gibi hafiflemiş, tarifi kelimelere sığmayan bir eminlik ve huzur kaplamıştı gönlünü.

***

Yıllardır bildiğiniz ayet-hadis ve güzel sözleri bir kere daha okuyun. Değişik açılardan bakarak düşünün. Göreceğiniz manalar hem imanınızı, hem de hayretinizi artıracak!..