SİTEMİZDEKİ YAZIDAN BİR ÖRNEK...
HAZIRLAYAN
TAMER ERİM
İSTİKLAL İLKÖĞRETİM OKULU/NİZİP
GÖRSEL SANATLAR ÖĞRETMENİ
NİZİP EKİM/2006
ÖNSÖZ
“Zeugma” ismini yaklaşık 15 yıl önce Sanat Tarihi öğretmenimden duymuştum.
“Antik bir kent sular altında kalacak” diyordu.
Önemini o kadar anlayamamıştım….
Ta ki üniversite öğrencisi olduğum 2001 yılında gazete manşetindeki “TAHRİP EDİYORLAR!” başlıklı haberi okuyana kadar!
Gazete haberi Zeugma’ya olan ilgi ve merakımı arttırmıştı.Gidip-görmeyi çok isterken kaderin bir cilvesi ki beni o merak ettiğim yere getirdi.
Ve yaklaşık 5 yıldır Zeugma’nın merkezinde Nizip-İstiklal İlköğretim Okulunda Görsel Sanatlar Öğretmenliği yapıyorum.Zeugma’yı defalarca görme ve inceleme fırsatı buldum.
Zeugma önemli bir antik kent.Görsel ve yazılı kaynakları incelediğimde bir kez daha anlıyorum ki döneminin sanatsal ürünlerini en görkemli şekilde bize sunuyor.Fırat nehrinin kenarında manzaralı bir alana kurulmuş yerleşim merkezi.80 bin nüfusu ile dünyanın en büyük kentleri arasında yer alıyor.M.S. 4.y.yılda Roma hakimiyetine giren antik kent yolların kesişme noktası-ticaret ve garnizon kenti olarak dikkat çekiyor.Özelliği:Kendine has özellik taşıyan heykeltıraşlık örnekleri,kabartma ve mozaikleridir.Şu anda ancak antik kentin küçük bir bölümü ortaya çıkarılmış Roma villaları ve bu villaları süsleyen mozaiklerdir.Ve…… Bereketin Köprüsü adını verdiğim araştırma projemde antik kentin tarihi öneminden, bugünkü durumundan , müze fotoğraflarından,yazılmış şiir ve makalelerden ,mozaiklerin öykülerinden, bahsetmeye çalışacağım.Bu çalışmamım ilgi duyanlara yararlı olmasını dilerim.
Tamer ERİM
İstiklal İlköğretim Okulu/NİZİP-GAZİANTEP
Görsel Sanatlar Öğretmeni
Binlerce yıl önce başlar ZEUGMA’ nın yazgısı,
Fırat’ın bereketli toprakları beşik olur ona.
Medeniyetler gelir medeniyetler geçer üzerinden
Tarihe paha biçilmez eser olur her bir taşı...
(Onca TAPINÇ)
İÇİNDEKİLER
(BEREKETİN KÖPRÜSÜ-ZEUGMA)
1-ZEUGMA ANTİK KENTİNİN TARİHİ VE ÖNEMİ
2-ZEUGMANIN KRONOLOJİK TARİHÇESİ
3-HARİTALARLA ZEUGMA
4-MOZAİKLERİN ÖYKÜLERİ (BİR DÜZİNE MOZAİK ÖYKÜSÜ)
5-ANTİK KENTTEN FOTOĞRAFLAR
6-GAZİANTEP MÜZESİNDEKİ ZEUGMA & FOTĞRAFLAR
7- ZEUGMA BULLALARI (MÜHÜR BASKI)
8-ZEUGMAYA YAZILMIŞ ŞİİRLER
9-DÜNYA GÖZÜYLE ZEUGMA (5 Dakikalık İngilizce Anlatım-Reklam)
10-MİTOLOJİ SÖZLÜĞÜ
11-NE YAPILMALI!
12-KAYNAKÇA
NOT: Avrupa Birliği Gençlik Projesi kapsamında hazırlanan ^MOZAİKLER KENTİ ZEUGMA^adlı görüntülü CD’si ek olarak sunulmuştur.
(Hazırlayanlar: Mehmet ÖNAL-Burhan AKYILMAZ)
ZEUGMANIN TARİHİ VE ÖNEMİ
"Köprü-Geçit" anlamına gelen Zeugma, Gaziantep ili Nizip İlçesi Belkıs köyünde bulunan antik bir kenttir.Yaklaşık 20 bin dönümlük Belkıs/Zeugma, Fırat nehrinin kolay geçilen bir noktasında yer aldığından, tarihin en eski çağlarından bu yana çok önemli bir geçit yeri olmuş ve tarih boyunca ticaret açısından olduğu kadar, askeri bakımından da her zaman önemini korumuştur.80 bin nüfusu ile döneminin en büyük kentlerinden birisidir.
Doğudaki ve Batıdaki imparatorlukların doğal sınırı olan Fırat Nehri kıyıları,büyük savaşlara sahne olmuştur. Büyük İskender, İran seferine giderken Fırat’ı buradan geçmiş ve Şehir, Helenistik dönemde yeniden imar edilmiştir.
Kommagene Krallığı döneminde dört önemli şehirden birisi olan Zeugma, Roma İmparatorluğu döneminde, Fırat’ı koruyan dört büyük askeri garnizondan biri ve en güneydeki olma özelliğine sahiptir. Roma devrinde şehir çok büyümüş, kültür, sanat ve ticari alandaki faaliyetleri ile zengin bir yapıya sahip olmuştur. Özellikle M.S. 2. ve 3 yy.’da en parlak devrini geçiren Zeugma, Bizans döneminde eski canlılığını kaybetmeye başlamış ve sonunda İslam akınlarına dayanamayarak önemini yitirmiştir. Zeugma, özellikle Roma döneminde, sanat alanında çok ilerlemiş, zengin villaları süsleyen mozaik döşemeler dünya örnekleri ile yarışır hale gelmiştir. Diğer taraftan Şehir, mezar heykeltraşlığı sanatında da ilerleyerek kendine özgü tipler ortaya koymuştur.
Belkıs Tepesi denilen 300 m. aşağıdaki Fırat’a kadar engebeli yamaçlar, yüzlerce yılın birikimi olan yaklaşık 3-5 m. kalınlıkta toprak dolgu ile örtülmüş olup, üzerindeki Antepfıstığı bahçeleri ile, kesinlikle bir antik kent görünümü vermemektedir. Bir saklı kent manzarasında olan Zeugma’nın önemine işaret eden ilk belirtiler, 1987 yılında Gaziantep Müzesi’nin güneybatı nekropolde açtığı, kaçakçılarca yarım bırakılmış iki Oda mezar ile bunların verdiği buluntular olmuştur.Çok sayıda gömünün yapıldığı, duvarları freskli , belirli bir mimariye sahip mezar odalarının önündeki teraslardan elde edilen heykeller halen Gaziantep Müzesi’nde sergilenmektedir.
Zeugma’dan yakın geçmişte ve özellikle son dönemde çıkartılan mozaikler eşsiz güzellikleri ve kendine has özellikleri ile dikkat çekmektedir. Mozaikler bugünlere kadar önemli ölçüde özelliğini kaybetmeden ve hasar görmeden gelebilmiş ve figürlerin eşsizliği yanısıra doğada bulunan çeşitli renklerdeki taşlarla yapılan mozaiklerde, doğada bulunmayan renkler için ise renkli camlar kullanılmıştır.
ZEUGMA’NIN KRONOLOJİSİ
M.Ö. 300.yy: Büyük İskender’in Generallerinden 1.Selevkos Nikator Belkıs/Zeugma’nın ilk yerleşimi olan Selevkeya Euphrates kentini kurar.
M.Ö. 1.yy : Kentin Selevkeya Euphrates adı korunarak Kommagene Krallığı’’ın 4. büyük kentinden biri olur.
M.S. 1.yy : M.Ö.1.yy.’ın ilk çeyreğinde Roma İmparatorluğu’nun topraklarına katılır ve ismi de “köprü “ , “geçit” anlamına gelen “ ZEUGMA” olarak değiştirilir.
M.S. 252 : Sasani Kralı 1.Şapur Belkıs/Zeugma’yı ele geçirerek yakıp yıkar
M.S. 4.yy. :Belkıs/Zeugma geç Roma hakimiyetine girer.
M.S. 5-6.yy. :Belkıs/Zeugma Erken Roma hakimiyetine girer.
M.S. 7.yy. : İslam Akınları sonucu Belkıs/Zeugma terk edilir.
M.S. 10-12.yy: Küçük bir İslami yerleşimi oluşur.
M.S. 16.yy. :Bugünkü adıyla Belkıs Köyü kurulur.