Trafik Kazalarında Haklarımızı Nelerdir

Avukat Esma Zeryan Öztaş, yayınladığı makalesinde bu konulara açıklık getirdi. Öztaş, Ülkemizde her yıl trafik kazası sebebiyle binlerce insanımızı kaybetmekteyiz ve binlerce insanımız sakat kalmaktadır. Trafik kazaları nedeniyle bedensel zararlar meydana gelebildiği gibi malvarlığına da zarar verebilmektedir. Hukuk sistemimiz yaşanan bu zararların giderilebilmesi açısından zarar gören tarafa maddi manevi tazminat alma hakkı tanımıştır.
Ancak bu tazminatların alınması bazı unsurların varlığını şart koşmaktadır. Peki nedir bu unsurlar ? Gelin beraber inceleyelim;
Trafik kazası nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası, en az bir motorlu aracın katıldığı bir kazada ölüm, yaralanma gibi bedensel zararlar ile üçüncü kişilere ait ev, araba gibi malvarlıklarında meydana gelen zararlarının giderilmesi amacıyla zarara uğrayan kişiler tarafından trafik kazasında sorumluluğu bulunanlara karşı açılan bir tazminat davası türüdür.
Trafik Kazasından kaynaklı maddi ve manevi tazminat isteme süresi
Trafik kazası nedeniyle tazminat davası açmadan önce, dava açma süresine dikkat etmek gerekir. Trafik kazasının meydana geldiği, yani haksız fiilin işlendiği gün, tazminat davası zamanaşımı süresi işlemeye başlar. Trafik kazaları nedeniyle tazminat davası zamanaşımı süreleri şunlardır:
-Tazminat Davası Zamanaşımı Süresi: Trafik kazası nedeniyle zarar görenin, zararı ve faili öğrendiği tarihten itibaren 2 yıl, bunları bilmemesi halinde 10 yıl geçmekle zamanaşımına uğrar. (KTK md.109). Bu tarihler geçtiği halde trafik kazası nedeniyle tazminat davası açılamayacaktır. Trafik kazalarında da tüm haksız fiillere uygulanan iki zamanaşımı süresinden hangisi davacının lehine ise, o zamanaşımı süresi uygulanır.
-Ceza Zamanaşımı Süresi: Trafik kazası nedeniyle bir suç işlenmişse ceza zamanaşımı süreleri de uygulanır (KTK 109/2). Yaralanmalı trafik kazalarında süre kaza tarihinden itibaren 8 yıldır. Ölümlü trafik kazalarında ise süre kaza tarihinden itibaren 15 yıl olup eğer aynı olayda hem ölü, hem yaralı varsa tümü için tazminat isteme süresi 15 yıl olacaktır.
Trafik Kazası Nedeniyle maddi ve manevi Tazminat Davasını Kimler Açabilir?
Trafik kazasında yaralanma meydana gelmişse, yaralanan şahsın bizzat kendisi maddi ve manevi tazminat davası açabilir. Yaralanan kişi sakatlanmışsa çalışamayacak duruma gelmişse; çalışma hayatı boyunca uğrayacağı işgücü kaybı nedeniyle maddi tazminat; trafik kazası nedeniyle yaşadığı acı ve üzüntü nedeniyle de manevi tazminat talep edebilir.
Trafik kazası nedeniyle ağır bedensel bir yaralanma oluşmuşsa , yaralanan kişinin yakınları (anne, baba, eş, çocuklar, nişanlı) da sadece “manevi tazminat davası” açabilirler (BK md.56).
Yargıtay uygulamasında “ağır bedensel yaralanma”, yaralanan kişinin uzuv kaybı yaşaması veya hayati fonksiyonlarını yerine getirememesi olarak kabul edilmektedir. Örneğin; kol veya ayaklardan birinin kesilmesi vb. gibi haller ağır bedensel yaralanma olarak değerlendirilmektedir.
Ölümlü trafik kazalarında ise, ölenden yaşarken destek alan herkes maddi ve manevi tazminat davası açabilir.
*Ölümlü Trafik Kazasında talep edilebilecek zararlar
Ölümlü trafik kazası tazminat davası, maddi ve manevi tazminat davasının bir türüdür. Ölümlü trafik kazaları nedeniyle açılan tazminat davalarında tazminat sorumlularından aşağıdaki zararlar talep edilebilir ;
-Manevi tazminat: Ölenin yakınları ölüm neticesinde duydukları acı ve ızdırap duyguları sebebiyle manevi tazminat talep edebilirler
-Her türlü cenaze gideri,
-Ölmeden önceki tedavi giderleri,
-Destekten Yoksun Kalma Tazminatı: Destekten yoksun kalma tazminatı, ölenin hayat boyu desteğinden mahrum kalan kişilerin açtığı bir maddi tazminat davası türüdür. Destekten yoksun kalanlar, tahmini destek süresi boyunca ölenden elde edebilecekleri menfaati sorumlularından talep ederler. Ölen evliyse eşi ve çocuklarına, bekar ise anne ve babasına destek verdiği kabul edilir. Ölenin bunlar dışındaki yakınlarının (amcası, dayısı…) destekten yoksun kalma tazminatı talep edebilmesi için ölen kişiden yaşarken destek aldıklarını ispatlamaları gerekir.
*Yaralamalı Trafik Kazasında talep edilebilecek zararlar
Yaralanmalı trafik kazası tazminat davası, yaralanan kişinin tazminat sorumlularına karşı açtığı bir maddi ve manevi tazminat türüdür. Yaralanan kişinin yakınları hiçbir şekilde maddi tazminat talebinde bulunamazlar. Ancak, yaralanan kişi ağır bedensel bir yaralanma veya uzuv kaybına maruz kalmışsa; yaralanan kişinin yakınları manevi tazminat talebinde bulunabilirler. Yaralanmalı trafik kazası tazminat davalarında tazminat sorumlularından aşağıdaki zararlar talep edilebilir ;
-Manevi Tazminat: Yaralanan kişinin bizzat kendisi manevi tazminat talebinde bulunabilir. Yaralanan kişinin yakınları ise ancak ağır bedensel bir yaralanma veya uzuv kaybı söz konusu ise manevi tazminat talep edebilirler.
- her türlü tedavi gideri,
- Yaralanan kişinin kazanç kaybı: çalışamadığı için uğrayacağı kazanç kaybını talep edebilir
- Çalışma gücünün azalmasından yada yitirilmesinden doğan kayıplar
- Ekonomik geleceğin sarsılmasından doğan kayıplar.
Trafik Kazası Nedeniyle Tazminat Davası Kime veya kimlere Karşı Açılır
Trafik kazası nedeniyle açılacak olan maddi ve manevi tazminat davası haksız fiil sorumlularına karşı açılır. Bilinmelidir ki, trafik kazalarında haksız fiili işleyenler dışında da tazminat sorumluları vardır.
- Aracın Sürücüsü: (BK md.49)
- Aracın Sahibi: Aracın sahibi (KTK md.3) kural olarak aracın işleteni olarak kabul edildiğinden trafik kazası nedeniyle tazminat sorumluluğu vardır (2918 sayılı KTK md.85/1)
- Aracın İşleteni: Trafik kazasına karışan aracın işleteni de oluşan her türlü zarardan sorumlu olduğundan işletene de maddi ve manevi tazminat davası açılabilir (2918 sayılı KTK md.85/1)
- Sigorta Şirketi: Trafik kazasına karışan aracın Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortası (Trafik Sigortası) veya poliçe kapsamına göre İhtiyari Mali Mesuliyet Sigortası (Kasko Sigortası) hangi sigorta şirketi tarafından yapılmışsa, o sigorta şirketi de ölüm, yaralama veya diğer zararlardan sorumludur (KTK md.91
Trafik Kazaları Tazminat Davasında Görevli Mahkeme
Ölümlü veya yaralamalı trafik kazaları nedeniyle açılacak maddi ve manevi tazminat davalarında görevli mahkeme kural olarak Asliye Hukuk Mahkemesi’dir (HMK md.2/1) Ancak trafik sigortasını yapan şirkete açılacak tazminat davasına bakmaya görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesi’dir (6102 sayılı TTK md. 4/1-a, md.5/1).
Trafik Kazası Tazminat Davası Yetkili Mahkeme
Trafik kazası nedeniyle tazminat davasına bakmaya yetkili mahkemeler şunlardır:
-Davalılardan herhangi birisinin ikametgahının bulunduğu yer mahkemesinde tüm sorumlululara maddi ve manevi tazminat davası açılabilir (HMK md.6).
-Trafik kazasının meydana geldiği yer mahkemesinde tazminat davası açılabilir (HMK md.16/1).
-Zarar görenin, yani davacı olan kişin ikametgahının bulunduğu yer mahkemesinde de açılabilir (HMK md.16/1).
-Son olarak Trafik sigortası şirketinin merkezinin bulunduğu yer mahkemesinde de açılabilir (HMK md.14/2)
Trafik Kazalarında Tazminatın belirlenmesi nasıl olur?
*Manevi Tazminat Belirlenirken; Mahkeme Ölümlü veya yaralamalı trafik kazaları nedeniyle hükmedilen manevi tazminatı belirlerken amacı zarara uğrayanda bir huzur duygusu yaratmak olmalı, Manevi tazminat ile davacının zenginleşmesi söz konusu olmamalıdır. Tazminat belirlenirken genellikle şu hususlar dikkate alır:
- Tarafların sosyal ve ekonomik durumu,
- Olayın meydan geliş şekli,
- Tarafların kusur durumu,
- BK madde 4 gereğince hak ve nesafet kuralları. ( Nesafet; yazılı kuralların sert yönlerini yumuşatarak akla ve vicdana uygun hale getirmek için kullanılan yazısız hukuk ilkesidir.)
Örneğin; bir kazada hayatını kaybeden 60 yaşındaki bir kişinin yakınına ödenecek tazminat ile 20 yaşında kazada hayatını kaybeden kişinin yakınlarına ödenecek tazminat farklı olacaktır.
*Maddi Tazminat Belirlenirken; Maddi tazminatın miktarını doğrudan uğranılan zarar ve kusur oranı belirlemektedir. (örn; maluliyet oranı vs…)
Kaza yapan aracın trafik sigortası bulunmuyorsa ne olur?
Araç sahiplerinin KTK 85. Maddesi gereği araçlarına sigorta yapmaları zorunludur. Zorunlu Sigortasını yaptırmayan araçların trafiğe çıkması yasaktır. Bu sigortayı yaptırmayan kişiler için idari para cezası uygulanmaktadır. Yasak olmasına rağmen Zorunlu Mali Mesuliyet Sigortası yaptırmayan ve kazaya karışan araçlar için “Güvence Hesabı” adı verilen bir fon oluşturulmuştur. Bu araçların verdiği zararlardan dolayı üçüncü kişilerin zarar görmesi durumunda mağdur olunmasını engellemek amacıyla bu güvence hesabı kurulmuştur. Böylelikle kazaya sebebiyet veren tarafın trafik sigortası bulunmasa dahi güvence hesabından söz konusu kayıplarının tazminini talep edebilir.
Trafik kazalarından kaynaklı tazminatlar için önce Sigorta Şirketine Başvurma Zorunluluğu
Trafik kazalarından kaynaklanan tazminatlar için 2918 sayılı kanun’un 97. maddesinde yapılan değişiklikle, zarar görenlerin dava açmadan önce ilgili sigorta şirketine söz konusu zararla ilgili bir başvuru yapması gerekiyor. Bu başvuruya 15 gün içinde cevap verilmediği ya da başvurunu reddedilmesi durumunda tazminat davası açılabilecektir. Bu başvuru mahkemelerce dava şartı olarak değerlendir. Yani başvuru yapılmadan açılan tazminat davaları “dava şartı yokluğu” nedeniyle usulden reddedilebilir.
Tam kusurlu şekilde kaza yaparak ölen sürücünün yakınları tazminat alabilir mi ?
Tam kusurlu şekilde kaza yaparak ölen sürücülerin yakınları (eş, çocuk, anne ve babası) tazminat alabilirler. Daha önce vefat eden şahıs tam kusurlu olduğunda yakınlarına tazminat ödenmiyordu. Ancak daha sonra Yargıtay’ın bu konudaki içtihadını değiştirme kararı neticesinde tam kusurlu olan sürücülerin vefatları halinde ailelerinin destekten yoksun kalma tazminatı almaları mümkün oldu.
Trafik Kazasından Kaynaklı Araç değer kaybı zararı alınır mı ?
Karşı tarafın kusuruyla trafik kazası sonucunda aracın satış fiyatı düştü ise araç değer kaybı tazminatı alma hakkınız bulunmaktadır. Bu tazminatın tutarı ise hasarın niteliğine, aracın üretim yılına, marka, model ve kilometresine göre değişiklik göstermektedir. Araç değer kaybı tazminatı talepleri Yargıtay kararları gereğince sigorta poliçesi teminatı kapsamındadır.
Yabancı plakalı araçların karıştığı trafik kazalarında tazminat nasıl alınır ?
Yabancı plakalı araç kazaları sonucunda mağdur olan kişilerin maddi ve manevi tüm zararları, gerçek kişilerin muhatap alınmasına gerek kalmaksızın, yurt dışı sigorta şirketlerinden talep edilebilmektedir. Yabancı plakalı aracın kusurlu olarak karıştığı bir kazada, yabancı plakalı aracın Yeşil Kart (Green Card) sigortası var ise, Türkiye’de geçerli Zorunlu Trafik Sigortası düzenlenmiş gibi değerlendirilmektedir. Yeşil Kart sigortası, uluslararası geçerliliği olan Zorunlu Trafik Sigortasıdır. Mağdurlar, kaza sonrası Türkiye Motorlu Taşıtlar Bürosunu muhatap alarak tazminat taleplerinde bulunabilirler.
* tek taraflı ölümlü kazalarda tazminat verilmeyecek.