Halk edebiyatı nedir?

HALK EDEBİYATI NEDİR?

Türk Halk Edebiyatı, kültürümüzün en önemli kısmıdır. Yüzyıllardır oluşan birikimimiz ve atalarımızdan bize miras kalan değerler bütünüdür. Edebiyatımıza birilerinin halk edebiyatı demesi bazen beni düşündürür. Halk Ozanı çoğu zaman derinlemesine incelenmesi gereken bir terimdir.
Türk Sanat Müziği diye bir başlıkta beni düşündürür. Sanki Divan Edebiyatı Sanatla doludur ama Halk Edebiyatı denilen kısım sanattan yoksun kaba saba sözlerden oluşur. Oysaki Türk Milletinin edebiyatı elbette ki onun öz benliğinden çıkan her kelime, her mısra, her beyittir.
İslamlaşmadan önceki Edebiyatımız genelde yazılı olmayan aşıklarca söylenen metinlerden oluşur. Hatta öyle ki metinler bazen sadece bir kez söylenir ve biter. İkinci kez icra edilirken aynı tema olsa bile metin mutlaka farklıdır.
Göçebe toplum olma nedeniyle edebi metinlerin yazıya dökülmesi ortam şartları nedeniyle yapılamaz. Yazı bize ancak İslamiyet’ten sonra alışkanlık olmuştur. Ahmet Yesevi'nin Makalatı, Divani Lügati Türkî bizim ilk yazılı metinlerimiz sayılır.
Yerleşik hayata geçişimizde tıpkı İslamiyet’le olan bir şeydir. Hatta aynı coğrafyada üst ütse iki kez ilk defa İslam’dan sonra devlet kurabilmiş hatta Türkiye Cumhuriyeti ile aynı yerde üçüncü kez devlet kurabilmişizdir. Daha önceleri kurulan devletlerimiz genelde başka başka coğrafyalarda meydana gelmiştir.
Şimdi bazı Türk olmayan insanların aklına; “Türkler edebiyata önem vermez yada başarılı değillerdir”, diye bir düşünce oluşabilir.
Bu tamamen yanlıştır. Sözlü Edebiyat, Göçebe toplum olma mecburiyetinden kaynaklanmıştır.
Aynı durumu Kızıldereli toplumunda Rusya ve Avrupa’yı oluşturan Barbar Kavimlerinde de görebiliriz.
Vikingler, Got ve Vizgotlar da buna örnektir.
Hatta Türkler dışındaki göçebe toplumlar genelde millet bile olamamıştır. Türk Milleti, Dil ve Din birliğini her çağda sağlamıştır. Yaşadıkları geniş coğrafya alanlarında hep Türkçe konuşmuş ve aynı şeye inanmıştır. Bugün İslamiyet'le Türklüğün aynı anlamı çağrıştırması da bu yüzdendir.
Bu tanımlama ve kıyaslama sonrası asıl konumuz edebiyatımızın ne kadar estetik ve sanat yüklü olduğudur.
Halk Edebiyatımız hece vezniyle şiir yazmıştır. Masallar ve kahramanlık hikâyeleri de şiir biçimde söylenmiştir.
Resim sanatımız pek görülmez. Nedeni ise uçsuz bucaksız bozkırda resim kazınacak bir mağara duvarı olmamasıdır.
Heykel içinde aynı şeyi rahatlıkla söyleyebiliriz. Resim yapacak ne bir saray vardır nede bir köşk. Türk toplumu eşitlik içinde çadırda ve at sırtında yaşatmıştır.
Kilim çuval ve çadır sanatını pek ala görebiliriz. Nefis desenli kilim çuval ve çadırlar bugün bile sanat dehasıdırlar.
Çadır kilim gibi benzeri eşyalara yapılan Soyut şekiller bugün bile sanatın zirvesidir.
İşte bu kısa özellik tanımı ile şiirimizde ki var olan söz sanatını görelim.
Erzurum Dağları kar ile boran
Betimlemesi bize nasıl bir sanat gösteriyor. Dört kelime ile yapılan sayfalar dolusu tasviri okuyoruz.
Karşıdan gelirde eli develi
Betimlemesi nasıl bir söz sanatı saklamaktadır.
Ferman padişahınsa dağlar bizimdir
Demek nasıl birkaç sayfa ile yazıya dökülebilir.
Eyy zalim hükümdar ben zulmünü tanımıyorum, o yüzden dağlara çıkıyorum. Gücün varsa benimle savaş, ben köle olmaktansa ölmeyi göze aldım.
Bakın yine Dört kelimeyi en az iki cümleyle yazabildim. Benim yazdığım bu açıklamalar unutulur ama Dadaloğlu'nun söyledikleri bugüne bile ışık tutuyor.
Dört kelime ile kaç sayfayı dile getiren bir sanat. Sözler sadece anlam dolu ve akılda kalıyor. Sözler vezinle ve beste olabiliyor. Benzetme kişileştirme bilinen tüm edebi sanatları kullanıyoruz.
Şiir gibi söylenirken de, beste halinde müzik biçiminde yani Türkü yapıldığında da güzel oluyor.
O halde sanat için eksik ne kalıyor.
Ya da sanat Türk Edebiyatında ne zaman zirveye ulaşıyor.
Türkçe Edebiyat konusunda yazılan üniversite sınavına hazırlık kitaplarında bu büyük edebiyata küçümseyen bir gözle bakılıyor.
Hani ÖSS ÖYS LGS vs türlü türlü kısaltmalarını duyduğumuz ama hep aynı nedenle yapılan sınava hazırlık kitapları Halk edebiyatımız hakkında şöyle diyor
‘’ FEM Dergisi yayınları Edebiyat 2 Kitap
HALK Edebiyatı
Şiirlerde az da olsa söz sanatlarına – teşbih- mecaz – yer verilmiştir.
Celal Aydın yayınları
Edebiyat
Sf: 27 Yer yer söz sanatları kullanılsa da anlatım yalındır.
ÖSS Birey Dershanesi yayınları
Türkçe – Edebiyat
Sf: 343
Az da olsa mecaz ve mazmunlar kullanılır.
Üniversite hazırlık kitaplarının çoğunun özellikle bu bölümünü inceledim. Hepsinde aynı hata ve bilgisizlik bulunmaktadır.
Sanat yönünden halk edebiyatımızın güçlü bir yönü olmadığı söylenmek istenir. Bu kitapları yazanların kendi görüşü olmasa gerek. Çünkü hepsi bir önceki kitabı kopyalayıp yazmış. Kitapları yazanların ne yazdığını da bildiğini sanmıyorum.
Bugün bile şiirimizi besleyen tek kaynak olan edebiyatımız aslında kullanılabilecek tüm söz sanatlarını en güzel şekilde kullanmıştır.
Benzetme, betimleme, kişileştirme, öyküleme vs. akla gelebilecek her kural şiirlerde vardır.
Şiirimiz yüzyıllardır aynı sıcaklık berraklık ve ahenkle çağlamaktadır. Bu kitaplara yazanlara insafa gelin ve doğru olan yazın demek dışında yapacağımız bir şey yoktur.
Türkülerimiz tüm televizyon ve radyo kanallarında çalınmakta ve yoğun bir şekilde icracıları oluşmaktadır.
Edebiyatımız Aruz veznini tamamen bırakmış artık Hece veznini bile kullanmamaktadır. Ama Türk Halk Edebiyatının dilini bugünde kullanmaktadır.
Tüm Bunlar göstermektedir ki; Halk Edebiyatınız her zaman Türk isminin Edebiyatı olarak kalmaya devam edecektir.