Anlar ve Anılar

İsim söylemeye ne hacet. Bu siz de olabilirsiniz; komşu dükkanda çalışan üstü başı talaşa bulanmış bir marangoz kalfası da. Bu kişi oturduğunuz evin karşısındaki tamircide yüzü karalara boyanmış bir çırak da olabilir. Bunlar da olmayabilir. Belki babanız, belki abiniz, belki de teyzenizdir. Ya da fatura ödemesi için gittiğiniz belediyede bir memur veya nohut dürümü kuyruğunda pijamasıyla bekleyen uzaktan tanıdığınız da olabilir. Daha ötesinde muayene olduğunuz bir doktor da aşağıda hatıraları anlatan kişi olabilir. Kimi yakıştırırsanız yakıştırın; adına ne derseniz deyin. O hayatın tam kalbinden, özünden gelen birisidir. Özetle, sizin hayat pencereniz her nereye bakıyorsa bu yazının kahramanını gerçek ya da hayali birisi olarak görebilirsiniz. Mevzuyu uzatmaya ne gerek var. O der ki:

“Okuduğum yazılarınızda kendimi buluyor, hayal gemisine binip yaşadığım günlere dönüyorum. Mahalle mahalle geziyorum, çıkmaz sokak levhalarına aldırmadan onlara da giriyorum. Soğuk kış akşamlarında düşlerime esen fırtınalara aldırmıyorum. Bahar sabahlarında kuşların türkülerine eşlik ediyorum. Hasretim kabarıyor.”
Bu nasıl bir hasret ki avutmuyor onu. “Abi” diyor:
“Eski günleri anıp da ah çekmemek, hey gidi günler hey dememek elde mi ki?”
Çok uzaklara gitmiyor. Yani elli, yüz yıllık bir hasret değil onunki. İçinde, iliklerine kadar işlemiş sadece otuz yıllık bir hasret var. Siz bu hasreti nasıl adlandırırsanız bilmem ama hoş, narin, kibar bir hasret bu.
“85’li yıllarda her sokak bir aile gibiydi. Hoşgörü, sevgi, saygı içinde kardeşçe geçen çocukluk günlerimiz vardı. Kötülük, kıskançlık nedir bilmezdik. Saf, tertemiz, aydınlık gönüllerimiz vardı.”
Bir çok şeyin eksikliğini, gediğini yaşamanın mutlu olmak için engel olmadığını aynen şöyle anlattı:
“Ayağımızdaki lastik çarığın bir kenarı koptuğunda kaynakçı ‘Habeş’ ammiye leğen parçaları ile kaynak ettirirdik. Tamirci elinden geçmiş ayakkabıyı giydiğimizde sanki yeni bir ayakkabı giymiş gibi olurduk. Yamalı ayakkabımızla, yokluğu, yoksulluğu görsekte mutlu idik.”
Onun bir de esaslı hasreti vardır. O da gidipte bir daha bu yaşadığımız aleme dönmeyecekleredir:
“Büyüklerimiz, yaşıtlarımız arkalarına bakmadan çok uzaklara gittiler, bizleri kendilerine hasret bıraktılar.”
“Babam çok gençti. Kimseye demeden öyle bir öldü ki.”
Nasıl öldüğünü anlatmaya başlamadan, aklına ilk gelen hatırasını araya sıkıştırır:
“Benim ensemi hep o tıraş ederdi.”
Babanın çocuğunun başını özenle traş etmesi üç beş kuruş paradan tasarruf için olsa da onun şefkatli ellerinin başta dolaşmasından daha ne güzel olabilir.
“Babam bedestende çalışıyordu. İşten dönerken alışveriş yapmıştı. Yolda bir dükkan önünde yığılıp kalmış. Elindekiler etrafa yayılmış. Eve telefon geldi. Hastaneye götürmüşler. Hastaneye ayağımdaki yamalıklı çarıkla nasıl koştuğumu anlatamam. Anam da peşimden. Öldü dediler. O an ikindi güneşi hepten söndü. Koca bir çınar ansızın devrilmişti abi.”
Yaşanılan o anı, o dakikaları ancak babasını annesini kaybedenler anlar. Keşkeleri vardı:
“Babam hastaneye gitmeyi aslında hiç sevmezdi. Bir defasında ciddi rahatsızlandı Antep’e beraber gittik. Tahlilleri inceleyen doktor ‘Sizde şeker, tansiyon ve de kalp rahatsızlıkları var, dikkatli olun’ deyince şakayı çok seven babamın o hep tebessüm eden gözlerinden yaşlar boşanmaya başladı. Bana döndü ve ‘Oğlum bunların hiç biri bende daha önce yoktu.’ dedi. Yaşım sekizdi. Tansiyon, şeker nedir bilmiyordum. Babamın ilk defa ağladığına şahit oluyordum. Gözyaşlarının donup kalmasını istiyordum. Doktor tahlillere son kez bakıp ‘Dikkatli olmazsan, sigaraya devam edersen felç ya da ölüm’ deyince odadaki ışıkların hepsi sanki sönmüştü. O zaman meselenin ciddiyetin anlamıştım. Doktor ‘ölüm’ demişti. Babam gözlerimin içine baktı. Şefkatini en doruk noktaya çıkarmıştı sanki ‘Eve bir şey deme Hasan’ dedi. ‘Bir şey deme’ diye söylemesi beni daha da bitirmişti. Biz baba-oğul değil kardeş gibiydik. Hastaneden çıktıktan sonra yol boyunca hiç konuşmadık. Kısa bir süre sonra da babamı ahrete yolcu ettik. Zor günlerdi abi. Çok zor.
Bu hatıra bir paragrafa sığacak gibi değil. Bir çocuğun yanında babasının hastalığının ölümle biteceğini duyması esnasında hissettiği duyguları anlatmak sayfalar alması gerekirdi; fakat hatıraları o kadar çok ki... Baba kaybının hüznünü biraz yumuşatma için başka hatıralara dalmakta fayda var. Yaşadıklarında bir de top maceraları vardır. Anlatmaya şöyle devam eder:
“Abi mahalledeki bütün çocuklar biraraya gelir harçlıklarımızı ortaya ko[LEFT_RIGHT="right"] yardık. On beş kişinin parası ancak bir lastik top almaya yeterdi. Bu top ancak bir iki maçlık idare ederdi. Altı üstü lastik top. Sivri bir taşa gelse hemen patlardı. Futbolcuların oynadığı toptan almayı ise hep hayal ederdik.”
Bir de mahallenin yaşlı kadınları vardır. Bunların da topla alakası vardır. Bakın bizim Hasan onları nasıl anlatır:
“Bizim sokakta on taneye yakın yaşlı kadın vardı. Gelen geçeni seyrederlerdi. Her ne kadar dedikodu yapıyorlar deseler de onlar mahallenin kadın konseyiydi. Top oynarken topumuz onların yanlarına ya da ortalarına düştü mü ‘Dert tutmayasızcalar oynayacak başka bir yer yok mu” derler bize tatlı sert çıkışırlardı. Biz aldırmaz; top oynamaya devam ederdik. En büyük korkumuz topun Fatma Garisi’nin evine düşmesiydi. Hemen bir kıyık* ya da mıh* bulur topumuzu acımasızca patlatırdı. Aramızda para toplayıp -ne hallerde- aldığımız top güme giderdi.”
Hatıralar akın etmişcesine Hasan’in ne kadar da çok anlatacağı hatıraları varmış. Bir de karşılaştırmalar yapar bizim Hasan. Şunun şurasında geçen otuz yıldır.
“Şimdi herşey ucuz oldu, hayaller kurulmuyor artık. Evimizde lahmacun belli zamanlarda olurdu. O günün gelmesini gün gün sayardık. Fırından evimize üzerinde dumanları tüten sımsıcak lahmacun gelmesi olaydı. Her gün sofrasında tek çeşit yemek olan bizler için kokusu farklı, tadı farklı bir yiyecekti lahmacun. Şimdi çocuklarımız için lahmacun neredeyse sıradan oldu. En azından bayramdan bayrama yemiyorlar.”
Hasan’in nasıl bir mahallede ve sokakta oturduğunu fark etmişsinizdir. Yaşadığı sokağı ve evin çerçevesini biraz daha genişletelim isterseniz. Şöyle anlatır:
“1979 yılındaki evimiz öyle sapa yerde idi ki, Gevence’den saban getirenler evimizi bekçi kulübesi zanederdi. Evimizin sadece iki odası ve genişçe bir bahçesi vardı. Bu bahçe babamın ve anamın diktiği ağaçlarla bezenmişti. İlkbahardan yaza geçiş ayları olan Nisan-Mayıs ayları en hoşuma giden vakitlerdi. Evimizin önü henüz asfalt değildi. İkindi vakti gölgeler evin önüne düşünce her evin kızı ya da kadını satıla doldurdukları suyla önce yerleri ekmek sular gibi sularlar sonra dağdan bayırdan koruk zamanı topladıkları acımık süpürge ile toz kaldırmamaya dikkat ederek süpürdükten sonra çaput minderler sererlerdi. Muhabbetler evin erkeği işten gelene dek devam ederdi. Akşam üzeri evimizin hayatı da aynı şekilde sulanır ve süpürülürdü. Dışarıdaki kilimi içeri alınır asmanın altına serilir üzerine de bir minder ve yastık atardık. Yeni sulanmış topraktan gelen o mis gibi kokuya bir de ufak salça kutularına anamın ektiği irihan* kokusu eşlik ederdi. Evimizin dış kapısı tahtadandı. Üzerine zeytinyağı tenekeleri kesilip çivilenmişti. Kapımız gece hariç bütün gün açık dururdu. Kapanmasın diye önüne taş koyardık. İkindi sonrası camiden dönen yaşlılar ecime ‘nasılsın emo bibi’ diye hatır sormaları ayrı bir güzellik ve ayrıcalıktı.”
Ecisi nenesidir. Evin bir parçasıdır.
“Ecim mahalledeki yaşlı kadınlara nazaran şık giyinirdi. O mahallenin ebesiydi. Doğuma gittiği zamanların dönüşünde kuşağı arasında şekerlerle gelirdi. O şekerlerden almak için geliş saatini dört gözle beklerdik.”
Bir de okul hayatı vardır:
“Anamdan okul harçlığı nadiren alırdık. Onu da çoğu zaman şehir gazozu için harcardım. Param yettiği zaman okulun kantininden bir de simit alırdım. Gazozun bitmesini hiç istemezdim. Genel olarak evin büyüğünden devir teslim aldığımız önlüklerimiz çoğu zaman yamalılıklı idi.”
Bunlar yaşanmış ve bitmiştir. Ya şimdi:

“Abi o evin yerinde artık dört katlı bahçesiz bir bina var. Kapılar kapandı. Perdeler çekildi. Aralara duvarlar girdi. Yanıbaşımızda duran komşularımız da yok artık. Küçülen koca dünya bahçesinde kimse kimseyi tanımaz oldu. Evlerimizin önü asfalt olmakla kalmadı insanların gönülleri bile asfaltlandı. Şimdi herkes evinde TV başında. Komşusu ölüyor duymuyor. Teknoloji ile komşuluğu unuttuk. Kapıda oturan Emine Teyzeye görünce hal hatır sorardık. Nasıl olduğunu bilirdik.
Komşular bir araya gelir büyük haleler kiralanır buğdaylar kaynatılır hedik ederdik. Domatesler kaynatılır salçalar yapılır damlara hep beraber serilirdi. Şimdi salçalar kutulara girdi; salçanın tadı kuru ekmek arasında kayboldu tükendi. İki sokak ötede hedik* kaynatıldığını duyduğumuzda elimizde sahanla gider isterdik. Şimdi hedikler kaynatılmaz oldu. Kaynatılan halleler* satıldı, eritilip bakır oldu. Bir sahen hediğin komşuluğu, dostluluğu beslediğini unuttuk.
Kışın yakmak için zeytin dalı gelince komşunun kızları gelir hemen yardım ederdi. Şimdi hangi dizinin başından kalacaklarda gelip de yardım edecekler?”
Son noktayı bizim Hasan filozofça koyar:
“Allah bizleri güzel insanlarla karşılaştırsın. Hayatta her şey biter. Bir gün gelir hayatımızda biter. Yeter ki sevgi saygı bitmesin. Demir tava geldi kömür tükendi. Tandır tava geldi hamur tükendi. İşler yoluna girdi ömür tükendi. Biz bizden olduk. Benliğimizi kaybettik. Sevdiğimiz birisi dahi on dakika sonra görüşelim deyince sinirlenen insan olduk. Bir zamanlar askerdeki yakınlarımıza cevabı gelmeyeceğini bile bile mektup gönderen bizlere ne oldu da tahammülsüz olduk.
Zorluklar var iken kanaat vardı. Birçok şey kolaylaştı, istekler bitmez oldu. Bu yüzden doymak bilmeyen nefsimize şu bu olsun derken bir tencere için 30 kupon biriktiren bizlerin ömrü bitiyor haberimiz olmuyor. Koşturmalarımız bazen bir tava için, bazen bir araba için, bazen de iki-üç odalı bir apartman dairesi için oluyor. Bir zamanlar siyah beyaz televizyonlara hayran iken şimdi plazma dedikleri televizyonları beğenmez olduk.”
Bir hayattan kesitler vermeye çalıştım. Her birimizin kendine ait hey gidi günleri iyi ya da kötü elbette vardır. Zaman gelecek şu anımıza da belki hasret duyacağız. Anların kıymetini bilip mili milimine bir hayat yaşamaya çalışanlara ne mutlu. Sözü fazla uzatmaya ne hacet, sözü son olarak şaire bırakalım:

AN`LAR...
Sil baştan yaşama şansım olsaydı eğer,
Oturup saymazdım eski yanlışlarımı.
Kusursuz olmaya çalışmaz, rahat bırakırdım yüreğimi.
Ve elbette çok daha coşkulu olurdu sevdalarım,
İçine az buçuk da ciddiyet katılmış.
Bu denli titiz olmazdım hiç, öyle bir şansım olsaydı eğer.
Korkmazdım daha çok riske girmekten
Daha çok yolculuğa çıkar,
Gün doğumlarını kaçırmazdım asla;
Hele dağlara tırmanmanın keyfini.
Hiç bilmediğim yerlere giderdim gidebildiğimce.
Doyasıya dondurma yer, boş verirdim kuru nimetlere.
Öyle bir şansım olsa idi eğer,
Dertlerim de yaşamın gerçeğini taşırdı,
Yalnızca düşlerin değil.
İşte hani onlardan,
Her saniyesini verimli geçirenlerden biriydim.
Aynı anlara geri dönebilseydim eğer,
Yalnızca iyi ve güzel olanları tatmak isterdim yeniden.
Yanında termometresi, bir şişe suyu, şemsiyesi ve
Paraşütsüz yerinden kıpırdamayanlardan biriydim.
Ama yeni baştan başlayabilse idim eğer,
İyice hafiflemiş olarak çıkardım yolculuklara.
İlkbahara yalınayak girer,
Sonbahara dek unuturdum pabuçlarla yürümeyi.
Hiç bilinmeyen yollara dalardım,
Tadını çıkarırdım gün ışığının,
Çocuklarla daha çok oynardım,
Sil baştan yapabilseydim eğer...
Ama heyhat, seksen beşindeyim artık
Ve biliyorum ki...
Ölmekteyim...
Jorge Luis Borges

Bizce Haneklerin Anlamları:
irihan: fesleğen çiçeği
halle: buğdayın veya üzüm şırası kaynatıldığı büyükçe kazan
hedik: buğdayın kaynatılmış hali