Tarım ve Emtia Mamülleri Fire Zaiyat Oranları.

KESTANE: Dahili ticaretinde rutubetini kaybetme ve sevkiyatta kaybolma nedeni ile %5 oranında fire vereceği.
KURU SARIMSAK: Kurutulmuş olarak sakalsız ve baş şeklinde alınan sarımsakta dahili ticaretinde kabuk atma ve nem kaybından dolayı %5-7 oranında fire vereceği.
ELMA:Soğuk hava tertibatı bulunmayan ticarethanelerde elmanın dahili ticaretinde çürüme ve nem kaybı dolayısıyla %5 oranında fire vereceği.
İÇ KABUKLU CEVİZDE: Dahili ticarette fire oranının bulunmadığı tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı:31.12.1990-51/970
CEVİZ İÇİ: Kabuklu ceviz-ceviz içi haline getirilebilmesi.Tane cevizin iç ceviz haline getirilmesinde herhangi bir makine ile değil doğrudan işçiler vasıtasıyla kırılıp kabukları ayrılmak kaydı ile iç ceviz haline getirilmekte ve bu işlemler esnasında ceviz fire nispetinin %55 olarak tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı:19.12.1985-50/842
AMBALAJ SANDIĞI:Yaş meyve sebze ihracatında ambalaj malzemesi olarak kullanılan sandıkların imalatında imalatçının 1 m3 çam tomrukta sağlayacağı randıman,ağacın sağlamlığı,çürük olup olmadığı,kalınlık ve incelik durumuna göre,budak durumuna,biçilen tomruğun ağacın gövdesinin hangi kısmına isabet ettiğine (kök ve üst kısım) bağlı olmakta ve ortalama olarak monte sandık imalatında %60-65 ,demonte sandık imalatında ise %50-60 arası randıman sağlanmaktadır.Bu tip imalatlarda % 10 u sıfır fire olmakta ,geriye %25-30 normal fire meydana gelmekte ve bu normal firenin de ortalama %25 i sağa sola bedelsiz olarak dağıtılmakta ve işletme hiçbir şekilde faydalanmamaktadır.Normal firenin ancak %70-75 i değerlendirilmektedir.2-3.cü sınıf 1 m3 çam tomruğun ortalama olarak ağırlığı,tomruğun yaş ve kuru olduğu , sahil kesiminden veyahut yüksek kesimden kesilmiş olduğu göz önüne alınarak 600-700 kg. gelmektedir.
1 m3 kavak tomruk kuru halde 500-600 kg. yaş halde 700-850 kg. gelmektedir.Çam tomruğun imalatta kullanılması sonucu meydana gelen imalat artıklarının (kırpıntı ,kapalı tahtası ,odun ,talaş)1985 yılı ortalama satış fiyatı kg ı 15-20 TL arasında oluşmuştur.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı:21.08.1986-33/455
AMBALAJ SANDIĞI İMALATI:
2. Sınıf tomruk,kerestelik olduğundan sandık imalatında kullanılmamaktadır. 3. sınıf tomrukta veya maden direğinde randıman oranı %50-60 arası olmaktadır.
Sandık imalatı sırasında meydana gelen fire oranı ise ortalama %40-50 civarında olmaktadır.Bu imalat esnasında hiç değerlendirilmeye tabi tutulmayan sıfır fire nisbeti yukarıda belirtilen imalat firesinin %10 u oranında olmaktadır.
1 m3 çam tomruğu ortalama ağırlığı ,tomruğun yaş ve kuru olduğu ,sahil kesiminden veyahut yüksek kesimden kesilmiş olduğu göz önünde tutularak 600-700 kg geldiği , 1 m3 kavak tomruk ise kuru halde 500-600 kg ,yaş halde 700-850 kg gelmektedir.
İmalat artıklarının 1987 yılında 20-25 TL/Kg, 1988 yılında ise 30-35 Tl/Kg. arasında satıldığı tespit edilmiştir.
1m3 tomruğun işlenmesi sırasında tüketilen elektrik miktarı faktörler çok değişken olduğundan ( ağacın boyu – eni . budak durumu, çalışan işçinin mahareti) tesbit edilememiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 21.12.1989 -99/774
HURDA CAMDAN CAM KAVANOZ İMALATI FİRE ORANI
Hurda camdan cam kavanoz imalinde toplanan hurda camın meşrubat, içki, soda şişesi kırıkları olup-olmadığına , incelik kalınlık ve temizlik durumuna göre , ayıklanmasından, elenmesinden, yıkanmasından ve fırınlanmasından mamul hale gelene kadar geçen süre içerisinde ortalama %7-12 arası imalat firesi vermektedir. Cam kavanoz ile cam şişenin satış anında yüklenmesi, istiflenmesi ve boşaltılması süresi içerisinde olan nakliye esnasında ise %3-5 arası kayıp olmaktadır.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 11.09.1986 -36/493
Nakliye dahil bardak, vazo ve diğer cam kesme işlerinin desenlenmesi, dekorasyonu, asitleme ve parlatılması işlerinde %8 fire ve bu malların alımı ve pazarlaması esasında da %7 oranında fire verebileceği tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 15.01.1987 -2/35
ZEYTİNYAĞI : Fire nispetinin ( dolum, nakliye, ambalajlama ) dahil olmak üzere %1,5 olduğu tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 11.06.1987 -22/357
Zeytinden ortalama %20-25 arası zeytinyağı elde edildiği ve zeytin fire oranınında %10 olduğu tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 28.04.1988 -17/282
PRİNA : Suriye’ den ithal edilmekte olan ham prinaların Suriye’den Türkiye’ ye ve Türkiye’de satışı yapılan firmalara sevkinde yükleme ve indirme ameliyesinde meydana gelebilecek fire nispetinin %4-5 olacağı tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 26.12.1985 -51/870
YAŞ MEYVE VE SEBZE : Yaş meyve ve sebze ihracatında, malın üreticiden alınıp paketleme tesislerine kadar taşınması ve paketlendikten sonra Cilvegözü Hudut kapısına kadar geçen süre zarfında,
Taze Domates %10-15 Portakal %5-8
Ayva %5-8 Mandalina %5-8
Lahana %5-8 Kiraz %5-8
Kayısı %5-8 Çilek %5-8
Limon %5-8 Havuç %5-8
Şalgam %5-8 Yeşil Sarımsak %5-8
Nar %5-8 Bamya %5-8
Karnıbahar %5-8 Greyfurt %5-8
Karpuz %5-8 İncir %5-8
Kavun %5-8 Üzüm %5-8
Salatalık %5-8 Armut %5-8
Patlıcan %5-8 Şeftali %5-8
Kabak %5-8 Erik %5-8
Patates %5-8 Biber %5-8
Elma %5-8 Kuru Soğan %5-8
Kestane %5-8 Kuru Sarmısak %5-8
Kuru Nohut YOK Kuru Fasulye YOK
Fire olacağı tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 05.12.1985 -48/815
YAŞ MEYVE VE SEBZELER FİRE NİSPETİ
Domates ( 1 haftalık için ) %10
Domates ( 2-3 haftalık için ) %25
Biber ( 1 haftalık için ) %10
Biber ( 2-3 haftalık için ) %25
İncir %10
Havuç %10
Şeftali %10
Nar %10
Kavun %10
Elma %10
Portakal %10
Mandalina %12
Limon %10
Taze Üzüm %13
Patates %10
Soğan %12
Erik %10
Kuru Sarmısak %7-8
Zeytinyağı %1,5

Vergi kontrol bürosuna 25.04.1984-7/298 sayı ile gönderilmiştir.
YAŞ MEYVE SEBZE :
25-30 Kg. lık sandıklar içerisinde üreticiden alınan yaş meyve ve sebzenin üreticiden alınıp, yükleme, boşaltma ve nakliyesi esnasında ve satışı içerisinde geçen süre zarfında ( aynı zamanda nakliye esnasında mallardaki buharlaşma ve çürümenin de göz önüne alınarak ) meydana gelebilecek fire oranı %10-15’ tir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 16.10.1986 - 41/547
ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI
Salamura edilmek üzere müstahsilden alınan zeytinlerde eleme sonucu salamurada kullanılmayacak kadar küçük zeytin, ezilmiş bulunan zeytin ve eleme neticesinde yaprak, toprak, çöp gibi yabancı maddeler dahil olmak üzere %10 oranında fire hasıl olacağı, ayrıca ticari maksatla müstahsilden almaya sonradan ambalajlanmak üzere kuyulara dökülüp bekletilen zeytinyağında beklme sonucu zamanla dibinde oluşan akir denilen artık fire ise % 3 olarak,
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 23.03.1989 -12/231 sayılı kararı ile tespit edilmiştir.
YAŞ MEYVE VE SEBZE
İhracat amacıyla alınan aşağıda isimleri yazılan maddelerin alınmasından ihraç edilene kadar geçen süre içinde meydana gelecek fire oranı ;
İncir %10
Armut %10
Erik %10
Muz %5
Nar %5-8
Üzüm %13
Hurma %5-8
Kuru Soğan %10
Elma %10
Havuç %10
Kavun %10
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 16.03.1990 -11/196

PETROKOK FİRESİ:
Seçme olmayarak ve kepçe ile yüklenerek ithal edilen ,ancak;ithali esnasında önce gümrük sahasına aktarılarak burada elenip ,toz ve kelle kömür olarak ayrılan kömürün yazın eleme esnasında rüzgarla uçuşması ,kışın sahadaki elenen kömür tozunun yağmur suları ile birlikte akıp toprağa karışarak kullanılamaz hale gelmesi ayrıca kışın yükleme yapmak için sahaya geçen tırların tekerleklerinin (lastik livlerinin )arasına giren kömür tozlarının saha dışına taşınması dolayısıyla neticede “Seçme olmadan ithal edilen gümrük ve firma sahasında indir bindir yapılan eleme esnasında ,firma sahasında meydana gelen kayıplar ve satış yerine kadar nakli esnasında petrokokta %4-5 oranında fire verdiği tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 07.09.1989 -35/577
ÇİMENTO FİRESİ:
Çimento için fire mevzubahis değildir.Ancak ;ithal edilen kağıt torbalar içerisindeki çimentolar için “Mahrecinden Tırlara ,Tırlaradan alıcısına veya firmanın deposuna nakli indirme bindirme ve istifleme esnasında %0.5-1 oranında fire verdiği tespit edilmiştir.”
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 07.09.1989 -35/577
SIHHİ TESİSAT MALZEMELERİ:
Aşağıda sayılan emtialarda yükleme ,taşıma,boşaltma ve istifleme esnasında meydana gelebilecek fire nispetleri:
a-P.V.C. plastik su boruları toptan %2 ,perakende %5 fire
b-Döküm,emaye ve sac banyo küvetleri ,hela taşları ,lavabo,evye ve benzerlerinde perakende satışta %3 fire.
c-Porselen banyo takımları toptan satışta %2 ,perakende satışta %5 fire.
d-Karo,fayans,yer ve duvar seramiği ,fayans eşya ve seramik mamulleri toptan %3 ,perakende % fire.
e-Isı yalıtım malzemelerinde %2 fire
f-Banyo ve mutfak aksesuarlarında (aynalar,klozet kapakları,etajer,dolap,sabunluk, kağıtlık , gibi v.b.)toptan %2 ,perakende %5 fire .
g-Cam yününde fire yoktur.
h-Her türlü sarı ve kromajlı armatürler ve tesisat malzemelerinde (musluk ,vana,valf ve bataryalar) fire yoktur.
I-Galvanizli ve siyah borular ile boru teferruatlarında fire yoktur.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 25.07.1991-28/458
SARI LEBLEBİ:
Tacirden alınıp ,bekleme,rutubet kaybı ve sevkte % 0.5-1
BULGUR:
Tacirden alınıp ,bekleme,rutubet kaybı ve sevkte % 1
BUĞDAY FİRİĞİ:
Tacirden alınıp ,bekleme,rutubet kaybı ve sevkte % 1
Ç.KIRMIZI MERCİMEK:
Tacirden alınıp ,bekleme,rutubet kaybı ve sevkte % 1-2
YEŞİL MERCİMEK:
Tacirden alınıp ,bekleme,rutubet kaybı ve sevkte % 0.5-1
NOHUT:
Tacirden alınıp ,bekleme,rutubet kaybı ve sevkte % 1
ANASON:
Tacirden alınıp ,bekleme,rutubet kaybı ve sevkte % 1-2
PİRİNÇ:
Tacirden alınıp ,bekleme,rutubet kaybı ve sevkte % 0.5-1
SÜPÜRGE :Sevkte
KURU SOĞAN:
Rutubetini kaybetme, filizlenme, ve kabuk atma nedeniyle,
Yaz aylarında: %5-7
Kış aylarında %2-3
İhracata hazırlanması sırasında: %12
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 31.03.1994-13/190
KİRLİ YÜN (Yapağı) FİRESİ:
Kirli yünlerin (yapağı) kir ve çöplerinin ayıklanması ,yıkamave kurutma ameliyesinden geçirilmesi esnasında verebileceği firenin %45 dolayında olacağı tespit olunmuştur.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 06.10.1994-39/670
NOHUT:
Müstahsilden alınıp, eleme, tasnifleme, ambalajlama ve sevkinde %7
NOHUT:
Tacirden alınıp ,bekleme,sevk esnasında rutubetini kaybetme %1
CEVİZİÇİ:
Tacirden alınıp, bekleme ile rutubet kaybetmeden dolayı %1.5
İRMİK:
Tacirden alınıp, bekleme ile rutubet kaybı ve sevkte %1
AŞURELİK BUĞDAY:
Tacirden alınıp, bekleme ile rutubet kaybı ve sevkte
FİRİK BUĞDAY:

Tacirden alınıp, bekleme ile rutubet kaybı ve sevkte %1
ANTEP FISTIĞI:
Tacirden alınıp, bekleme ile rutubet kaybı ve sevkte %2 Ancak; Antep fıstığı çiğ alınıp, kavrulduğunda % 10
ÇEKİRDEKSİZ KURU ÜZÜM:
Tacirden alınan ambalajlanıp bekletilen üzümlerde ,rutubet kaybı ve sevkiyatta kayıp nedeni ile%2
MAKARNA:
Kuru sistem imalat olduğundan fire nispeti olmaz.
ÇEKİLMİŞ BULGUR:
Tacirden alınıp ,bekleme ile rutubet kaybı ve sevkte %1
ÇEKİRDEKLİ KURU ÜZÜM:
Yukarıda belirtildiği gibi çekirdeksiz kuru üzümde olduğu gibi %2
ÇEMEN:
Tacirden alınıp ,bekleme ile rutubet kaybı ve sevkte %2
Ancak;karışık olup ,analiz düşürülmek maksadı ile elendiğinde%7-8 fire
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 27.07.1989-29/488
DEMONTE AMBALAJ SANDIĞI:
Kızılçam sanayi odunundan mamul edilen demonte ambalaj sandığının randıman oranı %50 olarak tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 08.06.1990-22/438
KOYUNLARIN YÜNLÜ DERİSİ VE KOYUN YÜNÜ:
Koyun derisi için:Koyun derileri (yünlü) tuzlu kuru olarak alınıp ,tuzlu kuru olarak satıldığında %10 oranında ,hava kurusu olarak alınıp ,hava kurusu olarak satıldığında %5 oranında fire verir.
Yün için: Yün ve yapağının (işlenmemiş ithal edilip) tüccara veya müstahlike satılması esnasında ,nakliye ve boşaltma esnasında % 1.5-2 oranında fire olacağı ,ayrıca normal şartlarda ambara alınan yün ve yapağıda bekleme ile 6 aya kadar %0.5, 6ay-1 yıl arası %1-1.5 oranında fire verir.
Yukarıdaki fireler kırkım ve kirli mallara ait olup ,yıkanmış olan mallar için umumi fire tespit edilemez.Beher mal için ayrı ayrı özel fire tespit olunabilir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 17.08.1990-31/598
KESTANE:

Dahili ticaretinde rutubetini kaybetme ve sevkiyatta kaybolma nedeni ile %5 oranında fire vereceği.
ELMA:
Soğuk hava tertibatı bulunmayan ticarethanelerde ,elmanın dahili ticaretinde çürüme ve nem kaybı dolayısıyla %5 fire vereceği .
İÇ KABUKLU CEVİZDE:
Dahili ticarette fire oranının bulunmadığı tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 09.11.1990-43/970
MOBİLYA:
Odamızca yapılan tespitten ,gürgen kereste ile yapılan ,İskandinav tipi hariç ,tam takım mobilyaların fire nispetleri aşağıdaki gibidir.
Kereste: %20
Kaplama: %10
Tutkal: %3
Kumaş: %10
Boya: %5
Sunta: %10
Kauçuk: %2
Y.K.K. Tarih ve Sayısı :09.04.1992-14/198
MEŞRUBAT:

Odamızca yapılan incelemeden meşrubatın imali ve ayrıca dışarıdan alınan meşrubatların nakliyesi yükleme ve boşaltması ile dağıtımı esnasında şişelerin patlaması ve kırılmasından mütevellit %3 oranında fire vereceği tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 02.07.1992-29/384
MUZ:
Muzun yeşil olarak ithal edilip gemi ile getirilmesi ,soğuk hava deposunda bekletilmesi,sarartılması, nakliye,hamaliye ve toptancılara satılması aşamasında %5 fire vereceği .
Soğuk hava tertibatı bulunmayan ticarethanelerde doğrudan doğruya müs-
Tehlike perakende olarak satış esnasında ,halden ticarethane nakillerinde dökülme ,çürüme ve bozulma gibi nedenlerle de %5 oranında fire vereceği tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı :09.07.1992-27/398
NARENCİYE-DOMATES:
Narenciyenin ( limon ,portakal,mandalina ) ve domatesin müstahsil veya tüccardan yerinde alınıp ,nakliyesi ,ambara indirilmesi, tasniflendirilip ambalajlanıp ve yüklenip ihraç edilmesi esnasında verebileceği kullanılmayacak fire oranının %5 olacağı tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı :20.05.1993-19/286
ZEYTİNYAĞI VE SARIMSAK:
Zeytinyağı ve sapsız sakalsız sarımsağın ambalajlanmasından ihracına kadarki fire nispeti:Zeytinyağında fire nispetinin %1, sapsız sakalsız kuru sarımsakta %7-8 olduğu tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 01.11.1984-41/448
PATATES ,KURU SOĞAN VE KURU SARIMSAK:
Firmalarca yurt dışına ihraç edilmekte olan patates ,kuru soğan ve kuru sarımsak ta fire oranı:Patateste %1.5 , aylık dönemde fire nispeti :%10 , Kuru soğanda %12,kuru sarımsakta %7-8 oranında olacağı tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 17.01.1985-3/32
CANLI KIL KEÇİ:
Canlı kasaplık kıl keçisinin ihracının gerçekleştirilmesine kadar fire nispeti :%5 fire nispetinin olduğu tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 18.04.1985-16/209
KIRMIZI TÜM MERCİMEK:
Kırmızı tüm mercimeğin kırmızı iç mercimek cilalı olarak imal edilmesine kadar fire oranı:ortalama olarak 515 nispetinde fire verebileceği tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 28.11.1985-47/802
KIRMIZI İÇ MERCİMEK:
Kırmızı iç mercimek cilasız olup ,mercimeğin fabrikada sadece cila yapılması halinde fire oranı:Kırılmış iç mercimeğin fabrikada cilalanıp çıkmasında fire vermeyeceği tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 23.01.1986-4/55
KIRILMAMIŞ TÜM İÇ MERCİMEK:
Kırılmamış tüm iç mercimeğin fabrikada kırılıp ,cilalanıp iç kırmızı mercimek haline gelinceye kadar zaman içerisinde fire oranı:Yukarıda adı geçen işlemlerden geçen kırmızı mercimekte fire nispeti:%15 olacağı ve bu %15 firenin 3 bölüm halinde şu maddelerden olacağına:
1-Taş ve toprak takribi olarak %7 nispetinde .
2-Kabuk,elek altı takriben :%4.15 nispeti
3-Un,kepek (diğer yabancı maddeler)takriben %3.85 nispetinde olacağı tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 10.04.1986-15/205

KONFEKSİYON İMALATINDA:
11.1.1995 tarihli yazınızda belirtilen erkek-bayan gömlek ,pantolon ,etek,bayan elbise imalatında kullanılan kumaşta %5 oranında fire olacağı tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 12.1.1995-2/36.
YEM İMALİNDE FİRE NİSPETLERİ (% Olarak)
CİNSİ Sevk Zayiatı Ambar Firesi Öğütme Zayiatı Toplam Fire
HUBUBAT
Buğday 0,5 1 1,5 3
Arpa 0,5 1 1,5 3
Yulaf 0,5 1 1,5 3
Çavdar 0,5 1 1,5 3
Mısır 0,5 3 1,5 5
Darı 0,5 3 1,5 5
KEPEKLER
İnce kepek 1 3 - 4
Kaba kepek 0,5 3 - 3,5
Razmol 1 3 - 4
Bonkalite 1 3 - 4
KÜSPELER:

Pamuk küspesi 0,5 2 1,5 4
Ayçiçek küspesi 0,5 2 1,5 4
Soya küspesi 0,5 2 1,54
Keten küspesi 0,5 2 1,5 4
Mısırözü küspesi 0,5 2 1 3,5
Fındık küspesi 0,5 2 - 2,5
BAKLİYAT:
Fiğ 0,5 3 2 5,5
Keten Tohumu 0,5 3 2 5,5
Yonca Tohumu 0,5 3 2 5,5
Bakla 0,5 3 2 5,5
HAYVANSAL MADDELER:

Et-Kemik unu 1 2 - 3
Balık unu 1 2 - 3
Kan unu 1 2 - 3
DİĞER MADDELER
Yonca unu 1,5 1 - 2,5
Malt Çimi 0,5 1 4 5,5
Pancar posası 0,5 7,5 1,5 9,5
Melas 1 0,5 - 1,5
Kireç Taşı 1 0,5 - 1,5
Tuz 1 2,5 - 3,5
Tapyoka 2 3 1 6
Mısır Proteini 0,5 2 - 2,5
PRİNA:
İmalatın oluştuğu aşamalar:
a-Prinanın döner fırında kurutulması.
b-Kurutulan prinanın yağının alınması.
c-Yağı alınmış prinadan briket yapma veya toz olarak değerlendirme
Fire ve Randıman:
a-Prina fabrikaları tarafından alınan yağlı prinanın işleme anına kadar geçen süre içinde açıkta depo edilmesinden dolayı;kuruma,yanma vesaire sebeplerle %6 ya kadar fire verebileceğine ,
b-Prina fabrikalarından ekstraksiyon sonucu yağı alınmış prinalarına kuru maddelerinde %2 ye kadar yağ kalmasının normal olduğuna ,
c- Prina fabrikalarında işlenen yağlı prinadan %60 civarında yağsız prina elde edilebileceğine ,yağsız prinanın yarısına yakınının fabrikada kullanılabileceği ,geri kalan kısmının satışa arz edilebileceği ,
d-Yağlı prinadan elde edilen prina yağı miktar yıllara göre değişmekle beraber presyon sistemli zeytinyağı haneleri prinasından %6 ya kadar prina yağı elde edilebileceğine,
e-Presyon sistemli yağhane prinalarının %25-30 ,continiu sistemli yağhane prinalarının %48-50 rutubetli olabileceğine,
f-Prina yağı alım satımında rutubet ve yabancı madde firesinin %2 olarak hesaplanmasına,
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 07.11.1998/44-922
ZEYTİNYAĞI:

Zeytini yağa dönüştüren çeşitli sistemdeki işletmelerde;
100 kg. zeytinden;
Pres (torbalı) sistemde:
%55-60 prina
%22-20 zeytinyağı
%23-20 su ve artık madde elde edileceği,
Kontinü (otomatik) sistemde:
%55-60 prina
%23-20 zeytinyağı
%22-20 su ve artık madde elde edileceği,
Ham zeytinyağının mübayaası ile ambalajlanmasında meydana gelen fire oranları:
1-Toptan alım ve satımlarda fire oranı:
Zeytin yağının toptan alım ve satımlarında yabancı madde, sızmalar ve buharlaşmalardan dolayı meydana gelen fire % 1 dir.(Kayıplar ve değerlendirilemeyen artıklar)
2-Ambalajlama ve piyasaya arz firesi %1 dir.Zeytin yağının standartlarına uygun teneke ve şişelerde piyasaya arzı için ambalajlanmasında mevzuatta belirtilen miktardan fazla dolum yapılması ,ambalaj kaplarının sızdırmaları, kutu dolumunda ve kapatmadaki aksaklıklar dolayısıyla fire:% 1 dir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 07.11.1996/44-923
CAM:
Camın muhtelif safhalarda verebileceği fire nispetleri aşağıya çıkartılmıştır.
1-Toptancıda çfabrikadan İstanbul ve Hiterlandına naklinde %4;
2-Toptancıdan perakendecinin mağazasına naklinde %2
3-Mağazalama, istifleme ve manipülasyon %3;
4-İmalatta (ayan ,sehpa vs. kesim neticesinde ebatlardan doğan
kesilipatılan) %10;
5-İnşaat mahaline nakil ve müşteriye teslimde %3;
6-Yerine yerleştirilmesi ve takılmasında %2,5 tur.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 27.03.1997/12-255
AYNA:
Aynalarda verilebilecek fire oranları ise aşağıdaki gibidir.
Dikdörtgen aynalarda kesim fire nispeti %5;
İşleme firesi ise %5-7;
Oval ve şekilli aynalardaki kesim firesi %10-15;
İşleme firesi ise %5-7 arasında değişme gösterebilir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 27.03.1997/12/255.
YÜNLÜ YAŞ KOYUN DERİSİ :
Yurtdışından ithal edilen yaş ve yünlü koyun derilerinin ithal edilmesi,gümrükleme işlemleri ,ithalatçı ambarına indirilmesi ,deri üreticilerine satılması esnalarında verebileceği umumi fire ve zayiat nispetinin %25 civarında olacağı ,ancak ithalinden sonra satılamayıp bekletilen yaş ve yünlü derilerin tuzlanarak ithalatçı ambarında beklemesi (Ambarda yünlü ve yaş derilerin birbirini yakma ve çürütme özelliği ,su kaybı hallerinin de göz önüne alınarak )hallerinde verebileceği umumi fire ve zayiat oranının %35-40 a kadar çıkabileceği tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 08.05.1997/17-368
ÇiVİLİ SANDIK –PALET İMALATI –KAFES İMALATI:
3. sınıf tomruk ile yapılan çivili sandık ,Palet ve Kafes imalatındaki Fire oranları aşağıdaki şekildedir.
--1m3 Tomruktan elde edilen Çivili sandıkta ,randıman oranı %65-70 arasındadır.Fire oranı ise %30-35 civarındadır.Bu imalat esnasında değerlendirmeye tabi tutulmayan sıfır fire nispeti ise imalat firesinin %10 ‘u kadardır.
--1m3 Tomruktan elde edilen Palet imalatında ,randıman oranı %50 civarındadır.Fire oranı ise %50 civarında olup imalat esnasında değerlendirmeye tabi tutulmayan sıfır fire nispeti ise imalat firesinin %10 ‘u kadardır.
--1m3 Tomruktan elde edilen Kafes imalatında ,randıman oranı %70-75 arasındadır.Fire oranı ise %25-30 civarındadır.İmalat esnasında değerlendirmeye tabi tutulmayan sıfır fire nispeti ise imalat firesinin %10 ‘u kadardır.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 22.01.1998/3-50
BASKILI KARTON –POLİETEN ÖRGÜLÜ FİRE:
--Baskılı karton imalatında Makine ayarı ve baskı esnasında %7-10 arasında fire olabileceği tespit edilmiştir.
--Polietilen örgülü File imalatında fire nispeti;
1-Ham madde ,taşıma ve depolama esnasında ;yırtık ,patlak ve dökülmeden dolayı
%1 fire olabileceği .
2-Ekstruder film çekilmesi esnasında ;kemikleşen ayrılmalar ve kopmalar sırasında
ayar esnasında ,makinelerin eski ve yeni olmasına ,elektrik kesilmesine bağlı olarak
% 5-7 arasında fire olabileceği tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 22.01.1998/3-51
SUSAM SUNİ GÜBRE:
Susam ;ithal Ham Susam’ın verebileceği fire nispeti şöyledir;
İthal ham susamın menşeinden , ithalattan tartı farklı toplam %1 e kadar ,toptan ambar (depolama) firesi ,yurt içinde satışta tartı farklı ise toplam % 1e kadar ,işlenmiş susam da fire nispeti ise şöyledir.
a-Toptan ambar % 1
b-Perakende satış % 1
c-Paketleme % 4-6
Suni Gübre; Kompoze, üre kalsiyum, amonyum nitrat, amonyum sülfat, triple süper fosfat (t.s.p.)kükürt gibi, gübrenin gemi taşımaları esnasında meydana gelecek fire oranı %2 olarak: Suni Gübre’nin ithalattan sonra satışına kadar zayiatının % 1 olabileceği tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı :22.01.1988/3-52
KURU FASULYE:
Kuru Fasulye’nin, yurt dışından ithal edilip, ayıklama, temizleme, sortex' ten geçirmeğe paketleme gibi işlemlerde tabi tutulan fire oranı % 2 dir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 04.06.1998-21/560
NOHUT:
Nohut’un, yurt dışından ithal edilip, ayıklama, temizleme, sortex ten geçirme ve paketleme gibi işlemlerde tabi tutulan fire oranı % 3tür.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 04.06.1998-21/561
50 kiloluk undan kaç adet ekmek üretilebilir?
50 kilo ağırlığındaki un torbası için kaç kg. tuz ve maya kullanılabileceği ile aynı ağırlıktaki un torbasından kaç adet ekmek üretilebileceği aşağıdaki gibidir;
a-Tuz:500 gr-700 gr arasında değişebileceği
b-Maya1
50 kiloluk undan kaç adet ekmek üretilebilir?
50 kilo ağırlığındaki un torbası için kaç kg. tuz ve maya kullanılabileceği ile aynı ağırlıktaki un torbasından kaç adet ekmek üretilebileceği aşağıdaki gibidir;
a-Tuz:500gr-700gr arasında değişebileceği
b-Maya:Yazın =2,5 kg. Kışın=4 kg. arasında değişebileceği
c-Bir çuval undan 200gr’lık 270 adet ekmek üretilebileceği
d-Bir çuval undan 230gr’lık 230 adet ekmek üretilebileceği
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 10.12.1998/48-1573

PRİNA ODUNU:
Hatay defterdarlığı vergi denetmenliği başkanlığından istenilen 18/10/1999 tarih ve 1990-20 sayılı yazıları ile prina odunundaki fire oranının tespit edilmesini istemeleri üzerine odamızca yapılan tespitten prina odunu imalatında meydana gelen fire oranının %40-45 arasında olabileceği tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 21.10.1999/40-979
ÇOCUK PANTOLONU:
Çocuk pantolonu imalatında ortalama kumaş miktarı ve verebileceği fire oranları aşağıdaki gibidir.
5-7 ve 9 yaş arası ,çocuk boyu ,11-13 ve 15 yaş arası garson boyu temsil etmektedir.
KUMAŞ DİKİMİ:
5-7-9 yaş arası çocuklarda çift en 150 cm kumaştan 65 cm kumaş gitmekte ve bundan da 70cm ve 90 cm boy çıkmakta ve %3 oranında da fire vermektedir.
100m kumaştan 153 adet pantolon çıkmaktadır.11-13-15 yaş arası çocuklarda çift en 150 cm kumaştan 85 cm kumaş gitmekte ve bundan da 90 ile 105 cm boy çıkmaktadır.
KETEN VE KOT DİKİMİ:
5-7-9- yaş arası çocuklarda çift en 150 cm keten veya kot kumaştan fazla cep kullanılmasında belin lastikli olmasından ve pileli gibi farklı model uygulamalarından dolayı 75 cm kumaş gitmekte ve bundan da 70 ile 90cm arasında boy çıkmaktadır.
Ve kumaşta defo,parça çift renk ve yıkamadan dolayı da %10 oranında fire vermektedir.
100m kumaştan 133 adet pantolon çıkmaktadır.11-13-15 yaş arası çocuklarda çift en 150cm keten veya kot kumaştan fazlaca kullanılmasından ve pileli gibi farklı model uygulamalarından dolayı 97 cm kumaş gitmekte ve bundan da 70 ile 90cm arasında boy çıkmaktadır.Ve kumaşta defo parça çift renk ve yıkamadan dolayı da %10 oranında fire vermektedir.100m kumaştan 103 adet pantolon çıkmaktadır.
DANA ETİ:
Mezbahada kesilen dana etlerinin kan,su,pisliklerinin akmasından ,bekletilmesinden ve kurumasından dolayı ortalama 175 kg. hayvanda %4 oranında fire verebileceği tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 10.02.2000 ve sayısı 6/159
SONDAJ VE SULAMA BORULARI:
Çeşitli sondaj ve sulama borularında üretilen ve imalat sonrası çıkan boruların fire oranları şöyle oluşmaktadır
Buna göre
1-Özel üretim borusu:Bu tip borularda borunun çapına göre sacın çeşitli ebatlarda kesilmesinden dolayı ortalama %5 ile %30 arasında fire verebileceği
2-Düz filtreli sondaj borusu :Sondaj borularında sac levhanın makine yardımıyla delikler açılmasından dolayı ve deliklerin çeşitli sıklıkta olmasından dolayı ortalama %35-38 arasında fire verebileceği
3-Düz tamirli boru:bor u boylarının kısılmasından ve en fazla 1-2 kaynaklı olmasından dolayı ortalama %7 ile %12 arasında fire verebileceği
4-Flanşlı sulama borusu:Bu tip borularda boru çapına göre sacın çeşitli ebatlarda kesilip bükülmesinden ve fazlalıklarının kenarlarından kesilmesinden dolayı ortalama %4-6 arasında fire verebileceği
5-Köprü Tipi filtreli sondaj borusu:Bu tip borularda da boru çapına göre sacın çeşitli ebatlarda kesilmesinde ve fazlalıklarının kenarlarından kesilmesinden dolayı ortalama %4-6 arasında fire verebileceği.(yalnız bu tip borular delikli olup delmeden dolayı borular fire vermiyor yalnızca esnetiliyor.)
6-Kapalı sondaj borusu: Bu tip borularda da boru çapına göre sacın çeşitli ebatlarda kesilip bükülmesinden ve fazlalıklarının kenarlarından kesilmesinden dolayı ortalama %4-6 arasında fire verebileceği
7-Pompa flanşı:Kare şeklinde kesilen sacların ortası çıkarılır ve kalan parçaların dört kenarında 2 şer adet delik açılır.daha sonra ortası açık olan bölüme parça olarak ölçülüp kesilen saclar ağzı daraltılıp bükülerek diğer parçaya monte edilir bu işlemlerde oluşan ortalama fire oranı ise %40-50 arasındadır.
8-Redüksiyon: 7 nolu parçanın üst kısmını teşkil etmektedir.Ortalama %20-30 arasında fire vermektedir.
9-Spiral Boru:Rulo halinde gelen sac levhalar makinede dönerli olarak bükülür ve kaynak yapılır.Çıkan borular 6 m küçük olduğunda kullanılmayıp özel durumlarda kullanılmaktadır(ör:İsteyen firmalarda satılmaktadır) Ortalama olarak %8-12 arasında fire vermektedir.
10-Sulama Borusu:Kapalı sondaj borusu ile sulama borusu arasındaki fark ise kapalı boru da daha etli sacdan imal edilirken (5mm) ,sulamada daha az etli sacdan imal edilmektedir.(2,5mm)4. ve 5. maddedeki firenin aynısı bu tip boruda da vermektedir.Ortalama olarak %4-6 arasında fire vermektedir.
11-Toka:KLemer gibi kesilen saclar makineye bir ucdan verilerek 5x3,5cm ebatlarında dilimler halinde kesilmekte ve ortası delinmektedir.Son kalan parça kullanılmayıp fire olarak atılmaktadır.Tokalar pamuk balyalarında kullanılmakta olup ,ortalama olarak verebileceği fire oranı ise %8-10 arasındadır.
Y.K.K. Tarih ve Sayısı : 25.05.2000 ve sayısı 20-566
KÜTLÜ PAMUKTAKİ FİRE ORANLARI:
Kütlü pamuktan elde edilebilecek ,çiğit ,pamuk ve fire oranları ile balyama işlemlerinde kullanılan malzeme miktarlarının neler olduğunun sorulması üzerine odamızca yapılan araştırmadan ;bölgemizde Rollercin ,tek toplu ve tek bıçaklı (Sümer ve güneş tipi)makineler kullanılmaktadır.
Otomasyon, seperatör ve klinler sistemi olan tesislerde
Çiğit randıman:%60-61
Pamuk(lif) randıman:%37-38
Fire oranı:%1,5-2
Balyalarda kullanılacak malzemeler ise :
200gr lık balya için ;
Kanaviçe :4,5m
Çember :6 adet x0,5=3kg.
Toka :0,150kg.
Polipropilen veya Polietilen film :0,150kg.

Yönetim Kurulu Kara Tarih ve Sayısı 18-10-2000/42-1262

SÖĞÜT AĞACINDAN ARI KARA KOVANI VE TEPSİ TABAK İMALATI
Söğüt ağacından arı kara kovanı ve tepsi ,tabak imalatında verebilecek fire oranının %12 civarında olduğu anlaşılmıştır.

Yönetim Kurulu Karar Tarih ve Sayısı 18-10-2000/42-1263

MERMER:
*Mozaik imal etmek için mermer taşlarını pirinç büyüklüğünde kırmak suretiyle malzeme hazırlanırken,mermerin dağılma ve tozlanma neticesinde %10 a kadar fire verilmesi normaldir.
Levha halindeki mermerlerin kenar kesme makinesinde düzeltilmesi,traşlanması ve ölçülere göre kesilmesinden mütevellit fire ve zayiat nispetleri %5-8 ‘e kadar normal addolunur.
*Katrak makinelerde işlemek üzere 1m3 beyaz Marmara Mermer için ihtihsal edilecek levha kalınlığına göre %10-25 arası somaki mermerde %20-30 arası fire vermesi normaldir.
Kenar kesme firesi umumiyetle yukarıda bildirilen miktar da dahildir.Ancak bazı ahvelde bilhassa renkli mermerlerde kenar kesme firesi %5 e kadar normal kabul edilebilir.Fire miktarı ile levha kalınlığı malum olduğuna göre elde edilecek m2 miktarı kendiliğinden ortaya çıkar
*Tomruk mermerin plaka haline gelmesinde (plakanın kalınlığına göre)%20-33 plaka mermerin temizlenme ile inşaat ölçülerine göre kesiminde ve inşaata monte edilmesi sırasında %10 a kadar fire verebilir.
*Muayyen ebatlarda kesilmiş ve parlatılmış mermerlerin inşaatlara montajı sırasında verebileceği fire nispeti %2 ile 3 tür.
Fire sonunda ortaya çıkan kırık mermer parçalarının muhtelif safhalarda değerlendirilebilmesi mümkündür.
*1m3 blok mermerden 32 plaka 2’lik çıkar.
1m3 blok mermerden 24 plaka 3’lik çıkar.
1m3 blok mermerden 19 plaka 4’lik çıkar.
1m3 blok mermerden 14 plaka 6’lik çıkar.
1m3 blok mermerden 9 plaka 10’lik çıkar.
1m3 blok mermerden 6 plaka 15’lik çıkar.
A-Katrak fireleri:Beyaz blok mermerlerde ortalama levha firesi %25 ,renkli somaki blok mermerlerde ortalama %35 tir.
B-Kenar Kesme ve Silme Fireleri: Beyaz levha mermerlerde ortalama %20 ,renkli mermerlerde ortalama %30 tur.
c-İnşaat Monte Fireleri:Beyaz levhalardan belirli ölçülerde kesilen mermerlerin fireleri %5 ,renkli somaki levhalarda belirli ölçülerde kesilen mermerlerin fireleri %10 dur.Beyaz levha mermerlerin fireleri hiçbir şekilde değerlendirilemez.renkli somaki mermerlerinin fireleri %50 nispetinde paladyen olarak değerlendirilebilr.
Oniks (onyx) ‘lerde ,plaka imali ile alakalı işlemlerde toplam fire miktarı %35-40 tır.
Yönetim Kurulu Karar Tarih ve Sayısı 13-12-2000/50-1510
SEDİR AĞACI:
İğne yapraklı tomrukların keresteye biçilmesi sırasında oluşan yanları alınmış kereste kayıp ve randıman oranları:
Köknar ve Ladin Çam ve Sedir
Kayıp ve randıman
Oranları% en az en çok en az en çok

Kayıp 28 45 35 55
Randıman 55 72 45 65

İğne yapraklı tomrukların yanları alınmış keresteye biçilmeleri sırasında artık oranlarına görev kayıp oranları:
K A Y I P O R A N L A R I

Köknar ve Ladin Çam ve Sedir

Artık Adları en az en çok en az en çok

Testere Talaşı 15 18-19 15 20

Kırıntı 6 10 8 12

Kapak 4 8 8 12

Kerestelik 1 2 1 3

Takoz 2 4 2 5

Iskarta - 2 1 3

Yönetim Kurulu Karar Tarih ve Sayısı 28-03-2001/12-330
ZÜCCACİYE:
Camdan mamul çay,su ve limonata bardağı ,çay tabağı , sürahi gibi zücaciye eşyasının ,toptancıda %3-4 ,perakendecide %2-3 arasında zayiat (kırık payı)vermesi normaldir.
Yönetim Kurulu Karar Tarih ve Sayısı 06.02.2002/7-165
YEŞİL MERCİMEK

Yeşil mercimeğin yurt dışından işlenmemiş, naturel olarak ithal edilip tekrar ihraç edilmesi süresi içerisinde ayıklama ,işleme,temizleme, kalibrasyon ve ambalaj değişikliği gibi işlemlerden sonra ekonomik değeri olmayan %3 oranında kayıp oluştuğu anlaşılmıştır.
Yönetim Kurulu Karar Tarih ve Sayısı 20.03.2002/13-349

AKARYAKIT
*Akaryakıt ana depodan alınarak perakende satıcıların bulunduğu pompa depolarına nakli ve satışı esnasında ortalama olarak :
Gazda (%7,5)binde yedibuçuk ,
Motorinde (%o,6 )binde altı,
Fuel-Oil (%0,5) binde beş,
Nispetinde zarar verebilir.
Benzin istasyonlarında satışı yapılan benzin,gaz yağı,fuel-oil ve makine yağlarının satışları sırasında veya tahmin ,tahliye anında depolamadan mütevellit ortalama fire nispetleri;
Benzin %0,10(binde on)
Gaz yağı %07,5(binde yedi buçuk)
Motorin %0,6(binde altı)
Fuel-Oil %0,5(binde beş)
Makine yağı %0,5(binde beş)
Olup ,bu nispetler tatbikatta hadisenin şekline göre ;
Benzin %0,20(binde yirmi)
Gaz yağı %0,15(binde on beş)
Motorin %0,10(binde on)
Fuel-Oil %07,5(binde yedibuçuk)
Makine yağı %0,10(binde on)
Nispetlerine kadar yükselebilir.
Benzin ,süper benzin, gaz ve motorin satışı litre esasına göre yapılmakta olup ,uzun depolama süreleri içinde %0,4 nispetinde fire ve zayiat verebilirler.
Kitabımızdaki akaryakıt fire oranları ,çeşitli olaylar sonucu meydana gelebilecek aşırı kayıplarla ilgilidir.Örnek olarak ;satışların herhangi bir nedenle aksaması yüzünden uzun süre depoda bekleyen malın buharlaşması veya ikmal yerinden sıcak alınan malın ,farklı iklimdeki aşırı soğuk ortamda depolanıp ,satılması .Yada çeşitli nedenlerle birkaç aşamada yapılan yükleme-boşaltmalar ,fiili kayıpların yükselmesine yo laçabilmektedir.
Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı’na bağlı Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nün belirlediği ve Maliye Bakanlığının da kabul ettiği akaryakıtlarda resmi ortalama fireler şöyledir;
Süper ,Normal ,Kurşunsuz bezinler için :binde altı buçuk
Gaz yağı ve Motorin için :binde beş
Fuel-Oil cinsleri için :binde üç
Bu oranlara tekabül eden parasal değerler satış fiyatının içinde müşteriden
alındığından ,bilindiği gibi bayilerin ’fire adı’ altında ayrıca bir gider kaydetmeleri mümkün değildir.
Yukarıda resmi ortalama firelerin tatbikatta aşılması halinde ,mükelleften açıklama istenecektir.Bu taktirde hadisenin belgelenmesi kaydıyla ,Odamızca onaylanmış bulunan listedeki oranlar ,açıklamalarda yol gösterici olarak kullanılacak rakamlardır.
*Rafineride özelliklerine ve işlenen ham petrolün türüne bağlı olarak kalorifer yakıtındaki motorin oranı farklılık göstermekte olup, :TÜPRAŞ rafineleri itibariyle ortalama kalorifer yakıtı kompozisyonu aşağıya çıkarılmıştır.
Motorin(%) Fuel-Oil

İzmir Rafinerisi 25-30 70-75
İzmit Rafinerisi 30 70
Kırıkkale Rafinerisi 40 60
TİCARETTE VE ÜRETİMDE FİRE VE RANDIMAN NİSPETLERİ
*Tır filosunda kullanılan Ford ve Mercedes marka çekici kamyonlar 100 km de ortalama 35 litre motorin sarf ederler ve yağ değişimleri de her 10.000km de bir yapılır.
*Akaryakıt satışlarında fire oranlarının tespitinde ,ikmal yerinden sıcak alınan malın bekleme nedeniyle soğuduktan sonra satılmasından dolayı hacim olarak küçülmesi dikkate alınır.
*Motorların sarf edebileceği benzin miktarları aşağıya çıkarılmıştır:
4 zamanlı 125cc motorda 2,5-3 lt. (100km de )
2 zamanlı 125cc motorda 3-4 lt. (100km de )
2 zamanlı 250-300cc motorda 5-6 lt. (100km de )
Ayrıca bu miktarlar kullanılan motorun cinsine ve hacminin büyüklüğüne göre değişebilir.
LPG TÜPLERİ (BÜTANGAZ)
*LPG tüplerinin valf kısmı ,harici hasarlara karşı mümkün mertebe korunmuş olduğundan ,her kullanma nedeniyle hasar görerek kaçak meydana gelmesi nispeti nazarı dikkate alınmayacak kadar küçüktür.
Ayrıca kaçak yaptığı görülen bir tüp ,yaratacağı tehlike bakımından ticarethanede bekletilmeden , geldiği dolum tesisine iade edilir,meydana gelen fire de dolum tesisine ait olur.
Dolayısıyla dolum tesisleri haricinde ,LPG satışı yapan ticarethaneler için LPG fire miktarı (tüplerin çalınması hariç)%01 den fazla olmaz.
*Gaz oksijen dolumu dikişsiz yüksek basınçlı tüplere (TS 11169 a uygun)özel sıvı oksijen pompası ile basınçlandırıldıktan sonra Ambient (ortam) buharlaştırıcılarında gaz haline getirilerek TS 2800 e uygun olarak doldurulur.Tüplere verilen basınç tüpün tasarımına bağlı olarak 150,200 veya 230 Atm . olarak değişir.Gaz oksijen kayıpları ortam sıcaklığının fonksiyonu olarak azami %3-6 (ağırlık)arasında değişmektedir.Karbondioksit gazını tüplere ,(TS 11169 a uygun )dolumu oksijen tüplerinden farklın olarak sıvı olarak yapılmaktadır.Burada karbondioksit özel sıvı karbondioksit özel pompasıyla tüplere sıvı fazında TS 2603 standardına uygun olarak doldurulur.Bu işlem esnasında olabilecek kayıplar ortam sıcaklığına bağlı olarak azami %1-2 (ağırlık)arasında değişmektedir.
*LPG rafinerilerinde alınıp tüketiciye intikaline kadar birçok işlem yapılır.Bu nedenle önceden bir fire oranı tespit etmek ve buna göre işlemleri yapmak olanaksızdır.Zira rafinerilerden sayaç ile metre küp hesabına göre alınan .15 derece sıcaklık ve %30-70 oranındaki Bütan/Propan karışımı LPG ,değişken dansitesi çarpımı ile kilograma dönüştürülür,böylece teslimatlarda sıcaklığın (+/-) ve mix oranının değişmesi dolayısıyla özgül ağırlığı değiştireceğinden teslim alınan LPG de kilogram olarak (+/-) farklılıklar oluşabilir ve bunu günlük olarak tespit edebilmek mümkün değildir.Diğer yandan rafinerilerden alınan mix LPG önce stok kaplarında depolanmakta ve/veya kamyon tankerlerle tesislerine taşınmakta ,depolama veya nakliye esnasında yine aynı şekilde hava sıcaklığı nedeniyle (+/-) fireler oluşmakta ;teknik donanımlar,emniyet gereği sıcaklık artışlarında aiırı genleşmeye bağlı olarak valflerini otomatik olarak açmakta ,bir miktar gazı atmosferde bırakmakta ve böylece iç basınç düşürülerek muhtemel tehlikeler önlenmektedir.
Fire oluşumuna etki eden diğer önemli hususlar;Tüplerin yenilik eskilik durumları ,valf ve gövde arızalarının mevcudiyeti,dolum terazilerinin yenilik eskilik veya bakımlılığı ,dolum başlıklarının kalitesi ile ilgilidir;Ayrıca tüketicinin kullanım tarzından ve bölgesel ,mevsimsel farklılıklarından kaynaklanan gramlarla ifade edilebilecek cuzi miktarlarda LPG tüp içinde geri gelebilir,bu nedenle kontrol dışı (+/-) oluşabilecek firelerin anlık ölçümü ,tespiti ve kesin değerlerle ifade edilebilmesi fiziken olanaksızdır.Enerji Bakanlığı tebliğlerinde diğer ürünler için fire oranları ilan edilmekte birlikte ,sabit bir değer tespit edilemediğinden LPG için bir oran tespit edilmemiştir.Ayrıca aynı LPG nin tüplü sanayi ,ısınma ,otogaz gibi farklı tüketim şekillerinde kullanılması ,tek kaynaktan (stok kabına) teslimatlar ve ikmaller sebebiyle ,fire oluşumunun ürün bazında ayrılmasını ayrıca olanaksız kılar.
OTOGAZ
Otogaz istasyonlarında aşağıda belirtilen sebeplerle istasyonların aleyhine %1 dolayında fire oluştuğu anlaşılmıştır.
-Sıcaklık değişimlerinden LPG nin etkilenmesi (özellikle toprak üstü tanklarda)
-Dispanserlerin çoğunlukta ATC (otomatik sıcaklık ayarı)sistemine sahip olmaması,
-Kamyon, tanker, sayaç kalibrasyonlarının zamanla bozulmasından kaynaklanan
farklar,
-Dispanser ölçümlerinden kaynaklanan ölçüm hataları .
-LPG nin rafinerinden alındıktan sonra hacim ve kütle dönüşümleri sırasında oluşan
hesaplaşma farklılaşmaları,
-Dispanserlerin doğru ölçüm yapabilecekleri ölçüm aralığının dışında çalışmaya
zorlanması.
Yönetim Kurulu Karar Tarih ve Sayısı 03.04.2002/15-421

KIRMIZI İÇ MERCİMEK
Sortex ile temizlenen kırmızı iç mercimekte fotosel (sortex) tesislerinde işlenmesi esnasında çıkacak fire oranları aşağıdaki şeklindedir.
Renkli tane yabancı madde %6
Toz %1,5
Taş ve yabancı madde %1,5-
Prinç haline gelmiş %1
(elek altı)
Toplam fire oranının %10 oranında olacağı tespit edilmiştir.
Y.K.K. Tarihi 17.09.2002 ve Sayısı 39/1219
RAFİNASYON VE VİNTERİZASYON FİRESİ
Bitkisel yağlarda fire ve zayiat
(Ayçiçek yağı, soya yağı,pamuk yağı ,mısır özü yağı)
1-Rafinasyon firesi:ham yağdan rafine yağa geçişte verilen fireler;
a-Ön temizleme (dinlendirme ile çökeltme ,filtreleme,santrifüj etme ve gamların
alınması)
b-Topraklama(renk açma ağartma)
c-Koku giderme(deodorizasyon)
Bu üç işlemde toplam %2 fire mevcuttur.Mısır özü yağında 3 işlemde toplam %4 fire mevcuttur.
d-Asidin alınması(nötralizasyon)
Kimyasal nötralizasyonda(bac sistemli )beher asit başına %2,2
Fiziki rafinasyonda beher asit başına %1,4 oranınıda zayiat mevcuttur.
2-Rafine Bitkisel Yağların Vinterizasyonunda Fire vezayiat %3 tür.
Rafine bitkisel yağların soğutulması, stearik asidin ayrışması ve filtrasyonu işlemlerini ,içeren vinterizasyonda fire %2, zayiat %1 dir.
Y.K.K. 22.01.2003 ve Sayısı 3/95
KONTROPLAK İMALATI FİRESİ
Kontroplak imalatındaki fire ve randıman oranları aşağıdaki gibidir.
% 65 Randıman
% 10-15 Göbek-(sandık için ayak)
% 10 Kabuk firesi
% 10-15 sıfır fire
Kavağın bol su tutması sebebi ile firesi değerlendirilememektedir.
Y.K.K. 05.03.2003 ve Sayısı 8/295
TEKSTİL VE SPOR KIYAFETLERİ
Tekstil ve Spor Malzemelerinin (eşofman, forma, tişort) imalatındaki fire oranları aşağıya çıkarılmıştır.
%5-6 kumaş firesi: kesimden kaynaklanan ufak tefek fireler,
%5 eşofman :kesimlerden kaynaklanan fire
510 penye kumaş :kol ayrıntılarında çıkan parçalar fire olarak alınmakta ve kullanılmamaktadır.
Y.K.K. 12.03.2003 ve Sayısı 10/429
BUĞDAY UNU
Buğday unu imalatındaki randıman ve fire oranları aşağıdaki gibidir.100 kg’lık buğdaydan ortalama;
%75 un (%0,5+-)
%21,5 kepek (%0,5 +-)
%2 çıkıntı (kırık,bonkalite) (%0,5 +-)
%1,5 fire (maksimum)
Y.K.K. 19.03.2003 ve Sayısı 10/429
HAM PAMUK YAĞI
Pamuk çekirdeğinden(çiğit)ham pamuk yağı elde edilmesi esnasında elde edilen yağ ,küspe ve fire oranları bölgemizde birkaç senedir meydana gelen sel felaketleri neticesinde toprak şartlarının değişmesi ve bölgemiz iklim koşulları nedeniyle aşağıdaki şekilde tespit edilmiştir.
EKSPELLER TİPİ PAMUK YAĞI ÜRETİM TESİSLERİ
Kontinü olmayan linterli ve lintersiz tesislerde %11 rutubetli çiğitten elde edilen ham pamuk yağı ve diğer ürünlerin imalat durumu ise şöyledir;
LİNTERLİ LİNTERSİZ
Ham yağ %9-12 Ham yağ %9-12
Küspe %63-70 Küspe %58-64
Çiğit Kapçığı %8-12 Çiğit Kapçığı %2-9
Fire %12-14 Fire %12-14
Randımana Tesir Eden Etkenler:
1-Rutubetli ve yabancı maddeleri fazla olan çekirdeklerin işlenmesinde genellikle bütün randımanlar düşük ,fire miktarı yüksek olur.
2-Tesisin tavalarının ve preslerinin randımanlı çalışmaması yağ oranını düşürür.
3-Depolamada nem ile temas eden çiğit okside olup özelliğini kaybeder.
4-Preslerin sıkma gücü kifayetsiz olursa veya işletme teknik bilgisi noksan olursa küspe yağ oranı fazlalaşarak ham yağ randımanını düşürür.
5-İşletmede Linter makine testereleri düzenli olarak bilinmediği ve makine ayarları iyi yapılmadığı taktirde Linter randımanı düşük olur.
6-Linter pamuğunun üretim maliyeti çok yüksek olduğundan Linter pamuğunun piyasa değeri düşük olduğu zamanlarda Linter kesimi düşürülür.
Nötralizasyon ve Rafinasyon İşlemlerinde:
1-Ham Yağların açık kazanlarda nötralize edilmesi için %10-14 arasında fire
verilir.Açık kazan ile çalışırken işçilik ve ustalığın önemi büyüktür.
2-Nötralize yağlar rafine edilirken %2-3 arasında zayiat verir.
3-Rafine yağlar bekleme ,dolum zayiatı ve yükleme esnasındaki patlamalardan
dolayı %1-2 arasında fire verir.
4-Ambalaj malzemelerinde %2-3 arasında fire verilir.
Y.K.K. 01.10.2003 ve Sayısı 39/1643 Alıntıdır