Anavatanı yukarı Mezopotamya olan zeytin, eskiçağlardan beri kutsama, yemek, sağlık, aydınlatma gibi bir çok amaçla kullanılmıştır. Kutsal kitaplarda ve Odysseus, İlyada gibi eserlerde çokça sözü edilen zeytinin yaprakları tüm zamanlar zafer ve barışı simgelemiştir. Ayrıca herkesçe bilinen Nuh Tufanı’nda gemiden, ortamın sakinleşip sakinleşmediğini öğrenmek için gönderilen güvercinin, rahatın ve huzurun haberini gagasında küçük bir zeytin dalı ile getirdiği ifade edilir. Günümüzde de zeytin dalı uzatmak deyimi hala kullanılmaktadır.
Ülkemizde zeytin üretimi Ege, Marmara, ve Akdeniz bölgelerinde yoğunlaşmaktadır. Diğer bölgelerin de hemen hemen hepsinde zeytin üretimi söz konusu ise de birinci planda gelmemektedir.
Türkiye’de zeytin varlığı bakımından ilk sırayı Ege bölgesi almaktadır. Bu bölgeyi Akdeniz ve Marmara bölgeleri izlemektedir. Daha sonra da Güneydoğu Anadolu bölgesi gelmektedir.Güneydoğu Anadolu bölgesinde de ilk sıralarda Nizip yer almaktadır.
Zeytinin anavatanı Anadolu’nun güneyi olmakla beraber, Nizip’in bulunduğu bölge de bu alanın içerisinde bulunmaktadır. Nizip ilçe merkezi daha önceleri zeytinliklerle kaplı bu alan içerisine kurulmuştur. Etrafı yaz-kış yeşil kalan zeytinliklerle kaplı olduğundan, ilçeye “Yeşil Nizip” denmektedir.Nizip’te zeytin en son birimine kadar kullanılan bir üründür. Halk kendi işlediği zeytinin çekirdeğinden süs eşyası ve tesbih yapıp satmakta, preslerde yağı çıkarılan zeytinin kalan posası kimyasal maddelerle tepkimeye geçirilerek sabun sanayisi için hammadde olan pirina yağ elde edilmekte, bununda posasından yanıcılık oranı yüksek ve ucuz yakacak olan çeltik odunu elde edilmektedir. Bu odunun külü ise fıstıklar için gübre olarak kullanılmaktadır.
Arazi kullanımında kuru tarım alanları birinci sırayı, fıstıklar ikinci sırayı, zeytinlikler ise üçüncü sırayı almaktadır. Fıstık alanlarının zeytinden önce gelmesinin sebebi ise antepfıstığının yüksek fiyatlı ve ihracatta önemli bir ürün olması, zeytinin işleme tabi olmadan piyasaya çıkamamasıdır.Bu fiyatı arttırırken üreticiyi etkilemektedir.Bu gibi sebeplerden dolayı Nizip’ te 1950 yılından itibaren hiçbir yeni tesis kurulmazken, mevcut eski ağaçlardan yakacak temini amacıyla sökülmekte idi.
Ancak son yıllarda Türkiye genelinde olduğu gibi Gaziantep İlinde de zeytin üretiminde önemli artış olmuştur.Zeytinyağı fiyatlarında meydana gelen artışlar, yeni zeytin bahçesi kurmayı cazip hale getirmiştir. Ayrıca Tarım Bakanlığı’nın sertifikalı zeytin fidanı dikimine dekarda 250 YTL hibe kredisi vermesi de zeytincilikte büyük hareketlilik yaratmıştır. Nizip’teki zeytin ağacı Güneydoğu bölgesinin 1/4 üne denk gelmektedir ve yaklaşık 4 milyona yakın ağaç mevcuttur.Bu ağaçların 2 milyondan fazlası verimli halde olup, diğer 2 milyon ağaç kısa süre içerisinde üretime geçecektir.Verimli olan ağaçlardan yaklaşık 30.000 tona yakın zeytin elde edilmektedir.Artan zeytin fidanı dikimi,dikkatli zeytin toplama teknikleri ve doğru ilaçlama yöntemleri sayesinde Nizip ve çevresinde zeytin üretimi büyük bir artış göstermiştir.
Diğer önemli nokta, zeytin ağacı dikenler Gemlik türü ağaç dikiyor. Ancak ihracatta “domat” ve “Uslu” denilen yeşil zeytine talep daha fazla.Gemlik türü ağaç dikmek hem daha ucuz hem de daha erken ürün elde ediliyor ve dikilen ağaç sayısının yüzde 60-70 i tutuyor. “Domat” ve “Uslu” zeytinlerde dikilen fidanın yüzde 25-30 u tutuyor ve bakımı daha eziyetli.Verim daha uzun sürede alınıyorTürkiye'de Gemlik zeytini türü sofralık zeytin bolluğu varken “domat” ve “Uslu” türü yeşil zeytin üretimini teşvik etmek ve bu konuda çalışmalar yapmak daha doğru bir karar…
Emine TOSYALI
Ziraat Mühendisi