G.Antep vilâyeti celilesine
Öz Idare cografiyesine dair istenilen cevaplar 15/12/931 tarih ve 521 e/966 kalem numarali tahrirati aliyei vilayet penahileriyle talep buyurulan suallerin ayni maddelerine devairi aidesinden alinan cevaplar berveçhi zir arz ve takdim kilinmistir efendim.
3-Kazanin mesahai sathiyesi (3430) kilometredir.
4-7-Kaza arazisi iki dürlü auhurdan ibarettir. Baslica kayalar kil ve kalkerden ibarettir. Suhuru indifaiye: bu suhur ancak kazanin yüzde 2 sini teskil eder bu kisim simal ve simali sarki aksamindadir. Kazanin simalinde kara dag ve kizil dag namlarinda iki mürtefi dag olup bunlarin çerçiveledigi sahada gayet münbit ve iskaya salih merziben ve Araban ovalari vardir. Araban ovasi Karasu denilen ve Firat nehrine müntehi olan karasu ile sulandigi gibi merzimen ovasi da kendi ismini tasiyan diger bir çay tarafindan bastan basa sulanir. Simali garbiden gelen ve kazanin birçok Köylerini kismen sulayan Nizip çayi bir müddet simalden cenuba akarak merkezi kazaya girdikten sonra bir dirsek teskiliyle kazaya bes kilometre mesafede Kal,a köyünden itibaren tamamen sarka teveccüh ederek kazaya tabi elif oglu köyünde Firat nehrine dökülür. Garpten sarka dogru akan orul çayi da merkez kaza yakinin da Nizip çayina dökülür. Bu sular ve diger ufak tefek bazi çaylar kazanin ehemmiyeti zirraiyesini bir kat daha arttirir ve takriyben 1/6 si nisbetinde erazisini kabili iska bir hale getirir.
5-Kazanin belli basli iki dagi vardir her ikisi de simaldadir. Araban ve Merzimen ovalarini vücuda getirirler. Karadag takriben 850 ile 900, Kizildag 570-630 metre irtifaindadir. Kizildag Araban ovasini sulayan ve Karasu tabir edilen çayi vücuda getirdigi gibi Karadag da Merzimen suyunu dogurur. Ikiside suyu çok kis ve yaz ceryan eden sulardandir.
6-Kazada Karadag ve Kizildag üzerinde 100000 dönüm kadar orman mevcut olup Sakiz Mese Palamot ve kara agaç gibi esçari muhtevidir. Mer,a yoktur. Bu daglar ayni zemanda mer,a halinde kullanilmaktadir.
9-Ie-13-:Simdiye kadar kesf edilmis maden olmadigi gibi kazada Göl Bataklik, ilica maden suyu dahi yoktur.
14-:Kazada tesrini evel nihayetinde yagmurlar baslar Marta kadar devam eder. Yagmur ve kar tevziati itibaryire kaza heman iki kisma ayrilir denebilir. Simal tarafi daha yagmurludur. En çok kanunlarda ve martta yagar. Kar simal kisimda kanunu sanie yagar. Nadiren subatta orta disma düser cenuba hiç düsmez. Simale kar yagdigi zamanlarda orta ve cenup kisimlarina yagmur yagar. Senenin en kurak aylari Nisan ve Mayis aylaridir. Bütün yagmur miktari –400- milimetreyi geçemez. Azemi kar yagdigi senelerde –12- santimetreyi geçemez -325- den evel çok kar yagdigi –326- da yagdigi söylenen büyük kardan sonra kaza iklimide mahsus bir tebeddül gelmektedir. Bu sebeple cenup kismi adeta kurakliga denmektedir. Temmuz agustos aylarinda mutemadi degil fakat çok siddetli yagmur yagdigi vakidir. Yubusetin devam ettigi Nisan ve Mayis aylarinda çi düser isede faide vermez. Kisin ton olur fakat büyük zararlar yapmaz. En sicak ay temmuz en souk ay subattir. Havalar kânunu evvelde sogumaga baslar Martin onbesine kadar devam eder. Tefaviti nararet fazla degildir: yaz gecelerinde ondan asagi düsdügü vaki degildir. Gündüzün zait –40- oldugu görülmüstür azemi suhunet derecesi –44- dir. Kisin akis –8- dir.
16- Mevsim rüzgarlari: Martta ekseriyetle garp rüzgarlari eser Nisan ortalarinda bazen sark rüzgarlari eser Zurra kurak olan bu rüzgardan çok korkar. Bu ancak bes alti gün devam eder. Mayiste bazen simal bazende garp eser Haziranda ekseriyetle garp devam eder. Bu rüzgar Seyyafiye: yazlik mahsulata karpuz pamuk ve emsali mezruata çok yaar temmuzda yaliniz garp eser Agustasta ruzgâr olmaz. Çiftçilerimiz bu aya sanir: Sagir ay tabir ederler bu yüzden harman savrulmasi müsküldür. Eylulda garp ruzgari Tesrini evvel tesrini sanide karisik ruzgar kanunu evlel ve sanide souk simal ruzgarlari eser. Subatta kar yagar ve simal eser kaza ahvali zirraiye ve tesekkülati arziyesi bundar ibarettir.
21-:Kazanin serveti zeriyesini teskil eden fistik, zeytin, üzüm, incir, ceviz, sumak ve hububattir. Bunlardan fistik, ceviz, sumak ihracat metaidir.
24-:Istihsalati hayvaniye yaliniz Süt ve Peynirden ibaret olup Bastirma sucuk ve emsali istihsal edilmeyerek Deriler elverisli oldugundan temamen G.antebe sevk olunur.
33-:Kaza merkezinde (132e) hane (244) dükkan ve Maza (26) hususi ve bes resmi müessese vardir.
34-:Belediyenin 332 senesi bütçe saridati 12283 lira olup Belediyenin baslica isleri Lagam kaldirim ve kasabanin yollarinin tamiriyle tevessü icap eden caddelerin istimlak suretiyle caddeleri genislettirmekle umumi tanziyfat isleridir.
35-:Kazanin sihhi vaziyeti hey,eti umumiyesiyle oldukça eyidir. Merkezi kazanin simalinde Cingife nahiyesinde ve Araban ovasinda ve Merzifen suyu civarindaki köyler Merzagi olup butararda yüzde (75) kadar balaryali mevcuttur. Merkezi kazada da sik sik Malarya vak,alarina tesadüf edilmektedir. Mevcut kininin azligi dolayisiyle bu hastalari esasli bir surette tedavi etmek kabil olmamaktadir. Tirahhum ise gerek merkezi kazada gerek ise köylerde fazla miktarda olup yüzde 75 nizbetindedir. Emrazi zöhreviyeden tesbit edilmis Firengilerin ise adedi 240 kadardir. Binde 10 nisbetindede Gonore mevcuttur. Bu hastaliklardan baska en ziyade nazari dikkati celp eden Askeri ve tenyet gibi Tufilat, Dizanteri forum, ishallerdirki Yüzde 40 askarit ve tenya yüzde 25 Dizanteri Forum ishalara tesadüf edilmistir. Bunlarin intisarina baslica amil halkin içmekte bulundugu sularin mülevves olmasi ve kazoretin çok çirkin bir adet olarak tarlalarda Gübre makaminda istimalidir. Bu hususta icap eden tedabire tevessül edilmistir. Tenyenin fazla bulunmasina sebep halkin çig köfte nami altinda Koyun ve sigir etlerini pismeden yemelerindendir. Bu hususda halka lazimgelen tavsiyelerde bulunulmaktadir. Etlerin daha siki bir surette konturolu muhalli belediyesinin nazari dikkati celp edilmistir. Halkin tarzi tagattisinden mütevellit olmak üzere muhtelif sui hazim vakalarida nazari dikkati calip bir derecededir. Gerek merkezi kazadan gerekse köylerde yeni hifzissiha kanununun azami derecede sür’atle tatbikine çalisilmaktadir. Merkezi kazada lagam teskilati ekseri sehirlerimizde oldugu gibi noksandir. Abdesthane mevcut olmiyan köylerde bunlarin yaptirilmasi temin edilmekte gübrelerin gayri sihhi bir surette köyün içinde yigilmasina meydan verilmemektedir.
37- Kazanin sulari: kazanin sulari umumiyetle fenadir halkin bir kismi sularini evlerinde seraiti sihhiyeye gayri muvafik bir surette kazilmis olan kuyularindan temin ve mühim bir kismi ise kasabanin kenarindan geçen ufak bir dereden temin etmektedirler ki: bu su muhtelif köylerden ve kasabanin kenar mahallelerinden geçerek bir çok pisliklerle telvus etmekte ve bu suretle halk her zaman için intan tehlikesine maruz bulunmaktadir. Bu serait dahilinde tifo ve saire gibi sularla intikal eden çok mühim hastalik salginlarinin önüne geçmek imkani azalmis bulunmaktadir. Kazaya bir saat mesafede Turlu köyü civarinda karpuz atan suyu namile maruf bir menba suyu mevcut olup seleflerimden doktor Tevfik bey zamaninda bu su Ankara hifzissihha labratuvarinda tahlil edilerek seraiti sihhiyeye muvafik olduguna dair rapor verilmis isede belediye varidat ve bütçesinin azligi dolayisile mezkur suyun sihhi ve fenni bir sekilde sehre isalesi imkani bulunamamistir. Bu kerre yapilan tesebbüs üzerine her ne kadar belediye saka tutarak mezkur suyu tenekelerle kazaya getirtmekte isede mezkur sudan ancak mahdut birkaç kisi istifade edebilmektedir. Kazanin hal ve istikbaldeki sihhi vaziyetinde en mühim bir amil olan bu su meselesinin halli hususunda vilayeti aliyyelerinin lutuf ve yardimlarini sihhati umumiye namina rica ederim efendim.
38-Kasabanin lagimlari gayri fenni isede büyük caddelerde bulunan ana lagamlarda raptedilmis sokaklarin lagamlarile masraf sularinin bir çok yerleri lagama alinmistir.
39-Kasabanin evleri eski tarzi mimari üzere kârgir ve kerpiçten insa edilmistir tarzi cedit insaat simdilik pek mahdut oldugundan sayani arz olmadigi maruzdur efendim.
40-Kaza halkinin irki: Kazanin simalini sarktan garba kateden kara dagin iki tarafinda kürtçe konusan bir takim köyler varsada bunlarda aslen türkdürler. Kazanin cenubu türkmen ve baraklilarla mekundur. Heyeti umumiye itibarile kaza türklerle meskundur.
41-Kaza halkinin dini:Islamdir isevi yoktur. Ancak dört ev kadar musevi vardir.
42-Kaza halkinin lisani: Türkçedir fakat Istanbul sivesine uygun degildir. Burada hal sigasinda –yor- yerine –yi- ilave edilir. –gelim,gelisin,geli,gelik,gelisiniz,geliler- gibi. Biraz itina ile rin kendilerine has edebiyatlari, kelimeleri vardir. 44-Halkin tabayii:Halk asil duygulu misafirperverdir. Kahramanlik destanlari her odada memnuniyetle yat ve tezkâr olunur. Iktisadi buhran her tarafta oldugu gibi burada da tesirini göstermis nihayet bazi adet ve ananalar ihmal edilmeye baslanmistir.
45-Kazada bes sabun imalathanesi kirk üç zeytin yagi tasirhanesi, iki tasli buharla müteharrik un fabrikasi ve kazaya tabi orul karyesinde kirk iki beygir kuvvetinde buharla müteharrik sabun ve zeytinyagi fabrikasi mevcut olup sabunhaneler bir sene zarfinda bir milyon kilo sabun, tasirhaneler bir buçuk milyon zeytinyagi tasir ederler -Dahili kasabada hali ve dokumaci destigâhi yoktur. -Kazamizda otuz sekiz un degirmeni vardir. -Kuvvei mürike olarak hiçbir taraftan istifade edilmez. -Bir seneden beri devam eden buhran yüzünden kazanin ticareti durgun bir vaziyettedir. Bu sene belli basli olarak fistik, sumak ve yumurta kalemlerinden ihracat yapilmistir. -Kaza köylerinde (94) kilometre köy yollari vardir.
-Odamiz 927 senesi teessüs buhran dolayisiile bir faaliyet gösteremedigi maruzdur. -Kaza dahilinde tarihi asara dair alinmis fotograf bulunmadigi. 12/1/932
Semsettin AKAN Nizip Kaymakami
ilk eklenme Tarihi: 07.06.2004
