Konu: FISTIKTA TESCÝL KAVGASI

Fýstýkta Tescil Kavgasý Büyüyor -Antep Fýstýðý Tanýtým Derneði Baþkaný Yaðcý: -"Türk Patent Enstitüsü'ne, Siirt Fýstýðýnýn Tescilinin Ýptali Ýçin Resmi Baþvuruyu Yaptýk" -"Fýstýk Araþtýrma Enstitüsü, 'Tekin' Ve 'Barak Yýldýzý' Adlý Ýki Çeþit Daha Geliþtirdi, Bunlarý Da Tescil Ettireceðiz"

Siirt Valiliðinin Türk Patent Enstitüsüne (TPE) yaptýðý baþvuru sonucundaSiirt fýstýðýný farklý bir ürün gibi tescil ettirmesi ile Gaziantep TicaretOdasý ve Antep Fýstýðý Tanýtým Derneði arasýnda baþlayan tartýþma büyüyor. Gaziantep Ticaret Odasý ve Antep Fýstýðý Tanýtým Derneði, Siirt fýstýðýnýn tescilinin iptali için TPE'ye resmi baþvurusunu yaptý. TPE'ye yapýlan iptal baþvurusunda, Gaziantep Ticaret Odasý tarafýndan 2000 yýlýnda alýnan coðrafi tescilde Antep fýstýðýnýn beþ çeþidinden birinin de Siirt fýstýðý olarak gösterildiðine dikkat çekildi. TPE kurulunun yapacaðý deðerlendirme sonucunda Siirt fýstýðýnýn tescili iptal edilmezse, Antep Fýstýðý Tanýtým Derneði, Yüksek Ýhtisas Mahkemesi'ndedava açacak. Antep Fýstýðý Tanýtým Derneði Baþkaný Zeki Yaðcý, AA muhabirine yaptýðý açýklamada, Gaziantep Ticaret Odasý olarak 1997 yýlýnda TPE'ye baþvurarak tescilini, 2000 yýlýnda da Antep fýstýðýnýn coðrafi tescilini aldýklarýný ifade ederek, Gaziantep ve bölgede yetiþen fýstýðýn "Kýrmýzý, Uzun, Halebi, Siirt ve Ohadi" olarak tescil ettirildiðine dikkati çekti. Zeki Yaðcý, "Bütün bu çeþitler Antep fýstýðý diye bilinir. Bilimsel olarak böyle. Hiçbir bilim adamý bunun aksini iddia edemez. Siirt Valiliði niye böyle bir baþvuru yaptý, onu da anlamakta zorlanýyorum. Herhalde þehirlerinin isminiön plana çýkarmak, reklam yapmak istediler. (Siirt fýstýðý, Antep fýstýðýnýnçeþididir) TPY'e müracaat etselerdi daha doðru olurdu. Zaten doðrusu da bu. Bunabir itirazýmýz olmazdý" dedi. Gaziantep Ticaret Odasý Meclis Baþkaný da olan Yaðcý, Siirt fýstýðýnýn tescilinin iptali için TPE'ye resmen baþvurduklarýný belirterek, þunlarý kaydetti: "Patent Enstitüsü'ne itirazýmýzý yaptýk. Siirt fýstýðý da kýrmýzý, uzun, halebi ve ohadi gibi Antep fýstýðýnýn bir çeþididir. Yeniden deðerlendirmekurulu itirazýmýzý deðerlendirecek. Eðer, yeniden deðerlendirme kurulundanolumsuz karar çýkarsa dava açacaðýz. Hiçbir bilim adamý bunun aksi görüþ de beyan edemez. Zaten þu anda coðrafi tescili Antep fýstýðý diyedir ve dünyada bilinen ismi Antep fýstýðýdýr. Gaziantep Ticaret Odasý'nýn coðrafi iþaret tescilinde de hiçbir problem yok. Bizim tescilimiz devam ediyor. TPE açýsýndan da bir yanlýþlýk var, hukuka aykýrýbir durum var. Yanlýþlýðýn düzeltilmesini bekliyoruz. Zaten daha önce Siirtfýstýðýný, Antep fýstýðýnýn bir çeþididir diye tescil etmiþti." -ANTEP FISTIÐININ 2 ÇEÞÝDÝ DAHA GELÝÞTÝRÝLDÝ- Zeki Yaðcý, Gaziantep ve bölgesinde 5 çeþidi bulunduðunu ifade ederken, Antep Fýstýðý Araþtýrma Enstitüsü'nün 2 çeþit daha geliþtirdiðini, Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðý'na baþvurduðunu belirtti. Yaðcý, þunlarý söyledi: "Antep Fýstýðý Araþtýrma Enstitümüzün 'tekin' ve 'barak yýldýzý' diye iki çeþit için müracaatý var. Tarým ve Köyiþleri Bakanlýðýnda izin alýnacak, onlarý da tescil ettireceðiz. Böylelikle bölgemizde Antep fýstýðý çeþidi 7'ye çýkacak. Enstitümüz bu konuda iyi iþler yapýyor, onlarý kutluyorum. Yeni çeþitlerimiz çokdaha verimli ve katma deðeri yüksek ürünler. Bu kalite açýsýndan ve sektörünbüyümesi açýsýndan önemli. Ýhracata da önemli katkýsý olacak."

Olay bugün ki Hürriyet Gazetesinin pazar ekinin manþetindeydi.

Fýstýk gibi tartýþma 15 Nisan 2007


Cahit AKYOL

10 yýl önce fýstýðýna Türk Patent Enstitüsü’nden tescil alan Gaziantep, kurumun Siirt’e de tescil vermesi üzerine savaþ baþlattý. Gaziantep ve Siirt’in ticaret odalarý, bürokratlarý arasýndaki fýstýk tartýþmasý Yüksek Ýhtisas Mahkemesi’ne taþýnýyor. Gaziantepliler "Nedir bu fýstýktan çektiðimiz, Þam’dan kurtulduk, þimdi siirtfýstýðý lafý çýktý" diye dert yanýyor. Botanik kanýtlarýný sýralýyor. Siirt cephesi ise ekonomi tarihinden verilerle cevap veriyor: "Fýstýk borsasý Þam’dayken adý þamfýstýðýydý, Antep’e geçince antepfýstýðý oldu. Borsa isim vermeye yetkili deðil. Ayrýca bizimki baþka, onlarýnki baþka fýstýk. Tabii ki fýstýðýmýza ilimizin adýný koyarýz, patentini de alýrýz. Antep’e ne oluyor?"

Her þey dört yýl önce Siirt Valiliði’nin Türk Patent Enstitüsü’ne baþvuruda bulunup, kentte yetiþen fýstýðýn adýný tescil ettirmesiyle baþladý. Gaziantep Ticaret Odasý Antep Fýstýðý Tanýtým Derneði ve Gaziantep Ticaret Borsasý tescile tepki gösterdi. Önce kamuoyuna duyuru yaptýlar, ardýndan TPE’ye yazýlý itirazda bulundular. "Fýstýðýmýza kimse sahip çýkamaz. siirtfýstýðý antepfýstýðýnýn bir türüdür. Tescil iptal edilsin" dediler. Ýtirazlarý reddedilince dosyayý, dava konusu yapmak üzere avukatlarýna ilettiler.

KARAR POLÝTÝK EFENDÝM!

Oysa fýstýða 10 yýl önce patent almýþtý Gaziantepliler. "Þükürler olsun, Þam derdinden kurtulduk" demiþlerdi. Þimdi hop oturup hop kalkýyorlar. Gaziantep Ticaret Odasý Meclisi ile antepfýstýðý Tanýtým Derneði’nin baþkanlýðýný yürüten Zeki Yaðcý, "Olay politize olmuþtur efendim" diyor öfkeyle. Yaþanan tartýþma sayesinde botanikçileri kýskandýracak kadar bilgi edinmiþ: "Siirtfýstýðý, antepfýstýðýnýn beþ çeþidinden biridir. Diðerlerinin ismi Kýrmýzý, Uzun, Halebi, Ohadi. Bu gerçeði kimse inkar edemez! 1997’de TPE’den tür tescili, üç yýl sonra da coðrafi tescil aldýk. Coðrafi tescilimizde, siirtfýstýðý çeþit olarak belirtiliyor. Siirt Valiliði, sanki farklý bir türmüþ gibi siirtfýstýðý tescili almýþ. Bu sýnýflandýrma çeliþkili, mantýða ve hukuka aykýrýdýr!"

Zeki Yaðcý, geçmiþte de benzer giriþimler olduðunu, hepsinin baþarýsýzlýkla sonuçlandýðýný hatýrlatýyor. "Sanýyorum Siirtli hemþerilerimiz, kentlerinin reklamýný yapmak istedi, ama yanlýþ yol seçtiler" diyor güvenle. Dernek, konuyu Yüksek Ýhtisas Mahkemesi’ne taþýmaya hazýrlanýyor.

TARÝH TANIÐIMIZ OLSUN KÝ

Siirt Valisi Avni Mutlu, tescil giriþiminin þehirler arasýnda fýstýk savaþý baþlatmasýndan rahatsýz. "Bunu uygun görmüyorum" diyor. Hatta konuya kapanmýþ bir tartýþma gözüyle bakýyor. "Tescilimiz Resmi Gazete’de yayýmlandý. TPE, Gaziantep Ticaret Odasý’nýn itirazý üzerine Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi’nden yeniden görüþ istendi. Rapor doðrultusunda itiraz reddedildi. Hukuki prosedür tamamlandý. Ýþlem bitti."

Siirt Ticaret Sanayi Odasý Baþkaný Güven Kuzu tartýþmaya ekonomi tarihinden verilerle katýlýyor: "Fýstýðýn anavataný Türkiye, Irak, Suriye ve Ýran’ýn belirli coðrafi bölgeleridir. Fýstýk tarih süresince borsasýnýn bulunduðu yer ile anýlmýþtýr. Ama bu, fýstýða isim verme hakký doðurmaz. Osmanlý Devleti döneminde fýstýk Þam borsasý kanalý ile satýlýrdý. Bunun için þamfýstýðý olarak biliniyordu. Günümüzde ise fýstýk borsasý Gaziantep’e taþýndý. Bu nedenle antepfýstýðý olarak adlandýrýldý. Ancak siirtfýstýðý, coðrafi özellikleri ve adaptasyonu bakýmýndan antepfýstýðýndan farklýdýr. Gaziantepli hemþerililerimizin, bu kadar alýnmalarýna neden yoktur. Antepliler kurnazdýr ama bu kez baltayý kendi ayaklarýna vurdular."

AÐACI TORUNLAR ÝÇÝN DÝKÝLÝR

Botanik ismi Pistacia Vera olan fýstýðýn dünyadaki en büyük üreticileri Ýran, ABD ve Türkiye. Antep, fýstýðýn dünyadaki önemli gen merkezlerinden biri. antepfýstýðý aðaç olarak dioik bir bitki. Yani erkek çiçekle diþi çiçekler farklý aðaçlar üzerinde bulunuyor. Kurak þartlarda 10-12 yaþýnda, ideal koþullarda 6-7 yaþýnda ürün vermeye baþlýyor. 50 yýl yaþýyor. Yöre halký doðan her çocuða, geleceði için aðaç dikiyor. 6 ila 9 metre büyüyen aðaç parklarda da kullanýlýyor. Þu anda 55 ilde antepfýstýðý üretimi yapýlýyor. Yýllýk 120 bin tonluk Türkiye üretiminin büyük bölümü Güneydoðu Anadolu bölgesinden kaynaklanýyor. Sadece Þanlýurfa ve Gaziantep üretimin dörtte üçünü gerçekleþtiriyor. antepfýstýðý meyvesi, protein, karbonhidrat, kalori deðeri açýsýndan fýndýk, badem ve yer fýstýðýndan zengin. Yað oraný açýsýndan fýndýktan sonra ikinci sýrada.

TIRNAK KIRINCA FÝYAT DA KIRILIR

Kuruyemiþçiler iki kentin fýstýðýný ayrý adlarla satýyor. Ýstanbul’un ünlü kuruyemiþçilerinden Malatya Pazarý’nýn sahibi Çetin Palancý çekiþmenin tüketiciye yarar getirmediði görüþünde. "Ýki cinsi de bulunduruyoruz. Antep ve Siirt adlarýyla satýyoruz. siirtfýstýðý daha dolgunca görünür. Üretimi az olduðu için diðerinden pahalýdýr. Ama antepfýstýðý Siirt’inkine göre daha lezzetlidir. Rengi daha yeþildir. Ýç fýstýðýnýn albenisi yüksektir. Fiyatýnýn ucuzluðu bolluðundan, aðzýnýn zor açýlmasýndan kaynaklanýr. Açarken týrnak kýrýlabilir.

Daha fazla detay verebilir misiniz?

Antep Fýstýðý Tanýtým Derneði Baþkaný Zeki Yaðcý, Gaziantep Ticaret Odasý olarak 1997 yýlýnda TPE'ye baþvurarak tescilini, 2000 yýlýnda da Antep fýstýðýnýn coðrafi tescilini aldýklarýný ifade ederek, Gaziantep ve bölgede yetiþen fýstýðýn ''Kýrmýzý, Uzun, Halebi, Siirt ve Ohadi'' olarak tescil ettirildiðine dikkati çekti. Zeki Yaðcý, ''Bütün bu çeþitler Antep fýstýðý diye bilinir. Bilimsel olarak böyle. Hiçbir bilim adamý bunun aksini iddia edemez. Siirt Valiliði niye böyle bir baþvuru yaptý, onu da anlamakta zorlanýyorum. Herhalde þehirlerinin ismini ön plana çýkarmak, reklam yapmak istediler. (Siirt fýstýðý, Antep fýstýðýnýn çeþididir) TPY'e müracaat etselerdi daha doðru olurdu. Zaten doðrusu da bu. [/color]
************************************************** ********************************

Bu sözlere katýlmamak elde deðil, Türkiyenin muhtelif yerlerinde yetiþtirilen tüm antep fýstýðý çeþitlerinin anaçlarý Gaziantep bölgesinden diðer bölgelere taþýnmýþtýr.

Bizzat benim þahit olduðum bir olay 1978 senesinde Siirt'te ceviz aðacý büyüklüðünde aþýsýz Antepfýstýðý anaçlarý mevcuttu (sakýz, menengiç, buttum), Siirtliler o zaman bu aðaçlarýn ne olduðu hususunda dahi bilgi sahibi deðillerdi orman aðacý olarak biliyorlardý. Siirt bölgesinin Antepfýstýðýnýn üretimi ile tanýþmasý beþ on sene önce olmuþtur.

Hal böyle iken kalkýpta anaçlarý buradan gitmiþ olan çeþitleri Siirt fýstýðý diye tescil ettirilmek istenmesi tabiri caizse göz açýklýðý ile oldu bittiye getirilmeye çalýþýlmýþ ayrýca detaya indiðinizde de biraz komik kaçýyor.