Konu: Nizip Tarihi Kitabý 1973

Harb : Bir Milletin yaþamak iradesinin en Ulvi birTezahürüdür.
TAÞBAÞDAÐI
Kayseri’nin Erciyesi, Bursa’nýn Uludaðý, Gaziantep’in Sofu, Dülük Babasý varsa Nizip’inde Taþbaþ daðý vardýr. Gerçi Taþbaþ’ýn ne Erciyes gibi sürekli karý Dumaný, ne Uludað gibi çam ormaný Sof gibi havayý ozanlaþtýran doðal makinesi, ne de Dülük gibi yaþý ta Etilere kadar uzanan ve her dinde karþýmýza ayrý bir aziz olarak çýkan babasý. Ama bunlara karþýlýk Taþbaþ yamacýnda güzel bir Pýnar’a, yaz kýþ yemyeþil Kur’an bitkisi zeytin aðaçlarýna, Bizanslýlarýn meyvesinden seks macunu yaptýklarý Fýstýk aðaçlarýna sahiptir. Bir gün gelecek müteþebbis Nizipliler, pýnarýn çevresini güney’in Revaçta bir eðlenme ve dinlenme yeri, turistik bir site haline getireceklerdir. Nizip’in güneyinde ki Barak nasýl adiyle, folkloruyla ben Türk’üm diyorsa, Taþbaþ’ta ben de öyleyim diye ses veriyor. Dörtbin’i Abdal olmak üzere 84.000 Türkmen evi tut beni Anadolu diye Horasandan yola çýktýklarý zaman aralarýnda "Taþbaþ" Adýnda bir oba bulunuyordu. Taþbaþ, Bozok’a baðlý 24 Oðuz Boyundan biri olan Beydilli’nin Oymaklarýndan Karaþeyhli’nin bir Obasýdýr. Önce Sivas, sonra Yozgat’a gelen büyük Türkmen göçü Yozgat’tan sonra yönünü Güney’e çevirmiþ þimdi Suriye sýnýrlarý içinde bulunan Culup’a yerleþtirilmiþlerdir. Baþlarý Oymak yasasýna baðlý, yaþantýlarý Kýþlak ile Yaylak arasýnda geçtiðinden Culupta ki sürekli yerleþme yaþantýsýndan usanmýþlar yazlarý kuzeyde ki yaylalara göçüp kýþlarý geri dönmeye baþlamýþlar, Ýçlerinde dönmeyenler de olmuþtur. Taþbaþ Ovasý bu gidiþ geliþlerin birinde bir Fýrat’a öbür yandan Barak ovasýna bakan bu tepeye konarak Türkmen adeti üzerine adlarýný bu dað’a vermiþlerdir, Taþbaþ adý þöyle bir Hikayeye de baðlanmaktadýr:
Vaktiyle yedi kýz kardeþ odun toplamak üzere bu tepeye çýkarlar bir aralýk yedi atlýnýn kendilerine doðru geldiklerini görür, korkarlar. Yüzlerini ve ellerini göklere çevirerek Tanrýya seslenerek eðer bunlar kötü niyetle geliyorlarsa kendilerini taþ et diye yalvarýrlar.’ Adamlar kötü niyetli olduklarýndan kýzlarýn dualarý kabul edilir. Atlýlarýn yediside hemen taþ olurlar. Bu efsaneyi kýzlarýn kendilerinin tas edilmenin yolunda yalvardýklarý, kýzlarýn taþ olduklarý, biçimde anlatanlar da vardýr. Bu taþlarýn üst bölümleri eskiden tam kafa biçiminde imiþ. Bundan ötürü tepeye Taþbaþ adý verilmiþtir. Sonra doðal etkilerle bu durum kaybolmuþ. Taþbaþ tepesinde, kayalar üzerinde at ve köpek ayaðýna benzeyen izler bulunmaktadýr. Bunlarýn islam Dininin ilkmüezzinlerinden Bilal-i Habeþ-i nin At ve Köpeðine ait bulunduðuna inanýrlar. Bu nedenle halk tarafýndan Kutsal yerlerden biri olarak nitelenir.Tanrýdan bir dileði olanlar, burada kurban keserler. Bu dilek dilemede çocuk isteyenler çoðunluðu teþkil ederler. Hatta erkek çocuðu olanlarýn adýný Bilal veya Habeþ loyarlardý. (S.46/47)
C. C. Güzelbey

KARKAMIÞ TARÝHÝ HAKKINDA
1953 senesi kazýlarýnda bulunan çivi yazýlý vesikalarýn neþri sayesinde Karkamýþ þehri tarihi hakkýnda bilgimiz bir hayli artmýþtýr. Eski þarkýn en büyük þehirlerinden biri olan Karkamýþ Carabulus" þehri harebeleri Baðdat demir yolu Türkiye hudutlarýný. Fýrat kenarýnda kestiði noktadabulunmaktadýr. Hudut o þekilde çizilmiþtir ki þehrin batý kýyýsýndaki kapý ile iç þehir Türkiye hudutlarý içinde, dýþ þehir ise Suriye’de kalmýþtýr. Eski Karkamýþ þehrinin emniyeti Mezopotamya, Anadolu ve Kuzey Suriye memleketleri arasýndaki kervan yollarýnýn kavþak noktasýnda bulunmasýndan ileri gelmekte idi. Bundan dolayýdýr ki 1876 senesinde Ýngiltere’nin Halep konsolosu bulunan Skeneilk defa harebelerdeki yazýlý kitabeleri buluncabir çok araþtýrmacýlarýn dikkatini çekmiþtir. Bu arada British müzesi tarafýndan yapýlan araþtýrmalardaçeþitli mimar ve heykeltýraþlý parçalar tespit edilmiþtir. Bundan bir müddet sonra yine 1912 yýlýnda British müzesi tarafýnda yürütülen kazýlar 3 yýl devam etmiþtir. Ancak 1920 yýlýnda politik nedenlerden dolayý bu bölgedeki Arkeolojik araþtýrmalara son verilmiþtir. Bu sýralarda Anadolu’da Kurtuluþ savaþýnýn þiddetli oluþu Arkeolojik kazýlarý bir müddet için aksatmýþtýr. Daha sonra Mr.Dvid Hogorth bu bölgedeki kazýlarý yeniden baþlatmýþ ve C.Leonard Woley tarafýndan devam ettirilmiþtir. (S.47)
Vaziyet-i umumiye, idare ve sevk mesuliyetini deruhte edenler en mühim hedefe ve en yakýn tehlikeye mümkün olduðu kadar yakýn bulunur yeter ki bu tekarrüp vaziyeti-i umumi-yeÝ nazardan mahcup býrakacak derecede olmasýn.
ATATÜRK
Bu kazýlardan elde edilen genç Hitit’in muhtelif safalarýna ait olan Ortostadlar ve Heykeltraþlýk eserleri bu gün çeþitli müzelerin en kýymetli eserleri arasýndadýr.
I) Jucihn Gorstang-The Hitit Empire, Landon 1929 S. 237-262-282-297
Bu kazýlar neticesinde Karkamýþ þehrinin daha neolotik devirlerden meskun olduðunu gösteren vesikalar bulundu. Fakat þehrin en parlak çaðýnýn yaþadýðý M.Ö. 2.000 yýllarýnda çýkan vesikalarla anlaþýlmýþtýr. Bugün burada küçük taþlar üzerinde çýkan yazýlarýn birçoklarý henüz okunmadýðý gibi bir kýsmýnýnda okunabilmesi için Karkamýþ’ýn 2.000 yýl tarihi için Hitit, Mýsýr ve Mari arþiv vesikalarýndan faydalanýldýðý gibi M.Ö. I. bin yýl tarihi içinde Urantu devleti ve Asur imparatorluðu devri vesikalarýna baþ vurmak gerektir. M, Ö. 2,000 YILINDA KARKAMIÞ ÞEHRÝ Çivi yazý vesikalarýndan Karkamýþ þehrinin adýna ilk defa Mari Arþivi vesikalarýnda rastlanmýþtýr. Hammurabi devrinde Karkamýþ Mari’ye tabi bir þehir olduðu anlaþýlmaktadýr. Yine Hammurabi devrinde kuzey Suriye’de müstakil bir þehir Krallýklarýn mevcut olduðu malumdur. Hammburabinin Mari’yi zaptettiðini biliyorisek’de Babil Kralýnýn Karkamýþ ve Hale þehirlerine karþý durumu meçhul kalmaktadýr. Hammurabi sülalesine son veren Hitit kralý I. Murþil’in Babil’e giderken Halep gibi Karkamýþý’da zapt etmiþ olmasý kati bir delil mevcut olmamakla beraber muhtemeldir. Zira I. Hattuþil zamanýnda konu olan "Urþu’nun muhasarasý" metninde Karkamýþ þehri Halep ve Zarwar þehirleri ile beraber Urþu’nun mütefiki olarak görünüyor. S(48)
I Murþil’in katlinden sonra Hitit sarayýnda birbirini takib eden saray facialarýnýn yüzünden Hitit devleti tekrardan nüve sahasý içine çekilmeye mecbur kaldýðý zaman, Hiksos istilasýndan yeni kurttulan Mýsýr Firavunlarý tehlikenin geldiði Suriye, Filistin karayollarýna hakim olma gayesiyle Asya’ya birçok seferler yapmaya baþlamýþlar, uzun zaman Mýsýrlýlarýn hakimiyetinden sonra Karkamýþ 3. Tutmosis’ in halefleri kuzey Suriye’ye ehemmiyet vermediklerinden bütün kuzey Suriye þehirleri gibi Karkamýþ þehride Mýsýr hakimiyetinden çýkmýþtýr. Zira bu sýrada ön Asya memleketleri yeni bir Hind - Arigöçlerine sahne olmuþtur. Bu göçlerin tevlit ettiði karanlýk çaðda M.Ö.15. asýr Mitani devleti hakimiyetini kabul etmiþtir. Bunu da Ugarit arþivlerinden Öðrenmekteyiz
HÝTÝT ÝMPARATORLUÐU ZAMANI
Karanlýk çaðý takip eden Amarna devrinde M.Ö. 1400-1350” tarihi kaynaklar yeniden akmaða baþladýðý zaman yine Hitit devletinin kurucusu 1.Þupiluliuma’nýn eski Hitit devletinin kuzey Suriyede kitarihi haklarýný talep ettiðini görüyoruz. Nitekim ananelerinde 8 günlük bir muhasaradan sonra Karkamýþ’ýnda zaptedildiðini ve buraya oðullarýndan Bijassili’nin tayin edildiði anlaþýlmaktadýr. 2. Murþil’in Arzawa seferine iþtirak etmek üzere yolladýðý kuvvetlerin Sallape þehrinde Hitit ordusuna iltihak ettiðini daha sonra büyük kral ile beraber Hepat yortusunu kutlamak üzere gitmiþ olduðu Gizzuwat’na daolduðunu bunun üzerine 2. Murþil’in yerine onun oðlu Prens Sarrumay’ý tayin ettiren Murþil ananelerde bilmekteyiz. Boðazköy vesikalarýnda da Karkamýþ kralýdenilen birTuthalia ile oðlu Halpahis’le bahsedildiðini çoktan beri malumdur. Muvattali zamanýndaki Karkamýþ kralýna gelince bu devirden kalma Hitit vesikalarý az olduðu için Karkamýþ’ýn bu devirdeki durumu meçhul kalmaktadýr. Ancak Muvattali’den evvelki ve sonraki Karkamýþ krallarý malum olduðundan bu devir için Hitit vesikalarýndan Karkamýþ Kralý olarak iki isim vardýr: Bunlardan birisi Sahurunuva dýgenTesup tur.
M.Ö. I. BÝN YIL’DA KARKAMIÞ
Bu suretle M. Ö. 12. asýr baþlarýna kadar gelmiþ oluyoruz ki, bu devirde Ön Asya memleketleri üzerinden bir tayfun gibi geçen Ege göçleriyle büyük Hitit devletide yýkýlmýþ bulunuyordu. Ege göçlerinin sebep olduðu karýþýklýklar dindikten sonra Karkamýþ tahtala Hitit kral sülalesine mensup olan ailenin hakim olduðu söylenilebilinir. Gerçi bu Karkamýþ krallarý Hitit büyük krallarýnýn adlarýný taþýmýyorlardý Fakat göçlerden evvel yaþayan krallarýn Tesup’la Hurice adlarýyla hâla devam etmektedir. S(49)
Mesela Bu devirde Asur krallýðý I. Týgletpileser "M. Ö. 1116-1090" Akdenize kadar gittiði bu seferden dönerken Büyük "Hattik kralý Nirýi-Tesupuda vergiye baðladýðýný" anlatmaktadýr. Onuncu asýrda Asur vesikalarýnýn Karkamýþ krallarýndan Sanðana ve Pisiris’ in son Karkamýþ krallarýndan olduðunu Öðrenmekteyiz. Böylece M.Ö. X. asrýn baþlarýnda konulan Luhas sülalesinin kurucusunu tanýyoruz. Fakat baþka bir Karkamýþ abidesi üzerinde kendisini ayný zamanda "öküz’ün baþý ve ayaðý" Ýdeoramlarýn ile gösterilen bir þey kralý saðým veren Sasa isimli bir Karkamýþ kralý daha tanýyoruz. Luhas sülâlesi zamanýnda 6 tane kral baþa gelmiþ bu krallarýn da I. Luhas’ýn yukarýda adý geçen Karkamýþ Stelinden tanýyoruz, Karkamýþ þehrinin merdivenli kapýsýnýn iki tarafýnda duran Aslanlardan soldakinin üzerindeki kitabe ile de 2. Luhas’ ýn sað taraftaki Aslan üzerindeki kitabe ile de 2. Luhas’ýn babasý Asatuwatimais’e ait olduðu yapýlan kazýlarla anlaþýlmýþtýr. Ayný surette çýplak kabartmasý üzerindeki Kitabe ayný krala ait olduðu anlaþýlmaktadýr. Luhas sülalesi içinde Ýnþaat faaliyeti hakkýnda en çok bildiðimiz olan kral 2. Luhas’ýn oðlu Katuvas’týr. Bu kral bizzat kendi kabartmasýný yaptýrdýðý gibi yanýnda icraatý’ný anlatan bir kitabe býrakmayý da ihmal etmemiþtir. Karkamýþ’ ta bu gün meydana çýkarýlan þehir kapýlarýný Reliefli Ortüslat’larla tezyin ettiren bu kral ayrýca "Aslanýn Firtýna Tanrýsý Mabedi" ile meþhur merasim yolunuda inþa ettirmiþ ve birde annesi Anas için bir hilani kapý inþaatýda yaptýrmýþtýr. "M. O. X - IX Y.Y" Luhab sülalesinden sonra Karkamýþ, Asur Uraltu krallarýnýn hakimiyeti altýnda yaþamýþtýr. Sonunda Assur kralý Sarðon yalnýz kral ailesini esir etmekle ve mabetlerdeki bütün altýn ve gümüþ eþyayý alýp götürmekle kalmamýþ, bütün þehir halkým da Deportatine mecbur ederek Karkamýþ þehrine Asurlulularý yerleþtirmeyi baþarmýþtýr. Sarðon’un halefleri zamanýnda artýk Karkamýþ’ta bir Asur eyaleti olarak bahsedilmektedir. Bu suretle Neolotik devrinden beri meskun bulunan ve 2. bin yýlda kuzey Suriye’nin en büyük þehirlerinden biri olan Karkamýþ þehri I. bin yýlda bir taraftan Assur, diðer taraftan Urartu ve Firyg krallarýnýn taziki arasýnda siyasi varlýðýný Sarðon zamanýnda da koruduktan sonra M. Ö. 7. asýrda bir Assur vilayeti haline girmiþtir.
KARKAMIÞ KAZILARINDAN ÇIKARILAN ESERLER
Karkamýþ kazýsý sýrasýnda Hitit imparatoru devri mezarlarýndan çýkarýlýp kaçýrýlmýþ altýn hey kelçiklerin sayýlarý on kadardýr. Þimdi Ýngiltere Brilish müzesindedir. Eserler Hitit imparatorluðu devrine ait "M.Ö. 1300" s.(50)
S.(51) ilk satýr ince yaprak seklinde akýndan olup kakma olarak baþka eþyalar üzerine yerleþtirilmiþlerdir. Bir tanesi ise Altýn figürüdür. Bu eserler dünyanýn ay­ný zamanda British müzesinin en önemli eserleri arasýndadýr. Genç Hint devrine ait Kargamýþ savas arabasý; ( Karkamýþta bulunmuþtur. ) Gaziantep müzesinde de sert taþtan Ortostad Dik düzgün duran taþparçasý M.Ö. 800 yýllarýna aittir. Üzerinde törene iþtirak eden bir insan tasviri vardýr. Genç Hitit devrine aittir. S.(51)

Milli kültürün her çýðýrda açý­larak yükselmesini Türk Cum­huriyetinin teme! dileði olarak temin edeceðiz.1932 K. ATATÜRK
BELKIS HARABELERÝ
Belkýs il merkezine 52, Nizip’e 10 kmuzaklýktadýr. Roma ve Bizans devir eserlerine geniþ ölçüde rastlanmaktadýr. Arkeolojik yönden büyük deðerler taþýyan merkezlerden biridir. Fakat bu güne kadar Arkeolojik bir kazý yapýlmamýþ, ancak etrafýndaki köylüler tarafýndan yapýlan iptidai kazýlar neticesinde bir çok eserler tahrip edilmiþ, bir kýsmý da elden ele satýlarak yurt dýþýna çýkmaktadýr. Buradan çýkan kýymetli; eserlerin halen Ýtalya, Fransa, "Luur" Berlin, Ankara, Ýstanbul ve Gaziantep müzelerini süslediðine þahit oluyoruz. Belkýs’a ilk giriþte, harebelerin tam ortasýndan Roma devrine ait lahit ( Belkýsta bulunmuþtur) yükselen sivri tepe yolumuzu keser, Size maziden bir þeyler verecekmiþ gi­bi, kendine doðru çeker. Butepenin baþýnda,aðzýve duvarlarý kýrmýzý S.(52) boyalý harç ile sývalý altý tane su kuyusu veyahut halkýn degimine göre havalandýrma delikleri vardýr. Þehir kalýntýsý tepeyi kucaklar gibi çevrelemiþ Þehri dolaþan muhtelif büyüklükte ve geniþlikte su yollarý tarihi sýrtlamýþ gelen köprü kalýntýlarý. Zamanýnda barýnak olarak kullanýlan ma­ðaralar yerli halkýn köþk diye adlandýrdýðý, Roma devrine ait bir saray Roma devrine ait, bir senato üyesi heykeli (Belkýs) kalýntýsý. Su sarnýçlarý, hamamlar, heykeller maðaralarýn_ duvar ve kapý. üstlerine iþlenmiþ insan ve kartal kabartmalarý. Taþlar üzerine yazýlmýþ, Latin yazýlarý. Mezarlardan çýkan cam þiþe, toprak kaplar ve mozaikler S.53
Roma devrine ait, bir senato üyesi heykeli (Belkýs)
Hepsi birbirinden güzel ve kýymetli. Fakat çok bakýmsýz. Tepeye çýkýlýnca, her þey her yer ayaklarýnýzýn altýnda kalýyor. Kuzeyden güney’e ince bir sicim gibi uzayýp giden Fýrat, arda kalan bu viranenin eteklerini yalayarak süzülüyor. Tek teselliyi onun soðuk dudaklarýndan buluyor, Belkýs. GAZÝANTEP MÜZESÝNE NÝZÝP VE BELKISDAN GELEN ESERLERÝN LÝSTESÝ. HEPSÝ ROMA DEVRÝ'NE AÝTTÝR" Tahtta oturan baþsýz erkek heykeli "Env. No: 2850" Belkýs’ýn hekim deresi mevkiinden getirilmiþtir. Tahtta koltukta oturur ve kucaðýnda çocuðunu tutar vaziyette tasvir edilmiþ kadýn heykeli "En No: 3553" En No: 3535 En No: 4118 Belkisdan getirilmiþlerdir. Keriç taþýndan yapýlmýþ ayakta duran senato üyeleridir. En No: 3518 Oturan erkek heykeli: Belkisdan bir maðarada bulunmuþtur, Kireç taþý. En No: 1961 Niþ içinde kabartma olarak yapýlmýþ birsenato üyesi. Belkýs hekim deresinden. En No: 2204 Niþ içinde erkek tasviri bulunan küçük bir mezar Nizip’ten En No: 6201 Kolossal -Büyük- heykel kollan bacaklar ve baþ yok Belkýs hüyügünden getirilmiþtir. En No: 3526 Çelenk üzerinde kartal bulunan mezar steli. Kireç taþýndan ve Belkýs hüyügü eteðinden getirilmiþtir. Roma devri mezar stelîni, Tilbaþardan. Lahit üzerinde çelenkler taþýyan Eroslar ve Meduza baþlan "Korkunç Yaratýklar" Bulunmaktadýr. Belkýs Hüyügü eteðinden getirilmiþtir. Lahit üzerinde çelenkler taþýyan Eroslar "Gençlik tanrýlarý" ve meduza baþlan tasvir edilmiþtir. Nizip - Tilfar köyünden. Karý koca yanyana mezar stelleri kireç taþýndan Belkýstan getirilmiþ Roma devrine aittir. Kan koca ve çocuklan yanyana mezar stelleri Romalýlar devrine aittir. Mermer ve kireç taþýndan, Roma devrineait iki heykel parçasý da yine Nizip bölgesinden gelmiþtir.. S.(54)

TÝLBAÞAR KALESÝ (Tilbeþar týlbaþar Tilbaþer Týlbaþer)
Oðuzeli kazasýnýn güneyinde ve kasabaya 10, Nizip’e de 30 km. uzaklýktadýr. Bu kalenin eski adý Turbessel’dir. Bu isim zamanla deðiþik söylentiler neticesinde bu gün Tilbaþar haline gelmiþtir. Burasý Cortanay eyaletinin merkezi idi. Bu kalede, Odessa Prensleri tarafýndan inþa edilen þatolardan bugün hiç bir eser kalmamýþtýr. Bu kasabada Orta Çaðda Suriye Yakubilerinin bir Psikoposluðu bulunduðunu Colonix Prankues Ray, eserinin sayfa 322 sinde belirtmektedir..

Fransýz yazarlarýndan Babtistix, bu kale hakkýnda þöyle yazar: Tilbaþar, Halep ile Birecik arasýndaki eski bir kasaba ve kaledir. Tilbaþar ile Birecik arasýndaki uzaklýk 10, saattýr. Bu yolun 3 saatýný pamuk, tütün ve pirinç ekili vadiler de geçirdik. Ondan sonra arazi daðlýk, kurak ve yerleþiksiz, insansýzdý. Tilbaþar’a 5 saatlik bir mesafede Nizip isminde Fakir bir Türk köyü vardýr. Burada bir saat sonra Mursal kasabasýna varýlýr. Bu iki köy sultana ait ve Maraþ paþalýðýna baðlýdýr. Nizip köyü ismini taþýyan bir dað’ýn eteðindedir. Bu dað Toros sinsilesine ait Karadaðýn bir koludur. Karaðýn adýnda küçük ve, sarp sahilli bir ýrmak Nizip’in güneyinde Fýrat’ýn batý kýyýsýna kadar uzanan geniþ bir vadi vardýr. Bu vadide Barak adýnda Ziraatla uðraþýr bir Türkmen köyü vardýr. Tilbaþar’dan Antep’e kadar beþ Fersahlýk bir uzaklýk vardýr..

Sultan Mesut 1149 senesi 11 Eylülünde Maraþ’ a geldi oðlu Kýlýç Arslan kýsa bir muhasaradan sonra burayý aldý..

Bundan sonra Sultan, Turbesseli muhasara etti. Burasý çok müstehkem bir kale idi. Bizzat Jecelin "Ýkinci jecelin" in konuðu buradaydý- Turbessel de Turbessel kasabasý, ermeni, Frenk ve Suriyeli Hýristiyanlar tarafýndan savunuluyordu. Selçuklularýn yapmýþ olduklarý kuþatma içinde kalanJacelin ümitsiz bir halde, ellerini göðe kaldýrarak, kale duvarlarý üzerinde Allaha dua etti ve buyruk altlarý ile düþmanlarý önünde aðladý. Fakat Selçuklular "burayý almaða muaffak oldu..

Nurettin, Mahmut. zamanýnda Antep, Dülük ve Tilbaþar adlarýna sýk sýk rastlanýr. Nurettin Mahmut, Hicri 546 – Miladi 1150 yýllarýnda jacelin ile savaþa tutuþtu. Türkmenler, Jacelin’i avlanýrken yakaladý; 4 Mayýs l150 tarihinde Halep’e gönderdiler. Nurettin Mahmut ölünceye kadar Jacelini esareti altýnda tuttu ve bu esaret 9 yýl devam etti. Frenklerin, Tilbesselde mukaddes bir kilisesi vardý. Bu kilise uzun yýllar bayýndýn olarak kalmýþtýr. Kilise 1459 tarihinde harap olmuþ. 1560 tarihinde Frenkler, Tilbaþar da ki bu kilisenin korunmasý için Türklere 5.000 altýn vermiþlerdir..

Bundan da anlaþýlýyor ki Antep ve havalisi iki asýr müddetle "1097 - 1200" daimi bir muharebe sahasý olmuþtur. Bu bölge, Türklere, Ermenilere, Frenklere Ve Bizanslýlara geçmiþ, fakat daima Türk idaresi burada hakim kalmýþtýr..

1833 Nisanýnda, yani Kütahya antlaþmasýndan beri Tilbaþar, Mýsýrlý Mehmet Ali paþanýn kuzey-doðu sýnýrýný meydana getirir. Bu hudut Sacýr isminde bir ýrmakla sýnýrlý çekilmiþtir. Irmak Tilbaþar’ ýn kuzeyinden doðar ve Cerablusa yakýn bir yerden Fýrat’a dökülür. Mýsýr’ýn paþasý Sacýrýn doðusahilinde yedigünlük bir karantina yaptý. Karþý sahilinde 15.000 Arap askeri çadýrlarýný kurmuþtu..

Rivayete göre, Tilbaþar kalesi Antep kalesinden eskidir. Kuruluþu hakkýnda da hiç bir kayda rastlanmamaktadýr. Kale, çok harap ve periþan bir durumdadýr. Bu gün sadece bir hüyük olarak ovada sivrilmektedir. Surlarý ve Burçlarý yerle bir olmuþtur. Yalnýz kalenin kapýsý olduðu, tahmin edilen bir iki basamaklý merdivenle, iki yanýndaki taþ yýðýnýndan baþka bir dikili, taþ görülmektedir. Bundan baþka Tilbaþar kalesinin doðusuna isabet eden, þimdiki Tilbaþar mezrasýnda Belure Köyü” bir çok harabe ve kalýntýlara tesadüf edilmektedir. Rivayete göre buralar çok eskiden Ýnceþehir adýyla anýlan çok büyük sanayi ve ticaret þehri imiþ Yine_ rivayete göre, Tilbaþar kalesinden, kalenin üç km.kuzey batýsýnda bulunan Zeranba köyündeki deðirmene gizli bir yol varmýþ... Kale muhasara edilince suyunu bu yoldan temin edermiþ. S.(55/56)
.


.

RUM KALE.

Aþagý.Fýrat bölgesinde, Halfeti kazasiyle karþýlýklý ve Elif istikametinden gelen Mercümen çayý ile Fýrat nehrinin birleþtiði yerde, Fýrat nehrininbatý kenarýnda yüksek ve sarp kayalarla örtülü bir tepe üzerine kurulmuþ müstahkem bir kaledir..
Güneyden Carabulustan itibaren Fýrat nehri vadisini takibeden kaleler zincirinin bir halkasýdýr. Batýsýný Mercümen kuzey doðusunu Fýrat’a dayayarak kendisine kuvvet temin eden Rum Kale, emsali gibi çok metin bir yerde kurulmuþtur. Tarih bize Rum kalenin, Ýsa’nýn doðumundan 840 sene evvel Ajurlularýn baskýnýna uðradýðýný söylüyor. 3. Assaurnasýrabel, Malatyadan Siverek ve Birecik kalelerinin zapta giderken yolu üzerindeki birçok kaleleri ezdikten sonra Rum Kale 350 müdafii île koskoca Asur ordusuna karþý koymak istemiþ, nihayet çiðnenmiþtir. Bu itibarla, þimdi gözümüzün önünde derin bir uykuya dalmýþ olan þu burçlar, bize 2700 senelik tarihten bir çok menkýbeler okumaktadýr, Rum kale, zaman zaman Asurlarýn, Urartularýn, Partlarýn, Romalýlarýn, Sassanilerin, Araplarýn ve nihayet Türklerin eline geçmiþ, Ara sýrada kale müdafilerinin, fetihlere karþý isyankâr hareketlerine sahne olmuþtur. Bu itibarla Rum Kale, Fýrat boyunca bir inci gerdanlýk gibi dizilmiþ olan kaleler manzumesinin nehirler arasý hattýna yöneltilen saldýrmalarda bel kemiðini tutmuþtur.
Kale, suyunu Fýrat nehrinden temin ediyor. Bu maksatla, kurulduðu yalçýn kayalar arasýndan nehre doðru meþkur bir merdiven uzatýlmýþtýr. Merdiven o derece sanatkârane. o kadar tabiye kaidelerine uygun yapýlmýþtýr ki hayret etmemek kabil deðildir. Bazý tahkimat kaideleri vardýr ki onlar binlerce sene evvelinden beri yaþamýþ ve her devirde askeri kýymetlerini muhafaza etmiþtir. îþte Rum Kaleden nehre doðru, yukarýdan aþaðý uzatýlan taþ merdiven de bu ezeli kaidelere uyan kýymetli bir eserdir.
Kale iki beden halindedir. Þimdi yarýya kadar topraða gömülmüþ kapýdan girilince hafif bir meyille kale meydanýna çýkýlýr. Burada hâlâ yaþayan bir çok yapý enkazý, su depolarý göze çarpar. Kalede geçmiþi hatýrlatacak kitabe ve iþarete tesadüf edilememiþtir. Yalnýz kale içinde ve doðuya bakan duvar üzerinde bir kadýn kabartmasý ile altýnda latince bir yazý göze çarpmaktadýr.
Meydandan kuzeye doðru yürürsek uzun ve emniyetli bir yol bizi yukarýda bahsettiðimiz su merdivenlerine götürür. Merdivenlerin baþ tarafýndan aþaðýya baktýðýmýz zaman Fýrat nehrinin ayaðýmýzýn altýnda homurdanarak aktýðýný görürüz, însan buradan etrafý seyrederken gayri ihtiyari düþünceye dalýyor. O zaman gözlerimizin önünde harmaniyelerine sarýlmýþ, ayaklarý sandallý bir asurinin, kah saçý sakalýna karýþmýþ eli kargýlý bir Romalýnýn, ince ve narin vücutlariyle kayadan kayaya seken bir iranlýnýn, arkasýndaki beyaz meþlahý ile suya gelen bir Arabýn,en nihayet baþýndaki tunç miðferi, arkasýndaki tel zýrhý ile gazenfer bir Türk’ün dolaþtýðýný insan görür gibi oluyor.
Kalenin 8 burcu, beher burcu iki kadý, muntazam mazgallý, doðuya ve kuzeye açýlan kapýsý gezmeðe ve görmeðe deðer bir hali vardýr.
Rum kale : Nizip’in kuzeyin de tahminen 50 km mesafede Meydana yakýn Fýrat vadisindedir.

S.(57/58)
.

FISTIK’ IN TARÝHÇESÝ
Osmanlý imparatorluðu devrinde Gaziantep mýntýkasý Halep iline baðlý bulunuyordu. Bu zamanda Fýstýk ticareti de Suriye’ li Tacirlerin elin de toplanmýþtý. Fýstýk Halep ve Þam’da mamul bir hale getirilerek Beyrut Limanýndan ihraç ediliyordu. Suriye’ li tüccarlar vasýtasýyla muhtelif ülkelere sevk edilen bu milli mahsulün adý memleket dahilinde dahi Þam fýstýðý olarak tanýnmasýna sebep olmuþtur. Arap aleminde ise asýl menþe vilayetine izafeten Fýstýk-i Halep" tabiri tercihen kullanýlmýþtýr
Cumhuriyet’in ilanýndan sonra bu mahsulün en büyük alýcýsý Suriye olmuþ ve bütün dünyaya oradan ihracat yapýldýðýndan dýþ piyasalara fýstýðýn bir Türk malý olduðu tanýtýlmamýþtýr.
Birinci Cihan harbinden sonra Türkiye’den göç edip Suriye ve Amerika’da yerleþen ermenilerden bazýlarý, bu mahsulü Amerikan piyasasýna tanýtmaya muaffak olmuþlardýr. Gaziantep ve havalisinde Fýstýk tacirine geniþ ölçüde kredi saðlanmadýðý için Suriye ermenilerinin bu icraatýný kolaylaþtýrmýþ ve kendilerini bu sahada rakipsiz býrakmýþtýr. Bu gün alýnan tedbirler sayesinde Amerikan piyasasýyla ve dîðer piyasalarla temasa geçilmiþ yukarýdaki mahzurlar bertaraf edilmiþ ve milli hasýlatýmýz olan Fýstýk dýþ aleme tanýtýlmaktadýr.
1939 yýlýnda Gaziantep Fýstýk üreticilerinin çabalarýyla bir Fýstýk
Kooperatifi kurulmuþtur. Bilahare bu Kooperatifin benzerleri çevre il ve ilçelerde kurularak 1964 yýlýnda hepsinin birleþmesi ile Güneydoðu Fýstýk Tarým Satýþ Kooperatifi Birliði adý altýnda büyük bir kuruluþ vücuda getirilmiþtir.
Son yýllarda bu birlik bölgemizin Fýstýk mahsulünü bütün dünyaya tanýtmýþ, milli bir mahsul olan Antep Fýstýðýný dar alýcý piyasasýndan kurtararak fiyat politikasýnda üretici lehine büyük adým atmýþtýr.
Antep Fýstýðýný bütün dünya piyasalarý tanýmakla beraber en çoðunu Amerika Birleþik Devletleri almaktadýr. Amerika aldýðý Fýstýðý çýtlatma, kavurma ve ambalajlama iþini yaparak daha cazip bir hale getirerek.bir kýsmýný, iç piyasasýnda tüketerek, bir kýsmýný da Avrupa ülkelerine Türk fýstýðýndan imal edilmiþ ibaresi ile ihraç etmektedir. S.(58/59)

ÜLFET GIDA VE SABUN SANAYÝÝ ANONÝM ÞÝRKETÝ.

1955 senesinde 2.000.000 T. L. sý sermaye ile kurulan Ülfet Gýda ve Sabun Sanayii A. Þ. bu gün 35,000.000 T.L. sý kayýtlý ve 45.000.000 TL. sý döner ile geniþ çapta faaliyettedir. Gayesi mahalli ürünlerden Zeytin Üzüm mahsulünü kýymetlendirmesidir.
1961 yýlý kasým ayýnda deneme iþletmelerine baþlayan þirket’in 1962 yýlý ortalarýnda tecrübe devresi sona ermiþ olup bu tarihten itibaren bütün üniteler ful kapasite normal iþletme devresine geçmiþ bulunmaktadýr.
Kombine Ortadoðu ve Balkanlarda eþine rastlanmayan kýymettedir. Söyle ki- Tesisler birbirinin tamamlayýþýdýr. Üreticiden alýnan dane zeytin cins ve niteliklerine göre Salumuralýk ve preslik olmak üzere sellektorlerde ikiye ayrýlmakta salamuralýk zeytinler 250 kapasiteli kaplarda salamuraya terkedilmektedir.
Yaðlýk dane zeytinler mevcudu 10 u bulan süper preslere sevkedilerek burada presyonu müteakip son sistem santrallerle Zeytinyaðý ayrýlmakta ve beheri 120 þer ton kapasiteli 28 adet çelik depoya alýnmak tadýr. Presler günde 70 ton zeytinyaðý iþleyecek kapasitededir. Yaðý alýnan zeytin posasýna prina denilmektedir. Preslerden çýkan prinalar modern ekstraksiyon tesislerinde tekrar yaðý alýnmakta ve elde edilen bu yaðlardan da sabun imal edilmektedir. Þirket’in piyasadan mubayaa ettiði yüksek asitli zeytin yaðýnýn kokusunu, rengini ve asidi almak suretiyle yemeklik yað haline getiren bir de rafina tesisi mevcuttur. Ayrýca büyük çaptaki sabun fabrikasý her yýl olduðu gibi bu gün de Milli Savunmanýn ihtiyacýný karþýladýðý gibi piyasaya da satýlmaktadýr. Muhit üzümlerini deðerlendirmek üzere bir de Konsantre üzüm suyu fabrikasý vardýr. Yaþ ve kuru üzümden modern presler, filtreler ve soðutucu, madeni ayrýþýmlar, yapýcý cihazlar ve nihayet 40 derecede kaynama vücuda getiren vakumu ile bu fabrikada vitamini zayi olmamýþ, el deymemiþ temiz saf üzümden üzüm balý da elde edilmektedir. Bu gün dýþ piyasalarýn çok itibar ettiði üzüm balý yakýn bir gelecekte bol miktarda ihracý mümkün olacaktýr.
Fabrika tali maddelerden istifade ederek yaðý alýnmýþ prinalardan yakýt ihtiyacýný da karþýlamaktadýr. 1973 yýlý sonunda bir de un fabrikasý faaliyete geçmektedir. Ambalaj mevzuunda kendi ihtiyacýný kutu fabrikasý da mevcuttur. Bundan baþka atölye, marangozhane, laboratuvar gibi yardýmcý tesisleri en modern makine ve aletlerle teçhiz edilmiþtir. Sosyal tesisleri ihtiyaca cevap verebilecek durumdadýr. Her bakýmdan takdire þayan olan bu fabrikadan Nizipliler- olarak ne kadar iftihar etsek azdýr. S.(59/60).

BÝBLOGRAFYA
1-Aydýn Demirtaþýn: Nizip ilçesi Monoðrafyasý.
2-Prof. Firuzan Kýnalý : Karkamýþ harabeleri hakkýnda
3-Prof H.Cahit Tanyol: Sosyoloji dergisi S. 7, 8,9
4-Helmuth Von Molteke: Türkiye mektuplarý
5-Ýslam Ansiklopedisi
6-Meydan Larousse Ansiklopedisi
7-Harp Tarihi, vesikalar mecmuasý
8- Gaziantep Turizm mecmuasý
9-Adým adým Türkiye vilayetler külliyatý Gaziantep
10- Gaziantep 1973 vilayet yýllýðý
11-Prof Fahir Armaoðlu : Siyasi Tarihi

Arkadaþlar kitabýn tamamýný bitirdim. Eksik yerleri müsait bir zamanda, bir arkadaþla tekrar okur düzeltiriz. Yýllar önce hazýrlanmasýna raðmen çok ince ayrýntýlar düþünülmüþ ve emek harcanmýþ. Hocama tekrar teþekkür ederim. Umarým faydalanýrsýnýz...

Mehmet YILMAZ hocamý bayramda ziyaret ettiðimizden bahsetmiþtim. Bu resim elimize ancak ulaþtý ve buraya eklemekte fayda görüyorum. Bu vesile ile hocamýzýda tekrar anmýþ olalým..

http://www.Nizip.com/pic_pop.asp?mode=12&cid=1731 .

.