Borç yapýlandýrmasý ve matrah artýrýmý'na iliþkin kanun TBMM'den geçti

Gaziantep Serbest Muhasebeci Mali Müþavirler Odasý Nizip Temsilcisi Cuma Özdemir'in yaptýðý açýklamaya göre; 'Borç yapýlandýrmasý ve matrah artýrýmý'na iliþkin kanun TBMM'den geçti TBMM Genel Kurulu'nda, kamuya olan borçlarýn yapýlandýrýlmasý ve matrah artýrýmýný da içeren Bazý Alacaklarýn Yeniden Yapýlandýrýlmasý ile Bazý Kanunlarda Deðiþiklik Yapýlmasýna Dair Kanun Teklifi kabul edilerek yasalaþtý.Kanunla, Hazine ve Maliye Bakanlýðý, Ticaret Bakanlýðý, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), il özel idareleri, belediyeler, Yatýrým Ýzleme ve Koordinasyon Baþkanlýðý (YÝKOB) ile ilgili alacaklara yapýlandýrma imkaný sunuluyor. Alacaklar için 31 Aralýk 2022 tarihi esas alýnýrken, vergiler, vergi cezalarý, idari ve adli para cezalarý, gümrük vergileri, sigorta primleri, topluluk sigortasý primleri, emeklilik keseneði ve kurum karþýlýðý, iþsizlik sigortasý primi, sosyal güvenlik destek primi ile bu alacaklara iliþkin her türlü faiz, zam, gecikme zammý, gecikme faizi, cezai faiz, gecikme cezasý gibi feri alacaklar kapsama dahil ediliyor. Bu idarelerin Amme Alacaklarýnýn Tahsil Usulü Hakkýnda Kanun kapsamýnda takip ve tahsil edilen diðer alacaklarý ile belediyelerin, su, atýk su ve katý atýk gibi alacaklarý da düzenleme kapsamýnda yer alýyor. Kanunla ayrýca iþletmede mevcut olduðu halde kayýtlarda yer almayan ya da kayýtlarda yer aldýðý halde iþletmede bulunmayan emtia, makine, teçhizat, demirbaþlar ile kasa mevcudu ve ortaklardan alacaklarýn beyanýna iliþkin düzenlemeye gidiliyor. Düzenleme kapsamýnda kullanýlacak YÝ-ÜFE aylýk deðiþim oranlarý, Türkiye Ýstatistik Kurumunun her ay için belirlediði 31 Aralýk 2004'e kadar toptan eþya fiyatlarý endeksi (TEFE) aylýk deðiþim oranlarýný, 1 Ocak 2005'ten itibaren üretici fiyatlarý endeksi (ÜFE) aylýk deðiþim oranlarýný, 1 Ocak 2014'ten itibaren yurt içi üretici fiyat endeksi (YÝ-ÜFE) aylýk deðiþim oranlarýný, 1 Kasým 2016'dan itibaren aylýk yüzde 0,75 oranýný ifade edecek. Yapýlandýrýlacak alacaklar Hazine ve Maliye Bakanlýðý, Ticaret Bakanlýðý, il özel idareleri, belediyeler ve YÝKOB tahsil dairelerince takip edilen kesinleþmiþ amme alacaklarý ve belediyelerin ve büyükþehir belediyeleri su ve kanalizasyon idarelerinin kesinleþmiþ bazý alacaklarýndan düzenlemenin yayýmý tarihi itibarýyla vadesi geldiði halde ödenmemiþ veya ödeme süresi henüz geçmemiþ bulunan vergiler ve vergi cezalarý, idari para cezalarý, Amme Alacaklarýnýn Tahsil Usulü Hakkýnda Kanun'a göre takip edilen alacaklar, gümrük vergileri ve idari para cezalarý ile bu alacaklara iliþkin her türlü faiz, zam, gecikme zammý, gecikme faizi, gecikme cezasý gibi fer'i alacaklar yapýlandýrýlacak. Ýhtirazi kayýtla verilen beyannameler üzerine tahakkuk eden alacaklar da kesinleþmiþ alacak olarak yapýlandýrýlacak. Her bir taþýt için ödenecek olan MTV, taþýta iliþkin idari para cezalarý ile geçiþ ücretinin en az yüzde 10'unun ödenmesi þartýyla taksit ödeme süresince fenni muayeneye izin verilecek. Tütün mamulleri, makaron, yaprak sigara kaðýdý ve alkollü içkilerin üreticileri ve ithalatçýlarýnýn, ürünlerinde kullanmalarý gereken özel etiket ve iþaretleri kullanabilmeleri için yapýlandýrýlan ve vadesi 1 Mart 2016'dan sonra gelen Özel Tüketim Vergisi Kanunu'nda yer alan ürünlere iliþkin özel tüketim vergisi ve vadesi 1 Ekim 2020'den sonra gelen katma deðer vergisi ile bu vergilere ait beyannameden doðan damga vergisinin tamamýnýn ödenmesi þartý getiriliyor. Belediyelerin su, atýk su ve katý atýk ücretleri ile sunduðu bazý hizmetlerden kaynaklanan ücret alacaklarý ile aldýðý bazý paylar ile büyükþehir belediyelerinin katý atýk ücretleri ile su ve kanalizasyon idarelerinin su ve atýk su bedeli ile harcamalara katýlma payý alacaklarý ve YÝKOB'larýn alacaklarý yapýlandýrýlacak. Düzenlemeden yararlanmak isteyenlerden, diðer þartlarýn yaný sýra dava açmamalarý, açýlmýþ davalardan vazgeçmeleri ve kanun yollarýna baþvurmamalarý þartý aranacak. Söz konusu kurumlarýn kesinleþmemiþ veya dava safhasýnda bulunan amme alacaklarý da düzenlemenin kapsamýnda yer alýyor. Buna göre, düzenlemenin yayýmý tarihi itibarýyla ilk derece yargý mercileri nezdinde dava açýlmýþ veya dava açma süresi henüz geçmemiþ olan ikmalen, re'sen veya idarece yapýlmýþ vergi tarhiyatlarý ile gümrük vergilerine iliþkin tahakkuklar, istinaf veya temyiz süreleri geçmemiþ ya da istinaf/itiraz veya temyiz yoluna baþvurulmuþ veya karar düzeltme talep süresi geçmemiþ veya karar düzeltme yoluna baþvurulmuþ olan ikmalen, re'sen veya idarece yapýlmýþ vergi tarhiyatlarý ile gümrük vergilerine iliþkin tahakkuklar da yapýlandýrýlacak. Kanunla sadece vergi cezalarý/gümrük yükümlülüðüyle ilgili idari para cezalarýna iliþkin olarak dava açýlmýþ olmasý halinde ödenecek tutarlar, düzenleme kapsamýndaki idari para cezalarýndan ihtilaflý olanlar ile ecrimisillerden ihtilaflý olanlarýn yapýlandýrýlmasý da düzenleniyor. Düzenlemenin yayýmý tarihinden önce baþlanýldýðý halde tamamlanamamýþ olan vergi incelemeleri ile takdir iþlemlerine devam edilecek. Bu iþlemlerin tamamlanmasýndan sonra, tarh edilen vergilerin yapýlandýrýlmasý ve düzenlemeden yararlanma, ihbarname tebliðine baðlý baþvuru ve ödeme süreleri belirlenerek kurala baðlanýyor. Buna göre, düzenlemenin kapsadýðý dönemlere iliþkin iþtirak nedeniyle kesilecek vergi ziyaý cezalarýnda, cezaya muhatap olanlarýn, cezanýn yüzde 25'ini belirtilen süre ve þekilde ödemeleri halinde cezanýn kalan yüzde 75'inin tahsilinden vazgeçilecek. Düzenlemenin kapsadýðý dönemlere iliþkin, yayýmý tarihinden önce piþmanlýk talebiyle veya izaha davet kapsamýnda verilip, ödeme yönünden þartlarýn ihlal edildiði beyannameler ile kendiliðinden verilen beyannameler için kesilen ve düzenlemenin yayýmý tarihi itibarýyla teblið edilmemiþ vergi cezalarý hakkýnda da bu hükümler uygulanacak. Düzenlemenin yayýmý tarihinden önce tamamlandýðý halde bu tarihte veya bu tarihten sonra vergi dairesi kayýtlarýna intikal eden takdir komisyonu kararlarý ve vergi inceleme raporlarý üzerine gerekli tarh ve teblið iþlemleri yapýlmasý ve belirlenen tutarýn, belirtilen süre içinde ödenmesi þartýyla kanunun hükümlerinden yararlanýlabilecek. Bu düzenleme hükümlerinden yararlanacak mükellefler, Vergi Usul Kanunu'ndaki uzlaþma, tarhiyat öncesi uzlaþma, vergi cezalarýnda indirim, Gümrük Kanunu'nun uzlaþma, Kabahatler Kanunu'nun peþin ödeme indirimi ile Devlet Ýhale Kanunu'ndaki indirim hükümlerinden yararlanamayacak. Matrah ve vergi artýrýmý Kanunda matrah ve vergi artýrýmý da düzenleniyor. Mükelleflerce çeþitli sebeplerle noksan beyan edilmiþ veya beyan dýþý býrakýlmýþ geçmiþ yýl gelirlerinin belli oran ve tutarlar dahilinde beyan edilmesi saðlanýyor. Bu þekilde beyan edilecek gelirlere uygulanacak oran ve tutarlarýn tespitinde ekonomik geliþmelere paralel olarak tespit edilen matrahlar esas alýnýyor. Buna göre, mükellefler, Vergi Usul Kanunu'nda yer alan vergi cezalarý ve gecikme faizlerine muhatap olmadan vergilerini ödeyebilecek. Artýrýmda bulunulan vergiler ve dönemler için artýrýlan vergilerin ödenmesi þartýyla vergi incelemesi ve tarhiyat yapýlmayacak. Matrah artýrýmýnda bulunan mükelleflerin beyan edecekleri ve üzerinden vergi hesaplanacak matrahlar için asgari tutarlar belirleniyor, daha önce zarar beyan edilmiþ olmasý veya indirim ve istisnalar nedeniyle matrah oluþmamasý veya hiç beyanname verilmemiþ yahut ilgili yýllarda faaliyette bulunulmuþ veya gelir elde edilmiþ olsa da bu faaliyetlerin ve gelirlerin vergi dairesinin bilgisi dýþýnda býrakýlmýþ olmasý nedeniyle matrah bulunmamasý halleriyle mükellefler tarafýndan beyan edilen matrahlara uygulanan oranlar sonucu bulunan matrahlara alt sýnýr getiriliyor. Kurumlar vergisi mükelleflerinin artýrýmda bulunduklarý kurumlar vergisi matrahlarýnýn yaný sýra ilgili kanuna göre vergi tevkifatýna tabi olan kazanç ve iratlarý üzerinden tevkif edilen vergileri artýrmalarý þartý getiriliyor. Gelir (stopaj) vergisi ve kurumlar (stopaj) vergisine iliþkin vergi ve matrah artýrýmý hükümleri düzenleniyor. Bundan faydalanan mükellefler nezdinde, artýrýmda bulunulan vergiyi ödemeyi kabul ettikleri vergilendirme dönemleri ile ilgili olarak artýrýma konu ödemeler dolayýsýyla gelir (stopaj) vergisi incelemesi ve tarhiyat yapýlmayacak. Gelir ve kurumlar vergisi kanunlarý uyarýnca kar daðýtýmýna veya ana merkeze aktarýlan tutara baðlý ödemeler üzerinden yapýlmasý gereken vergi tevkifatý hükümlerine istinaden düzenleme kapsamýnda matrahlarýný artýranlarýn, kurumlar vergisi yönünden de matrah artýrýmýnda bulunmalarý gerekecek. Katma deðer vergisi mükellefleri, vergi artýrýmýnda bulunmalarý ve ödemeleri halinde, artýrýmda bulunduklarý dönemler için haklarýnda KDV yönünden vergi incelemesi ve tarhiyatýna muhatap tutulmayacak. Artýrýma esas alýnan tutar, yýl içinde verilen katma deðer vergisi beyannamelerinde gösterilen "hesaplanan katma deðer vergisi"nin yýllýk toplamý olacak. Hesaplanan KDV, indirimlerden önceki vergi tutarý olacak. 2022 yýlý için de matrah artýrýmý imkaný Kanunla, 2022 yýlý için de matrah artýrýmý getirildi. 2022 yýlý gelir ve kurumlar vergisi matrahýnýn yüzde 25 oranýndan az olmamak üzere matrah artýrýmý yapýlacak. 2022 yýlý için matrah artýrýmýnda bulunan gelir vergisi mükelleflerinden iþletme hesabý esasýna göre defter tutanlar için 105 bin liradan; bilanço esasýna göre defter tutanlar ile serbest meslek erbabý için 200 bin liradan, kurumlar vergisi mükellefleri için 500 bin liradan an az olamayacak. 2022 takvim yýlýna yönelik matrah artýrýmýnda bulunulabilmesi için bu yýla iliþkin gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin verilmiþ olmasý ve bu beyannamelerde beyan edilen vergiye esas matrahlarýn, 2021 takvim yýlýnda beyan edilen matrahýn yüzde 122,93 oranýnda artýrýlmasý suretiyle bulunan tutar ile 2022 takvim yýlý üçüncü geçici vergilendirme döneminde beyan edilen matrahýn yüzde 40 oranýnda artýrýlmasý suretiyle bulunan tutarýn yüksek olanýndan az olmamasý þartý aranacak. Kanuna göre, 2022 takvim yýlýna yönelik matrah artýrýmýnda bulunmak isteyen mükelleflerce 1 Ocak 2023'ten sonra matrah azaltýcý nitelikte düzeltme beyannamesi verilmesi durumunda, bu hükme istinaden yapýlacak kýyaslamada düzeltme öncesi beyan edilen matrahlar esas alýnacak. 2022 takvim yýlýna iliþkin üçüncü geçici vergilendirme dönemi gelir veya kurumlar vergisi beyannamesinin verilmemiþ olmasý halinde; ikinci geçici vergilendirme dönemi beyannamesinde beyan edilen matrahýn yüzde 100 oranýnda artýrýlmasý suretiyle bulunan tutar; sadece birinci geçici vergilendirme dönemi beyannamesinin verilmiþ olmasý halinde bu beyannamede beyan edilen matrahýn yüzde 300 oranýnda artýrýlmasý suretiyle bulunan tutar, bu kapsamda yapýlacak kýyaslamada dikkate alýnacak. 2021 takvim yýlý ve 2022 yýlýnýn üçüncü geçici vergilendirme dönemine iliþkin gelir veya kurumlar vergisi beyannamelerinde zarar beyan edilmiþ olmasý veya indirim ve istisnalar nedeniyle matrah oluþmamasý ya da hiç beyanname verilmemiþ olmasý durumunda, 2022 yýlý gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri için bu þart aranmayacak Gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin matrah artýrýmýnda bulunduklarý 2022 yýlýna ait zararlarýnýn tamamý 2023 yýlýndan itibaren izleyen yýl karlarýndan mahsup edilmeyecek. 2022 yýlýna yönelik matrah artýrýmýnda bulunan gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin, bu yýla iliþkin yýllýk beyannamelerinde hesaplanan vergilerinden mahsup edilemeyen geçici vergiler iade edilmeyecek. Mükellefler, 2022 yýlý her bir vergilendirme dönemine iliþkin verdikleri katma deðer vergisi beyannamelerindeki hesaplanan katma deðer vergisinin yýllýk toplamý üzerinden 2022 yýlý için yüzde 2 oranýndan az olmamak üzere belirlenecek katma deðer vergisini, vergi artýrýmý olarak artýrmalarý halinde anýlan bu hükümlerden yararlanacak. 2022 yýlýna iliþkin kurumlar vergisi matrah artýrýmýnda bulunulmasý, Bazý Alacaklarýn Yeniden Yapýlandýrýlmasý ile Bazý Kanunlarda Deðiþiklik Yapýlmasýna Dair Kanun kapsamýnda alýnacak ek vergi için bu döneme iliþkin inceleme ve tarhiyat yapýlmasýna engel teþkil etmeyecek. Düzenlemeden yararlanamayacak olanlar Düzenlemede mükelleflerin matrah ve vergi artýrýmýna iliþkin olarak dikkate alacaklarý diðer hususlar da düzenleniyor. Matrah veya vergi artýrýmýnda bulunan ve bu konudaki þartlarý yerine getiren mükelleflerin defter ve belgeleri incelenmeyecek ve artýrýma konu olan vergilerle ilgili olarak tarhiyat yapýlmayacak. Bu düzenlemeye göre matrah veya vergi artýrýmýnda bulunulmasý, yayýmý tarihinden önce baþlanýlmýþ olan vergi incelemeleri ve takdir iþlemlerine engel teþkil etmeyecek. Ancak maddede yer alan inceleme yapma hakkýna yönelik hükümler saklý kalmak kaydýyla vergi incelemeleri ve takdir iþlemleri düzenlemenin yayýmýný izleyen 7 iþ günü içinde sonuçlandýrýlamamasý halinde bu iþlemlere devam edilmeyecek. Bu süre içinde sonuçlandýrýlan vergi incelemeleri ile ilgili tarhiyat öncesi uzlaþma talepleri dikkate alýnmayacak. Vergi Usul Kanunu'ndaki "defter, kayýt ve belgeleri yok edenler veya defter sahifelerini yok ederek yerine baþka yapraklar koyanlar veya hiç yaprak koymayanlar veya belgelerin asýl veya suretlerini tamamen veya kýsmen sahte olarak düzenleyenlerin", ayný kanunda yer alan bazý fiilleri iþleyenler, terör suçundan hüküm giyenlerin ve haklarýnda terör örgütlerine veya Milli Güvenlik Kurulunca devletin milli güvenliðine karþý faaliyette bulunduðuna karar verilen yapý, oluþum veya gruplara üyeliði, mensubiyeti veya iltisaký yahut bunlarla irtibatý olduðu gerekçesiyle adli makamlar, genel kolluk kuvvetleri veya Mali Suçlarý Araþtýrma Kurulu Baþkanlýðýnca yürütülen soruþturma ve kovuþturmalar kapsamýnda vergi incelemesi yapýlmasý, terörün finansmaný suçu veya aklama suçu kapsamýnda inceleme ve araþtýrma yapýlmasý talep edilenler bu düzenlemenin matrah veya vergi artýrýmýna iliþkin hükümlerinden yararlanamayacak. Matrah ve vergi artýrýmý üzerine hesaplanan vergilerin aylýk dönemler halinde azami 12 eþit taksitte ödenmesi gerekecek. Matrah ve vergi artýrýmý dolayýsýyla verilen beyannamelere ait damga vergisi, matrah ve vergi artýrýmý sonucu tahakkuk eden vergilere iliþkin ilk taksit ödeme süresi içinde ödenecek. Matrah ve vergi artýrýmlarýyla ilgili beyannamelerden 1000 lira damga vergisi alýnacak, bu vergi indirim hesaplanmasýnda dikkate alýnmayacak. Ýþletme kayýtlarýnýn düzeltilmesi Kayýt dýþý faaliyetlerin kayýt altýna alýnabilmesi için iþletmelerde mevcut olmasýna raðmen kayýtlara yansýtýlmamýþ emtia, makine, teçhizat ve demirbaþlarýn kayýtlara intikal ettirilebilmesini saðlamak için düzenlemeye gidiliyor. Buna göre, gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri, iþletmelerinde mevcut olduðu halde kayýtlarýnda yer almayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaþlarýn kendilerince veya baðlý olduklarý meslek kuruluþlarýnca tespit edilecek rayiç bedeliyle, düzenlemede öngörülen süre içinde vergi dairelerine bir envanter listesi ile bildirmek suretiyle defterlerine kaydedebilecek. Bilanço esasýna göre defter tutan mükellefler aktiflerine kaydettikleri emtia, makine, teçhizat ve demirbaþlar için iki ayrý karþýlýk hesabý açacak. Emtia için ayrýlan karþýlýk, ortaklara daðýtýlmasý veya iþletmenin tasfiyesi halinde sermayenin bir unsuru olarak sayýlacaðý için vergilendirilmeyecek. Gelir veya kurumlar vergisi mükelleflerinin kayýtlarýnýn daha saðlýklý hale getirilebilmesi için kayýtlarýnda yer aldýðý halde gerçekte mevcut olmayan emtia, makine, teçhizat ve demirbaþlarýný fatura düzenlemek ve her türlü vergisel yükümlülüklerini yerine getirmek suretiyle kayýt ve beyanlarýna intikal ettirebilmelerine imkan saðlanýyor. Bilanço esasýna göre defter tutan kurumlar vergisi mükellefleri, 31 Aralýk 2022 itibarýyla bilançolarýnda görülmekle birlikte iþletmelerinde bulunmayan kasa mevcutlarý, ortaklarýndan alacaklý bulunduðu tutarlar ile ortaklara borçlu bulunduðu tutarlar arasýndaki net alacak tutarlarýný, düzenlemede öngörülen süre ve þekilde vergi dairelerine beyan ederek kayýtlarýný düzeltebilecek. Bu kapsamda beyan edilen tutarlar üzerinden yüzde 3 oranýnda verginin hesaplanarak beyanname verme süresi içinde ödenmesi gerekecek. SGK alacaklarý yapýlandýrýlýyor Yasayla kesinleþmiþ SGK alacaklarýna yapýlandýrma imkaný da getiriliyor. Buna göre, sigortalýlýk statülerinden kaynaklanan, sigorta primi, emeklilik keseneði ve kurum karþýlýðý, iþsizlik sigortasý primi, sosyal güvenlik destek primi, baþvuru tarihi itibarýyla ilgili mevzuatýna göre ödenmesi imkaný ortadan kalkmamýþ isteðe baðlý sigorta primi ve topluluk sigortasý primi, SGK tarafýndan ilgili kanunlarý gereðince takip edilen damga vergisi, özel iþlem vergisi ve eðitime katký payý asýllarý ile bu alacaklara ödeme sürelerinin bittiði tarihlerden düzenlemenin yayýmý tarihine kadar geçen süre için YÝÜFE aylýk deðiþim oranlarý esas alýnarak hesaplanacak tutarýn belirtilen süre ve þekilde ödenmesi halinde, bu alacaklara uygulanan gecikme cezasý ve gecikme zammý gibi feri alacaklarýn tamamýnýn tahsilinden vazgeçilecek. 31 Aralýk 2022 tarihine kadar bitirilmiþ özel nitelikteki inþaatlar ile ihale konusu iþlere iliþkin olup, bu düzenlemeden yararlanmak için baþvurulduðu halde, belirtilen baþvuru süresinin sonuna kadar iþverene teblið edilmiþ olan ön deðerlendirme, araþtýrma veya tespit sonucunda bulunan eksik iþçilik tutan üzerinden hesaplanan sigorta primi asýllarý ile bu alacaklara iliþkin gecikme cezasý ve gecikme zammý hesaplanan sürenin baþlangýç tarihinden düzenlemenin yayýmý tarihine kadar geçen süre için YÝ-ÜFE aylýk deðiþim oranlan esas alýnarak hesaplanacak tutarýn ödenmesi halinde, bu alacaklara uygulanan gecikme cezasý ve gecikme zammý gibi feri alacaklar tahsil edilmeyecek. Kanunla, 31 Aralýk 2022'den önce iþlenen fiillere iliþkin olup yapýlandýrma son baþvuru tarihine kadar teblið edilen idari para cezalarý da yapýlandýrýlacak. 31 Aralýk 2022 ve önceki dönemlere iliþkin olup yapýlandýrmaya son baþvuru tarihine kadar baþvuruda bulunmak kaydýyla ilk taksit ödeme süresi sonuna kadar tahakkuk edecek SGK alacaklarý yapýlandýrma kapsamýnda olacak. Yapýlandýrma düzenlemesinden yararlanmak isteyenler, 30 Nisan 2023'e kadar ilgili idareye baþvuracak.