Üzerimize yapışmış olan kalıplardan sıyrılarak bize sunulmuş değerleri aşarak, yeniden kendimiz olabilmek için yaratıcı kimliğin peşine düşelim. Soru soralım usanmadan…. Merak edelim. Sorulardan çözümler, çözümlerden yeni sorular yaratalım. Tahminlerde bulunalım. Denenceler geliştirelim. Denenceleri sınayıp, sonuçlar ortaya koyalım. Bunları kendi hayatında deneyen kaç kişi var dersiniz? Kaçımız “insanlar ne der?” sorusundan kurtulup, kendimizi açıkça ortaya koyduk? Kaçımız rahatça paylaştık duygularımızı… ? Üç bin, dört bin yılını kaçımız düşündük, planladık geleceği…?
Bunları yaparken yargılanırım korkusundan uzaklaşsınlar.
Bunları biz yapmadık belki ama çocuklarımıza fırsatlar yaratalım. Onlara yaratıcılığın sihrini uzatalım. Sorunlara duyarlı olmayı, olaylara çok yönlü bakabilmeyi, eleştirmeyi öğretelim. Kendilerini açıkça ortaya koysunlar, duygularını paylaşsınlar.
Zincirleri kırsınlar, bulutlardan pastalar yapsınlar, kanatsız uçakla uçup, uzakları yakınlaştırsınlar.
Unutmayalım ! her insan yaratıcıdır. Varolanı kullanmasını bilelim. Çocuklarımızın düşünen ve yaratan bireyler olmasını istiyorsak okuldan her eve gelişte ona şu soruyu soralım
“Bugün öğretmenine çok ilginç bir soru sorabildin mi?”
HERKES YARATICIDIR
Yaratıcı olmayan birey yoktur. Gerçekten isteyen herkes ama herkes yaratıcı olabilir. Sadece az ya da çok ketlenmiş, engellenmiş, dondurulmuştur. Uzun ya da kısa süreli eğitime gereksinmesi vardır.
Batı toplumlarında yaratıcılık gibi bazı evrensel insan kabiliyetleri belli bir grup insana atfedilir. (sanatkarlar, müzisyenler, mimarlar gibi). Böylece toplumun diğer kesimlerinin kendilerini yaratıcı bireyler olarak görmelerinin önüne geçilir. Bu gerçekdışı Batı mitinin farkına varıp, üstesinden gelmeliyiz, zira herkes YARATICIDIR. Bazı insanların “yaratıcı” olarak tanınmalarına yol açan sıra dışı yetenekleri vardır.
Ancak yaratıcı olmanın birçok yolu vardır. Her birimiz kendi özel yeteneklerimizi bilir ve bu alanda ustalık kazanma yolunda ciddi gayret gösterirsek, sabırla çalışırsak yaratıcı olabiliriz.
Bu tabi ki bütün dünyanın bizi tanıması anlamına gelmez ama yaratıcı bir yaşam sürmekle gelen ruhsal tatmini hiçbir şeyle değiştirmek mümkün değildir…
Kesin olarak söylenebilir ki, yaratıcılık bütün insanlarda vardır ve yetenekler ancak çalışma ile geliştirilip, yaratıcılıkla ortaya çıkartılabilir.
YARATICILIK :
Sorunlara, bozukluklara, bilgi eksikliğine, kayıp öğelere, uyumsuzluğa karşı duyarlı olma; güçlüğü tanımlama, çözüm arama, tahminlerde bulunma ya da eksikliklere ilişkin denenceler geliştirme, bu denenceleri değiştime ya da yeniden sınama, daha sonra da sonucu ortaya koymadır.
ÇOCUĞUMA NASIL YARDIMCI OLABİLİRİM?
- Çocuğunuza bağımsızlık ve sorumluluk duygusu verin. (ev içinde küçük görevlerle, örneğin bir hayvan beslemek, doktora telefon açıp randevu almak, haftalık ders çalışma programı yapmak).
- Farklı kültürlerin müzik, sanat, edebiyat ve şiirlerini tanıtarak öğrenme kapasitesini arttırın.
- Yaşamın tek başına belirleyicileri durumuna getirmeden cinselliğin, paranın, hastalık, ölüm ve savaşların yaşamın bir parçası olduğunu kabul etmeyi öğretin.
- Sorun çözmede yaratıcı yöntemleri kullanın. Birçok çözüm seçeneklerinin var olduğuna işaret edin.
- Ortak ilgilerini paylaştığı akran grubuyla bir araya gelebilme olanakları hazırlayın.
- Çocuklara uygun zamanlarda soru sormaya ve onu daha derin buluşlara götürecek konuları incelemeye özendirin.
- Çocukları hobilere özendirin ve onları geliştirmeye devam etmeleri için yüreklendirin.
- Sözel ya da başka yollarla fantezinin, alışılmamış soruların, hayali oyun arkadaşlarının olağan dışı zihinsel süreçlerin farklı çocuklara özgü, kabul edilmez ya da cesaret kırıcı olduğunu belirtmekten şiddetle kaçının.
- Çocuğun hayatını boş zamanı kalmayacak şekilde aşırı yapılandırmayın.
- Yerine göre sizinkinden daha iyi olabilen çocuğun bilgisine saygı gösterin.
- Televizyon seyretmenin olumlu ve olumsuz yanlarını eleştirerek programlarda seçici olmasını öğretin.
- Çocuklarınıza fikir tartışmaları için zaman ayırın ve onları dinleyin.
- Çocuğunuzun aile çevresi dışında model olabilecek başarılı kişilerle tanışmasını sağlayın.
- Çocuğunuza karşı kabul dilini kullanın. (edilgin ve etkin dinleme), kabul etmeme dilinden kaçının (emir vermek, yönlendirmek, uyarmak, ahlak dersi vermek, öğüt vermek, eleştirmek, kişisel özelliklerine göre ad takmak). Şunu bilmemiz gerekir ki, çocuk kaygısız ve sayıldığını hissettiği bir ortamda yaratıcılık güçlerini açığa vurabilir.
YARATICI EV ORTAMI
Birçok anne-baba çok erken yaşlardaki çocukların fantezilerine müdahale ederler. Böylece de onların merakını söndürmek için ellerinden geleni yapmış olurlar. Onlar için fantezi müdahale edilmesi gereken sağlıksız bir durumdur. İmgesel rol oynama, fantastik hikayeler, alışılmamış resimler çocuk düşüncesinin normal ürünleridir. Bitip tükenmek bilmeyen değişkenlik düzeyi yüksek sorular, ardı arkası kesilmeyen deneyler pek yerinde olmayabilir. Üstelik anne-babalar çocukların kendi kendilerine deney yapmasını da pek uygun bulmazlar. Dayanılmaz sorular onları çileden çıkarabilir.
- Git başımdan! Görmüyor musun, meşgulum.
- Ah! Bırak canım ne olursa olsun, seni ilgilendirmez.
- İşine bak, seni ilgilendirmeyen şeylere burnunu sokma.
- Bu gereksiz şeyleri sorma bana…
gibi tepkiler ortaya koyarlar. Öte yandan, ateşi sıcak yapanın, çimenleri büyütenin ne olduğuna ilişkin yanıtlanamaz soruların sorulması, günlük yaşamın yüzleşilecek sorunları güçleştirir.
Çocuğun ve gencin yaratıcı olabilmesi için olaylara, nesnelere, olgulara ilişkin sürekli sorular sorması, dış dünya ile kendi duygu ve düşüncelerini etkileşime sokması gerekmektedir. Bu merak, soru sorma, araştırma ve fikirleri deneme isteği bastırıldığı zaman çocukta,
- yanlış bir ben algısı
- öğrenme güçlüğü
- davranış problemleri
- nörotik çatışmalar
- psikozlar oluşur.
Yaratıcılık iletişim ile başlar. Aileler yaratıcılıklarını, aile içi sorunları çözmede kullanarak yıkıcı enerjilerini yaratıcı enerjiye dönüştürebilirler. Yaratıcı aileler, çocuklarının aileye anlamlı katkılarda bulunmalarını isterler. Çocuğun bakış açısını ortak aile kararı olarak kullanırlar. Çocuğa başkalarını suçlamak yerine, çocuğun başkalarının bakış açısını görmesine yardımcı olurlar. Kesinlikle karalara katılmayan, hiç sorumluluk almayan çocuk, başkalarının duygu ve görüşlerini de tahmin edemez.
Gazeteler, haritalar, kartlar, oyunlar, bilmece ve sanat etkinlikleri ile ilgili materyaller yaratıcı çocuğu geleceğe hazırlamakta en önemli etkinliklerdir.
AİLELERİN YANLIŞ MESAJLARI
- Yaptığın her şey YARARLI olmalı,
- Yaptığın her şey BAŞARILI olmalı,
- Yaptığın her şey MÜKEMMEL olmalı,
- Tanıştığın herkes SENİN GİBİ olmalı,
- Asla YALNIZ kalmamalı grupta kendine yer edinmelisin,
- KARARSIZ olmamalısın,
- Eski köye yeni adet getirmemelisin,
YARATICILIĞI ÖLDÜRMENİN YOLLARI
- Çocuğunuza vereceğiniz övgüyü en düşük düzeyde tutunuz.
- Olumsuz eleştiri için her fırsatı kullanınız.
- Her hareketini dikkatle izleyip “böyle değil, şöyle yap” diye uyarılarda bulununuz.
- Yaşıtları ile onu karşılaştırıp başarısızlığını vurgulayınız.
- Her zaman mükemmeli belirleyiniz ve isteyiniz.
- Hobi ve ilgilerini sürekli reddediniz.
- Akademik yeteneklerini görmezlikten geliniz.
YARATICI ÇOCUK
- Aşırı meraklı,
- Unutkan,
- Esprili,
- Sınıfa pek katılmayan, okulda canı sıkılan,
- Gürültüye aldırmayan,
- Doğayı seven,
- Kafası fikirlerle meşgul,
- Yalnız çalışmayı seven,
- Hayalci, iddialara girmeyi seven,
- Duyarlı,
- Renkleri seven,
- İletişim kurması zor,
- Denemeleri seven,
- Fiziksel ve zihinsel olarak aşırı hareketli, zihinsel anlamda doyum bilmeyen,
- “Eğer….. olsaydı ….. nasıl olurdu?” sorularını soran,
- Kendilerini olayların dışında farklı bir yerde algılayan,
- Başkalarını gözlemlemeyi seven,
- Okumaya düşkün,
- Yemek, renk ve giysi seçiminde kendine özgü değerlerini ortaya koyan,
- Kamuoyuna ve politik olaylara karşı duyarlı,
- Sınıf dışında öğrenen,
- Zeka düzeyinin altındaki ortamlarda yaramazlıkla tepki gösteren,
- Aşırı olgun davranışlar gösteren,
- Yazı yazmaktan ve ödev yapmaktan hoşlanmayan,
- Güzel sanatlara eğilimli,
- Evrensel ve çevresel sorunlara duyarlı,
- İnsanlık için özel projeleri olan çocuktur.
alirizaerdogan.com/psikoloji
