İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİ
İNSAN HAKLARI EVRENSEL BEYANNAMESİBİRLEŞMIŞ MİLLETLER GENEL KURULU, 10 ARALIK 1948’DE TOPLANARAK, İNSAN HAKLARI EVRENSEL BİLDİRGESİ’Nİ YAYINLAMIŞTIR.
MADDE 1 :Tüm insanlar özgur, değer ve hak bakımından eşit olarak doğarlar. Akıl ve vicdana sahiptirler. Birbirlerine karşı kardeşlik düşünceleriyle davranmalıdırlar.
MADDE 2 : Herkes; ırk, renk, cinsiyet, dil, din, siyasal ya da baska inançlarına bakılmaksızın eşit haklara sahiptir. İnsanlar ulusal ve toplumsal kokenleri, zenginlikleri, doğuş farklılıkları ya da herhangı başka bır ayrım gozetılmeksizin bu bildirgede belirtilen tüm haklardan ve özgürlüklerden yararlanabilirler.
MADDE 3 : Yaşamak, özgürlük ve kışı güvenligi herkesın hakkıdır.
MADDE 4 : Hiç kimse kölelik ya da kulluk altında bulundurulamaz; kölelik ve köle ticareti her türlü biçimiyle yasaktır.
MADDE 5 : Hiç kimseye iskence yapılamaz; kıyıcı, insanlık dısı, onur kırıcı ceza ve davranıslar uygulanamaz.
MADDE 6 : Herkes nerede olursa olsun, yasal haklarının tanınması hakkına sahiptir.
MADDE 7 : Herkes yasalar karsısında eşittir ve ayrımsız olarak yasaların koruyuculugundan eşit olarak yararlanma hakkına sahiptir. Herkesin, bu bildirgeyle belirtilen haklarına ters düşen ayırt edici davranışlar için yapılacak kıskırtmalara karşı eşit korunma hakkı vardır.
MADDE 8 : Herkesin, kendisine anayasa ya da yasalalarla tanınan temel haklarının yok edilmesi ya da zedelenmesi girisimine karsı ulusal mahkemelere basvuru hakkı vardır.
MADDE 9 : Hiç kimse keyfi olarak tutuklanamaz, alıkonamaz ya da sürülemez.
MADDE 10 : Herkes, haklarının, gorevlerinin ya da kendisine cezai sorumluluk yükleyecek herhangi bir suçlamanın belirlenmesinde tam bir eşitlikle, davasının bagımsız ve tarafsız bır mahkeme tarafından adilane ve acık olarak gorulmesi hakkına sahiptır.
MADDE 11 : a) Bir suç işlemekten sanık herkes, savunması ıçın kendısıne gerekli tüm koşulların sağlandığı açık bir yargılanma sonucunda yasalarca suçlu olduğu saptanmadıkca suçsuz sayılır.
b) Hiç kimse, işlendikleri sırada ulusal ya da uluslararası hukuka göre suç oluşturmayan eylemlerden ya da ihmallerden dolayı mahkum edilemez. Bunun için, suçun işlendigi sırada uygulanan cezadan daha siddetli bir ceza verilemez.
MADDE 12 : Hiç kimsenin özel yasamına, aılesıne konut dokunulmazlığına ya da yazışma özgürlügüne keyfi olarak karışılamaz; kimsenin onur ve ününe karşı kötü davranışlarda bulunulamaz. Herkesin bu karışma ve kötü davranışlara karşı yasalarla korunma hakkı vardır.
MADDE 13 : a) Herkesin, herhangi bir devletin toprakları uzerınde serbestce yolculuk yapma ve yasama hakkı vardır.
b) Herkes, kendi ulkesi icinde olmak uzere, herhangi bir ulkeden ayrılmak ve ulkesine yine dönmek hakkına sahiptir.
MADDE 14 : a) Herkesin, baskı ve kıyıcılık karsısında baska ülkelere sığınma ve bu ülkeler tarafından sığınık olarak kabul edilmesi hakkı vardır.
b) Bu hak, adi bir suçun işlenmesi ya da Birleşmis Milletler’in ilke ve amaçlarına ters duşen etkinliklere dayanan kovuşturmalar durumunda ileri sürülemez.
MADDE 15 : a) Herkesin bir vatandaşlığa hakkı vardır.
b) Hiç kimse keyfi olarak vatandaşlığından ya da vatandaşlığını değistirmek hakkından yoksun bırakılamaz.
MADDE 16 : a) Evlilik cağına varan her erkek ve kadın, ırk, vatandaslık ya da din bakımlarından hicbir sınırlamaya baglı olmaksızın evlenmek ve aile kurmak hakkına sahiptir. Evlilik bakımından, kadın ve erkek evliliğin sürdürülmesinde, bozulmasında eşit haklara sahiptir.
b) Evlenme bağıtı ancak evlenecek kişilerin özgür ve tam isteğiyle yapılır.
c) Aile, toplumun dogal ve temel ögesidir; toplum ve devlet tarafından korunma hakkına sahiptir.
MADDE 17 : a) Herkes tek basına ya da baskalarıyla birlikte mal ve mulk edinme hakkına sahiptir.
b) Hiçkimse keyfi olarak mal ve mülkünden yoksun bırakılamaz.
MADDE 18 : Herkes düsünce, vicdan ve din özgürlügü hakkına sahiptir. Buna gore, herkes din ya da inanç değiştirmekte özgürdür. Ayrıca dinini ya da inancını tek başına ya da toplulukla birlikte açık olarak ya da özel olarak ögretim, uygulama, ibadet ve ayinlerle açıklama özgürlügüne sahiptir.
MADDE 19 : Herkesin düsünme ve anlatma özgürlügü vardır. Buna göre, hiç kimse düsüncelerinden dolayı rahatsız edilemez. Ayrıca ülke sınırları söz konusu olmaksızın bilgi ve düsünceleri her türlu araçla aramak, sağlamak ve yaymak hakkına sahiptir.
MADDE 20: a) Herkes barışcıl yollarla toplantı yapmak, dernek kurmak ve derneğe katılmak hakkına ve özgürlügüne sahiptir.
b) Hiç kimse bir derneğe üye olmaya zorlanamaz.
MADDE 21 : a) Herkes, doğrudan doğruya ya da serbestçe seçilmiş temsilciler aracılığıyla, ülkesinin devlet işleri yonetimine katılma hakkına sahiptir.
b) Herkesin, ülkesindeki devlet hizmetinden eşitlikle yararlanma hakkı vardır.
c) Hükümet yetkisinin temeli halkın iradesidir; halk bu iradesini gizli ya da açık bir şekilde özgürce oy vermelerinin saglandığı devreli ve dürüst seçimlerle belirtir.
MADDE 22 : Herkesin, toplumun bir uyesi olması nedeniyle sosyal guvenliğe hakkı vardır. Insanların onur ve kişiliklerinin ozgürce gelişmesi için zorunlu olan ekonomik, toplumsal ve kültürel hakların, ulusal çabalar ve uluslararası işbirliği yoluyla her devletin örgutleri ve kaynaklarıyla orantılı olarak gerçeklestırmesine hakları vardır.
MADDE 23 : a) Herkes, çalışma, işini ozgürce seçme, adil ve uygun calışma şartlarının sağlanması ve işsizlikten korunma haklarına sahiptir.
b) Herkesin, hiçbir ayrım gozetilmeksizin, eşit calışma karşılığında eşit ücret almaya hakkı vardır.
c) Çalısan herkesin, kendisine ve ailesine insanlık onuruna uygun bir yaşam sağlayan ve gerekirse her türlü toplumsal koruma araçlarıyla da tamamlanan adil ve uygun bir ücrete hakkı vardır.
d) Herkesin, çıkarlarını korumak için sendikalar kurmaya ve bunlara katılmaya hakkı vardır.
MADDE 24 : Herkesin dinlenmeye, eğlenmeye, özellikle çalışma suresinin uygun biçimde sınırlanmasına ve belirli devrelerde ucretli tatillere hakkı vardır.
MADDE 25 : a) Herkesin gerek kendisine gerekse ailesi icin, beslenme, giyim, barınma, sağlık ve öteki sosyal hizmetler de icinde olmak üzere; sağlıgını ve güvencini sağlayacak, uygun bir yaşam düzeyine hakkı vardır. Işsizlik, hastalık, dulluk, yaşlılık ya da geçim olanaklarından kendi isteği ve iradesi dışında yoksun kalma gibi durumlarda sosyal güvenlik hakkına sahiptir.
b) Analık ve çocukluk, özel koruma ve yardım görme hakkına sahiptir. Bütün çocuklar, evlilik içinde ya da dısında doğsunlar aynı sosyal korunmadan yararlanırlar.
MADDE 26 : a) Herkes eğitim görme hakkına sahiptir. Eğitim parasızdır; hiç değilse ilk ve temel eğitim aşamalarında böyle olmalıdır. İlk oğrenim ve eğitim zorunludur. Teknik ve mesleki oğretimden herkes yararlanabilmelidir. Yüksek ögretim, diğerlerine göre herkese tam eşitlikle açık olmalıdır.
b) Eğitimin amacı, insan kişiliğinin tam ve özgürce gelişmesi, insan hak ve özgürlüklerine saygının güçlenmesi olmalıdır. Bütün milletler, ırk ve din grupları arasındaki anlayış, hoşgörü ve dostluğu özendirmeli ve Birleşmiş Milletlerin barışın sürdürülmesi yolundaki çalışmalarını geliştirmelidir.
MADDE 27 : a) Herkes, toplumdaki kültürel çalışmalara serbestce katılmak, güzel sanatlarla ilgilenmek, bilimsel ilerlemenin getirdiği yararlara ortak olmak ve bundan yararlanma hakkına sahiptir.
b) Herkesin, sahibi bulundugu her türlü bilim, edebiyat ya da sanat yapıtlarından doğan moral ve maddi çıkarların korunması hakkı vardır.
MADDE 28 : Herkesin, bu bildirgede öngörülen hak ve özgürluklerin tam uygulanmasını sağlayacak bir toplumsal ve uluslararası düzene hakkı vardır.
MADDE 29 : a) Herkesin kişiliğinin tam ve özgür gelişmesi, içinde yaşadığı topluma karşı gorevlerini yerine getirmesiyle olanaklıdır.
b) Herkes, haklarını kullanmak ve ozgurluklerinden yararlanmak konusunda; ancak yasalarla sırf baskalarının hak ve özgürlüklerinin tanınmasını ve bunlara saygı gosterilmesini saglamak amacıyla ve toplumun ahlak, duzen ve genel gönencinin gereklerini karsılamak icin belirlenmis kurallara bağlıdır.
c) Bu hak ve özgürlükler hiçbir şekilde Birleşmiş Milletlerin amaç ve ilkelerine ters düşecek biçimde kullanılamaz.
MADDE 30 : Bu bildirgenin hiçbir yargısi, içinde yayınlanan hak ve özgürlüklerin bir devlet, sınıf ya da kişi tarafından yok edilmesini güden bir calışmaya girişmeye ya da eylemli olarak bunu islemeye herhangi bir hak getirir nitelikte yorumlanamaz.
