Konu: Coðrafi ve kültürel yönleriyle barak ovasý

Ovalar yeryüzü coðrafyasýnýn genellikle düz ve ayný zamanda verimli toprak parçalarýdýr. Bu özellikleriyle de genellikle ovalar üzerinde yetiþtiði bitki ve ürün yönüyle bilinirler. Çukurova pamuðu ile Konya Ovasý buðdayý ile Gediz,Menderes ovalarýda tütün ve öteki ürüleriyle tanýnýrlar. Kimileride üzerinde yaþanýlmýþ olaylar ve kurulmuþ uygarlýklarla yer alýr belleklerde. Kosova,Mezopotamya gibi.

Coðrafi yapý olarak tümünün ortak özelliði düz ve verimli olmalarýdýr. Olaylara ve uygarlýklara sahne olmalarýnýnda temel nedeni bu yönüyledir. Bilindiði üzere insanlar yaþam alaný olarak daha çok bu gibi yerleri tercih etmiþlerdir tarih boyunca. Dolayýsýyla olaylar ve uygarlýklarda buralarda sahnelenmiþtir genellikle. Bu durumu yazýmýzýn konusu olan Barak ovasýnda çok net olarak görebiliriz. Yeri gelmiþken bu hususu örnekleyerek Barak Ovasý”nýn öteki yönlerini irdelemeye çalýþalým.
Bilindiði üzere bu coðrafyada daha önceleri Riþvanlar (Kürt topluluðu) otururken Baraklar bunlarýn üzerine atýlarak kanlý bir çatýþmadan sonra Riþvanlarý bölgeden atarak kendileri buraya yerleþirler. Bahs edilen bu olay 19.yüzyýlýn baþlarýnda meydana gelir. Ýþte bu tarihten sonra baraklarýn buraya yerleþmesiyle birlikte bu ovanýn adýda topluluða izafeten Barak Ovasý olur. Kimileri bu ova adýnýn açýk anlamýna gelen“berrak”sözcügüyle izaha çalýþýrlarki bunun gerçekle ilgisi yoktur. Eðer öyle olsaydý bu coðrafyanýn daha önceleride böyle anýlmasý gerekirdi. Olay tartýþmasýz topluluk adý ile özdeþtir. Bu ova coðrafi konum olarak Doðuda Fýrat nehirinden baþlar, Batýda Sacur Çayý”na kadar uzanýr.Kuzeyde Nizip-Birecik asfaltý,güneyde ise Suriye sýnýrý ile çevrelenir. Fýratýn kestiði doðu kýsmý coðrafi yapý ve kültürel yönüyle tamamen ovanýn bitim noktasýdýr. Ancak batýya uzanan bölümünde bitim noktasý, burasý kadar özellik göstermemektedir. Gerek arazi yapýsý ve gerekse kültür yapýsýnda çok baraz bir farklýlýk arz etmemektedir. Nitekim çoðu kez araþtýrmacýlar Barak kültürünün izlerini sürerken bu sýnýrlarýn dýþýna çýkabilmektedir. Hatta denilebilinir ki Barak ovasýnýn sýnýrlarýný çevreleyen durum coðrafi yapýdan ziyade ova üzerindeki kültürün kapsadýðý alanlardýr. Yine Türkiye-Suriye sýnýrýnýn çizilmesiyle birlikte sýnýrýn Suriye tarafýnda kalan yüzlerce Türk köyü bu kültürün bir parçasýdýr. Sýnýr sadece bir bölünmüþlüðün ifadesidir. Yani kültürel varlýk kendisini devam ettirmektedir.Öte yandan Kuzeyde Nizip ilçesinin bulunduðu noktadan baþlayarak doðu ve batý istikametleri doðrultusunda farklý bir coðrafya ve kültürün baþladýðý görülürki bu noktalar Barak ovasý sýnýrýnýn ve kültürünün bitim noktalarýdýr.Bu duruma göre Barak ovasý ve onun üzerinde oluþan kültür alaný Karkamýþ-Nizip ve Oðuzeli ilçeleri arasýnda bulunan coðrafi yapý ile sýnýrlýdýr.
Her ovanýn kendine has bilinen özellikleri vardýr demiþtik yazýnýn baþýnda. Barak Ovasý içinde ayný ifadeyi kullanabiliriz. Bu ovanýnda verimli bir toprak yapýsý vardýr. Bol ve bereketli ürün alýnýr. Mercimek,fýstýk buranýn en bilinen ürünleridir. Ancak bu ovayý popüler yapan ürününden veriminden ziyade onun üstünde var olan kültürüdür. Ova ile özdeþleþen Barak kültürü, Barak boyunun kendine özgü bu kültür yapýsý yüz yýllardan beri yaþam tarzlarýndan doðan gelenek-görenek,örf ve adetlerinin,folklörük özelliklerinin tümünü kapsar. Göç destanlarý,savaþ menkýbeleri,kahramanlarý,güzelleri,yaþanýlan acý ve sýkýntýlarý bu kültürün hamuru olmuþtur. Culaptan Uzun yaylaya,Horasandan Aceme kadar geçen her þey,her olay bu kültürün içinde görülür. Inançlarýndan sofralarýna,düðünlerinden ölümlerine, þiir,destan ve türküleri hep bu kültür içerisinde terennüm edilir. Ve bu çaðlar boyu,kuþaktan kuþaða bozulmadan,asimle olmadan günümüze dek gelmiþ olup halende varlýðýný korumaktadýr. Araþtýrmacýlar bu durumu Baraklarýn kapalý toplum olma özelliðinde ararlar.Esasen Baraklar kapalý toplum olma özlliðine sahiptirler. Iþte bu yanlarý bu kültürün sürdürülmesinin temelini teþkil eder.Barak kültürünü sözlü olarak kuþaktan kuþaða aktarar en önemli unsur þüphesiz onlarýn oda geleneðidir. Barak “oda” geleneði günümüzde de devam etmektedir. Bu odalar çok zaman ortak kolektif olarak kullanýlýr. Misafir aðýrlamalar,toplantýlar,söyleþi ve sohpetlerin mekanýdýr. Bundan dolayýdýrki ova genelinde bir sözlü kültür birikimi vardýr. Bu mekanlar adeta kültürün okulu gibidirler. Temiz ahlaki deðerler üzerine kurulmuþ olan Barak kültürünün özünde misafirperverlik,yardýmlaþma ve toplumsal dayanýþma vardýr. Düðünlerde,ölümlerde sosyal yaþamýn bütün aktivitelerinde bunlarý görebiliriz. Bu durumlar Barak kültürünün öne çýkan özellikleridir.
Barak ovasýnýn zenginliði kültürüyle sýnýrlý deðildir. Bu ovanýn bitki açýsýndan zengin ve verimli bir toprak yapýsý vardýr. “kepir” tabir edilen arazilerde bitkinin her türlüsü en verimli þekilde yetiþir. Oldukça düzlük bir alana sahip olan barak ovasý akar su yönünden çok zengindir diyemiyoruz. Ovanýn bellibaþlý sularý batýda Sacur Çayý, aþaðýda Kerzin Deresi,Büyük Ark Deresi ile doðusundan geçen Fýrat nehridir. Fýrattan yararlanma olayý daha çok kýyý kesimleridir. Gap Projesi kapsamýnda olan Barak Ovasý sulamasý bu projenin son halkasýný teþkil etmektedir. Bitirildiðinde ova baþtan baþa sulama alaný içerisine girmiþ olacaktýr. Bu konuda devletin iþaret ettiði tarih 2014 yýlýdýr. Gerçekleþtiði taktirde göðün mavisi ile topraðýn yeþili ufukta kesiþirken, kültürel zenginlik de ekonomik zenginlikle bütünleþecektir. Böylece Barak ovasýnýn Coðrafi ve kültürel özellikleri dahada güzelleþecektir.
[GOOGLEMAP]36.899665,37.845497[/GOOGLEMAP]