Vergi Ve Finansal Konular

5084 Kapsamındaki İşyerlerinde Asgari Geçim İndirim uygulama
5084 sayılı Kanun kapsamında bulunan illerde, çalışanların ücretleri üzerinde yapılacak asgari geçim indirimi uygulamasının usul ve esasları


Bilindiği gibi, yatırımların ve istihdamın teşviki amacıyla 2004 yılından bu yana 5084 sayılı Kanun’un 3 üncü maddesi hükümleri doğrultusunda, diğer teşvik ve destek unsurlarının yanı sıra, belirli illerde yapılan yatırımlarda çalışanların ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisi stopajının % 80'i ( organize sanayi bölgeleri ile endüstri bölgelerinde % 100'ü ) terkin edilmektedir. Başka bir ifade ile, Hazine, Kanun kapsamına giren illerde çalışanların ücretleri üzerinden hesaplanan gelir vergisi stopajının bir kısmının tahsilinden vazgeçmektedir.



Kanun’un yukarıda anılan maddesinde, bu şekilde sağlanacak teşvikin, her bir işçi için, asgari ücret üzerinden hesaplanan gelir vergisinin organize sanayi veya endüstri bölgelerinde kurulu iş yerleri için % 100’ünü, diğer bölgelerde ise % 80’ini aşamayacağı hükme bağlanmıştır.



5084 sayılı Kanunla sağlanan gelir vergisi stopajı teşvikinin uygulamasına ilişkin olarak Maliye Bakanlığı’nca 17.04.2004 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan (1) seri numaralı Genel Tebliğde de, gelir vergisi stopajı teşviki ile, belirli bölgelerde ek istihdam sağlayan işverenlerin, bu istihdam nedeniyle hesaplanacak gelir vergisinin tamamının veya bir kısmının muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk ettirilecek gelir vergisinden terkin edilmesi suretiyle, kamu tarafından üstlenilmesi ve bu suretle istihdam üzerindeki yükün azaltılmasının amaçlandığı ifade edilmiştir.



Uygulamaya, konuyla ilgili olarak yayımlanan Genel Tebliğlerde yer alan açıklamalar doğrultusunda, 5084 sayılı Kanuna göre terkin edilmesi gereken tutarlar toplamının, muhtasar beyanname üzerinde bildirilen vergi kesintileri toplamından düşülmesi suretiyle devam edilmektedir.



2004 yılından bu yana sürdürülen ve doğrudan yatırımcılara avantaj sağlayan yukarıdaki uygulamanın yanı sıra, ücret gelirleri üzerinde, 2008 yılı başından itibaren de, kurallarına Gelir Vergisi Kanunu'nun 32 inci maddesinde yer verilen ve doğrudan çalışanlara avantaj sağlayan asgari geçim indirimi uygulamasına başlanmıştır. Çalışma yeri ayırt edilmeksizin tüm ücretle çalışanları kapsayan bu yeni uygulamada da, çalışanın medeni durumuna göre hesaplanan ve adına ‘’ asgari geçim indirimi ‘’ denilen bir tutarın, çalışanın ücreti üzerinden hesaplanan gelir vergisinden indirilmesi esasına dayanmaktadır.



Konuyla ilgili olarak Maliye Bakanlığı’nca yayımlanan asgari geçim indirimi uygulamasının usul ve esaslarının açıklandığı (265) seri numaralı Genel Tebliğde,



· ücretlinin hak kazanacağı yıllık asgari geçim indirimi tutarının, (16) yaşından büyük çalışanlar için belirlenen brüt asgari ücretin yıllık tutarına, ücretlinin kendisi için % 50, çalışmayan ve geliri bulunmayan eşi için % 10, ilk iki çocuğunun her biri için % 7,5 ve sonraki çocuklarının her biri için % 5 oranının uygulanması suretiyle hesaplanacak tutara, gelir vergisi tarifesinin ilk dilimine karşılık gelen vergi oranının (%15) uygulanması ile bulunacağı ; bu şekilde bulunacak yıllık asgari geçim indirim tutarının da 12’ye bölünerek aylık bazda indirime konu edileceği,



· asgari geçim indiriminin yıllık tutarının, her ücretli için asgarî ücret üzerinden hesaplanan yıllık vergi tutarını aşamayacağı ve yılı içerisinde asgari ücret tutarında meydana gelen değişikliklerin, asgari geçim indirimi uygulamasında dikkate alınmayacağı, öte yandan, asgari geçim indirimi tutarının, ücretlinin aylık hesaplanan vergisinden fazla olması halinde, fazlasının dikkate alınmayacağı,



· ücretlinin faydalanacağı azami indirim tutarının, elde ettiği ücret geliri üzerinden hesaplanan gelir vergisi ile sınırlı olduğundan, mahsup edilecek kısmın fazla olması halinde ücretliye herhangi bir iade yapılmayacağı,



· yıl içinde işyeri veya işvereni değişen ücretlilerin, yeni işyerlerinde veya işverenleri nezdinde çalışmaya başladıkları aydan itibaren asgari geçim indiriminden yararlanmaya devam edecekleri,



açıklanmıştır.



Bu arada Bakanlık, asgari geçim indirimi uygulamasına başlanması ile birlikte ortaya çıkan, 5084 sayılı Kanuna göre yapılan uygulama ile asgari geçim indirimi uygulamasının hangi sırayla yapılacağına ilişkin tereddütleri de gidermiş ve muhtasar beyannamedeki sıra esas alınarak, önce 5084 sayılı Kanuna göre hesaplanan tutarın terkin edileceğini daha sonra da asgari geçim indirimi tutarının mahsup edileceğini belirtmiştir.



Bakanlık, geçtiğimiz günlerde, www.gib.gov.tr adresindeki web sayfasının ‘’ e-beyanname ‘’ bölümüne koyduğu 01.02.2008 tarihli bir duyuru ile de, mükelleflerce elektronik ortamda gönderilecek muhtasar beyannamenin formatında bazı değişikliklere gidildiğini ; daha açık bir ifade ile, elektronik ortamda gönderilecek muhtasar beyannamenin ’’ MATRAH VE VERGİ BİLDİRİMİ ‘’ başlıklı ( I ) numaralı Tablosuna, "Asgari Geçim İndiriminden Doğan Mahsup Edilecek Gelir Vergisi" satırının 22 nci satır olarak eklendiğini, asgari geçim indirimi uygulaması dolayısıyla o ayda indirimine hak kazanılan tutarlar toplamının bu satırda gösterileceğini mükelleflerin bilgisine sunmuştur.



Bu son düzenlemenin de ardından, 5084 sayılı Kanun kapsamına giren illerde faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin çalışanlarının ücretleri üzerinden 5084 sayılı Kanuna göre yapılacak terkin uygulaması ile asgari geçim indirimi uygulaması aşağıdaki örnekte gösterildiği şekilde yapılacaktır :



Örnek .1 5084 sayılı Kanun kapsamına giren illerden birinde faaliyet gösteren ve (15) işçinin çalıştığı bir işletmede Ocak 2008 ayında, çalışanlara ödenen ücretlerin gayrisafi tutarları toplamı 20.000 YTL, ücretler üzerinden hesaplanan gelir vergisi stopajının toplam tutarı 2.550 YTL, bu tutarın 5084 sayılı Kanuna göre terkin edilebilecek kısmı 930 YTL ve işçilerin Gelir Vergisi Kanunu’nun 32 nci maddesi hükümlerine göre faydalanabilecekleri aylık asgari geçim indirimi tutarları toplamı da 860 YTL’dir.



Muhtasar beyannamenin düzenlenmesi sırasında, ücretlerin gayrisafi tutarları toplamı olan 20.000 YTL, ( I ) numaralı Tablonun 17/a numaralı satırına, ödenen ücretler üzerinden hesaplanan gelir vergisi stopajı tutarları toplamı olan 2.550 YTL aynı Tablonun 17/b numaralı satırına, 5084 sayılı Kanuna göre terkin edilecek tutar olan 930 YTL aynı Tablonun 18 numaralı satırına ve son olarak işçilerin faydalanabilecekleri asgari geçim indirimi tutarları toplamı olan 860 YTL de yine aynı Tablonun 22 nci satırına yazılacaktır.



Önce, 17/b numaralı satırda gösterilen gelir vergisi stopajı tutarları toplamından , 18 numaralı satırda gösterilen ‘’ 5084 sayılı Kanun Gereği Terkin Edilen Tutar ‘’ düşülecek, bu şekilde bulunan ‘’ Terkin Sonrası Kalan Gelir Vergisi Tutarı ‘’ ndan da 22 nci satırda gösterilen ‘’ Asgari Geçim İndiriminden Doğan Mahsup Edilecek Gelir Vergisi ‘’ tutarı mahsup edilecektir. Bu mahsup işlemi sonrasında kalan tutar ödenmesi gereken tevkifat tutarı olacaktır. Asgari Geçim İndiriminden Doğan Mahsup Edilecek Gelir Vergisi tutarının Terkin Sonrası Kalan Gelir Vergisi Tutarından fazla olduğu durumlarda ise, aradaki fark mükelleflere iade edilecektir. Bu açıklamalar doğrultusunda, örneğimizdeki mükellefin ödemesi gereken tevkifat tutarı, 760 YTL olacaktır.



Son olarak, Hükümet tarafından TBMM’ye gönderilen ve yakın gelecekte görüşülmesi beklenen bir Kanun tasarısıyla Gelir Vergisi Kanunu’na eklenen bir Geçici Madde hükmü ile, 5084 sayılı Kanun kapsamında bulunan illerde çalışan ücretlilerin asgari geçim indirimi uygulamasından yararlanmaları ile ilgili önemli bir değişiklik yapılmasının öngörüldüğünü ; tasarının Kanun olarak kabul edilmesi halinde, bu illerde çalışan ücretlilerin Gelir Vergisi Kanunu’nun 32 nci maddesine göre hak kazandıkları asgari geçim indirimi tutarının ancak % 40’ından yararlanabileceklerini de belirtmek isteriz