niþanlanma ve merak edilenler

Önce niþan sonra düðün; 20 soruda niþanlýlýk
Merak ettiðiniz sorulara ilginç cevaplar
Niþanlýlýk, evliliðe giden önemli bir adým. Bu önemli süreçte birçok sorunlar ortaya çýkabiliyor. Bu sorunlarý aþabilenler mutlu bir evliliðe yelken açabiliyor. Niþanlýlýkla ilgili sorularý Ali Demirel, Gülay Atasoy, Bilgin Kalmýþ, Mustafa Oðuz ve Þemsinur Özdemir cevapladý. Ailem


|||||||| ALÝ DEMÝREL ||||||||

1. Niþanlýlýk nedir?
Niþan, evlilik öncesi evliliðe hazýrlýk döneminin adýdýr. Niþanlýlýk dönemi, evlenecek kiþilerin ve ailelerin birbirlerini tanýmalarýný saðlar. Niþanlanma, memleketimizde yaygýn bir âdet olduðu gibi, dinimizde de yeri olan bir husustur. Nitekim Peygamberimiz, Hz. Âiþe ile üç sene kadar niþanlý kaldýktan sonra evlenmiþlerdir. Böylece, niþan ayný zamanda bir sünnet sayýlmaktadýr. (Müslim, Nikâh, 69) Dinimizde evleneceklerin nikâhtan önce birbirlerini görmesi ve tanýmasý için niþanlýlýk devresi caiz görülmüþtür. Çünkü iki insanýn bir araya gelip mutlu bir evlilik hayatý kurabilmeleri için birbirlerini iyi tanýmalarý þarttýr. Bunun için önce saðlýklý bir niþanlýlýk dönemi yaþanmasý uygun görülmüþtür.
2. Niþanlýlýk, evlilik midir?
Niþan, bir evlilik olmayýp evlilik vaadinden ibarettir. Niþanlýlýk, taraflara evliliðin verdiði yakýnlýðý, birlikte yaþama hakkýný ve yetkisini vermez. Yani mahremiyet bakýmýndan niþanlýlar, birbirlerine iki yabancý durumundadýr. Bu durum, daima göz önünde tutulmalýdýr. Nitekim niþaný, bir evlilikmiþ gibi telâkki ederek niþanlýlar arasýndaki mahremiyet sýnýrýna dikkat edilmemesi neticesinde, toplumumuzda pek çok üzücü ve aileleri sýkýntýya sokacak durumlar görülmekte ve duyulmaktadýr. Bu hususta titizlik gösterilmemesi sonunda taraflarý piþmanlýða düþüren bazý hatalarýn çýkma ihtimali göz ardý edilmemelidir. Resmî nikâh yapýlýncaya kadar her iki taraf da meþruiyet sýnýrýný aþmamaya itina etmelidir.
3. Niþandan dönmek caiz mi?
Beraberliklerini sürdüremeyeceklerini anlayan niþanlýlar her zaman için niþaný bozma hak ve yetkisine sahiptirler. Niþanlýlarýn mesut bir yuva kuramayacaklarý hususunda ciddi belirtiler çýkarsa, niþan sözleþmesine nihayet verilebilir. Böyle bir durumda alýnmýþ olan hediyeler karþýlýklý olarak geri verilir; taraflar helalleþmeyi de saðlamaya çalýþýrlar. Niþan atma her ne kadar bir haksa da bu hakký, kimseyi incitmeden, maddî ve manevî zarara uðratmadan kullanmak en doðrusu ve en hoþ olanýdýr.
4. Niþandan dönen biriyle evlenilmez mi?
Niþandan dönen bir kýz veya erkekle elbette evlenilebilinir. Çünkü artýk o kimseyi baðlayýcý bir durum ortadan kalkmýþtýr. Ancak baþkasýnýn niþanlýsý olan bir kadýna evlenme teklif etmek caiz deðildir.
5. Niþanlýlýk döneminde aldatýcý davranýþlar, roller kiþilikleri maskeliyor mu?
Niþanlýlýk döneminde taraflar birbirlerinin kusurlu yanlarýný gizlemeye çalýþabilirler. Gerçek yüzlerini ortaya koymayabilir, kendilerini olduklarýndan baþka türlü göstermeye çalýþabilirler. Ancak bu tarz aldatýcý tavýr ve söylemler, iliþkinin daha baþlangýçta yanlýþ temellendirilmesi demektir. Uzun vadede her iki taraf da bundan zararlý çýkarlar. O yüzden niþanlýlýk döneminde taraflar, kendilerini olduklarý gibi göstermeliler, aldatýcý tavýrlardan uzak durmalýlar.



|||||||| GÜLAY ATASOY ||||||||

6. Gençler ailelerinden habersiz niþanlanabilir mi?
Maalesef son zamanlarda gençlerin ailelerinden habersiz niþanlanmalarý moda oldu. Özellikle üniversiteye gelen ve yalnýzlýk hisseden gençler bu duygudan kurtulmak için niþanlanýyor. Sonunda ise genç kýzýn maðdur olacaðý çok acý tablolar ortaya çýkýyor. Böyle üzücü olaylarýn yaþanmamasý için gençler mutlaka ailelerinin görüþünü almalýdýr. Çünkü ‘gençlik damarý akýldan ziyade hissiyatý dinler. His ve heves ise kördür’ geleceði görmeyebilir.

7. Niþanlýlýkta duygusal çatýþmalar yaþýyor ve çiftler birbirine ýsýnamýyorsa ne yapmalý?
Bazen gençler, “nikâhta keramet var” sözüyle birbirine ýsýnamadýklarý halde evlendiriliyor. Halbuki nikâhtaki keramet birbirini sevmeyen iki insanýn nikâhlandýktan sonra birbirlerini sevecekleri anlamýna gelmiyor. Böyle gençler eðer bir türlü birbirine ýsýnamýyorsa ayrýlmalarý daha doðru olur. Çünkü evlilikte sevgi çok önemli, hatta arabayý yürüten benzin hükmündedir. Benzinsiz araba yürümediði gibi, sevgisiz evlilik de yürümez.

8. Bakýþ açýsý farklýlýklarý ortaya çýkýyorsa buna nasýl yaklaþmalý?
Mutsuzluða ve büyük çatýþmalara sebep olan bakýþ ayrýlýklarý olan gençlerin ilk baþta niþanlanmamalarý gerekir. Mesela delikanlý eþinin örtünmesini ister, genç kýz da ‘asla’ derse bu, evlilikte büyük çatýþmalara ve hatta ayrýlmaya bile sebep olabilir. Þayet bu farklýlýklar ufak tefek þeylerse karþýlýklý konuþarak anlayýþla aþýlabilir.

9. Niþanlý çiftler eþya krizini nasýl aþmalý?
Birbirini seven ve mutlu olacaklarýna inanan iki gencin basit þeylere takýlmamasý gerekir. Hz. Fatýma validemiz evlendiðinde tüm eþyasý ne kadardý? Ezvac-ý tahiratýn evlilikleri yine hâkeza… Dünyanýn faniliði düþünülür ve sünnete uyulursa bu problemler kendiliðinden ortadan kalkar. Bilmem hangi otellerde ve eþyalarla yapýlan düðünlerin birkaç gün sürdüðüne þahit oluyoruz.

10. Birbirinizin aileleri hakkýnda söylenen laflara inanmalý mý?
Bazen de aileler hakkýndaki sözler abartýlý olabiliyor. Veya çevredeki kötü niyetli insanlar, arada söz taþýyarak ailelerin ve niþanlý çiftlerin arasýný açabiliyor. Bu sözlerin doðruluk payýný iyi araþtýrmak, konuyu tahkik etmeden hükme varmamak gerekir.



|||||||| MUSTAFA OÐUZ ||||||||


11. Niþanlýlýk dönemi aldatýcý olabilir mi? Bu aldatýcýlýðý öðrenme yollarý nelerdir?
Niþanlýlýk dönemi, evlenecek kiþilerin birbirine ister istemez “þirin” görünmeye çalýþtýðý dönemdir. Bu dönemde taraflar birbirine gerçek yüzlerini göstermezler. Bu süreçte niþanlýlar yapmacýk davranýþlar içine girip gerçek yüzünü sezdirmeyebilir. Aþkýn insanýn gözünü kör ettiði gerçeðini göz önüne aldýðýmýzda bu aldatýcý davranýþlarý “niþanlý”larýn fark etmesi zor olur. Bu durumda yakýn çevresindekilerin yardýmýný almalý, onlarýn görüþlerine önem vermelidir. Bir kiþinin gerçek yüzünü, iyi ve kötü yönlerini bütünüyle o kiþiyle uzun süre birlikte olan kiþiler bilebilir. Bu da o kiþinin aile, komþu, iþ ve arkadaþ çevresindeki kiþilerdir. Bu kiþilerden “niþanlý” ile ilgili saðlýklý bilgi alýnabilir. Bunun yolu da bu çevredeki kiþiler arasýnda bir araþtýrma yapmaktýr. Bunu niþanlý kiþi deðil de bir yakýný yapmalýdýr.



|||||||| BÝLGÝN KALMIÞ ||||||||

12. Niþanda ailelerin kültür çatýþmalarý nasýl önlenebilir?
Niþanda ailelerin kültür çatýþmalarýný mutlak manada önlemek mümkün deðildir. Tek çözüm karþýlýklý olarak bazý gerçekleri kabul ve saygýdýr. Kültürün çok uzun bir geçmiþi olduðu için deðiþtirilmesi ve yýkýlmasý zordur. Ama dinî hükümlermiþ gibi sarýlýp mutlaka yapýlmasý gerekir denilip insanlara zor durumlar yaþatýlmasý kesinlikle doðru deðildir.

13. Niþanlýlýkta aileler de niþanlanýr mý?
Ailelerin en aktif olduðu dönem niþanlýlýk dönemidir. Evlilik sadece iki kiþi arasýnda görünse de bir akrabalýk müessesesi kurulacaðý için aileler de niþanlanmýþ demektir. Ama ailelerin deðiþik yanlýþ anlamalarýndan dolayý hayýrlý bir iþin ortada kalmasý ise uygun deðildir. Ailelerin birbirlerini tanýmalarý ileride çiftler arasýnda muhtemel bir sýkýntýnýn daha iyi çözülmesine sebep olacaktýr.

14. Niþanlýnýzý nasýl tanýyabilirsiniz? Tanýmanýn ölçüleri nedir?
Niþan döneminde eþ adayýný genel çerçevesiyle tanýmak mümkün olsa da ayrýntýlarýyla tanýmak mümkün deðildir. Niþan dönemi genellikle insanlarýn hep iyi yönünü gösterdiði bir dönemdir. Bu da çok normal bir durumdur. Problem ve sýkýntý anýnda insanlarýn tepkisi, yaklaþýmý ve anlayýþýný doðal bir ortamýn dýþýnda anlamak çok zordur. Zor anlarda ve mutlu anlarýnda insanlarýn tepkileri kiþinin yapýsýyla ilgili ipucu verir.

15. Niþanlýlýk evlilik için bir kriter midir, evliliðin iyi ya da kötü olacaðýný gösterir mi?
Evet, kriterdir. Niþanlýlýk dönemi için 6 aylýk bir zaman dilimini tavsiye ediyoruz. Bu dönemde beraber aðlayýp beraber gülebiliyorsanýz çoðu meseleyi çözmüþ ve sizin için uygun eþi bulmuþsunuz demektir.

16. Niþanýn amacý evlenecek çiftlerin birbirini tanýmasý mýdýr?
Evet, niþanýn amacý bir ömür boyu beraber yaþamayý düþündüðünüz insaný tanýma sürecidir. Olabileceðine veya olamayacaðýna karar verme dönemidir.

17. Niþanlanan çiftler ayný evde ikamet edebilirler mi?
Haram ve helal dairesine dikkat ederek niþanlý çiftler umuma açýk alanlarda baþ baþa görüþebilirler. Bundaki amaç ise sadece karþý tarafý tanýma olmalýdýr. Ayný evde ikamet edemezler.

18. Törensel þeyler yapýlmasa olur mu?
Her yörenin farklý âdet ve kültürü var. Niþanlarýn nasýl yapýlacaðýný, törenlerin sade olup olmayacaðýný kýz ve erkek tarafýnýn anlaþarak belirlemesi daha güzel olur.

19. Niþan olmadan nikâh yapýlsa olur mu?
Niþan olmadan nikah yapýlabilir. Bunda bir sakýnca yoktur. Niþan olmadan evlilik olmaz denilemez. Ama evlenecek çiftlerin birbirlerini daha iyi tanýmalarý için niþanlýlýk dönemi bir fýrsattýr. Evlilikten dönmek, niþandan dönmekten çok daha zordur.



|||||||| ÞEMSÝNUR ÖZDEMÝR ||||||||

20. Niþanlanmanýn ve niþan bozulmasýnýn kanunî hükmü nedir?
Türk Medeni Kanunu’na göre, niþanlanma, taraflarýn birbirlerine karþýlýklý yazýlý veya sözlü olarak kendi serbest iradeleriyle evlenme vaadinde bulunmalarýdýr. Tabii ki her hukuki iþlem gibi taraflarýn ayýrt etme güçleri (temyiz kabiliyeti) olmak zorundadýr. Ancak niþanlanma taraflarý evlenmeye zorlayamaz. Kiþiler kendi hür iradeleriyle evlenme veya evlenmemede serbesttirler. Taraflar isterlerse tek taraflý veya karþýlýklý anlaþma ile niþaný bozabilir. Niþanýn karþýlýklý anlaþma ile bozulmasýna “ikale” denir. Ýkale ile biten niþanlardan sonra maddi ve manevi tazminat davasý açýlamaz. Niþanýn tek taraflý olarak bozulmasýnda haklý ya da haksýz sebepler maddi ve manevi tazminat davalarýnýn açýlabilmesi için önemlidir. Niþanýn bozulmasýndaki bu haklý ya da haksýz sebepleri hakim takdir eder.
Niþan eðer niþanlýlardan birinin haksýz yere niþaný bozmasý veya niþanýn bozulmasýna kendi kusuru ile sebebiyet verip niþanýn davacý niþanlý tarafýndan bozulmasýnda da maddi tazminat istenebilir. Örnek olarak; A ile B niþanlýdýr. A evlilik için kendisine iyi niyetle kýyafet almýþtýr, A’nýn annesi de evlilik için iyi niyetle davetiye bastýrmýþtýr. (Masraflarýn talep edilebilmesi için iyi niyetle yapýlmalarý gerekir.) A, B’nin baþkasýyla iliþkisi olduðunu öðrenmiþtir ve bunun üzerine A niþaný tek taraflý olarak bozmuþtur. A daha sonra mahkemeden bu masraflar için bir maddi tazminat talebinde bulunabilir.



Niþan bozulduktan bir yýl sonra hediyeleri isteyemezsiniz!
Ayný þekilde A’nýn annesi de ayný davayý açabilir ve masraflarý isteyebilir. Tabii ki bu arada B’nin iliþkisini A, hakime ispat etmelidir. Bu olayda B’nin niþanlýlýktaki sadakat yükümlülüðünü ihlal ettiði gerekçesiyle hakim uygun bir tazminata karar verebilir. Maddi tazminat isteme süresi niþanýn bozulmasýndan itibaren 1 yýldýr. Bir yýl sonunda dava açýlmazsa dava zamanaþýmýna uðrar. Yine burada niþan tek taraflý bir irade beyanýyla sona ermiþtir. Niþanýn bozulmasýnda kusuru olmayan taraf manevi zarara uðradýðý gerekçesiyle mahkemeye baþvurup hakimin bu manevi zararýn varlýðýný kabul etmesi ve bunun üzerine uygun bir para tazminatýna karar vermesiyle niþanýn bozulmasýnda kusuru olan taraf diðer davacý tarafa bu tazminatý ödemekle yükümlüdür. Burada da dava açýlma süresi 1 yýldýr. Niþan bozulduktan sonra iade edilmesi istenen hediyeler niþanlýlýk dolayýsýyla verilmeli, maddî deðeri büyük hediyeler olmalýdýr. Bu hediyeler niþanlý ya da onun anne veya babasý ya da onlar gibi hareket eden kimseler tarafýndan istenebilir. Burada da hediyelerin istenebilmesi için niþanýn bozulmasýndan itibaren 1 yýlýn geçmemesi gereklidir. Taraflara verilen hediyeler aynen mevcut ise aynen, aynen verilemiyorsa mislen, mislen de geri verilemiyorsa sebepsiz zenginleþme kurallarý uygulanýr. Hediyeler iyi niyetle elden çýkmýþ ise hediyelerin iadesi istenemez. Sayý:228Bölüm:Evlilik