Nizip Kilise sinin Tarih Sayfalarındaki Yerini Biliyormuyuz?
Ben yetismedim ama büyüklerimden ögrendigim kadari ile orasi tarihi bir han olarak anlatildi bana.Bir müddet depo olarak ta kullanildigi da söylenir.Ahir olarak kullanildigini söyleyenlerin sayi da oldukça fazla.Kilise veya cami olma ihtimalini ise sadece görüntüsünden ve tarihi kayitlardan ögrenebildim..Biraz tarih bilgisi olan ve kültürüne asik insanlarimiz ise orayi o halde görmemek için adete gözlerini kapatir veya yolunu degistirme ihtiyaci bile hissederler.Ben de o kisilerden birisiyim.Soguk bir kis günü bir zamanlarin mabedi olan bu kutsal yapiyi yakindan gözlemlemek için bina içine girmistim.Bir tane köpek yeni dogum yapmis ve 6 tane de daha gözleri patlamayan yavru birakmisti.Bir yandan mabede bakiyor bir yandan da sirin köpek yavrularinin yeni yuvasi olan bu mekani dikkatlice inceliyordum.Gerçekten çok üzücü bir durumdu.Bu yapi ile ilgili tarih bilgisi olan kaç kisi vardi acaba.?.Gerçekten tarih bilgisi isiginda bu yapinin yeri ve önemi ansilmis olsaydi su anda böyle bir konumda olacagini tahmin etmezdim.Biraz tarihi kayitlara baktim ve Nizip Kilisesi ile ilgili saptamis oldugum bulgulari sizinle paylasmak istedim.Umarim yakin bir gelecekte burasini restore edilmis ve kültür hizmetine açik bir halde görürüz....
Nizip Kilisesinin tarihi M.S.450 li yillarda baslar.Kesin tarih olmamakla birlikte eldeki bulgular bu tarihleri göstermektedir.Hepiniz biliyorsunuzki,Hz.Isa’nin dogusu ile milad kabul edilen yeni tarih anlayisinda millatan önce (M.Ö) ve Millattan sonra(M.S) kavramlari önemli olaylardaki kayitlarin tutulmasinda bir altlik olsuturmustur.Hz.Isa’nin peygamberlik mücadelesinde öyle çok seyler yasanmistirki o’dan sonraki tarihlerde yani millattan sonraki asamalarda birçok millet ve irk kendine has bazi dini anlayislarla otorite merkezlerini kurmaya çalismislardir.Özellikle din merkezli devlet yönetimlerinin ruhani merkezleri bu kamsamda çok önemli konumlara sahip olmuslardir.Dünya tarihinde önemli bir yere sahip olan Büyük Roma imparatorlugunun ikiye bölünmesinden sonra olusan Dogu Roma imparatorlugunun Bizans imparatorlugu adi ile Dogu ve Güneydogu Anadolu bölgelerini himayesinde bulundurmasi tüm din merkezli otoritelerin Konstantin(Istanbul) kiliselerinden yönetilmesine sebep olmustur.Hiristiyanlar arasindaki mezhep farkliligi ve din anlayislarinin belirgin bir sekilde kendini göstermesi bu otoritenin zaman zaman zayiflamasina ve farkli sesler olusturmasina da neden olmustur.Iste bunlardan bir tanesi de Nizip Kilisesi merkezli yeni bir dini anlayisin M.S.489 yilinda ortaya çikmasiyla kendini göstermistir. M.S 451 yilinda toplanan Kalkedon (Kadiköy)Kilisesi Konsilinin önemli yeni bir dini anlayisi ilan etmesiyle baslayan gerginlik Güneydogu Anadolu bölgesinde önemli bir nufuza sahip Süryani kilisesinin baskaldirmasina neden olmustur.Suryani kilisesi Kalkedon kilisesinin iman ilkelerini kabul etmeyerek Istanbul Kilisesi''yle iliskilerini kesmistir. Bu ayrilikta en önemli neden, Bizans''in, Dogu''da Süryaniler tarafindan kurulan kiliselere kendi görüslerini empoze etmeye çalismasidir. Bu konsil''de öne çikan isim ise Süryani asilli olan ve konsil esnasinda Bizans Kilise''sinin patrigi olan Mor (Aziz) Nastur''dur.Bilinenlerin aksine Mor Nastur hiç bir zaman Dogu Süryani Kilisesi''nin ruhbanlik hiyerarsisinde yer almamistir. Sadece bu ayrilikliklarda etkili bir isim olmustur. Mor Nastur''dan önce bir çok Süryani bilge, Bizans otoriteleri tarafindan sindirilmistir.Mor Nastur’un bilge çikislari kisa zamanda halk tarafindan da benimsendi. Hz.Isa''nin Tanri oldugunu ileri süren Papaz Arius''a karsi yürüttügü savasimla taninan Mor Nastur, gerek Isa''nin gerekse annesi Meryem''in "cisimsel bir varlik" olduklari görüsünü savunuyordu. "Isa, Meryem''in oglu oldugu kadar, esi ve kemigiyle de Davut''un soyundan gelmektedir, ama ululugunu Tanrinin kulu olmasina borçludur " diyor ve Tanri''nin kulu olmakla " Tanridan dogmus olma " özelliginin oldugunu ileri sürüyordu.Ilk Nasturi misyonerleri Edessa (Urfa) ve Abiabene''de (Büyük ve Küçük Zap irmaklari arasindaki yöreler) yetisti. Sasanlar''a esir düsen Bizans askerleri ilk Nasturi topluluklarini olusturdu. Selevkia-Ktesifon Piskoposu Izak, 410 yilinda Nasturi manastirlarini birlestirerek bir piskoposluk kurdu. 424''te Nasturi Kilisesi Antakya Patrikligi''nden ayrilarak bagimsiz bir mezhep olarak ortaya çikti ve ruhani baskanlarina Katolikos adini verdi. 489''da Nizip''te yeni bir kilise kurarak Bizans Kilisesi ile tüm iliskilerini kestiler. Özellikle bu asamadan sonra Nizip Kilisesi Nasturiligin yönetim merkezi oldu ve Güneydogu Anadolu bölgesinde önemli bir nufuza sahip oldu. Bu arada Bati Süryanileri olarak adlandirilan Antakya Süryani Kilisesi de, bu dönemde yasadigi baskilar sonucu yok olma tehlikesi geçiriyordu. Yok olma noktasina gelen Bati Süryanilerini Yakup Burdono isimli genç bir Süryani rahip toparlamistir. Nasturi anlayisini benimseyen 578 yilinda ölen Burdono, Urhoy''da (URFA) 543''de ayri bir kilise örgütlenmesine gitmistir.Nizip Kilisesi ile yakin iliski kuran Burdonu Yasadigi dönemde 27 rahip ve yüzlerce papaz yetistirmis ve resmetmistir. Bu kilise de anti-Kalkedoncu olarak bilinmistir. Kilisenin adi daha sonralari Bizans otoriteleri tarafindan küçümseyici anlamda Yakubiler adi ile tanitilmistir.Nasturi anlayisi dönemin Sasanli Devleti tarafindan verilen ödünlerle kisa sürede çok genis bir alana yayildi.Bu yayilmada Nizip kilisesinin çok büyük bir payi vardir.Nizip kilisesi Uzun bir müddet bu bölgedeki en önemli ruhani merkezlerinden biri haline gelmisti.Türklerin Islama girisi ve Anadolu’ya olan akinlari sirasinda Nizip kilisesi haçli komutanlarinin da ugrak yerleri arasinda girmisti.Ancak bölgenin Türkler tarafindan fethi ile bu kilise eski önemini yitirdi.Birçok devlet ve bölge yönetimi geçiren Nizip kilisesi hiçbir dönemde tahrip edilmemistir.Anadolu Selçuklululari tarafindan han haline getirilen Nizip kilisesi Ipekyolu ticari kervenlarina uzun bir süre han olarak hizmet vermistir. Bugün Nizip ilçesi Fevkani mahallesinde bulunan 542. ada 3. parsel vakiflar Genel Müdürlügü adina kültür varligi diye tescil edilmis olan 476 m2. alana sahip binanin 1789 yillarinda 1.Abdulhamid’in fermani ile restore edilerek cami yapildigi da bilinmektedir.Cumhuriyet döneminde bu özelligini de kaybeden Nizip kilisesi kaderine terkedilmis halde harebeye birakilmistir.Ilçe yöneticileri tarafindan zaman zaman depo olarak ta kullanilmistir.Özellikle Nasturiligin çikis kaynagi olan Nizip kilisesi Nasturi Hiristiyanlari tarafindan günümüzdede halen ziyaret edilmektedir.Nasturilerin büyük bir bölümü, Birinci Dünya Savasi yillarinda Iran''a daha sonra Irak''a göç ettiler.1932''de baslattiklari bir ayaklanma sonunda Irak''tan ayrilip Suriye''ye geçtiler.Nasturilik mezhebi de çesitli piskoposluklara bölünmüstür.Günümüzde 250 bin civarinda Nasturi oldugu sanilmaktadir.Nasturi olmayan Hiristiyanlarin da Nizip Kilisesine olan ilgisi dikkat çekici boyutlardadir.1998 Yilinda toplanan AB Kültür bakanlari toplatisinda Kültür yapilari dahilinde Nizip Kilisesi de kayitlara geçirilmistir.Hangi zihniyet olursa olsun Su bir gerçektir ki tarihi bir yapi olarak Nizip kilisesi ayakta duran tarih efsanelerinden birisi konumundadir.Böyle bir yapinin halen harebe olarak bakimsiz bir sekilde kaderine terkedilmesi önemli bir kültür hazinesinin de yok olmaya birakilmasi anlamina gelmektedir.
Yorumlayan: benbaskan tarih 4/15/2006
abi çok güzel açıklamışsın ve ilk kez bu özelliğini öğrendim ve eğer diyorsak ilçemizin gelişmesi gerek bir an önce restore edilerek zeugma ile birlikte turizm için açılmalı ve Nizipimizi bütün türkiye ve hatta avrupa bile tanımalı veeya tanıtmalıyız verdiğin bilgiler için ellerine sağlık
--------------------------------------------------------------------------------
Yorumlayan: f.deliaslan tarih 4/15/2006
Sayin Ramazan TARHAN yapmis oldugunuz arastirma için tesekkür ediyorum. Hristiyanlik tarihinde Nizip'in bu kadar önemli bir yer tuttugunu bilmiyordum. Siz bu arastirmayi gönül rizasi ile yapiyorsunuz, ancak bu konunun birebir muhatabi olan yetkililerimiz Kilisenin önemini kavrayamamislar. Artik su ihmalkarliktan kurtulalim ve su dünya mirasi olan varliklarimiza sahip çikalim. Truzim amaçli restorasyon islemlerine bir an önce baslanmalidir, diye düsünüyorum.
--------------------------------------------------------------------------------
Yorumlayan: ibrahim şimşek tarih 4/15/2006
Bence yurdum insani artik ayrimi birakip elindeki tarih ve kültür alanlarini ne olursa olsun korumak zorundadir.Çünkü Turizm VAZ GEÇILMEZ BIR GELECEKTIR ve de **BACASIZ SANAYIDIR** Nasil geçmisteki insanlarimiz kilimlerini nakis nakis isledilerse bizlerde bu elimizdeki degerlere sahip çikip onlari restora yapip güzelliklerini koruyup insanlarimiza sunabiliriz... AMA NEDENSE YURDUM INSANI BU KONULARDA TAMAMEN DUYGUSALDIR. ***HER AN KESFETMEK IÇIN BAKALIM***
--------------------------------------------------------------------------------
Yorumlayan: emelaydogan tarih 4/18/2006
Tarihi degerler ve çevre korumasi kapsaminda AB'in Nizip Kilisesine restorayon için bedelsiz kredi verecegini tahmin ediyorum.Bunun birçok uygulama örnekleri var.Bu husuta acaba bir girisim yapilmismi?Nizip'te yetkili bölge yöneticilerin bir açiklama yapmasi gerekir.
--------------------------------------------------------------------------------
Yorumlayan: ahmeter tarih 4/18/2006
RAMAZAN ABI BU YAZINI ÇERÇEVELETIP OKULLARA ASMAK LAZIM.GENÇLERIMIZ TARIHLERINI ÖGRENSINLER.
--------------------------------------------------------------------------------
Yorumlayan: suatsabuncu tarih 6/19/2006
YİNE BİR BURADA YAZIMDA
1975-1980 ARASI BU KİLİSENİN ÖNÜNDE ESKİ SU DEĞİRMENİ -KASAPHANENİN ARASINDA KALAN YOLDAİLE ARSUNDA KANALİZASYON VEYA BİR KAZI OLMUŞTU BO KLİSENİN TAM KAPISININ ÖNÜNDE 1-2 METRE AŞAGIDA BİR İNSANIN RAHATLIKLA İÇİNDE YÜRÜYEBİLECEĞİ BİR AŞAĞIYA ÇAYA DOĞRU İNEN BİR TÜNEL VARDI BİZ BU TÜNELDEN PAZARCAMİ MAHALLESİNDEN 3-5 ARKADAŞ GİRDİK AŞAGI DOĞRU İNİNCE NEFES ALMA ZORLAŞTI 50-100 METRE İNDİK YAKLAŞIK
DAHA SONRA ARKELOĞ VS BİRİLERİ GELDİ BURANIN ÇAYIN ALTINDAN GEÇEREK KARŞIKADAKİ HAREBELERE ÇIKAN ÇAYIN ALTINDAN GEÇEN BİR TÜNEL OLDUĞUNU ZAMANLA ÇAYIN YATAĞININ AŞAĞI İNMESİYLE DOLUP KAYBOLDUĞUNU SÖYLEDİLER.
BEN TEKELİN ÜZÜM KOYDUĞUNU HATIRLARIM HATTA BİZ ÇOCUKKEN KLİSENİN KAPISINI ARKASINDA İNİP KALKAN 2 TANE KILIÇ OLDUĞUNU ZAMANINDA ÇALINDIĞINI SÖYLERLER
NİZİP TE 1927 YILINDA NUFUSUN ÇOĞUNLUĞUNUN GAYRİ MÜSLÜMLERDEN OLUŞTUĞU SÖYLENİR TİCARİ GİRİŞİMCİLİĞİN MESLEKİ ZANAATKARLIĞIN BUNLARDAN ÖĞRENİLDİĞİ YAKIN ZAMANA KADAR SÖYLENİR
--------------------------------------------------------------------------------
Yorumlayan: felsefefe tarih 9/22/2006
Bu yazıyı ingilizceye çevirmek lazım bizim ilgimizi çekmese bile yabancıların ilgisini çeker
--------------------------------------------------------------------------------
Yorumlayan: oktay.cankesen tarih 11/25/2006
BU BİLGİLERİ BİZİMLE PAYLAŞTIGINIZ İÇİN SİZLERE TEŞEKKÜR EDİYORUM GERÇEKTEN İLGİNÇ ..
--------------------------------------------------------------------------------
Yorumlayan: hkntkn tarih 12/22/2006
Nizip dışında yaşayan bir hemşehri olarak bu araştırmanızın gelecek nesillerede ışok tutacağını düşünüyorum.Umarım bu yazıya duyasız kalınmaz.Saygılarımla
--------------------------------------------------------------------------------
Yorumlayan: karadayı tarih 12/30/2006
Peki
Şunuda Biliyormusunuz?
Oraya küçük ayasofya camii dendiğini
Ömer Pekmez İn Başkanlığı döneminde tekrar camii yapmak için girişimde bulunulduğunu Fakat engellendiği için yan tarafındaki minarenin ancak bir metre kadar yükselebildiğini....
--------------------------------------------------------------------------------
Yorumlayan: ahmet yaprak tarih 1/7/2007
abi iyi güzel de senin dediklerin ama bizim Niziplilerin kültür seviyesi buna müsait değil.daha 40 sene lazım bunun için.
--------------------------------------------------------------------------------
Yorumlayan: küçük mahmut tarih 1/15/2007
24 yıl Nizip’te yaşadım bu kadar detaylı bilgim olmadı
sadece adres tarif ederken kilisenin ismi geçerdi.Başarılı bir çalışma elinize sağlık. By Bursa’dan Mahmut KÜÇÜK.
--------------------------------------------------------------------------------
Yorumlayan: seyyah1 tarih 3/22/2007
Benim çocuklugum bu kilisenin civarından geçti.Suat beyin dedigine katılıyorum .Bende böyle bir tüneli hatırlıyorum. Ayrıca kilisenin bahçesinde yanılmıyorsam bir kaçtane mezar olması gerekiyor.Şuan olup olmadıgını bilmiyorum yanlız.Tarihe, sanata ,kültüre sahip çıkmak için öncelikle bunların ne anlam ifade ettigini bilmek gerek.Gelecegi iyi algılayabilmeK için geçmişi dogru bilmek gerek.Umarım bundan sonra bunların idrakine varırız...VE HERŞEYDEN ÖNEMLİSİ bir kültür merkezin kurulması gerek...
--------------------------------------------------------------------------------
Yorumlayan: musti35 tarih 3/29/2007
NİZİP KİLİSESİ HAKKINDA ESKİLER İÇİNDE ÇİFT TARAFLI SALLANAN KILIÇLARIN BULUNDUĞU KAPISI OLDUĞU YÖNÜNDE BİR RİVAYETLERİNİ HATIRLIYORUM.TABİ MASALVARİ BİR ŞEY BU...
