TILSIMLI GÖMLEKLER

Týlsýmlý’ ya da nâm-ý diðer ‘þifalý’ gömlekler, Topkapý Sarayý’nýn en gözde koleksiyonlarý arasýnda yer alýr hiç þüphesiz. Padiþah elbiseleri koleksiyonunda seksen yedi adet týlsýmlý gömlek, bir takma yaka, beþ takke, on yazýlý örtüden oluþan yaklaþýk yüz civarýnda önemli bir koleksiyon mevcut. Bu gömleklerin en önemli özelliði padiþahlarýn savaþa giderken üzerlerine þifreli bir þekilde Fetih Sûresi’nin iþlendiði gömlekleri zýrh altýna giymeleriydi. Bugüne kadar muhteviyatý saklý kalan gömleklerin üzerindeki sýr perdesi bir nebze de olsa kaldýrýldý. Yaklaþýk otuz yýldýr saray gömlekleri üzerine çalýþma yapan Hülya Tezcan, araþtýrmalarýný ‘Þifalý Gömlekler’ adlý kitapta topladý. Karizma Yayýnlarý’ndan piyasaya çýkacak olan çalýþma bu sahadaki tek eser olmasý sebebiyle ilgilisi için bulunmaz bir nimet. Çünkü kiþiyi türlü kötülüklerden koruduðuna, hastalara þifa verdiðine inanýlan ‘Þifalý Gömlekler’ aslýnda konuþan tarih niteliðinde.
Týlsýmlý gömleklere dair ilk bilgiye Kur’an-ý Kerim’deki Yusuf Sûresi’nde rastlanýlýr. Bu sûrede Yusuf Peygamber’in, Mýsýr’ýn azizi olduðu sýralarda kardeþlerine vererek babasý Yakup peygambere gönderdiði bir gömlekten bahsedilir. Yakup peygamber, bunu yüzüne sürünce oðlunun ayrýlýðý ile aðlamaktan görmez olan gözleri açýlýr. Bu gömlekler, bir rivayete göre de, Cebrail’in, Ýbrahim Peygamber, Nemrut tarafýndan ateþe atýldýðý zaman, Allah’ýn emriyle cennetten getirip ona giydirdiði çok ince bir gömlektir. Bu gömlek Ýbrahim’den çocuklarýna kalýr, Yakup peygamber de onu bir muska içine koyarak gizlice oðlu Yusuf’un boynuna takar. Kardeþleri kýskançlýktan Yusuf’u kuyuya attýklarý zaman da Cebrail, gömleði saklý olduðu muskadan çýkarýp ona giydirir.

Saray koleksiyonuNdaki en erken tarihli gömlek Fatih Sultan Mehmed’in þehzadesi Cem Sultan’a ait. Kitabesi de bulunan gömleðin yapýmýna 30 Mart 1477 Pazar gecesi güneþ koç burcunda, 19 derecede iken saat 3’ü 57 dakika geçerek baþlandýðý ve 29 Mart 1480 Salý gecesi güneþ yine koç burcunda 19 derecede iken saat 12’yi 36 dakika geçe bitirildiði yazýlý. Gömlek için bu kadar açýk bir tarih verilmesi burçlarýn insan üzerinde ne kadar etkili olduðuna inanýldýðýný gösteriyor.

Eþref Saati’nde yazýlan gömlekler

Bu örnekten de anlaþýlacaðý üzere gömleklerin yazýmýna müneccim denilen günümüz astrologlarýnýn tespit ettiði tarihe göre baþlanýlmýþ. Ýlm-i nücum (yýldýz bilimi) ile uðraþan müneccimler baþvurulan bir iþ için “eþref saat” denilen uðurlu saati tespit edip iþin bu saatte yapýlmasýný önerirlermiþ. “Eþref saati” sadrazama sadaret mührünün verilmesi, harp ilâný gibi çok ciddi konulardan ziyaret saatinin seçimine kadar her konuda uygulanýyormuþ. Gömlekler üzerinde yazýlar genellikle geometrik þekiller içine yazýlmýþ. Bununla beraber hiçbir geometrik bölünme olmadan düz satýrlar halinde zemine de yazýlmýþ. Gömlek yüzeyine kare, dikdörtgen, baklava, daire, yarým daire, üçgen þekilleri çiziliyor, içleri ayrýca karelere bölünerek içine vefk (rakamlar) ve cifr (harfler) yazýlýyormuþ. Ebced hesabýna göre Arap alfabesindeki her harfin sayýsal olarak bir deðeri vardýr. Harflerin diziliþine göre hesap edilerek Kur’an’ýn istenilen ayeti gizemli bir þekilde ifade edilmiþ. Kur’an sûrelerinden baþka gömleklerde Ýlahi kudrete sahip olduðuna inanýlan Esmaü’l-Hüsna (Allah’ýn 99 adý), dört meleðin adý (Mikail, Cebrail, Azrail, Ýsrafil), Hz. Muhammed’in hilye-i þerifi (tasviri), nübüvvet mührü (peygamberlik iþareti) hadisleri, onun için yazýlan Kaside-i Bürde, Hz. Ali’nin eþkali, þiirler, dualar, istek ve yakarýþlar yer alýyor. Bazen enseye, bazen etek ucuna, bazen kâðýt etiket gömleðin ait olduðu sultanýn adý, tarih ve usta adý da yazýlý.

Týlsýmlý gömleklerin kimin tarafýndan hazýrlandýðý ise tam bir sýr. Ne yazýk ki bu gömlekleri hazýrlayanlar tarih sayfasýnda -birisi hariç- meçhule karýþmýþ. Ancak gömlekler üzerindeki simgelerden yola çýkýlarak bazý tahminlerde bulunulabiliniyor. Örneðin, bazý gömleklerde akrep motifi dikkati çekiyor. Halk arasýnda akrep efsunu olarak bilinen, yýlan ve akrep gibi sürüngenlerin sokmasýna karþý, onlarýn uyutulup zararsýz hale getirildiði inancý vardýr. Bu efsunu en iyi yapanlarýn Rufai tarikatý þeyhleri ve mensuplarý olduðu bilinir. Nitekim Rufai þeyhlerinin türbelerinin tasvirlerinde bu sürüngenler mutlaka yer alýyor. Yýlan, akrep gibi hayvanlarýn sokmasýna karþý koruduðuna inanýlan bu yazýlý gömleklerin, Rufai þeyhleri tarafýndan hazýrlandýðý zannediliyor. Yine Konya ve Edirne Mevlevî þeyhlerinden Sinan Dede’nin bazý padiþahlara gömlek hazýrladýðý biliniyor. Bunlar sýrasýyla II. Bayezid, I. Selim, I. Süleyman, II. Selim ve III. Murad. Özellikle I. Selim, Ýran seferine giderken hayýr duasýný almýþ.

Sûrelerin hâdimleri var

‘. Esmâü’l-Hüsnâ, Hurûf-i Mukatta’a, Besmele, Âyete’l-Kürsî, Nûr âyeti, Nazar âyeti, Fâtiha, Ýhlâs, Mu’avvizeteyn, Haþr, Bakara, Yâsîn, Vâký’a baþta olmak üzere, istenen þeyle anlam yakýnlýðý bulunan pasajlar, çeþitli kombinasyonlar haline getirilerek korktuðu birinden emin olmak, düþman silâhýný etkisizleþtirmek, psikolojik rahatsýzlýklardan kurtulmak, cinlerle temas kurup bunlarý istihdam etmek... Kýsaca; yaþanýlan maddî-manevî her tür sýkýntýdan kurtulmak ve herhangi bir hâcetin gerçekleþmesi için okunup yazýlýr olmuþ.

* ‘Þifalý Gömlekler’ kitabý Karizma Yayýnlarý imzalý... Sayý: 214
Bölüm: Kitap

OKTAY.CANKESEN


--------------------------------------------------------------------------------