Toki Ve Kentsel Dönüşümün Nizipte Uygulanmasi ile ilgili Bir Öneri
Son dönemde şehirleşme açısından gündemi en çok belirleyen konu kentsel dönüşüm ve bu bağlamda gerçekleştirilen gecekondu dönüşüm projeleri ile toplu konut uygulamalarıdır.
Bu projelerde anahtar kurum olan TOKİ finansman, arazi sunumları ve altyapı yatırımları sağlamakta ve bazı inşaatları yürütmektedir. Özellikle son yıllarda inşaat faaliyetlerini büyüten TOKİ, orta ve üst gelir gruplarına kâr amaçlı konut üretimini hızlandırarak, elde ettiği kazançla düşük gelir gruplarına yönelik konut üretiminde söz sahibi olmuştur..
2005 yılında “Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun ve yönetmeliği yürürlülüğe girmiştir.
Yeni yasa ile, çivi bile çakılamayan bütün tarihi mekanlar yeniden canlandırılacak ve yeni yaşam yerleri haline getirilecek. Yasa, büyükşehir belediyeleri, büyükşehir belediyeleri sınırları içindeki ilçe ve ilk kademe belediyeleri, il, ilçe belediyeleri ve nüfusu 50 binin üstünde belediyelerce, şehrin yıpranan ve özelliğini kaybetmeye yüz tutmuş, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulları'nca sit alanı olarak tescil ve ilan edilen kent bölgeleri ile bu bölgelere ait alanlarının, kentin gelişimine uygun olarak yeniden inşa ve restore edilerek bu bölgelerde konut, ticaret, kültür, turizm ve sosyal donatı alanları oluşturulması, tabii afet risklerine karşı tedbirler alınması, kentin tarihi ve kültürel dokusunun yenilenerek korunması ve yaşatılarak kullanılmasını amaçlıyor.
TOKİ’nin yapmış olduğu kentsel dönüşüm projelerinde ve toplu konut projelerinde belediyeler en büyük rolü üstlenmektedirler.
Toplu konut projeleri uygulamasında ilk adım olarak ;
Kent merkezi veya merkeze yakın gelişme aksı üzerinde yer alan, genel altyapısı tamamlanmış belediye mülkiyetindeki arsa, konut inşaatı yapılmak üzere TOKİ'ye önerilmektedir. Projenin TOKİ tarafından uygun görülmesi halinde, önerilen arsanın mülkiyeti belediye tarafından TOKİ'ye devredilmektedir.
Belediye mülkiyetinde projeye uygun arsa yoksa, yine belediye tarafından tespit edilen hazine arsası önerilebilmektedir. Bu önerilerin TOKİ tarafından değerlendirilebilmesi için belediyenin başvuruyu gerekli teknik belgelerle birlikte yapması gerekmektedir.
TOKİ’nin yapmış olduğu toplu konutların, Nizip’imizde bugüne kadar uygulanma sansı bulamamasının en büyük sebepleri aslında projenin ilk adımından kaynaklanmaktadır. Nizip’e bağlı olan mahallelerde hem belediyeye ait arazi olarak hem de hazine kayıtlı veya kadastro harici alanlar olarak toplu konuta elverişli büyüklükte parsel bulunmamaktadır .Hatta Nizip merkezinde hazineye ait arazi yok denecek kadar azdır .
Uygulamanın yapılabilmesi için belediyenin TOKİ ye önerebileceği ne kendi arazisi nede hazine arazisi bulunmaktadır.Projeye önerilebilecek alanlar genelde 1. sınıf tarım arazileri olup ,bu alanlarda vatandaşlar adına kayıtlıdır. Bunların Kamulaştırılıp TOKİ’ ye önerilmesi de işin ruhunu aykırı olacaktır.
Nizip’e bağlı mücavir alan içerisinde kalan 16 köy sınırları içerinde kalan hazine arazilerinin toplu konut için kullanılması yoluna gidilebilinir .Ancak burada da ulaşım ve Nizip halkının buradaki konutlara talebi sanırsam karşımıza en büyük sorun olarak çıkacaktır.
TOKİ'nin planlı kentleşme ve konut seferberliği kapsamında yürüttüğü uygulamalardan biri de, belediyelerle işbirliği içinde gerçekleştirdiği Gecekondu Dönüşüm/Kentsel Yenileme Projeleridir.
Bu projeler, kentin sağlıksız alanlarının yeniden kente kazandırılmasıyla birlikte, bu sağlıksız alanlarda yaşayan vatandaşlarımızın da modern yerleşim alanlarında ikamet etmesini sağlamayı hedeflemektedir.
Bu projelerde konut ve gerekli sosyal donatı yapılarının (okul,kreş, spor salonu, dini tesis, sağlık tesisi, ticaret vb.) ada içi altyapı ile birlikte inşaatları TOKİ tarafından yapılmakta , belediyeler ise hak sahipliği tespit ve taşınmazlara ait bedel takdir işlerinde TOKİ ile müşterek çalışmakta, ayrıca alanın tasfiyesini ve genel altyapı hizmetlerinin teminini üstlenmektedir.
Aslında Nizip’ te TOKİ’ye gösterilecek alan olmadığından Gecekondu Dönüşüm/Kentsel Yenileme Projelerinin hayata geçirilmesi hem şehrimizin tarihi dokusunu ,fiziksel ve kültürel yapısını ortaya çıkaracaktır.
Hepimiz biliyoruz ki özellikle batıdan gelen ve Nizip hakkında hiç bilgisi olmayan birisi E-90 karayolundan geçerken Nizip’i gecekondulardan oluşan klasik bir Güneydoğu şehri sanmaktadır. Yine aynı şekilde otobandan Nizip daha farklı gözükmektedir .
Kentesel dönüşüm projeleri aslında hem tarihi kentlerin tarih yönünün ortaya çıkarılmasını,hemde çok göç alan şehirlerde gecekondudan dolayı oluşanKentsel arazi değeri yüksek ancak yapılaşma kalitesi düşük, sosyal donatı hizmetinden yoksun ve kent kimliğine uyumsuz alanların fiziksel ve kültürel olarak düzenlenmesini amaçlamaktadır.
Bu kapsamda sit alanlarının ve tarihi mimarinin olduğu ve sürekli göç alan bir ilçe olarak Nizip kentsel Dönüşüm Projelerine bir an önce başlamalıdır kanısındayım. Ancak bu projelerinde uygulanmasında çok sıkıntıların olacağı aşikardır.
1-Hak ve mülk sahiplerinin tesbiti sırasında kiracıların durumu
2- Uygulama yapılacak alanın tarihi dokusunun korunması
3- Proje kapsamında hak sahiplerinin proje bitimine kadar ikamet sorunu v.b
Kentsel dönüşüm projesinin Nizip’te nasıl uygulanabilir sorusuna acizane cevabım ise öncelikle seçilecek mahallede en az bir ada da uygulamaya başlanabilinir .
Örnek olarak Nizip‘in fiziksel görünümü açısından Yunusemre veya Kıbrıs mahalleleri seçilebilinir. Buradaki küçük bir ada baz alınıp ,hak sahipleri ve kiracılarda proje tamamlanıncaya kadar Belediyenin otogar civarına proje kapsamında Toki’ye yaptırabileceği konutlara yerleştirilerek projenin uygulanabilirliliği sağlanabilir
Mustafa ASLAN
Nizip Kadasrto Müdür V.
